BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w03 4/1 pp. 24-29
  • Mweshai “Bukimote Bonse ku Bantu Bonse”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Mweshai “Bukimote Bonse ku Bantu Bonse”
  • Kyamba kya Usopa—2003
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Mu Kisemi
  • Mu Mwingilo Wetu
  • Mu Kipwilo
  • “Ku Bantu Bonse”
  • Bukimote—kyubilo Kyanema kya Bwina Kilishitu
    Kyamba kya Usopa—2003
  • Kukooka Muchima—Kwitukwasha Byepi?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2020
  • Ikalai Bakooka Muchima
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2023
  • ‘Ñanyi Mwenu Uji Na Maana Ne Kuyukisha?’
    Kyamba kya Usopa—2008
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2003
w03 4/1 pp. 24-29

Mweshai “Bukimote Bonse ku Bantu Bonse”

“Sa wibavulula kwibanekenena . . . bekale bakoka muchima ne kumwesha bukimote bonse ku bantu bonse.”—TITUSA 3:1, 2.

1. Mambo ka javula o kishupila kumwesha bukimote?

MUTUMWA Paulo wanembele’mba: “Ikalai ba kundondela amiwa, pamo byonka byo nji amiwa wa kumulondela Kilishitu.” (1 Kolinda 11:1) Ano moba bakalume ba Lesa bonse beseka na ngovu kumvwina uno mukambizho. Kwambatu kine kechi kitupelela ne, mambo twaswana bundengamambo bwa bansemi yetu bakutendekelapo bwa kutemwa bya lwiso ne mashinda otubilamo bintu apusana na a kwa Kilishitu. (Loma 3:23; 7:21-25) Pano bino umvwe twibikako atweba bonse twakonsha kumwesha bukimote. Bino kwibikako kwetu kechi kwa kuketekelatu mu ngovu yetu yonka ne. Ñanyi bintu bikwabo bikebewa?

2. Twakonsha kumwesha byepi “bukimote bonse ku bantu bonse”?

2 Bukimote botwakonsha kumwesha ke bobwa bukimote bwa Lesa buji pa bipangwa bya mupashi wazhila. Monka mu kukokela bitutangijila mupashi wazhila wa Lesa, mo mukamwekela bipangwa byetu. Umvwe satuba bino, tukamwesha ‘bukimote bonse’ ku bantu bonse. (Titusa 3:2) Twayai tumone byo twakonsha kufunda kwi Yesu ne kukwasha bakwetu kuba’mba ‘bamone kukokoloka.’—Mateo 11:29; Ngalatiya 5:22, 23.

Mu Kisemi

3. Ñanyi byubilo bimweka mu bisemi bimwesha mupashi wa panopantanda?

3 Mu kisemi mo mumo mukebewa bingi kumwesha bukimote. Kipamo Kitala pa Bumi bwa Bantu kitelwa’mba World Health Organization kyashimwine’mba banabakazhi bakolwa kolwa na mambo a kwibapumpula mu bisemi bavula bingi kukila ne bantu bapita mu mapuso apa mukwakwa ne bakolwa kikola kya malelya. Kya kumwenako, masawakya a bumbanzhi bonse bubiwa mu muzhi wa London mu England amwesha kuba’mba mu bisemi mubiwa bingi byubilo bya kwipumpula. Javula bakapokola batana bantu na “kubwazanga ne kwamba bya mwenga.” Kabiji kyatamisha ke kya kuba’mba bantu bamo baji mu masongola baleka “bululu” kwabanya bulunda bwabo. Abye byonse byubilo bileta bulanda bimwesha “mupashi wa panopantanda,” kabiji kechi byafwainwa kwikala mu bisemi bya bwina Kilishitu ne.—Efisesa 4:31; 1 Kolinda 2:12.

4. Bukimote bwakonsha kukwasha byepi kisemi?

4 Pa kuba’mba tusankilepo byubilo bya ino ntanda twafwainwa kwikala na mupashi wa Lesa. Mambo ‘kuji mupashi wa Nkambo, ko kuji ne bwana bwa bene.’ (2 Kolinda 3:17) Butemwe, lusa, kwikanya, ne kukoka muchima byo bikosesha kukwatankana kwa bantu bambulwakoloka baji mu masongola. (Efisesa 5:33) Kubanda kuzhingila kuleta lusekelo mu kisemi lwabulapo mu bisemi mobatemwa kutoboka ne kwizhingijisha. Byambo byamba muntu byanema bingi, pano jishinda joebyambilamo jo jisolola biji mukachi ka muchima wanji. Kulumbulula bulongo mu ñambilo ya bukimote kufwomona bukaji. Mfumu wa maana Solomone wanembele’mba: “Kukumbula na jiwi jakoka kufwomona bukaji; pakuba kyambo kyakosa kibuvulumuna.”—Byambo bya Mana 15:1.

5. Bukimote bwakonsha kukwasha byepi mu kisemi muji bantu bapusana mu mpopwelo?

5 Bukimote bwanema bingi kikatakata mu nzubo muji bantu bapusana mu mpopwelo. Muchima wa bukimote kabiji wa kifyele wakonsha kukwasha muntu wabula mu bukine kwiya kwi Yehoba. Petelo wafunjile banabakazhi ba bwina Kilishitu amba: “Anweba banabakazhi nenuwa, nekenenai bamwata wenu, amba, nangwa bamo babula kukokela mambo, pabula mambo betabishiwe na bwikalo bwa bakazhi babo; byo bamona bwikalo bwenu bwawama bwa mu mushingi. Kwiwamisha kwenu kechi kwikale kwa pangyetu kwa kwiichika nsuki, nangwa kwa kwikobaika bya buneme bya ngolode, nangwa kwa kuvwala bivwalo, ne; nanchi kwikale kwa muntu wafyamika wa mu muchima, kyo kivwalo kibula kubola, ye muchima wa bukimote ne wazhindama, ye wa buneme ku meso a Lesa.”—1 Petelo 3:1-4.

6. Muchima wa bukimote wakonsha kukosesha byepi butemwe pakachi ka bansemi ne baana?

6 Kumvwañana pakachi ka bansemi ne baana kwakonsha kushupa kikatakata umvwe mu kisemi kechi batemwa Yehoba ne. Bino bisemi byonse bya bwina Kilishitu byafwainwa kuba sabimwesha bukimote. Paulo wafunjile bashanja baana amba: ‘Kechi mwibazhingijishe baana benu ne: poso kwibakomesha na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’ (Efisesa 6:4) Umvwe bukimote saka bumweka mu kisemi, bukakosesha bansemi kukwatankana na baana. Dean mwana wamulume wa mu baana batanu, uvuluka bashanji amba: “Batata bajinga bakimote. Kechi natobokelepo nabo ne nangwatu kimye kyonajinga mu jifumbi ja bwanyike. Bamwesheshengatu kikupu bukimote nangwa kyakuba bazhingila. Kimo kimye bañambilanga amba yanga ku mwanzo wobe, nangwa kunkanya kuba bintu bimo byonatemenwe, bino kechi nepachikilepo nabo ne. Kechi bajinga batata ba byonkabyotu ne, bino bajinga balunda netu, botwakebanga kubula kufichisha ku muchima.” Kine bukimote bukosesha butemwe pakachi ka bansemi ne baana.

Mu Mwingilo Wetu

7, 8. Mambo ka o kyanemena kumwesha bukimote mu mwingilo wa mu bujimi?

7 Bukimote bwanema bingi ne mu mwingilo wa mu bujimi. Byotushilañana mambo awama a Bufumu na bakwetu, tutana bantu bapusana pusana. Bamo bakeba bingi kuteleka na lusekelo mambo a luketekelo o twibasapwila. Bakwabo nabo bakana na mambo a bintu bikwabo. Ku bantu ba uno mutundu twafwainwa kumwesha muchima wa bukimote witukwasha pakatampe kwingila mwingilo wetu wakushimuna monse mwapela ntanda.—Byubilo 1:8; 2 Timoti 4:5.

8 Mutumwa Petelo wanembele’mba: “Zhijikai Kilishitu mu michima yenu bu Nkambo: moba onse ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila bonse bemwipuzha mambo a luketekelo lo muji nalo, bino kasa muba na bukimote ne mushingi.” (1 Petelo 3:15) Na mambo akuba tuzhijika Kilishitu mu michima yetu kwikala Wakumwenako, tusapwila mu bukimote ne na mushingi ku bantu batemwa kuba bukaji. Kuba bino kukwasha bingi bantu.

9, 10. Shimikizhai kyamwekele kimwesha kuba’mba bukimote bwanema bingi mu mwingilo wa mu bujimi.

9 Keith wajinga mu nzubo kimye mukazhanji kyo aimene pa kibelo na kwisamba na muntu wakonkosheshe ku kinzhilo. Mukazhaji Keith byoayukile kuba’mba uno muntu wibafwakashijile wajinga Kamonyi wakwa Yehoba, wazhingijile ne kubepa’mba anweba Bakamonyi kechi musunga baana bulongo ne. Mulongo wamutekenyejile bingi. Mu bukimote waambile’mba: “Kyanguba bingi bulanda pa kumvwa byobyo byambo. Pano mwane kana bakonsha kunswisha ndumbulule bintu byaitabilamo Bakamonyi bakwa Yehoba nyi?” Mobakyambijilenga bino, Keith watelekelenga mwisambo ye besambilenga kabiji waishile pa kinzhilo ne kutuupanya mulongo.

10 Panyuma bano ba mulume ne mukazhi batendekele kumvwa bibi ku muchima byo bamukalukijile mwenyi wibafwakashijile. Bukimote bwanji bwi bafikile pa muchima. Byopapichile mulungu umo, nobe mu kukopa kwa jiso, mulongo wabwelele jibiji, kabiji Keith ne mukazhanji bamwambijile kuba’mba ebalumbulwile mu Binembelo byoaitabilamo. Baamba ne kuba’mba: “Mu myaka ibiji yalondejilepo twatelekeleko ne byambo bikwabo byaambilenga Bakamonyi bakwabo.” Kepo baswile kufundanga Baibolo, kabiji mu kuya kwa moba bonse babiji bepaine kwi Yehoba ne kubatizwa. Awa Kamonyi wafwakashishe Keith ne mwina kwanji byoebakwashishepo! Byopapichile myaka, Kamonyi wataine ba mulume ne mukazhi ke mulongo ne nyenga yanji ba ku mupashi. Bukimote bwaingijile bingi.

11. Bukimote bwakonsha kukwasha byepi muntu kuswa bukine bwa bwina Kilishitu?

11 Harold byoajinga mushilikale washinchile bingi, kabiji walangulukilenga kuba’mba Lesa kafwako. Lukatazho lukwabo lwanungilweko ku makatazho anji ke bulema boaishile kwikala nabo panyuma ya kupita mu mapuso a pa mukwakwa alengele dalaivwa wapendelwe. Bakamonyi bakwa Yehoba byo bamufwakashijile, Harold wibabujile kuba’mba baleke kumufwakashishanga. Juba jimo Kamonyi wa jizhina ja Bill wanyamukile kuya na kumona muntu wamwesheshe lusekelo lwa kukeba kufunda, waikajilenga pa nzubo ya bubiji kufuma pa yaikalangapo Harold. Kwakubula kuyuka ne, wakonkonsheshe pa kinzhilo kya kwa Harold. Harold byo aimene na kwendela ku mikombo yanji ibiji ne kushinkulako, oo ponkapotu bukiji bukiji Bill walombele lulekelo lwa mambo ne kulumbulula’mba ubayenga pa nzubo ikwabo yoatentakana nayo. Nga Harold waubilepo byepi? Bill kechi wayukile kuba’mba kimye kya byambo pa televizhonyi Harold wamwene Bakamonyi byobaingijilenga pamo na kushimika Nzubo ya Bufumu mu kimyetu kicheche ne. Byoamwene bantu bavula byo babena kwingijila pamo mu kukwatankana walekele kushikwa Bakamonyi. Kabiji lulekelo lwa mambo lwawama lwa kwa Bill ne bukimote bwanji byalengejile Harold kutendeka kutambwila Bakamonyi bulongo. Wafunjile Baibolo kabiji wayijileko palutwe ne kwikala ke kalume wa Yehoba wabatizwa.

Mu Kipwilo

12. Ñanyi byubilo bya ino ntanda byafwainwa kuchinuzhuka bantu mu kipwilo kya bwina Kilishitu?

12 Mukwabo mwa busatu mwafwainwa bukimote ke mu kipwilo kya bwina Kilishitu. Ano moba bangikazhi batemwa bingi kwikatazha. Bantu bamwena bintu mu jishinda ja ku mubiji batemwa kwichocheka ne kutoboka. Kimo kimye uno mupashi wa panopantanda utendeka kutwela pachepache ne mu kipwilo kya bwina Kilishitu ne kwibalengela kutendeka kubuka bukaji ne kwiambila mwenga. Bakulumpe mu kipwilo bomvwa bingi bulanda kimye kyo bapwisha ano makatazho. Bino kutemwa ko batemwa Yehoba ne bantu bakwabo kwibalengela kweseka kukwasha batamisha kulapila ne kubwezhamo muchima.—Ngalatiya 5:25, 26.

13, 14. Kika kikafumamo umvwe muntu “mu bukimote kasa ebolola aba bamulengulula”?

13 Mu myaka kitota kitanshi ba Paulo ne mulunda nanji Timoti batalañenepo na makatazho aletele bantu bamo mu kipwilo. Paulo wajimwine Timoti kwiamuna ku balongo bajinga nobe bijiilo “bya mwingilo wabula mushingi.” Wamwambijile’mba: “Kalume wa Nkambo kechi wafwainwa kutoboka ne, kana ekale wakoka muchima ku bonse, wakonsha kufunjisha, watekanya, mu bukimote kasa ebolola aba bamulengulula.” Umvwe twamwesha bukimote mu kimye kyo betuzhingijisha, aba betulengulula bakonsha kubwezhamo muchima ne kwalula milanguluko yabo. Paulo watwajijile kunemba’mba: ‘Apo kampe Lesa ukebapa lulapilo luleta maana a kuyukisha bya bukine.’ (2 Timoti 2:20, 21, 24, 25) Paulo pano walumbulula abyo kunekena ne kwikanya byo byendela pamo na bukimote.

14 Paulo waubanga byoasapwilanga. Paulo waambijile balongo byobafwainwe kuba na “batumwa bakila” mu kipwilo kya mu Kolinda amba: “Pano ami mwine Paulo nemusashijila na kukokamuchima kwa Kilishitu ne na lusa lwanji, yenka amiwa napela pa kumweka ku meso enu, pakuba byo nji kungi nachinchika kwi anweba.” (2 Kolinda 10:1; 11:5) Kine Paulo walondejilenga mwi Kilishitu. Wibasashijile balongo “na kukokamuchima” kwa Kilishitu. Kechi wibobijile bunkambo ne. Kine, lufunjisho lwanji mu kipwilo lwakoseshe boba bajinga na muchima wa kufunda. Wakwashishe balongo kukosesha bulunda bwabo ne kumvwañana mu kipwilo. Nanchi bino kechi byubilo byotwakonsha kwibikako kwikala nabyo ne nyi? Kikatakata bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kulonda Kilishitu ne Paulo mu byonse byoboba.

15. Mambo ka bukimote kyo bwanemena kimye kyomubena kupana bukwasho?

15 Mwingilo wakukwashañana kechi wafwainwa kubiwatu kyonka kimye bantu mu kipwilo kyobaleka kumvwañana ne. Balongo bakeba mikambizho ya butemwe nangwatu kyakuba kafwapo lwabano ne. Paulo wakambizhe’mba: “Anwebakwetu, umvwe nangwa muntu watanwa na mambo, anweba ba bumupashi, mwafwainwa kumubwezha wa byonkabyo.” Mu ñanyi jishinda? “Na muchima wa bukimote; kasa mujimuka, kuchina’mba ne anweba mwakesekwa.” (Ngalatiya 6:1) Kwikala na “muchima wa bukimote” kechi kyapela ne, mambo akuba bonse bena Kilishitu kuvwangako ne banabalume batongolwa mu kipwilo nabo bandengamambo. Onkao mambo, muchima wa bukimote ye wakonsha kukwasha muntu watamisha kubwezhamo muchima wawama.

16, 17. Kika kyakonsha kukwasha bantu kumvwa byotubena kwibajimunako?

16 Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kumubwezha” kyakonsha ne kulumbulula kunungakanya kikupa kya muntu wimokola, kabiji kino kikola bingi. Dokotala ubena kunungakanya kyokyo kikupa kyamokoka wamba bingi byambo byawama bya kuba’mba kisakukosatu bulongo. Ñambilo yanji ya mushingi itekenesha bingi. Byambo bicheche bya lutekenesho bitekenesha muntu wimokola. Byonkabyo ne muntu wakonsha kumvwa ku muchima kukola kimye kyobabena kumubwezha ku mupashi. Bino bukimote bukwasha bingi kumvwañana na muntu watamisha ne kumulengela kwalula muchima wanji. Nangwatu muntu umvwe ubena kukana kumukwasha, wakonsha kutambwila kufunda kwa mu Binembelo inge kyakuba bamukwasha mu bukimote.—Byambo bya Mana 25:15.

17 Byotukwasha bakwetu kuba’mba babwezhemo muchima wawama, javula kikebewa kujimuka mambo bakonsha kumona bobo bukwasho nobe twibashikwatu. Nembi umo wanembele’mba: “Umvwe tubena kujimunako bakwetu, kimo kimye twibazhingijisha na mambo a ñambilo yotwambilamo. Onkao mambo, kukoka muchima kwanema bingi.” Kwipelula ne bukimote byakonsha kukwasha mwina Kilishitu ubena kujimunako mukwabo kuchinuzhuka luno lukatazho.

“Ku Bantu Bonse”

18, 19. (a) Mambo ka bena Kilishitu kyobakonshesha kimye kimo kwikimona kushupa kumwesha bukimote ku bakulumpe balama kyalo? (b) Kika kyakonsha kukwasha bena Kilishitu kumwesha bukimote ku bakulumpe balama kyalo, kabiji kika kifumamo?

18 Kintu kimo bantu bavula kyobakankalwa kumwesheshamo bukimote ke ku bakulumpe balama kyalo. Ne kilengela ke kya kuba’mba, bantangi bamo bakabisha bingi bantu kwakubula lusa. (Musapwishi 4:1; 8:9) Bino nangwa byonkabyo, kutemwa Yehoba kwitukwasha kuyuka bukalama bwanji ne kunekenena bakulumpe balama kyalo kwibafwainwa. (Loma 13:1, 4; 1 Timoti 2:1, 2) Nangwatu inge kyakuba bakulumpe balama kyalo bauba’mba betukanye kumwesha mingilo yetu ya kupopwela Yehoba ku bantu, na lusekelo tumonapo mashinda angi ashinkuka kupainamo kitapisho kyetu kya kumutota.—Bahebelu 13:15.

19 Kechi tubuuka bukaji ne. Tuba monka mokyafwainwa kwakubula kuvulama mafunde aoloka ne. Mu jonka jino jishinda, balongo betu batwajijila kwingila mwingilo wetu mu byalo 234 kuzhokoloka mwaya ntanda. Tukokela lujimuno lwa kwa Paulo lwa kuba’mba: ‘Tunekenene bamfumu ne ba lūsa, twikale ba kukokela, ne kutengela kwingila mingilo yonse yawama. Kechi tumunene bya mwenga nangwa muntu umotu ne, nangwa kwikala ba lutobo ne, twikale bakoka muchima ne kumwesha bukimote bonse ku bantu bonse.’—Titusa 3:1, 2.

20. Ñanyi mapesho akamona boba bamwesha bukimote?

20 Kulutwe na lwendo kuji bingi mapesho avula a bantu bonse bamwesha bukimote. Yesu waambile’mba: “Ba kimote bo batokwa: mambo bakaswana ntanda yonse.” (Mateo 5:5) Bukimote bwa balongo ba kwa Kilishitu bashingwa na mupashi bwibasangajika kabiji bwibalengela kwikala mu bukalama bwa Bumfumu bwa kulama bantu panopantanda. Pakuba ba mu “jibumba jikatampe” ba ‘mikooko ikwabo,’ nabo batwajijila kumwesha bukimote kabiji batengela kwikala mu Paladisa panopantanda. (Lumwekesho 7:9; Yoano 10:16; Masalamo 37:11) Bwikalo buji kulutwe byo bwawamapo! Onkao mambo, kange tuvulame byambo bya kwibavululako byaambile Paulo ku bena Kilishitu mu Efisesa ne. Waambile’mba: ‘Byonkabyo amiwa, kaili wa mwi Nkambo, nemusashijila namba, mwendenga mwafwainwa lwito lo mwaichilwe, na kwipelula konse ne bukimote, ne na kukoka muchima, kasa mwitekenya anwe bene na bene mu butemwe.’—Efisesa 4:1, 2.

Kupitulukamo

• Ñanyi mapesho aji mu kumwesha bukimote

• mu kisemi?

• mu mwingilo wa mu bujimi?

• mu kipwilo?

• Mapesho ka akamona bakimote?

[Kipikichala pa peja 25]

Bukimote bwanema bingi kikatakata mu nzubo muji bantu bapusana mu mpopwelo

[Kipikichala pa peja 25]

Bukimote bukosesha bingi kisemi

[Kipikichala pa peja 27]

Ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila na bukimote ne mu mushingi

[Kipikichala pa peja 28]

Muntu ubena kufundañana mu bukimote wakonsha kukwasha watamisha

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu