‘Ñanyi Mwenu Uji Na Maana Ne Kuyukisha?’

‘Ñanyi mwenu uji na maana ne kuyukisha? amweshe na bwikalo bwanji bwawama byubilo byanji mu bukimote bwa maana.’—YAKO. 3:13.

1, 2. Mwakonsha kwambapo’mba ka pa bantu bo bamona’mba bo ba maana?

ÑANYI ye mulanguluka amba ye uji na maana kya kine kine? Abya bansemi benu, mwanamulume wa kikulumpe, inyi mukulumpe wa pa sukulu mukatampe? Kyakonsha kwimukwasha kuyuka muntu uji na maana ke bintu byo mwapitamo mu bwikalo. Bino bakalume ba Lesa banemeka bingi milanguluko ya kwa Lesa kuba’mba yo ilengela muntu kwikala wa maana.

² Kechi bonse bo tumona mu ntanda kwikala ba maana amba bo ba maana mu meso a Lesa ne. Kya kumwenako, Yoba waambile ku banabalume bemwenenga’mba baambilenga byambo bya maana, bino wapezhezheko kwamba’mba: ‘Kechi nsakumonamo muntu wa maana mwi anweba ne.’ (Yoba 17:10) Ku bantu bamo bakaine maana a kumuyuka Lesa, mutumwa Paulo wanembele’mba: ‘Byo betotele bene amba twi ba maana, baalukile ke bakosama.’ (Loma 1:22) Kabiji kupichila mwi ngauzhi Isaya, Yehoba waambile kwa kubula kupita mu mbaji amba: ‘Malwa abo, aba belanguluka bene amba twi ba maana!’—Isa. 5:21.

3, 4. Muntu pa kuba’mba ekale na maana kya kine, ki ka kikebewa?

³ Ee, twafwainwa kuyuka kine kintu kilengela muntu kwikala wa maana, kabiji ne Lesa byo akonsha ku mubila bibusa. Byambo bya Mana 9:10 bitubulako ano maana amba: ‘Kumwakamwa Yehoba yo ntendekelo ya maana; ne kumuyuka aye Wazhila ko kwikala na milangwe.’ Muntu wa maana wafwainwa kwakamwa Lesa bulongo ne kunemeka mizhilo yanji. Nangwa byonkabyo, byavula bikebewa bingi kechi kwikalatu na maana a kuyuka amba Lesa ko aji kabiji ye wabikako ne mizhilo ine. Mwana wa bwanga Yakoba witutundaika kulanguluka pa kino kishinka. (Tangai Yakoba 3:13.) Akimonai bino byambo bya kuba’mba: “Amweshe na bwikalo bwanji bwawama byubilo byanji.” Maana a kine amweshiwa mu byubilo bya muntu ne ñambilo yanji pa juba pa juba.

⁴ Maana a kine mwavwangwa kwingijisha bulongo bunchibamambo bwawama ne kwingijisha maana mu jishinda jafwainwa. Byubilo ka bimwesha amba tuji na ano maana? Yakoba watanchika bintu byakonsha kumwekana mu byubilo bya boba bantu baji na maana.a Bintu ka byo aambile byakonsha kwitukwasha kumvwañananga na bakwetu ba mu lwitabilo, kubikakotu ne bantu bo tubula kupwila nabo?

Byubilo Biyukisha Boba Baji na Maana a Kine

5. Muntu uji na maana wakonsha kwikala na byubilo bya mutundu ka?

⁵ Byonka byo kyaji kwambiwapo kala, Yakoba waesakenye maana ku byubilo byawama. Byo kiji kuba’mba moyo wa kwakamwa Yehoba yo ntendekelo ya maana, muntu wa maana wesekesha na ngovu kubila bintu monka mwayila mashinda a Yehoba ne mizhilo yanji. Maana a Lesa kechi tusemekwa nao ne. Nangwa byonkabyo, twakonsha kwikala nao kupichila mu kutanga Baibolo pa juba pa juba ne kulanguluka langulukapo. Bino biketukwasha kuba byonka Efisesa 5:1 byo etutundaika amba: “Ikalai ba kulonda Lesa.” Umvwe twatwajijila kuba bintu monka mukebela Yehoba, po po tukamweshanga maana mu byubilo byetu. Mashinda a Yehoba akijisha mashinda a bantu. (Isa. 55:8, 9) Byo tutwajijila na kuba bintu monka mukebela Yehoba, bantu babula bena Kilishitu baketumona amba twapusanako.

6. Mambo ka bukimote kyo bwaikela kyubilo kya Lesa, kabiji muntu umwesha byepi amba uji na kino kyubilo?

⁶ Yakoba wamwesha amba jishinda jimo ja kwikelamo nobe Yehoba ke kwikala na ‘bukimote bwa maana.’ Nangwa kya kuba bukimote bwavwangamo kwikala watekanya, pa kimye kimotu mwina Kilishitu wafwainwa kwikala wakosa ne kulondela mafunde a mu Baibolo, ao akonsha kumukwasha kuba bintu mu jishinda jafwainwa. Nangwa kya kuba bulume bwa Lesa bwayayayatu, bino uji na butekanye, kabiji kechi tuba moyo pa kumusolomoka ne. Mwana Lesa wamwesheshe byubilo bya bukimote bijipo ne Bashanji byo aambile’mba: “Iyai ko nji, anweba bonse basulwila na mingilo ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha. Tambulai kikonkoji kyami ne kufunda kwi amiwa; mambo amiwa ne kimote ne kukoka pa muchima: ne anweba mukamona kukokoloka kwa michima yenu.”—Mat. 11:28, 29; Fili. 2:5-8.

7. Mambo ka Mosesa kyo aikela wa kumwenako wawama mu kumwesha bukimote?

⁷ Baibolo witubulako bantu batekenye bingi, nangwa amba bakimote. Mosesa wajinga muntu umo wajinga kimote. Wajinga na mwingilo mukatampe, bino bamulondolola amba, “wajinga kimote kukila bantu bonse bajinga pano panshi.” (Bala. 11:29; 12:3) Kabiji vulukai Yehoba byo akoseshe Mosesa pa kuba’mba engile mwingilo ye amupele. Yehoba waumvwanga bingi bulongo kwingijisha bantu batekanya kufikizha nkebelo yanji.

8. Nga bantu bambulwakoloka bakonsha kumweshanga byepi ‘bukimote bwa maana’?

⁸ Ee, kyapela bingi bantu bambulwakoloka kumwesha ‘bukimote bwa maana.’ Nga atweba kiji byepi? Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tumweshenga kino kyubilo? Bukimote ke kipangwa kya mupashi wa kwa Yehoba. (Nga. 5:22, 23) Twakonsha kulomba mupashi wanji ne kukosako mu kumwesha bipangwa bya mupashi, ne kuketekela amba Lesa uketukwasha kutwajijila kumwesha bukimote. Tutana lutundaiko lwawama bingi mu byambo byaambile nyimbi wa masalamo amba: “Bakimote [Lesa] ukebafunjisha jishinda janji.”—Sala. 25:9.

9, 10. Kwibikako kwa mutundu ka kukebewa pa kuba’mba tumweshenga butekanye bwa Lesa, kabiji mambo ka?

⁹ Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba muwamisheko mu luno lubaji kikebewa kwibikako. Na mambo a nkomeno yetu, bamo ba mwi atweba kechi bakonsha kwikala ba bukimote ne. Nangwa byonkabyo, bantu bo twaikala nabo kinkalankulo bakonsha kwitutundaika kuba kintu kyabula kufwainwa, nabiji amba muntu wafwainwa kushinkanya. Nanchi kuno ko kwikala na maana nyi? Inge mujilo watendeka kutema mu nzubo yenu, abya mwakonsha kumuzhimya na manyi nyi, inyi na mema atalala? Kwichila manyi pa mujilo kwakonsha kulengela bintu kuya munsunya, bino kwingijisha mema kwakonsha kuzhimya mujilo. Popamotu, Baibolo witujimuna’mba: “Kukumbula na jiwi jakoka kufwomona bukaji; pakuba kyambo kyakosa kibuvulumuna.” (Mana. 15:1, 18) Umvwe kwaikala kwizhingijisha jikwabo, kikale ku ba mukachi nangwa pangye ya kipwilo, twakonsha kumwesha amba tuji na maana a kine kupichila mu kwisamba mu meso anteka.—2 Timo. 2:24.

¹⁰ Byonka byo kyaji kwambiwapo kala, bavula baongolwa na mupashi wa ino ntanda mwi abo kafwamo butekanye, mutende nangwa kukoka muchima. Bavula ke bantu bashinta kabiji ba bwitote. Yakoba wayukile kino, kabiji wapaine lujimuno ku bantu ba mu kipwilo kuchinuzhuka kwibongola ku mupashi wa ino ntanda. Bintu ka bikwabo byo twakonsha kufunjilako ku lujimuno lo apaine?

Byubilo bya Bantu Babula Maana

11. Byubilo ka bibula kwendela pamo na maana a Lesa?

¹¹ Kwa kubula nangwa kupita mu mbaji ne, Yakoba wanembele pa byubilo bibula kwendela pamo na maana a Lesa. (Tangai Yakoba 3:14.) Kichima ne bongozhi ke byubilo bya bantu, kechi bya ku mupashi ne. Akimonai kimwekana umvwe paikala milanguluko ya bantu. Mabumba atanu na jimo a bena Kilishitu ba bubela atalanga pa chechi ya mu Yelusalema, yo bashimikijile pa mpunzha po baipaijile Yesu ne kumuzhika. (Church of the Holy Sepulchre) Bulunda bwa bino bipanyi bwa kwendatu na kwipachika. Mu mwaka wa 2006, pepala wa byambo waambile kyaubiwe kala ku bantu ba mu ino chechi “byo bepumpwile pa kimye kyabaya, . . . kwitutaula mulwabo bene na bichi bikatampe po babikanga tundulu.” Bano bantu bapele Mozilemu umo amba ebalaminengako makii a mu kipwilo mambo abo bene kechi beketekejile ne.

12. Umvwe pabula maana, ki ka kyakonsha kubiwa?

¹² Bongozhi bwa uno mutundu kechi bwafwainwa kutanwa mu kipwilo kya bwina Kilishitu ne. Bino na mambo a bumbulwakoloka, bavula banemeka bingi milanguluko yabo bene. Kino kyakonsha kuletatu lutobo. Mutumwa Paulo wamwene kino byo kyaubiwenga mu kipwilo kya mu Kolinda, kyo kyo ebanembejile amba: “Mukiji ne kichima ne lutobo mukachi kenu, nanchi kechi mwakikaswa ku bya buntunshi nenyi, ne kwenda kechi mwenda monka mwendela bantutu nenyi?” (1 Ko. 3:3) Bino byubilo byatama byatwajijile na kubiwa mu kino kipwilo mu myaka kitota kitanshi. Onkao mambo, twafwainwa kujimuka kuchina’mba byubilo bya uno mutundu byakeya kutendeka kubiwa mu bipwilo byetu bya ano moba.

13, 14. Ambaiko bya kumwenako bimwesha mupashi wa bumuntu?

¹³ Bino byubilo byakonsha kukasankanya byepi kipwilo? Byakonsha kutatula pa bintutu bicheche. Kya kumwenako, umvwe ke tushimike Nzubo ya Bufumu, milanguluko yapusana pusana yakonsha kwikalako kutazha ku bintu byo byakonsha kubiwanga. Mulongo umo wakonsha kuba lupata inge milanguluko yanji kechi beitabizha ne, kampe wakonsha ke obe ne bitala mu ñambilo pa byo bafuukulapo. Wakonsha ne kukana kwingilako mwingilo wa kushimika Nzubo ya Bufumu! Muntu uji na byubilo bya uno mutundu wakonsha kulubamo amba mingilo yubiwa pa kipwilo ingijiwa na mambo a kukwatankana kwa kipwilo kechi na mashinda aambiwa kwingijilamo yoyo mingilo ne. Lesa ukapesha ba michima ya bukimote, kechi ba bongozhi ne.—1 Timo. 6:4, 5.

¹⁴ Kya kumwenako kikwabo, kampe bakulumpe mu kipwilo bamona amba mukulumpe umo, nangwa kya kuba waingila pa myaka yavula, pano wamweshatu patoka amba wakankalwa kufikizha bikebewa bya mu Binembelo. Pa kuyuka amba uno mulongo bamupelepo ne lujimuno moba a kunyuma pano wakankalwa kwingijilapo, mukulumpe wa kijiiji waitabizha ne kuswisha amba bamufumyepo pa bukulumpe. Uno mukulumpe mu kipwilo ye babena kukeba kufumyapo ukeumvwa byepi? Abya uketaba byafuukulapo jibumba ja bakulumpe ne lujimuno lwa mu Binembelo lwapanwa mu kukokamuchima ne mu bukimote ne kuswa kufikizha bikebewa bya mu Binembelo pa kuba’mba akakonshe kubwela pa bukulumpe jikwabo nyi? Inyi wakonsha kuzhingila ne kumvwa kichima na mambo a kutaya jishuko jo ajinga najo? Mambo ka mulongo o afwainwa kwimona nobe wasemekelwe na kyokyo kifulo bino saka atongwelwetu kya kutongolwa? Byo kyawamapo kwikepesha ne kumvwinanga!

15. Mambo ka o mwamwena amba lujimuno lwanembeshiwa na mupashi luji pa Yakoba 3:15, 16 lwanema bingi?

¹⁵ Kuji ne mashinda akwabo muntu mo akonsha kumweshesha byubilo bya uno mutundu. Bino nangwa pamweke bintu bya mutundu ka, twafwainwa kuchinuzhuka byubilo byonse byatama byakonsha kwikalako. (Tangai Yakoba 3:15, 16.) Mwana wa bwanga Yakoba watelele bino byubilo amba byo bya “pano panshi” mambo kechi byashakamina pa maana afuma mwiulu ne. O maana “a buntunshi” mambo byubilo bifumamo byo bya buntunshi, bipashako na byubilo bimwesha banyama babula kulanguluka. Byubilo bya uno mutundu byo bya ‘bundemona’ mambo bimwesha byubilo bya balwanyi ba ku mupashi ba Yehoba. Byo kyatamapo mwina Kilishitu kumwesha byubilo bya uno mutundu!

16. Lupimpu ka lo twakonsha kuba, kabiji ki ka kyakonsha kwitukwasha pa kuba kino?

¹⁶ Yense wa mu kipwilo wafwainwa kuba bingi bulongo umvwe wipesa pesa ne kuleka kuba byubilo bya uno mutundu. Byo baji bafunjishi mu kipwilo, bakalama mu kipwilo bafwainwa kutako maana mu kwiamuna ku byubilo byatama. Kechi kyapela kuba bino ne, na mambo a bumbulwakoloka bwetu ne bujimbijimbi bwa ino ntanda. Kuba kino kijitu pamo nobe kukanjila katumbatumba katezhima kabiji kauba mateshi. Kwakubula kintu kya kukwatako, twakonsha kupulumuka. Pano bino, umvwe twakwachisha ku lujimuno lutanwa mu Baibolo, kubikakotu ne bukwasho bo tutambula kupichila mu kipwilo kya Lesa mwaya ntanda ya panshi, tukatwajijila kuyilako palutwe.—Sala. 73:23, 24.

Byubilo Byafwainwa Kumwesha Bantu ba Maana

17. Javula ba maana boba byepi umvwe baesekwa amba bobe bintu byatama?

¹⁷ Tangai Yakoba 3:17. Twakonsha kumwenamo kupichila mu kumona byubilo bimo biya na mambo a kumwesha ‘maana afuma mwiulu.’ Kwilama bulongo kwavwangamo kwikala batoka kabiji babula kaneneno mu byubilo ne mu milanguluko. Twafwainwa kukana bintu byatama bukiji bukiji. Umvwe twaibijila kechi kiketukatazha pa kuba bino ne. Kampe dokotala waingijishepo sando kuba’mba awamishe kakisisa kaji panshi ya mpande ya jinungo jenu. Byo bemubilenga bino kulu kwenu kwafikenejiletu kusoboka kwine. Kino kyubiwatu kwa kubula nangwa kulangulukapo ne. Ne atweba byo byo kyafwainwa kwikala umvwe twaesekwa amba tube kintu kyatama. Bukishinka bwetu ne jiwi jetu ja mu muchima jafunjishiwa bulongo na Baibolo byafwainwa kwitulengela kukanatu nsalansala kuba bintu byatama. (Loma 12:9) Baibolo witubulako bya kumwenako bya boba bakaine kuba bubi, nabiji Yosefwa ne Yesu.—Nte. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. Nanchi kilumbulula ka kwikala (a) ba mutende? (b) baleta mutende?

¹⁸ Maana afuma mwiulu akeba amba ne atweba twikale ba mutende. Kino kivwangamo kuchinuzhuka kuba bukaji, kushinta muchima, nangwa byubilo byakonsha kupwisha mutende. Yakoba wanungilepo pa kino kishinka byo aambile’mba: “Bipangwa bya bololoke bibyalwa mu mutende kwi abo boba mutende.” (Yako. 3:18) Akimonai byambo bya kuba’mba, “boba mutende.” Abya mu kipwilo betuyuka amba twiboba baleta mutende nyi, inyi twi bakalwisha balunda? Nanchi tubatu monka twatobokela na bakwetu kikupu na mambo a kwibazhingijisha nangwa abo kwituzhingijisha nyi? Nanchi tukanjikizha bakwetu kuswa byubilo byetu nyi, inyi twingila mu kutekanya amba tuleke byubilo byetu byatama abyo byakonsha kutuntwisha bakwetu? Nanchi betuyuka amba twi boba besekesha na ngovu kutwajijila kwikala ba mutende na bakwetu, ne kwikala benengezha kulekelako bakwetu mambo ne kulubako ku bilubo byabo nyi? Kwipesa pesa mu kutekanya kwakonsha kwitukwasha kumona umvwe tukeba kuwamishako mu kumwesha maana afuma mwiulu.

19. Muntu wakonsha kuyukanyikwa byepi amba wakoka muchima?

¹⁹ Yakoba wavwangilemo kwikala bakoka muchima mu byo alumbulwile byubilo bimwesha maana afuma mwiulu. Nanchi betuyuka amba tunekenena bakwetu umvwe kafwako mafunde a mu Binembelo avwangiwamo, kwa kubula kutatula kwikangaizha amba kanatu balondele bintu byo twafuukula nyi? Abya tuji na byubilo byawama bya bukimote ne kukasuluka kwisamba na bantu nyi? Bino bimwesha amba twafunda kwikala bakoka muchima.

20. Ki ka kifumamo umvwe ketumweshe byubilo bya Lesa byo twafumatu na kwisambapo?

²⁰ Byubilo byawama byakonsha kutatula kubiwa mu kipwilo umvwe balongo ne banyenga ke bengijile pa kumwesha byubilo bya Lesa byanembelwe na Yakoba! (Sala. 133:1-3) Umvwe twatekanya, kwikala ba mutende ne kukoka muchima atwe bene na bene kikafumamo tukekala na bulunda bwawama kabiji po po tukeyukisha amba tuji na ‘maana afuma mwiulu.’ Pano tukesamba pa byo kiketukwasha kufunda kumona bakwetu byonka Yehoba byo ebamona.

[Tubyambo twa mushi]

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

• Ki ka kilengela mwina Kilishitu kwikala wa maana kya kine?

• Twakonsha kuyilako byepi palutwe mu kumwesha maana a Lesa?

• Byubilo ka bimwekana mu boba babula kumwesha ‘maana afuma mwiulu’?

• Byubilo ka byavujilako byo mukeba kuba’mba mwikale nabyo?

[Kipikichala pa peja 23]

Kubula kumvwañana kwakonsha kwikalako byepi lelo jino?

[Kipikichala pa peja 24]

Nanchi kyo kyenu kya kukana bubi kwa kubula kutaya kimye nyi?