Batundaikilwe na “Mingilo Ikatampe ya Lesa”
“Tubenakwibomvwa sa bamba mu njimi yetu mambo a mingilo ikatampe ya Lesa.”—BYUBILO 2:11.
1, 2. Ñanyi kintu kyakukumya kyamwekele mu Yelusalema pa Pentekosta 33 C.E.?
JUBA jimo lukelo kumpelo yakimye kyamilemba mumwaka wa 33 C.E., jibumba jabanabalume nebanabakazhi baana babwanga bakwa Yesu Kilishitu bapwijile munzubotu ingi mu Yelusalema, jamwene kintu kyakukumya. “Ponkapo mwafumine kilulumo mwiulu nobe luvula mukatampe upupa, kyayuzhizhe nzubo yonse mo baikajile. Ne ponkapo kwibamwekejile njimi kasa yaabana, nobe mujilo; yaikajile pa bonse. . . . Ne abo bonse bayujile na Mupashi Wazhila, ne kutatula batatwile kwamba mu njimi ingi.”—Byubilo 2:2-4, 15.
2 Ponkapo jibumba jikatampe japwijile kuino nzubo. Mujonka jino jibumba mwajinga ne Bayudea basemekejilwe mubyalo bingi “batekanya” baishile mu Yelusalema nakuja kijiilo kya Pentekosta. Bakuminye bingi mambo bonse pamuntu pamuntu bamwene baana babwanga saka bamba munjimi yabo “mambo a mingilo ikatampe ya Lesa.” Kyajinga byepi byobyo mambo bano bonse baambilenga munjimi bajinga bena Ngalilea?—Byubilo 2:5-8, 11.
3. Byamboka mutumwa Petelo byoaambile kujibumba pa Pentekosta?
3 Umo wamuboba bena Ngalilea wajinga mutumwa Petelo. Walumbulwile kuba’mba, papitatu milungu icheche kufuma kimye Yesu Kilishitu kyobamwipaile kubantu babula koloka. Pano bino Lesa wasangwile Mwananji kufuma kubafwa. Kepo Yesu amwekele kubaana banji babwanga bavula nabiji Petelo nebakwabotu bajingapo. Papichiletu moba jikumi kufuma kimye Yesu kyoakanjijile mwiulu. Ye iye waitulwijile mupashi wazhila pabaana banji babwanga. Nanchi kino kyalumbulwilepo kimo kubantu bapwijile kukijiilo kya Pentekosta nyi? Ee. Lufu lwakwa Yesu lwashinkwile jishinda jakumwenamo lulekelo lwamambo abo nekutambwila ‘Mupashi Wazhila wabupetu’ umvwe baikele nalwitabilo mwiaye. (Byubilo 2:22-24, 32, 33, 38) Pano nga bantu bamwene kino baubilepo byepi pa “mingilo ikatampe ya Lesa” yobaumvwine? Kabiji jino jishimikila jakonsha kwitukwasha byepi kutala-tala bulongo mwingilo wetu kwi Yehoba?
Batundaikwa Kwingila Mingilo!
4. Ñanyi bungauzhi bwakwa Yoela bwafikizhiwe pajuba ja Pentekosta 33 C.E.?
4 Baana babwanga mu Yelusalema byobatambwijiletu mupashi wazhila, bukiji-bukiji batatwile kusapwila mambo awama alupulukilo kubantu, kutatwilatu kujibumba japwijile lukelo pajoja juba ja Pentekosta 33 C.E. Busapwishi bwabo bwafikizhe bungauzhi bwakukumya bwanembelwe kala kunyuma na Yoela mwana Petwele saka papita nemyaka bitota 8: ‘Nketulwila mupashi wami pa bantu bonse; ne baana benu ba balume ne ba bakazhi bakaulanga na Mupashi, ne bakote benu ba balume bakalota biloto, ne bansongwalume benu bakamona bimwesho. Kine, mu oa moba nketulwila Mupashi wami pa ba mwingilo ba balume ne ba bakazhi. . . . juba ja Yehoba saka jikyangye kufika, jonkaja jikatampe ja kulengesha moyo mukatampe.’—Yoela 1:1; 2:28, 29, 31; Byubilo 2:17, 18, 20.
5. Muñanyi jishinda bena Kilishitu bamu kitota-myaka kitanshi mobaawijilenga? (Monai tubyambo twapanshi.)
5 Nanchi kino kyalumbulwile’mba Lesa wakebele kwalula kisaka kyabanabalume nebanabakazhi bonse pamo kebangauzhi, byonka byajinga ba Davida, Yoela, ne Debola, nekwibengijisha amba bawilenga jimo bintu bikamweka kulutwenyi? Ine. ‘Baana ba balume ne ba bakazhi, ba mwingilo ba balume ne ba bakazhi’ babwina Kilishitu baawilenga mumulanguluko wakuba’mba bakatundaikwa namupashi wa Yehoba kusapwila “mambo a mingilo ikatampe” yaubile Yehoba kabiji yoakoba nekulutwe. Onkao mambo, bajinga bakwambilako Mwine Wakila.a Nga jibumba jaubilepo byepi pakumona bino bintu?—Bahebelu 1:1, 2.
6. Panyuma yakumvwa jashi jaambile Petelo, bantu bavula bajinga mujibumba batundaikilwe kubaka?
6 Jibumba byojaumvwine byambo byalumbulwile Petelo, bavula batundaikilwe kwingila mwingilo. “Batambwile mambo anji” kabiji “babatizhilwe: kabiji mu jonkaja juba babikilweko kwi abo kampe biumbi bisatu.” (Byubilo 2:41) Byobajinga Bayudea nangwatu bobatu baalukile ke Bayudea, bayukileko byambo bimo byamu Binembelo. Abya byambo byobayukile kubikapo nelwitabilo lwabo mubintu byobafunjile kwi Petelo, bibalengejile kubatizwa “mu jizhina ja Tata, ne ja Mwana ne ja Mupashi Wazhila.” (Mateo 28:19) Panyuma yalubatizhilo lwabo, “bakoseletu mu mafunjisho a batumwa.” Kabiji pakimye kimotu batatwile nekubulako bakwabo bintu byalwitabilo lwabo lwakatataka. Kyakine, ‘moba ne moba, bakelwanga na muchima umo mu nzubo ya Lesa, . . . kasa batota Lesa, ne kutalwa bulongo ku bonse.’ Kyafuminemo muuno mwingilo wabusapwishi, “Nkambo wabikilengapo kwi abo pa juba pa juba aba bapulukilenga.” (Byubilo 2:42, 46, 47) Bipwilo byavula byabwina Kilishitu byalengelwe mumapunzha avula mwaikalanga bano bantu baitabijile. Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, kuno kuvujilako kwajinga nenamambo akusapwila nangovu “mambo awama” byobabwelele kwabo kumizhi.—Kolose 1:23.
Mambo a Lesa Engila
7. (a) Kika kikebwila bantu bamumikoka yonse kujibumba ja Yehoba lelo jino? (b) Kika kimulengela kulanguluka’mba kibelengelo kyapanopantanda nangwa kyamunyaunda yakoko kwenu kikabailako? (Monai tubyambo twapanshi.)
7 Ibyepi kuboba bakeba kwikala bakalume ba Lesa lelo jino? Nabo bafwainwa kufunda bulongo Mambo a Lesa. Monka mukuba kino momo bamuyukila Yehoba amba Lesa “wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka.” (Kulupuka 34:6; Byubilo 13:48) Bayuka lunengezho lwa Yehoba lwalusa lwankuulo kupichila mwi Yesu Kilishitu, awo mashi anji akonsha kwibatokesha kubundengamambo bonse. (1 Yoano 1:7) Kabiji basanchila bingi pakuyuka nkebelo ya Lesa ya “lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.” (Byubilo 24:15) Bamutemwa bingi Mwine mwina ino “mingilo ikatampe” kabiji bakatundaikwa kusapwila buno bukine bwanema. Kepo bepana nekwikala kebantu babatizwa bakalume ba Lesa nekutwajijila ‘nakukoma mumaana akuyuka Lesa.’b—Kolose 1:10b; 2 Kolinda 5:14.
8-10. (a) Mwanamukazhi mwina Kilishitu umo wamwesha byepi kuba’mba Mambo a Lesa “engila”? (b) Kino kyamwekele kimufunjishaka pamambo a Yehoba nebyoengila nabakalume banji? (Kulupuka 4:12)
8 Maana afunda bantu ba Lesa mulufunjisho lwabo lwa Baibolo kechi atutune. Maana auno mutundu atundaika michima yabo, kupimpula ndangulukilo yabo nekwikala mwiabo. (Bahebelu 4:12) Kyakumwenako, mwanamukazhi umo wajizhina ja Camille watwelele nkito yakulama bakote. Muntu umo wamuboalamanga wajinga Martha Kamonyi wakwa Yehoba. Namambo akuba Martha wabelelenga kikola kya dementia (kikola kyakavulamya kwapita nekabuleya), bamusopelenga kimye kyonse. Bamuvululangakotu byonse kuja kajo nangwa kumina. Pano bino, kwajinga kintu kimo kyotusakumona kyoabujile kulubamo Martha.
9 Juba jimo Martha wamwene Camille nakuchikauka namambo amakatazho amulengejile binyenge. Martha wamukumbachile Camille nekumubula’mba afundenga nanji Baibolo. Pano nanchi muntu wakolwa nobe Martha, kine wakonsha kufunjisha lufunjisho lwa Baibolo nyi? Ee, wakonsha! Nangwa kyakuba Martha walubilemo bintu byavula, bino kechi walubilemo Lesa wanji mukatampene, kabiji kechi walubilemo bukine bwanema boafunjile mu Baibolo ne. Kimye kyobafunjilenga, Martha wabujilenga Camille kutanga palagalafu nepalagalafu, kutanga Binembelo bijimo, kutanga jipuzho jiji panshi yayoyo peja, binopa nekukumbula. Baubile kino pakimye kyabaya, bingi nangwa kyakuba Martha kechi wajinga nabulume bwantakane, Camille wakomejileko mumaana amu Baibolo. Martha wayukile kuba’mba, Camille wafwainwa kupwañananga nabakwabo batemwa kwingijila Lesa. Pakino, wamupele ndeleshi nensapato kuba’mba akavwale kimye kitanshi kyoakaya nakutanwa kukupwila pa Nzubo ya Bufumu.
10 Butemwe, mingilo yawama, nelwitabilo lwakwa Martha byamutundaikile bingi Camille. Kine waitabile kuba’mba bintu byamu Baibolo byobamufunjishenga kwi Martha byanemene bingi, mambo akuba Martha walubilemo bintu byavula bingi, pano bino kechi walubilemo byoafunjile mu Binembelo ne. Camille byobamutwajile kumpunzha ikwabo nakwingijilako mwingilo wanji wakulama bakote, wayukile’mba pano kimye kyanji kyafika kyakubapo kimo. Kyakine kimye byokyafikile, wayile ku Nzubo ya Bufumu kimye kitanshi saka avwala ndeleshi nensapato yamupele Martha, walomba nekuba’mba bamufunjishenga Baibolo. Camille wayijileko bingi palutwe nekubatizwa wabatizwe.
Batundaikwa Kumwesha Mizhilo ya Yehoba
11. Kununga pakwikala bantu babambakana mumwingilo wakusapwila, twakonsha kumwesha byepi’mba mambo a Bufumu etutundaika?
11 Lelo jino, byonka biji Martha ne Camille pakino kimye, Bakamonyi bakwa Yehoba babakile pa 6 milyonyi babena kusapwila “mambo awama a bufumu” mwaya ntanda. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Byonka byaubile bena Kilishitu bamukitota-myaka kitanshi, batundaikwa na “mingilo ikatampe ya Lesa.” Basangalala bingi pakusapwila jizhina ja Yehoba nepa byoebetulwila mupashi wanji. Byonkabyo bebikako, ‘kwenda mwafwainwa Nkambo mwakumutokeshesha ku muchima to,’ saka bengijisha mafunde anji mumbaji yonse yabwikalo bwabo. Bafunda nekunemeka mafunde a Lesa mumvwajilo nenzañwino.—Kolose 1:10a; Titusa 2:10.
12. Ñanyi lufunjisho lwapa mambo amvwajilo nenzañwino lotufunda mu 1 Timoti 2:9, 10?
12 Ee kine, Yehoba wapana mafunde amba pamambo amwekelo yetu byoyafwainwa kwikala. Mutumwa Paulo wanembelepo mafunde a Lesa amo pakino. Wanembele’mba: ‘Banabakazhi bavwale bibafwainwa na bumvu ne butekanye; kechi na nsuki ya kwichikane, nangwa nakya ngolode ne, nangwa na bamangalite ne, nangwa na bivwalo bya mutengo wanema ne; poso na mingilo yawama, byafwainwa banabakazhi betela’mba, twi ba kunemeka Lesa.’c Tufundamoka mubino byambo?—1 Timoti 2:9, 10.
13. Kuvwala byakuvwala ‘byafwainwa’ kulumbululaka? (b) Mamboka otwakonsha kwambila’mba mafunde a Lesa kechi akatezhatu kulondelane?
13 Byambo byakwa Paulo bimwesha kuba’mba bena Kilishitu bafwainwa kuvwala byakuvwala ‘byafwainwa.’ Kechi kuvwala busajine. Nangwatu bayanji bakonsha kumweka bulongo umvwe sabamona kuba’mba bivwalo byabo byatoka bulongo saka bimweka kipale. Kyakumwenako, mukyalo kimo ku South America Bakamonyi pamwaka pamwaka benda misinso yalepa bingi mungye kabiji nekwenda maawala avula pamema nakuvuwa bwato pakubatu’mba bakatanwe kukupwila kwankambi. Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, kyapela bingi muntu kuponena mumema, nangwa kivwalo kyanji kutabuka umvwe wikoba kukichi paluno lwendo. Bano bantu umvwe bafika pampunzha paikela kupwila kwankambi, mwane bamwekatu busaji-busajitu. Onkao mambo, bamonapo kimye kyakusona mabatanyi, kusona bulongo mazipu, kuchapa nekukisa bivwalo byobakavwala pakupwila kwankambi. Basanta bingi palwito lwabo lwakwiya nakuja patebulu wa Yehoba, kabiji bakeba kuvwala kipale.
14. Kuvwala na ‘bumvu ne butekanye,’ kulumbululaka? (b) Nga kuvwala mvwajilo yafwainwa bantu ‘banemeka Lesa’ kulumbululaka?
14 Kabiji Paulo waambile’mba twafwainwa kuvwala na bumvu ne butekanye.’ Kino kilumbulula kuba’mba mwekelo yetu kechi yafwainwa kwikala yakuba’mba bammone, nangwa ingitu, yakumwesha byamukachi, ibindankanya muchima nangwa’mba mwane kikulu yefwashonyi waiyamone. Kikwabo twafwainwa kuvwala mvwajilo imwesha amba twibantu ‘banemeka Lesa.’ Bino kebyambo byotwafwainwa kulangulukangapo, keibyo nenyi? Kechi kuvwalatu bulongo kimye kyotubena kupwila bino panyuma yabyobyo twakavwalamotu bingi-bingitune. Mwekelo yetu yafwainwa kwikala imwesha munema, nemushingi mambo twibena Kilishitu kabiji bantu bamwingilo mute nebufuku. Kyakine bivwalo byetu byotuvwala pankito nangwa kusukulu biilatu pamutundu wamingilo yotusakwingilanga. Bino nangwa byonkabyo, twafwainwa kuvwala bulongo nenamushingi. Umvwe mvwajilo yetu imwesha amba twaitabila mwi Lesa, kechi kiketukatazhanga kusapwila paji ponse namambo akumvwa bumvu byotubena kumwekane.—1 Petelo 3:15.
‘Kutemwa Byapanopantandane’
15, 16. (a) Mamboka okyanemena kubula kulondela byaino ntanda mumvwajilo nemunzañwino? (1 Yoano 5:19) (b) Ñanyi kishinka kyotwakonsha kukainapo kukumbwa mitundu yamvwajilo nenzañwino?
15 Kabiji Lujimuno luji mu 1 Yoano 2:15, 16 lwitupa mikambizho yapa mambo amvwajilo nenzañwino. Tutangamo’mba: “Inge mutemwe panopantanda nangwa bya panopantanda ne. Umvwe muntu watemwa panopantanda, butemwe bwa kutemwa Tata kechi buji mwi aye ne. Mambo byonse biji panopantanda, lwiso lwa mubiji, ne lwiso lwa meso, ne kwitota kwatu kwa buno bumi, kechi byo bya Tata ne, nanchi byo bya panopantanda.”
16 Luno lujimuno byolwitufwainwapo! Muino ntanda muji byubilo byakukeba kuba byuba bakwenu, kechi twafwainwa kuswisha byaino ntanda kwitusajila byakuvwala nenzañwino yotukebane. Muyoino myaka mutundu wamvwajilo nenzañwino ubena kuya bingi nakutaminako. Nangwatu mizhilo yabyabusulu nebantu bafunda kechi kimye kyonse kyobamwesha mvwajilo yafwainwa kuvwalapo bena Kilishitu ne. Kino kekishinka kikwabo kyotwafwainwa kujimukila kimye kyonse kuchina ‘kwipashañanya na ba panopantanda,’ umvwe tukeba’mba twikalenga monka mwayila mizhilo ya Lesa nekulengela “lufunjisho lwa Lesa, Mupulushi wetu, kumweka bulongo mu bintu byonse.”—Loma 12:2; Titusa 2:10.
17. Mepuzhoka otwafwainwa kwishikisha kimye kyotubena kukeba kupota kivwalo kyasonenwa muyewo mutundu yetwatemwa? (b) Mamboka mitwe yabisemi kyoyafwainwa kutela muchima kumwekelo yabamubisemi byayo?
17 Saka mukyangye kufuukula’mba mupote kivwalo, kyawama patanshi kukishikisha’mba: ‘Neitemenwaka nsoneno yakino kivwalo? Nanchi yoivwalapo muntu wabisela byakisangajimbwe yenatemwanyi? Abya yoivwalapo jibumba jabambanzhi bamumisebo batundaika byubilo byabukitolwele nebunsatuki?’ Kabiji twafwainwa kwikitalatala bulongo kivwalo. Umvwe ndeleshi nangwa shikechi, yalepa byepi? Nga nsoneno nensaishi iji byepi? Nanchi kino kivwalo kyawama nekummfika bulongo kabiji nekumwesha mushinginyi, inyi kyammfina, kyakonsha kulengela bantu kubindankana michima nangwa kyabusajinyi? Kabiji ishikishai’mba: ‘Nanchi inge navwala kikye kivwalo nkatuntwisha bantunyi?’ (2 Kolinda 6:3, 4) Mamboka otwafwainwa kutelako muchima kukino? Kenamambo akuba Baibolo yaamba’mba: “Mambo Kilishitu naye kechi witokeshenga mwine pa muchima ne.” (Loma 15:3) Mitwe yabisemi yabwina Kilishitu yafwainwa kutako muchima kumwekelo yabamubisemi byayo. Namambo amunema wakunemeka Lesa wabo walukumo yebapopwela, mitwe yabisemi kechi yafwainwa kukankazhama kufundako bamukisemi kyabo mubutemwe umvwe kibena kukebewane.—Yakoba 3:13.
18. Kika kimutundaika kutako muchima kumvwajilo nenzañwino yenu?
18 Byambo byotusapwila bifuma kwi Yehoba, aye mwine mwina munema nebuzhile. (Isaya 6:3) Baibolo itukambizha kumulonda byotuji ‘baana boatemwa.’ (Efisesa 5:1) Mvwajilo nenzañwino yetu yakonsha kulengela Tata wetu wamwiulu kutumbijikwa nangwa kumuletela bumvu. Kine tukeba kusangajika muchima wanji.—Byambo bya Mana 27:11.
19. Mfwetoka ifuma mukusapwila kubakwetu “mingilo ikatampe ya Lesa”?
19 Mwiimona byepi “mingilo ikatampe ya Lesa” yomwafunda? Byotwashukwapo pakufunda bukine! Nebundengamambo bwetu bwalekelwa mambo akwikala nalwitabilo mumashi aichikile akwa Yesu Kilishitu. (Byubilo 2:38) Namambo akino, twaikala bantu bakasuluka kwisamba na Lesa. Kechi tuchina lufu byonka byuba boba babula luketekelone. Twaketekela byalayile Yesu kuba’mba juba jimo ‘bonse baji mu bilende bakomvwa jiwi janji, kepo bakafumamo.’ (Yoano 5:28, 29) Yehoba nabibusa byanji wasolola bino byonse kwiatweba. Kabiji waitulwila mupashi wanji peatweba. Onkao mambo, lusanchilo lwakusanchila bino byabupe byawama byonse byoetupa lwakonsha kwitutundaika kunemeka mafunde anji awamisha nekumutota nakizaku satusapwila ino “mingilo ikatampe” kubantu.
[Tubyambo twa mushi]
a Kimye Yehoba kyoatongwele Mosesa ne Alona kwambilako bantu banji kwi Felo, Wamwambijile Mosesa amba: ‘Nakwalula obewa wikale nobe Lesa kwi Felo, kabiji kolojobe Alona, ukekala ke ngauzhi wobe.’ (Kulupuka 7:1) Alona kechi wajinga ngauzhi mumulanguluko wakuba’mba waawilenga bintu bikamweka kulutwene, bino watelelwe’mba ngauzhi mujino jishinda mambo waambijilengako Mosesa.
b Pabantu batainwe ku Kijiilo kya Nkambo kikalako pamwaka pamwaka kyajingako pa March 28, 2002, bavula bakyangye kutendeka kwingijila Yehoba. Tubena kwibalombelako namba michima yabano bantu bakeba kufunda bukine itundaikwe kwikala kebasapwishi bamambo awama.
c Nangwa kyakuba Paulo waambijilenga banabakazhi bena Kilishitu bino byambo, ano mafunde engila nekubanabalume nebanyike bena Kilishitu.
Musakukumbwila Mwepi?
• Ñanyi “mingilo ikatampe” yaumvwine bantu pa Pentekosta mu 33 C.E., kabiji baubilepo byepi?
• Muntu wikala byepi kemwana wabwanga wakwa Yesu Kilishitu, kabiji kwikala mwana wabwanga kwalumbululaka?
• Mamboka okyanemena kwiatweba kutako muchima kumvwajilo nenzañwino yetu?
• Bishinkaka byafwainwa kulangulukwapo pakumona umvwe kivwalo kyotubena kukeba kupota nemutundu wakyo wafwainwa?
[Kipikichala pa peja 29]
Petelo washimwine’mba Yesu wasangwilwe kubafwa
[Bipikichala pa peja 31]
Nanchi mwekelo yenu imwesha mushingi kwi Lesa wenu yemupopwelanyi?
[Bipikichala pa peja 32]
Bansemi babwina Kilishitu bafwainwa kuta muchima kumwekelo yabamukisemi kyabo