BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w02 9/1 pp. 11-16
  • ‘Ndondelainga’

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • ‘Ndondelainga’
  • Kyamba kya Usopa—2002
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Kukomesha Butemwe Mubukine Botufunda
  • Kutemwa Bukine Botufunjisha
  • Kutemwa Bantu Botufunjisha
  • Kwikepesha Kwanema Bingi Mukumwesha Butemwe
  • Londelainga Yesu Kupichila Mu Kufunjisha Na Butemwe
    Kyamba kya Usopa—2009
  • “Amiwa Nemushila mwa Kulondela”
    Kyamba kya Usopa—2002
  • Ikomeshainga mu Butemwe
    Kyamba kya Usopa—2001
  • Ilamai Monka mu Butemwe bwa Lesa
    Nanchi Baibolo Kine Ufunjishaˈmba Ka?
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2002
w02 9/1 pp. 11-16

‘Ndondelainga’

“Kino kyo kyo mwaichilwa: mambo Kilishitu naye wimumanamijile anweba, ne kwimushila mwa kulondela, mulonde monka mu ngayo yanji.”—1 PETELO 2:21.

1, 2. Mamboka byubilo byakwa Yesu byabufunjishi bwalumbuluka kyobyabujila kushupa kwiatweba kwibilonda?

YESU KILISHITU wajinga Mufunjishi mukatampe wakijile bonse panopantanda. Kabiji wajinga muntu walumbuluka, kechi walengelepo mambo mubwikalo bwanji bonse bwabumuntune. (1 Petelo 2:22) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba byubilo byakwa Yesu byabufunjishi byashupa bingi kyakuba atweba bambulwakoloka kuba twibilonda nenyi? Ine.

2 Byonka byotwamwene mumutwe wapita, kufunjisha kwakwa Yesu kwaimenejile pabutemwe. Butemwe kekintu kyotwakonsha kukomesha atweba bonse. Byambo bya Lesa javula bitutundaika kukoma mubutemwe nekuyilako palutwe mukutemwa bakwetu. (Filipai 1:9; Kolose 3:14) Yehoba kechi ukebela bilengwa byanji kuba kintu kyobakonsha kubula kubane. Pakuba ‘Lesa byoaji butemwe’ kabiji witulengele mukipasha kyanji, kyakonsha kwambiwa’mba witulengele’mba tumweshenga butemwe. (1 Yoano 4:8; Ntendekelo 1:27) Onkao mambo, byotutanga byambo byamutumwa Petelo biji muuno mutwe wetu, kitupa luketekelo lukatampe. Twakonsha kulondela monka mungayo ya Kilishitu. Kabiji twakonsha kukokela mukambizho wakwa Yesu wakuba’mba: ‘Ndondelainga.’ (Luka 9:23) Twayai tumone byotwakonsha kulondela butemwe Kilishitu boamwesheshe, patanshi kutemwa bukine boafunjishenga, kepo nebantu boafunjishanga.

Kukomesha Butemwe Mubukine Botufunda

3. Mamboka bamo byokibashupila kufunda, bino ñanyi lutundaiko lutanyiwa mu Byambo bya Mana 2:1-5?

3 Pakuba’mba tutemwe bukine botufunjisha bakwetu, yetu twafwainwa patanshi kutemwa kufunda buno bukine. Muino ntanda, kutemwa kufunda bukine kechi kwiyatu byonkabyone. Kukankalwa kufunda sukulu nemiteeto imo yatama yotutemwa kubwanyike ilengela bavula kushikwa kufunda. Bino nangwa byonkabyo, kyanema bingi kuba’mba tufunde kwi Yehoba. Byambo bya Mana 2:1-5 byaamba’mba: ‘Mwanami, umvwe waswa kutambula byambo byami, ne kwiilama mikambizho yami mu muchima wobe nobe bintu bya buneme, ne kuta kutwi kobe ku maana, ne kutesha muchima wobe ku bya milangwe, ee, kine, umvwe wajijila maana a kupima bintu ne kwibiyuka, ne kusansula jiwi jobe mu kukeba milangwe, kabiji umvwe wiikeba nobe siliva, ne kwiikebesha pamo nobe ukeba bya buneme byafyamika, kepo ukayuka mo ayila moyo wa kumwakamwa Yehoba ne kumona maana a kumuyuka Lesa.’

4. “Kutesha” muchima kwalumbululaka, kabiji mweno yamutunduka yakonsha kwitukwasha kuba byobyo?

4 Monai kuba’mba muvesi 1 kufika ku 4, kechi twakambizhiwatu mukubwezha-bwezhapo “kutambula” ne ‘kulama’ konkatune, bino ne ‘kukebesha.’ Pano bino, kika kyakonsha kwitutundaika kuba bino byonse? Kyawama, langulukai pabino byambo byakuba’mba “kutesha muchima wobe ku bya milangwe.” Buku umo waamba’mba luno lusanshijilo “kechi lusanshijilotu lwakutakotu muchima kwapwane; kemukambizho wakwikala namuchima ukebewa wakusakisha kuyuka mafunjisho.” Kika kyakonsha kwitukwasha kumvwina nekufunda Yehoba byoetufunjisha? Mweno yetu yabintu. Twafwainwa kumonanga’mba ‘maana a kumuyuka Lesa’ aji nobe “siliva” kabiji nobe “bya buneme byafyamika.”

5, 6. (a) Kika kyakonsha kubiwa mukuya kwamoba, kabiji twakonsha kuba byepi pakuba’mba kino kibule kubiwa? (b) Mamboka otwafwainwa kubikangapotu pabya buneme byamaana otwatana mu Baibolo?

5 Kechi kyakatazha kwikala naino mwenone. Kyakumwenako, ‘maana a kumuyuka Lesa’ omwafunda avwangamo nebukine bwakuba’mba Yehoba ukeba bantu bakishinka kwikala myaka nemyaka mupaladisa panopantanda. (Masalamo 37:28, 29) Kimye kitanshi kyomwafunjile buno bukine, kwakubula nangwa kuzhinaukatune mwibumwene nobe byabuneme byakine, bishinka byakumbene mumilanguluko nemuchima wenu naluketekelo nelusekelo. Pano nga luno kiji byepi? Byopabapite kimye, nanchi lusanchilo lwenu lwakusanchila byabuneme byenu lwapwanyi? Esekai nanchi kuba bino bintu bibiji. Patanshi, bwezhaimo jibiji lusanchilo lwenu lwakusanchila bintu, kokuba’mba mulangulukenga kimye kyonse paene mambo omunemekela bintu byabukine byonse byoabena kwimufunjisha Yehoba, kubikapotu nebyobya byomwafunjile kala.

6 Kyabubiji, bikaingapo pabyabuneme byenu. Umvwe kwakubula kuketekela mwapoya jibwe jabuneme, abya mwakonsha kwijibikatu kupokochi mwabwela kemuye nekuya’mba jonkaje jawananyi? Inyi mwakonsha kubatu samupoya’mba mumone inge paji neakwabo? Byambo bya Lesa biji nabuneme bwakilamo kuwama buji nobe byabuneme byafyamika ne siliva. Nangwa kyakuba mwatana bintu byabukine byanema byepi, mwakonsha kuba samutainapo nebikwabo. (Loma 11:33) Umvwe mwafunda mbaji imo yakatataka yabukine, ishikishai’mba: ‘Kika kibulengela kwikala bwamunema? Nanchi bubena kundengela kuyukisha bumuntu bwa Yehoba nangwa nkebelo yanjinyi? Abya bubena kumpa mikambizho yakonsha kunnkwasha kulondela mungayo yakwa Yesu?’ Kulanguluka-languluka paano mepuzho kukemukwasha kukomesha butemwe bwenu bwakutemwa bukine Yehoba boemufunjisha.

Kutemwa Bukine Botufunjisha

7, 8. Ñanyi mashinda amo motwakonsha kumweshesha kubakwetu kuba’mba twatemwa bukine botwafunda mu Baibolo? Shimikizhai kyakumwenako.

7 Pakufunjisha bakwetu twakonsha kumwesha byepi kuba’mba twatemwa bukine botwafunda mu Byambo bya Lesa? Kulondela byaubilenga Yesu, tuketekela mu Baibolo mubusapwishi bwetu nepakufunjisha. Mubino bimye, bantu ba Lesa kuzhokoloka mwaya ntanda yonse batundaikwa kwingijisha Baibolo mubusapwishi bwabo. Byomubena kwingijisha uno mulanguluko, kebakebaipo mashinda mwakumweshesha mwina nzubo kuba’mba ayuke’mba anweba bene mwanemeka bingi byomubena kwisamba nanji mu Baibolo.—Mateo 13:52.

8 Kyakumwenako, mwaka wapwa kimye bambanzhi kyobalukukile Muzhi wa New York, nyenga umo mwina Kilishitu watangijilenga bantu boatainenga mumwingilo kinembelo kya Masalamo 46:1, 11. Patanshi wakishikishenga bantu byobeumvwinenga panyuma yaoa malwa. Watelekeshenga mikumbu yobakumbwilenga nekwiitabizha, kepo aambilenga’mba: “Abya nakonsha kutangila pamo nenu kinembelo kyantekenesha bingi mukino kimye kyalukatazhonyi?” Bacheche bingi bakainenga, pano bino mwafuminenga misambo yawama bingi. Pakwisamba nabakyanyike, uno yenka nyenga javula waambilenga’mba: “Nafunjisha Baibolo pa myaka 50. Nkyangye kutanapo lukatazho nangwa lumotu awe buku loakankalwa kumwesha jishinda mwakwilupwishishane.” Umvwe ketwingijishe ntatwilo yawama yakizaku, tumwesha bantu kuba’mba twanemeka nekutemwa byotwafunda mu Byambo bya Lesa.—Masalamo 119:97, 105.

9, 10. Mamboka okyanemena kwingijisha Baibolo pakukumbula mepuzho pamambo alwitabilo lwetu?

9 Inge bantu betushikisha mepuzho pamambo abyotwaitabilamo, jikala kejishuko jakumwesheshamo’mba twatemwa Byambo bya Lesa. Kulondela mwakumbwijilenga Yesu, kechi tukumbulatu mwayila milangwe yetune. (Byambo bya Mana 3:5, 6) Twingijisha Baibolo pakukumbula. Nanchi muchina kuba’mba muntu umo wakeya kwimushikisha jipuzho jomwakonsha kukankalwa kukumbulanyi? Monai ano mashinda abiji awama omwakonsha kupwishishamo luno lukatazho.

10 Esekai nangovu kunengezhezha jimo. Mutumwa Petelo wanembele’mba: “Zhijikai Kilishitu mu michima yenu bu Nkambo: moba onse ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila bonse bemwipuzha mambo a luketekelo lo muji nalo, bino kasa muba na bukimote ne mushingi.” (1 Petelo 3:15) Abya muji namwakukumbwila pamambo alwitabilo lwenunyi? Kyakumwenako, umvwe muntu ukeba kuyuka kyomubujila kwivwanga mubisho nangwa mubyubilo byakishakulu byakanyiwa mubinembelo, kechi mwafwainwa kwamba’mba, “Bupopweshi bonjimo bukanya kuba kikyene.” Nkumbwilo yauno mutundu yakonsha kumwesha kuba’mba bakwenu bobemufuukwila byakuba, nekumwesha’mba nanchi muji mubupopweshi bwatama. Kyakonsha kuwama inge mwakumbula’mba, “Byambo bya Lesa biji mu Baibolo kechi biswisha kuba binone” nangwa’mba, “Akyo kyakonsha kufichisha Lesa wami pamuchima.” Apa bino mwalumbulula neene mambo.—Loma 12:1.

11. Bukuka wakonsha kwitukwasha kukumbula mepuzho pamambo abukine bwa Byambo bya Lesa?

11 Umvwe kechi mwinengezhane, monaipo kimye kyakutanga mubuku wa Ukupelulula Ukufuma mu Amalembo, umvwe wanembwa mumulaka yemumvwa.a Umvwe kechi mwakonsha kutanga uno bukune, mwakonsha kulomba mulongo nangwa nyenga kuba’mba esambile pamo nenu bino byambo. Salululaimo mitwe imo bantu yobakonsha kwipuzhapo, mulabijilepo nebishinka bimo byamu binembelo. Samusendanga buku wa Ukupelulula pamo ne Baibolo wenu. Kange mukankazhame kwingijisha ano mabuku onse abijine, mubulai awo muntu wimwipuzha’mba muji nabuku yemupesa-pesamo wakonsha kwimukwasha kutana mukumbu wamu Baibolo wakukumbula oo mepuzho.

12. Twakonsha kukumbula’mbaka umvwe kechi twayuka mukumbu wakukumbula jipuzho jamu Baibolo ne?

12 Kange mwakamwene. Kafwako muntu mbulwakoloka wakonsha kukumbula byonsene. Onkao mambo, inge bemwipuzha jipuzho jamu Baibolo jomwabula kuyuka mukumbu, mwakonsha kukumbula kuba’mba: “Nemusanchila pakungipuzha jino jipuzho jawama byonkabye. Mwane kwambatu kine, kechi nayuka mukumbu wakukumbulane, bino naketekela namba Baibolo yaambapo bimo pakino. Natemwa bingi kupesa-pesa Baibolo, onkao mambo nsakupesa-pesapo pajino jipuzho jenu binopa nkeye nkemukumbule bulongo.” Nkumbwilo yauno mutundu yakubula kupita mumbaji samwikepesha ikalengela kwikala namisambo ikwabo.—Byambo bya Mana 11:2.

Kutemwa Bantu Botufunjisha

13. Mamboka otwafwainwa kubula kulengulwila botusapwilako?

13 Yesu wamwesheshe butemwe boatemenwe bantu boafunjishenga. Twakonsha kumulonda byepi pakikye? Kechi twafwainwa kulengululanga bantu botutanane. Mambo “nkondo ya aja juba jikatampe ja Lesa, Wa bulume bonse” yafwenya kala kepepi, kabiji bantu bavula bakavila. (Lumwekesho 16:14; Yelemiya 25:33) Bino, kechi twayuka ñanyi ukekala mumi neukafwane. Luno luzhachisho lukobiwa kulutwe nalwendo, kabiji lukobiwa na Yesu Kilishitu watongolwa na Yehoba. Luno luzhachisho byolukyangye kubiwa, twaketekela namba bantu umo umo bakonsha kwaluka kebakalume ba Yehoba.—Mateo 19:24-26; 25:31-33; Byubilo 17:31.

14. (a) Twakonsha kwipesa-pesa byepi atwe bene nekumona umvwe tuji nalusa kubantu? (b) Muñanyi mashinda motwakonsha kumweshesha lusa nelusekelo kubakwetu?

14 Onkao mambo byonka byajinga Yesu, tubila bantu lusa. Twakonsha kwiipuzha’mba: ‘Nanchi ñumvwina lusa bantu bajimbaikwa nabubela nebujimbijimbi bubiwa mubupopweshi, bumulwila ntanda nemu byabusulu byaino ntandanyi? Umvwe bantu babena kumwesha mukose kubukine botwibasapwila, twakonsha kwishikisha atweba bene’mba abya nkeba kuyuka kyobobila bibyenyi? Nanchi mvuluka kuba’mba amiwa nangwa bantutu bakwabo babena kwingijila Yehoba mubukishinka byobyo twaubanga kala neatwebanyi? Nanchi nsapwilo yombena kusapwilamo yakwatankana nandangulukilo yabonyi? Inyi ndengulula bantu kuba’mba kechi baketabilane?’ (Lumwekesho 12:9) Inge bantu bayuka’mba kine kine tubena kwibomvwina lusa, bakakeba bingi kumvwa byambo byetu. (1 Petelo 3:8) Kabiji lusa luketutundaika kumwesha lusekelo mubantu botutana mumwingilo wetu. Twafwainwa kunemba mepuzho abo nebibakatazha mubwikalo bwabo. Inge twabwelako, twakonsha kwibabula kuba’mba tubalangulukenga bingi pabyambo byobaambile kimye kitanshi kyotwibafwakashijile. Umvwe bakeba bukwasho bwabukiji-bukiji, pakyokyo kimye twakonsha kwibabulapo mashinda amo mobakonsha kutaina bukwasho.

15. Mamboka otwafwainwa kumonako buwame buji mubantu, kabiji twakonsha kuba byepi kino?

15 Byonka byajinga Yesu, tumonako buwame buji mubantu. Apo kampe nsemi wabula mukwabo wamumasongola ubena kwesekesha nangovu kukomesha baana banji bulongo. Kimo kimye mwanamulume ubena kwibikako kusunga bamukisemi kyanji. Wakikulumpe wamwesha lusekelo mubintu byakumupashi. Nanchi tumona bino byubilo mubantu botutana nekwibatakaikanyi? Inge ketube kino, tukashinkula jishinda jawama jakumvwañenamo nekushimwinamo mambo a Bufumu.—Byubilo 26:2, 3.

Kwikepesha Kwanema Bingi Mukumwesha Butemwe

16. Mamboka okyanemena kwikala bakimote nekukinjika bantu botusapwila?

16 Kutemwa bantu botufunjisha kuketutundaika kumvwina lujimuno lwamaana luji mu Baibolo lwakuba’mba: ‘Maana alenga kwilundumika, pakuba butemwe bukomesha bantu.’ (1 Kolinda 8:1) Yesu wajinga bingi namaana, bino kechi witotangane. Onkao mambo, pakwamba mambo aluketekelo lwenu, chinuzhukai mapata nangwa kwilundumika pakwamba. Kikonkwanyi kyetu kekufika bantu pamuchima nekwibakebwila kubukine botwatemwisha. (Kolose 4:6) Vulukai, Petelo byoajimwineko bena Kilishitu kwikajila jimo namwakukumbwila bonse betwipuzha, wituvululako nekuba’mba twafwainwa kukumbula “na bukimote ne mushingi.” (1 Petelo 3:15) Umvwe twaikala bakimote nebamushingi, tukebwila bantu kwi Lesa wetu yetwingijila.

17, 18. (a) Nanchi twafwainwa kulefulwa namambotu akuba bantu betulengulula’mba kechi twafundane byotuji bamwingilo? (b) Mamboka kuyuka milaka yakala yanembejilwemo Baibolo kyokwabujila kunema kubafunda Baibolo?

17 Kechi twafwainwa kwimwesha’mba bantu betumone’mba tuji namaana kabiji twafunda sukulune. Umvwe bamo munyaunda yenu bakana kumvwa kumuntu uji yense wabula kufunda sukulu mukatampe nabiji univesiti nangwa bifulo bikwabo byapeulu, kechi mwafwainwa kulefulwa namambo andangulukilo yabone. Yesu kechi walefwilwe namambo akumunena’mba kechi wafunjile sukulu wa bayudea wajingako mumoba anjine; kabiji kechi walondejilenga misalululo yajinga nabavula yakwimwesha kubantu nabintu byavula byoayukilene.—Yoano 7:15.

18 Kwikepesha nebutemwe byobyanema kubamwingilo babwina Kilishitu kukila lufunjisho luji lonse lwakumubiji. Mufunjishi Mukatampe, aye Yehoba, yewitufunjisha’mba tukonshe kwikala bamingilo. (2 Kolinda 3:5, 6) Kabiji pamambo abyamba bantangi bamu Kilishitendomu bamo, kechi kitufwainwa kufunda milaka yakala yanembejilwemo Baibolo pakuba’mba twikale bafunjishi ba Mambo a Lesa ne. Yehoba namupashi wanji wanembeshe Baibolo mubyambo byapela kumvwa, kuba’mba bonse bomvwishenga bukine bwakilamo kunema bujimo. Buno bukine kechi bwaalukane nangwa kyakuba bwatuntululwa mumilaka yavula. Onkao mambo, kuyuka milaka yakala, nangwa kyakuba ingijishiwa, kechi kyokyanemane. Byonkabyo, kwilundumika namambo akuyuka milaka yavula kwakonsha kulengela bantu kubula kuyuka mwingilo wanema wabena Kilishitu bakine wakufunjisha.—1 Timoti 6:4.

19. Muñanyi jishinda mwingilo wetu wabwina Kilishitu kyoaikela mwingilo wakwingijila bantu?

19 Kafwako luzhinauko lwakuba’mba mwingilo wetu wabwina Kilishitu kemwingilo umo ukebewa kwikepeshane. Kimye kyonse monka betukaina, kwitulengulula nekwitupata. (Yoano 15:20) Pano bino, byotwingila uno mwingilo mubukishinka, tubena kwingila mwingilo wanema bingi. Umvwe twatwajijila kwingijila bakwetu muuno mwingilo nakwikepesha, kokuba’mba tubena kulonda butemwe bwa Yesu Kilishitu boamwesheshe kubantu. Akilangulukai: Umvwe satusapwila kubantu bavula babena kwitulengulula nangwa kukana kwitumvwa, bino satubena kukebamo muntu wabumukooko, nanchi kechi kyawama nenyi? Kwakubula nangwa kuzhinaukane, kyawama! Onkao mambo byotukosela mumwingilo, kange tulekene, tubena kwingijila mubukishinka bantu babumukooko botutana. Kine, Yehoba ne Yesu bakamona kuba’mba bantu bawama bavula bauno mutundu bakatanwa nekukwashiwa mpelo saikyangye kufika.—Hagai 2:7.

20. Muñanyi mashinda amo motwakonsha kwikela bakumwenako pakufunjisha?

20 Kwikala bakumwenako bawama mubufunjishi bwetu kejishinda jikwabo jakumwesheshamo kwipana kwingijila bakwetu. Kyakumwenako, tukeba kufunjisha bantu kuba’mba kyawama bingi kwingijila Yehoba, “Lesa wa bibusa [lusekelo, NW],” mwingilo wituletela lusekelo mubwikalo bwetu. (1 Timoti 1:11) Byobamona byubilo byetu byawama nebyotufunjisha bakwetu mukinkalankulo, bakwetu motufunjila sukulu, bakwetu botwingila nabo kunkito, nanchi bamona’mba twasangalala nekusekela nabyonka byotuji nabyonyi? Kabiji, tubula botufunjisha Baibolo kuba’mba kipwilo kyabwina Kilishitu yompuzha yabutemwe muino ntanda yabantu babula lusa kabiji bashinta. Nanchi botufunjisha bamona’mba twatemwa bonse mukipwilo kabiji tukosako kwilama mutende atwe bene nabenenyi?—1 Petelo 4:8.

21, 22. (a) Kwipesa-pesa atweba bene pamambo amwingilo wetu kwakonsha kwitutundaika kwingilako ñanyi mingilo? (b) Bika bikambiwapo mumitwe yalondelapo?

21 Kwipana mumwingilo wetu pabimye bimo kwakonsha kwitutundaika kwipesa-pesa jibiji atweba bene. Pakuba kino mubukishinka, bavula batana kuba’mba bakonsha kubaishako mwingilo wabo, pakutatula mwingilo wakimye kyonse nangwa kuvilukila kumpunzha kuji kukajilwa kukatampe. Bamo bafuukula kufunda mulaka ungi kuba’mba bafunjishe bantu baiya kwikala munyaunda yabo kufuma mubyalo bingi. Umvwe mwakonsha kwingila ino mingilo, ilangulukaipo bulongo nalulombelo. Bwikalo bwakwingila buleta bingi lusekelo, nekusekela nabyonka byouji nabyo, apa bino nemutende wamumilanguluko.—Musapwishi 5:12.

22 Mumashinda aji onse, twayai tulondenga Yesu Kilishitu kukomesha butemwe bwakutemwa bukine nebantu botufunjisha. Kukomesha nekumwesha butemwe muino mbaji ibiji kuketukwasha kwala kitendekesho kyawama kyakwikala bafunjishi baji nobe Kilishitu. Pano bino, twakonsha kwala byepi kino kitendekesho? Mitwe yalondelapo ikamba pamashinda amo awama akufunjishishamo Yesu oaingijishenga.

[Tubyambo twa mushi]

a Wanembwa na Bakamonyi bakwa Yehoba.

Musakukumbula’mbaka?

• Luketekeloka lotuji nalo lwakuba’mba byubilo byakwa Yesu byabufunjishi kechi byashupa kwibilondane?

• Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba twatemwa bukine botwafunda mu Baibolo?

• Mamboka okyanemena kutwajijila nakwikepesha byotubena kukoma mumaana?

• Ñanyi mashinda amo motwakonsha kumweshesha butemwe kubantu botukeba kufunjisha?

[Bipikichala pa peja 12]

Esekai nangovu kunengezhezha jimo

[Bipikichala pa peja 13]

Umvwe munemeka ‘maana a kuyuka Lesa’ mwakonsha kwingijisha Baibolo pakukumbula

[Kipikichala pa peja 14]

Tumwesha butemwe bwakutemwa bantu byotwibafunjisha mambo awama

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu