BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w23 September pp. 14-19
  • Ikalai Bakooka Muchima

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Ikalai Bakooka Muchima
  • Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2023
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • BYO MWAFWAINWA KUBA PA KUBA’MBA MWIKALE BAKOOKA MUCHIMA
  • MAANA ETUKWASHA KWIKALA BAKOOKA MUCHIMA
  • BANSEMI, NENGEZHEZHAINGA PAMO NA BAANA BENU
  • Kukooka Muchima—Kwitukwasha Byepi?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2020
  • Mweshai “Bukimote Bonse ku Bantu Bonse”
    Kyamba kya Usopa—2003
  • Bukimote—kyubilo Kyanema kya Bwina Kilishitu
    Kyamba kya Usopa—2003
  • ‘Ñanyi Mwenu Uji Na Maana Ne Kuyukisha?’
    Kyamba kya Usopa—2008
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2023
w23 September pp. 14-19

MUTWE WA KUFUNDA 39

Ikalai Bakooka Muchima

“Kalume wa Nkambo kechi wafwainwa kutoboka ne, kana kwikala wa lusa ku bonse.”—2 TIMO. 2:24.

LWIMBO 120 Ikalai Bakimote Byonka Biji Kilishitu

BIJI MU UNO MUTWEa

1. Ñanyi mepuzho o bakonsha kwitwipuzha ku bakwetu bo twingila nabo nangwa bo tufunda nabo ku sukulu?

MUBA byepi inge kya kuba mukwenu mo mwingijila nangwa mo mufunjila sukulu wimwipuzha pa bintu byo mwaitabilamo? Nanchi mumvwa moyo nyi? Bavula bomvwa bingi moyo. Ano mepuzho akonsha kwimukwasha kuyuka bibena kulanguluka yewo muntu ne bintu byo aitabilamo kabiji kino kyakonsha kwimulengela kumusapwila. Kimye kimo muntu wakonsha kwimwipuzha bwipuzho bwakatazha. Boba bino mambo bantu bavula bebabuula bya bubela pa bintu byo twaitabilamo. (Byu. 28:22) Kunungapo, tubena kwikala mu “moba akupelako” muji bantu “babuula kukeba kumvwañana” kabiji “bashinta.”—2 Timo. 3:1, 3.

2. Mambo ka o twafwainwa kwikela bakooka muchima?

2 Nakonsha kumwesha byepi amba natekanya inge muntu keampachike pa bintu byo naitabilamo? Kintu kyakonsha kwimukwasha ke kukooka muchima. Muntu wakooka muchima utekanya inge bamuzhingijisha nangwa inge ukeba kukumbula muntu wamuzhingijisha. (Maana 16:32) Bino kechi kyapeela kwikala bakooka muchima ne. Mwakonsha kufunda byepi kwikala bakooka muchima? Kukooka muchima kwakonsha kwimukwasha byepi kukumbula muntu ubena kwamba bintu byapusana na byo mwaitabilamo? Inge mwi bansemi, mwafwainwa kukwasha byepi baana benu kwamba pa bintu byo baitabilamo saka bakooka muchima? Twayai tumone.

BYO MWAFWAINWA KUBA PA KUBA’MBA MWIKALE BAKOOKA MUCHIMA

3. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba kukooka muchima ke kyubilo kyawama bingi? (2 Timoti 2:24, 25)

3 Bantu bakooka muchima batwajijila kuchinchika. Twafwainwa kutekanya inge tubena kupita mu makatazho. Kukooka muchima ke kyubilo kimo kiji pa “bipangwa bya mupashi.” (Nga. 5:22, 23) Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kukooka muchima” kimye kimo kilumbulula mbili ye bafunjisha bulongo kukookela. Akilangulukai pa mbili wa mungye ye bafunjisha kukookela. Uno mbili utwajijila kwikala na bulume, bino na mambo a kumufunjisha ukookela. Bantu bakonsha kwikala byepi na bulume aku saka bakooka muchima? Kechi twakonsha kuba bino mu bulume bwetu ne. Twafwainwa kulomba kwi Lesa kuba’mba mupashi wanji etukwashenga kwikala na kino kyubilo kyawama bingi. Bantu bavula bafunda kukooka muchima. Balongo ne banyenga bavula bamwesha kino kyubilo inge bantu bebambila byatama nangwa kwibazhingijisha. Kino kilengela bantu kwamba byawama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba. (Tangai 2 Timoti. 2:24, 25.) Kukooka muchima kwafwainwa kwimulengela byepi kuchinchika?

4. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku byaubile Izaka bimwesha’mba wakookele muchima?

4 Mu Baibolo muji mashimikila avula bingi aamba pa ene mambo kwikala na kyubilo kya kukooka muchima o kwanemena. Akilangulukai pe Izaka. Byo aikelenga mu Gelala mu muzhi wa bena Filishitiya, bantu ba kichima ba mu yewa muzhi bamuzhiikijile mishima yonse yapoyile bakalume ba shanji. Izaka kechi watendekele kulwa nabo ne, bino wafuukwilepo kuya na kwikala kwalepa nabo. Kabiji wapoyile ne mishima ikwabo. (Nte. 26:12-18) Bino bena Filishitiya batwajijile kwamba’mba mema aji mu mishima yo apoyile abo. Nangwa baubile bino byonse, Izaka kechi watobokele nabo ne. (Nte. 26:19-25) Ñanyi kintu kyamulengejile kutwajijila kukooka muchima nangwa kya kuba bamuzhingijishenga? Ke kuba bintu byonka byaubanga bansemi banji, ko kuba’mba kupwisha bintu mu mutende byonka byaubanga shanji aye Abalahama kabiji wakookele muchima byonka byajinga inanji aye Sala—1 Pe. 3:4-6; Nte. 21:22-34.

5. Ñanyi bintu bimwesha’mba bansemi bena Kilishitu bafwainwa kufunjisha baana babo kwikala bakooka muchima?

5 Anweba bansemi bena Kilishitu, yukai’mba ne anweba mwafwainwa kukwasha baana benu kuyuka buneme bwa kukooka muchima. Akilangulukai pa byaubanga Maxence uji na myaka 17 inge wataana bantu bazhingila mu busapwishi nangwa pa sukulu. Bansemi banji bamutekenyejile ne kumufunjisha kukooka muchima. Baambile’mba: “Maxence luno wayuka’mba kyapela bingi kuzhingila nangwa kuba byatama, bino muntu wakooka muchima wikanya.” Aluno Maxence wakooka bingi muchima.

6. Kulomba kwitukwasha byepi kutwajijila kwikala bakooka muchima?

6 Twakonsha kuba byepi inge bakwetu betuzhingijisha, nabiji kwamba bintu byatama pe Yehoba nangwa pa Baibolo? Twafwainwa kulomba kwi Yehoba kwitupa mupashi wanji ne maana pa kuba’mba tukumbule bulongo. Pano twafwainwa kuba byepi inge kechi twakumbwile bulongo ne? Twafwainwa kulombapo pa kuba’mba tukayuke byo twafwainwa kukumbula bulongo kimye kikwabo. Inge twauba bino, Yehoba uketupa mupashi wanji wazhila uketukwasha kubula kuzhingila bukiji ne kukooka muchima.

7. Kulabijilapo byepelo bimo kwitukwasha byepi kuyuka mwakukumbwila inge betwambila byatama? (Byambo bya Maana 15:1, 18)

7 Byepelo byavula biji mu Baibolo byafwainwa kwitukwasha inge kitukatazha kwamba saka twatekanya. Mupashi wa Lesa uketukwasha kuvuluka bino byepelo. (Yoa. 14:26) Mafunde aji mu buku wa Byambo bya Maana afwainwa kwitukwasha kwikala bakooka muchima. (Byambo bya Maana 15:1, 18.) Kabiji uno buku wa mu Baibolo waamba ne pa ene mambo o kyawamina kwikanya nangwatu inge betuzhingijisha.—Maana 15:1, 18; 21:23; 25:15.

MAANA ETUKWASHA KWIKALA BAKOOKA MUCHIMA

8. Mambo ka o twafwainwa kuyukila kyalengela muntu kwipuzha pa byo twaitabilamo?

8 Maana nao akonsha kwitukwasha. (Maana 19:11) Muntu uji na maana wikanya inge bantu babena kumwendeleka pa bintu byo aitabilamo. Javula bantu betwipuzha mepuzho kechi betubuula ene mambo o bepwizha mepuzho ne. Onkao mambo, saka mukyangye kukumbula, vulukainga’mba kechi mwayuka kine kintu kyalengela uno muntu kwimwipuzha ne.—Maana 16:23

9. Gidiona wamwesheshe byepi maana ne kukooka muchima pa kukumbula banabalume bena Efelaimu?

9 Akilangulukai Gidiona byo akumbwile banabalume bena Efelaimu. Bamuzhingijile mambo kechi wibechile’mba bamukwasheko kimye bena Isalela kyo balwilenga na balwanyi babo ne. Pano ñanyi kine kintu kibalengejile kuzhingila? Kyamweka bazhingijiletu. Maana akwashishe Gidiona kuyuka mwakukumbwila bulongo kabiji wayukile ne ene mambo o bazhingijile. Baibolo witubuula’mba: “Byo aambile bino, balekele kumukatazha.”—Mito. 8:1-3.

10. Ñanyi bintu biketukwasha kuyuka mwakukumbwila muntu witwipuzha pa bintu byo twaitabilamo? (1 Petelo 3:15)

10 Kimye kimo muntu ye twingila nanji ku nkito nangwa ye tufunda nanji ku sukulu wakonsha kwitwipuzha ene mambo o tukookela mizhilo ya mu Baibolo. Twafwainwa kumulumbulwila bulongo ene mambo mizhilo ya mu Baibolo o yawamina. Kabiji twafwainwa kunemeka bintu byo aitabilamo. (Tangai 1 Petelo 3:15.) Kechi twafwainwa kulangulukanga’mba ubena kulengulula byo twaitabilamo ne. Pakuba bwipuzho bwanji bwakonsha kwitukwasha kuyuka bintu byo anemeka. Nangwa kya kuba kechi twayuka kine kintu kyalengela muntu kwipuzha bwipuzho ne, twafwainwa kutekanya ne kumukumbula bulongo. Mukumbu wetu wakonsha kumulengela kulangulukapo bulongo pa mulanguluko wanji. Kimye kyonse twafwainwa kukumbulanga bulongo nangwa kya kuba muntu witwambila byatama nangwa witota.—Loma 12:17

Nyenga babena kumupa keke ku ye engila nanji ubena kuvuluka juba janji ja kusemwa. Bakwabo babena kuja, kutoma ne kusekelela mu ofweshi ikwabo.

Inge mwalanguluka pa ene mambo muntu o emwichila kutanwa ku juba ja kusemwa, mukayuka bya kumukumbula bulongo (Monai mafuka 11-12)

11-12. (a) Ñanyi bintu byo twafwainwa kuyuka saka tukyangye kukumbula bwipuzho bwakatazha? (Monai kipikichala.) (b) Lumbululai kwipuzha bwipuzho byo kwakonsha kwimukwasha kutendeka kwisamba na muntu.

11 Inge muntu ye mwingila nanji wimwipuzha ene mambo o mubujila kuvuluka moba a kusemwa, mwafwainwa kukilanguluka pa ano mepuzho: Nanchi ukeba kuyuka inge atweba twikalapo na bimye bya kusangalala nyi? Nangwa ubena kulanguluka’mba kubula kuvuluka moba a kusemwa kukazhingijisha bantu bamo bo twingila nabo nyi? Patanshi twafwainwa kumusanchila pa byo ata muchima bakwetu mo twingijila. Kepo twafwainwa kumubuula’mba ne atweba tukeba kwingila mu mutende na bakwetu pa nkito. Kino kyakonsha kwitulengela kwisamba nanji Baibolo byo aamba pa moba a kusemwa.

12 Abino byo byo twafwainwa ne kuba inge betwipuzha mepuzho akwabo akatazha. Mukwetu ye tufunda nanji ku sukulu wakonsha kwamba’mba anweba Bakamonyi ba kwa Yehoba mwafwainwa kupimpula byo mumona kwilaala kwa banabalume nangwa banabakazhi bonka bonka. Nanchi waamba bino na mambo a kuba’mba kechi wayuka Bakamonyi ba kwa Yehoba byo baitabilamo pa kino nenyi? Nangwa kampe uji na mulongo nangwa mulunda nanji wilaala mwanamulume mukwabo nangwa mwanamukazhi mukwabo nyi? Nanchi ulanguluka’mba twashikwa bantu baji na kino kyubilo nyi? Twakonsha kumubuula’mba tumwesha butemwe bantu bonse kabiji tunemeka luusa lwa muntu lwa kwisajila byo abena kukeba aye mwine.b (1 Pe. 2:17) Kepo twafwainwa kumulumbulwila Baibolo byo aambapo ne kulondela mafunde a mu Baibolo byo kwakonsha kumukwasha kwikala bwikalo bwa lusekelo.

13. Mwakonsha kukwasha byepi muntu wendeleka baitabila mwi Lesa?

13 Inge muntu wakanatu nsalansala, kechi twafwainwa kufikenatu kulanguluka’mba twayuka byo aitabilamo ne. (Titu. 3:2) Nanchi mukwenu ye mufunda nanji ku sukulu wamba’mba ke bumbulwamaana kwitabila mwi Lesa nyi? Nanchi waitabila’mba bilengwa bilengeletu abyo bine kabiji wayuka byavula pa uno mutwe nyi? Wakonsha kwamba bino kampe na mambo a kuba’mba ulondelatu bintu byo omvwa. Kechi mwafwainwa kutendeka kwipachika nanji ne. Bino mwakonsha kumubuulapo byambo bimo byakonsha kumulengela kulangulukapo. Kampe mwakonsha kumutumina ka musabilo kakonsha kumutwala pa jw.org po baamba pa bilengwa. Kimo kimye wakonsha kuswa kwisamba nanji pa kibaaba nangwa pa vidyo ye ataanapo. Inge twamwesha’mba twamunemeka, tukamulengela kukeba kufunjilapo byavula.

14. Niall waingijishe byepi bulongo keyala wetu kukwasha mukwabo kuyuka’mba bantu byo bamba pa Bakamonyi ba kwa Yehoba bya bubela?

14 Mwanyike wa jizhina ja Niall waingijishe keyala wetu paji bishinka bimwesha’mba byamba bantu pa Bakamonyi ba kwa Yehoba bya bubela. Waambile’mba: “Mukwetu mo tufunjila sukulu javula wambuulanga’mba kechi nswa byamba sayansi ne, kabiji amba naketekelatu mu byaamba Baibolo buku mwayulatu bishimi.” Uno mwana wa sukulu kechi waswishishe Niall kumulumbulwila byo aitabilamo ne. Wamubuujile kuya pa jw.org pa kipungu kya kuba’mba “Sayansi ne Baibolo.” Palutwe kacheche, Niall wayukile’mba uno mwana wa sukulu kyamweka watangile byambo biji pa kino kipungu kabiji wakebelenga kwisamba nanji pa byatendekele bumi. Abino byo byakonsha kufumamo ne anweba inge mwauba bino.

BANSEMI, NENGEZHEZHAINGA PAMO NA BAANA BENU

15. Bansemi bakonsha kukwasha byepi baana babo kukumbula bulongo inge bakwabo mo bafunjila sukulu bebepuzha pa byo baitabilamo?

15 Bansemi bafwainwa kufunjisha baana babo bya kukumbula bulongo inge bakwabo bebepuzha pa byo baitabilamo. (Yako. 3:13) Pa kupopwela kwa kisemi, bansemi bafwainwa kwisambangapo na baana ne kumwesha byo bafwainwa kuba bino. Mwafwainwa kwisamba nabo pa bintu byo bafwainwa kwibepuzha ku sukulu, kumwesha byo bafwainwa kukumbula ne kwibafunjisha kukumbula bulongo ne kukooka muchima.—Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Kumwesha bya Kuba Kukakwasha Kisemi Kyenu.”

Kalombwana ubena kukumbula bashanji kimye kyo babena kumufunjisha bya kukumbula pa kupopwela kwa kisemi.

Kumwesha bya Kuba Kukakwasha Kisemi Kyenu

Bisemi byavula byataana kuba’mba kikwasha bingi pa kimye kya kupopwela kwa kisemi kwisamba pa mitwe yakatazha yo bakonsha kwipuzha baana babo ku sukulu ne ku nkito. (Maana 9:9) Akilangulukai byo mwakonsha kukumbula inge muntu waamba’mba:c

  • “Bantu babula kufunda bo bonkatu baitabila mwi Lesa.”

  • “Kya kine kuba’mba bilengwa bilengeletu abyo bine.”

  • “Inge bintu byalengelwe, pano ñanyi walengele Mulenga?”

  • “Bakamonyi ba kwa Yehoba bashikwa banabalume besongola na banabalume bakwabo ne banabakazhi besongola na banabakazhi bakwabo.”

  • “Mambo ka Bakamonyi ba kwa Yehoba o bakanjikizha bakwabo kupimpula bupopweshi bwabo?”

  • “Muji na Baibolo wenu pa kuba’mba aswañane na byo mwaitabilamo.”

16-17. Kwisamba ne kumwesha bya kuba pa kupopwela kwa kisemi kukwasha byepi banyike?

16 Pa kupopwela kwa kisemi, mwakonsha kwisamba ne kumwesha byafwainwa kuba baana benu. Kuba bino, kukebakwasha kushiinwa ne kulumbulwila bulongo bakwabo bintu byo baitabilamo. Pa jw.org pa kipungu kya kuba’mba “Banyike Bepuzha’mba” paji ne mapepala a kunembapo banyike. Abino bebinengezha kukwasha banyike kushiinwa na byo baitabilamo ne kwibakwasha kuyuka bya kukumbula mu byambo byabo. Kwisamba pa ino mitwe mu kisemi kuketukwasha atweba bonse kwamba pa byo twaitabilamo saka twatekanya kabiji mu jishinda jawama.

17 Nsongwalume umo aye Matthew walumbulwile’mba byo baubilenga pa kupopwela kwa kisemi byamukwashishe bingi. Matthew ne bansemi banji javula bakebakebanga bishinka pa mitwe yo bakonsha kwisambapo ku sukulu. Waambile’mba: “Twalangulukanga pa mepuzho o bakonsha kwitwipuzha kabiji twamweshanga bya kuba bino na bishinka byo twakeba. Inge nayuka bulongo bishinka mu bintu byo naitabilamo, nshiinwa kabiji kino kindengela kukooka muchima pa kwisamba na bakwetu.”

18. Kinembelo kya Kolose 4:6 kitukwasha kuba ñanyi bintu?

18 Nangwatu inge twalumbulula bulongo bintu byo twaitabilamo ne kumwesha’mba twashiinwa, kechi muntu yense ukaswa byo twaamba ne. Bino inge twayuka mwakukumbwila ne kwikala bakooka muchima, tukebakwasha. (Tangai Kolose 4:6.) Kwisamba na muntu pa bintu byo twaitabilamo kujitu nobe kutayila mukwenu mpila. Twakonsha kumutayila mpila bulongo nangwa kumutayila na bulume. Inge twamutayila bulongo, ukeibaka bulongo ne kutwajijila kupama. Kyo kimotu, inge twakooka muchima ne kuyuka mwakukumbwila bulongo, bantu bakakebanga kuteleka ne kutwajijila kwisamba nabo. Inge muntu waimenatu pa kupachika nangwa ubena kwitwendeleka, kechi twafwainwa kutwajijila kwisamba nanji ne. (Maana 26:4) Bino bantu bavula kechi bapachika ne, javula bateleka.

19. Ñanyi bintu byafwainwa kwitulengela kwikala bakooka muchima inge betwipuzha pa byo twaitabilamo?

19 Tumwenamo bintu byawama bingi inge twatwajijila kwikala bakooka muchima. Onkao mambo, lombainga kwi Yehoba kwimupa bulume bwa kwimukwasha kwikala bakooka muchima pa kukumbula mepuzho akatazha nangwa inge bantu bemwambila byatama. Vulukainga’mba inge mwaikala bakooka muchima, mukachinuzhukanga kwipachika na bantu. Kabiji inge mwakooka muchima ne kukumbula bulongo mukalengela bantu kupimpula byo balanguluka pe atweba ne pa bukine bwa mu Baibolo. ‘Inengezhezhainga jimo kimye kyonse mwa kwibakumbwila’ bemwipuzha pa byo mwaitabilamo. “Saka muba kino na kukooka muchima ne na mushingi mukatampe.” (1 Pe. 3:15) Twajijilai kwikala bakooka muchima.

MUSAKUKUMBULA’MBA KA?

  • Ñanyi bintu byakonsha kwimukwasha kwikala bakooka muchima?

  • Maana akonsha kwitukwasha byepi kukumbula saka twakooka muchima?

  • Bansemi bakonsha kukwasha byepi baana babo kuyuka mwakukumbwila mu byo baitabilamo saka bakooka muchima?

LWIMBO 88 Mbuulai Mashinda Enu

a Uno mutwe waamba pa mashinda akonsha kwitukwasha kwisamba na bakwetu pa byo twaitabilamo saka twakooka muchima inge betuzhingijisha nangwa betwambila byatama.

b Inge mukeba kuyukilapo mashinda akwabo akonsha kwimukwasha, monai mutwe wa kuba’mba “Baibolo Waambapo’mba ka pa Babalume Nangwa Babakazhi Besongola Mulwabo?” mu Labainga! Na. 4 wa mu 2016.

c Mwakonsha kutaana mashinda akwabo afwainwa kwimukwasha pa jw.org pa mutwe wa kuba’mba “Banyike Bepuzha’mba” ne “Mepuzho O Bepuzha Javula pa Bakamonyi ba kwa Yehoba.”

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu