Twakonsha Kumonanga Byepi Bantu Juba ja Yehoba byo Jibena Kufwenya Pepi?
“Nkambo kechi wabanda ku mulaye wanji . . . ne; pakuba wimutekenya muchima, byo abula kusaka nangwa umo onaike ne, poso amba, bonse balapile.”—2 PETELO 3:9.
1, 2. (a) Yehoba umona byepi bantu lelo jino? (b)Mepuzho ka o twakonsha kwishikisha atweba bene?
BAKALUME ba Yehoba bapewa mwingilo wa ‘kufunjisha ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga.’ (Mateo 28:19) Byo tubena kwingila uno mwingilo ne kupembelela “juba jikatampe ja Yehoba,” twafwainwa kumonanga bantu byonka bibamona Yehoba. (Zefwaniya 1:14) Nanchi wibamona byepi? Mutumwa Petelo waamba’mba: “Aye Nkambo kechi wabanda ku mulaye wanji, byo balanguluka bamo mambo a kubanda ne; pakuba wimutekenya muchima, byo abula kusaka nangwa umo onaike ne, poso amba, bonse balapile.” (2 Petelo 3:9) Lesa umona bantu kuba’mba bakonsha kulapila. ‘Usaka’mba, bantu bonse bapuluke, [bekale na maana alumbuluka abya bukine, NW].’ (1 Timoti 2:4) Yehoba byoasangalalapo umvwe ‘ndengamambo waleka jishinda janji, amba amone bumi’!—Ezikyo 33:11.
2 Nanchi ne atweba tumona bantu byonka bibamona Yehoba nyi? Byonka byoaji aye, abya ne atweba tumona bantu ba mu mikoka ne mitundu yonse kuba’mba bakonsha kwikala ‘mikooko yo ajisha’ nyi? (Masalamo 100:3; Byubilo 10:34, 35) Twayai twisambe byakumwenako bibiji bibena kumwesha buneme bwa kwikala na mweno ya Lesa. Mu byakumwenako byonse bibiji, lonaiko lwajingatu pepi kufika kabiji bakalume ba Yehoba be babujile jimo pa mambo a luno lonaiko. Abino byakumwenako byanema bingi kikatakata byo tubena kupembelela juba jikatampe ja Yehoba.
Abalahama Wajinga na Mweno ya Yehoba
3. Yehoba wamwene byepi bangikazhi baikelenga mu Sodoma ne Gomola?
3 Kyakumwenako kitanshi ke kya mushakulu wa kishinka aye Abalahama ne mizhi ya Sodoma ne Gomola mwajinga bubi. Kimye Yehoba kyo aumvwine “muteto wa mushiji wa Sodoma ne Gomola,” kechi wafikenejiletu ponkapo konauna ino mizhi pamo ne bangikazhi bajingamo ne. Patanshi wakipesele pesele. (Ntendekelo 18:20, 21) Bamalaika babiji bebatumine mu Sodoma, kabiji bafikijile mu nzubo ya muntu waoloka aye Lota. Bamalaika byo bafikile bufuku, “banabalume bonsetu ba mu muzhi . . . , bakulumpe ne banyike, kwakubula kushalapo nangwa umotu ne, bazhokolokele nzubo,” kukeba kuba’mba balenge mambo bamalaika. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bubi bwaubilenga bantu ba mu yewa muzhi bwamwesheshe amba kine awa muzhi wafwainwe konaunwa. Bamalaika bamwambijile Lota amba: ‘Ujipo na ba kobe bakwabo kunonyi? Bako bobe, ne baana bobe ba balume, ne baana bobe ba bakazhi, ne bonse bo uji nabo muno mu muzhi wibalupulemo.’ Yehoba washinkwile jishinda ja kupulushishamo bangikazhi bamo ba mu yewa muzhi, pano kwaishile kupulukatu Lota ne baana banji babakazhi babiji kwapwa.—Ntendekelo 19:4, 5, 12, 16, 23-26.
4, 5. Mambo ka Abalahama o asanshijile bangikazhi ba mu Sodoma, kabiji mweno yanji yo amwenangamo bantu nanchi yaesakene na ya Yehoba nyi?
4 Pano akitwayai tubweleko kunyuma kimye Yehoba kyo aambile mulanguluko wanji wa kuya na kumona muzhi wa Sodoma ne Gomola. Kino kyo kyajinga kimye Abalahama kyoasanshijile amba: ‘Inge mu muzhi muji bantu baoloka makumi atanu, nanchi kechi mukaleka konauna yewa muzhi na mambo a boba bantu makumi atanu baoloka nenyi? Akyo ne, mwane, kya kuba’mba mwipaye baoloka pamo na babi, ne kwesakanya baoloka pamo na babi; akyo ne mwane. Aye Mutonyi uchiba mambo a ba pano pa ntanda ponse kechi obe kyaoloka nenyi?’ Abalahama waambile jibiji amba “akyo ne mwane.” Nobe byonka byoayukile, Abalahama wayukile kuba’mba Yehoba kechi ukonauna baoloka pamo na babi ne. Kimye Yehoba kyo aambile amba kechi ukonauna Sodoma umvwe muji “makumi atanu a baoloka mu muzhi” ne, Abalahama wabwezhezhengakotu kibelengelo poso ne byo kyafikile pa jikumi.—Ntendekelo 18:22-33.
5 Abya Yehoba wakonsheshe kumvwa misanshijilo ya kwa Abalahama umvwe yapusene na mweno yanji mwine nyi? Ine. Byoajinga “mulunda na Lesa,” Abalahama wamuyukile Yehoba ne kwikala na mweno Yanji. (Yakoba 2:23) Kimye Yehoba kyo afuukwile konauna Sodoma ne Gomola, walondejile lusanshijilo lwa kwa Abalahama. Mambo ka? Mambo Shetu wa mwiulu kechi ‘usaka nangwa umo konaika ne, poso amba, bonse balapile.’
Yona Wapuseneko mu Byoamonanga Bantu
6. Bena Ninevwa baubilepo byepi pa byambo bibasapwijile Yona?
6 Pano akimonai kyakumwenako kya bubiji kya kwa Yona. Pa kino kimye, muzhi watongwelwe konaunwa wajinga Ninevwa. Ngauzhi Yona bamubujile kuya na kusapwila’mba bubi bwa mu yewa muzhi ‘bwafika ku meso a Yehoba.’ (Yona 1:2) Ninevwa wajinga muzhi mukatampe bingi “wa mateko asatu pa kupitamo.” Kimye Yona kyo akokejile ne kutwela mu Ninevwa, watwajijile kutaya mbila ya kuba’mba: “Kwaletwa! Pa kupwa moba makumi ana Ninevwa bakamonauna!” Ponkapotu, “bena Ninevwa baitabile byambo bya Lesa; kabiji batayilenga mbila’mba: Tuzhikilwe na nzala; ne kuvwala bavwajile bisapi bya majilo bonsetu.” Ne mfumu wa Ninevwa naye walapijile kumo.—Yona 3:1-6.
7. Yehoba wamwene byepi bena Ninevwa byo balapijile?
7 Kino byo kyapusenepo na byaubile bangikazhi ba mu Sodoma! Nga Yehoba wibamwene byepi bena Ninevwa balapijile? Yona 3:10 waamba’mba: “Kepo Lesa alekele kwiboba [waumvwine bulanda bwa, NW] abya byatama byo aambile; kechi wibyubile ne.” Yehoba ‘waumvwine bulanda’ ne kuleka mulanguluko wanji wa kukeba konauna bena Ninevwa mambo bapimpwile byubilo byabo. Mizhilo ya Lesa kechi yaalukile ne, pakuba Yehoba wapimpwile mulanguluko wanji pa kumona bena Ninevwa byo balapijile.—Malakai 3:6.
8. Mambo ka Yona kyoazhingijile?
8 Yona byo amwene’mba Ninevwa kechi waonaunwa ne, nanchi wamwene bintu mu jishinda jimwenamo Yehoba nyi? Ine, mambo betubula’mba: “Yona byo ekimwene kyamufichishe bingi ku muchima ne kuzhingila wazhingijile.” Ikika kikwabo kyaubile Yona? Jishimikila jaamba’mba: “Kepo alombele kwi Yehoba ne kwamba’mba: Anweba Yehoba kechi i byo byo naambile kasa nkiji kwetu nenyi? I kyo kyo nabombokejile namba ngye ku Tashishi, mambo nayukile namba anweba mwi Lesa wa bibusa, uba lusa, ubanda kuzhingila, wayula butemwe bubula kwaluka, uleka kuba kyatama kyo afukwile.” (Yona 4:1, 2) Yona wayukile bingi bulongo byubilo bya Yehoba. Bino, pa kyokya kimye ngauzhi Yona wazhingijile bingi kabiji kechi wamwene bantu balapijile mu Ninevwa nobe byonka bibamwene Lesa ne.
9, 10. (a) Lufunjisho ka Yehoba lo afunjishe Yona? (b) Mambo ka o twakonshesha kwambila’mba kyapeleleko Yona wapimpwile mweno yanji pa bena Ninevwa ne kwikala na mweno ya Yehoba?
9 Yona wafuminemo mu Ninevwa, watungile kamwimba, ne kwikalamo mu kamfute amba: “Mmone kana kika kisakumumwekela uno muzhi.” Yehoba wameneshe kijimbwa ne kwikikomesha paji Yona amba kyube kimfute pe aye. Bino juba jalondejilepo, kino kijimbwa kyafumbile. Yona byo aumvwine kutama ku muchima pa kino, Yehoba wamwambijile amba: “Obewa wikyubila lusa kijimbwa . . . Nanchi ne amiwa kechi nafwainwa kumubila lusa Ninevwa nenyi? Mambo ye muzhi mukatampe, muji banyike bakila kitota kimo kya biumbi ne biumbi bikwabopo makumi abiji babula kuyuka mwapusena kuboko kwa kilujo na kwa kipiko, ne bilelwa nabyo byavula bingi.” (Yona 4:5-11) Byo lwajingapo lufunjisho lwawama kwi Yona pa mambo a Yehoba byo amona bantu!
10 Byambo byo aambilepo Yona pa kulomba lulekelo lwa mambo kutazha ku byambo byaambile Lesa ku bantu ba mu Ninevwa kechi byanembwa ne. Bino kyamwekeshatu patoka’mba uno ngauzhi wapimpwile mweno yanji pa bena Ninevwa balapijile. Twashiinwa amba waubile bino na mambo akuba Yehoba wamwingijishe kunemba bino byambo byanembeshiwa na mupashi.
Mweno ka yo Muji Nayo?
11. Abalahama inge wajingapo umvwe umona byepi bantu bajiko lelo jino?
11 Lelo jino, twatalañana na lonaiko lukwabo lwa konaunwa kwa buno bwikalo bubi botujimo mu juba jikatampe ja Yehoba. (Luka 17:26-30; Ngalatiya 1:4; 2 Petelo 3:10) Umvwe Abalahama wajingako mumi mu ano moba etu a lelo, inge umona byepi bantu babena kwikala mu ino ntanda yaya yonaunwe? Kwakubula luzhinauko ne, inge waumvwina lusa bantu babula kumvwa “mambo awama a bufumu.” (Mateo 24:14) Abalahama wamusanshijile bingi Lesa pa mambo a bantu baoloka bajinga mu Sodoma. Nanchi ne atweba tumvwina lusa bantu bakonsha kuleka mashinda atama a mu ino ntanda ibena kutangijilwa na Satana umvwe bapewa jishuko ja kulapila ne kutendeka kwingijila Lesa nyi?—1 Yoano 5:19; Lumwekesho 18:2-4.
12. Mambo ka o kyapelela kwikala na mweno yajingapo na Yona pa bantu bo tutana mu mwingilo, kabiji twakonsha kubapo byepi pa kino?
12 Kyawama bingi kutonga kuba’mba bubi bukapwe. (Habakuka 1:2, 3) Pano bino, kyakonsha kupela bingi kwikala na mweno yajingapo na Yona ya kubula kuta muchima ku bwikalo bwa bantu bakonsha kulapila. Kino kyakonsha kwikala kya kine kikatakata umvwe saka tutanatu bantu bamisula pa mazubo abo, bashikwa mambo awama a Bufumu nangwa balupata. Twakonsha kusuula boba Yehoba bo abena kupwizha pamo kufuma mu buno bwikalo bubi. (Loma 2:4) Umvwe twipesapesa ne kutana amba tujiko na mulanguluko mucheche uji byonka byajinga wa kwa Yona kimye kitanshi na bena Ninevwa, twafwainwa kulomba bukwasho kwi Yehoba kuba’mba twikale na mweno yanji.
13. Mambo ka o twakonshesha kwambila’mba Yehoba umvwina lusa bantu lelo jino?
13 Yehoba umvwina lusa aba bakyangye kutendeka kumwingijila, kabiji uteleka ne ku milombelo ya bantu banji bepana. (Mateo 10:11) Kyakumwenako, mu kukumbula milombelo yabo aye “ukebachibila mambo monka moaolokela.” (Luka 18:7, 8, NW) Bino Yehoba ukafikizha milaye yanji yonse ne mfuukwilo mu kimye kyanji mwine. (Habakuka 2:3) Kino kibena kulumbulula ne kufumyapo bangubabibi bonse panopantanda byonka byo aonawine bangikazhi ba mu Ninevwa byo mwavujile bubi.—Nahumi 3:5-7.
14. Byo tubena kupembelela juba jikatampe ja Yehoba, twafwainwa kubanga ka?
14 Nanchi tukatwajijila kupembelela ne kupayankana mu kwingila kyaswa muchima wanji kufikizha ne kimye buno bwikalo bubi kyo bukafumishiwapo mu juba jikatampe ja Yehoba nyi? Kechi twayuka mwingilo wa busapwishi poakapelela juba ja Yehoba saka jikyangye kufika ne, bino twayuka’mba mambo awama a Bufumu akasapwilwa panopantanda ponse kufikila kimye Lesa kyo akamona amba ee kine asapwilwa mpelo saka ikyangye kufika ne. Mu bukine, twafwainwa kuta muchima ku “bya buneme” bibena kuleta Yehoba byo abena kutwajijila kuyuzha nzubo yanji na lukumo.—Hagai 2:7.
Mweno Yetu Imwekela Mu Byotuba
15. Kika kyakonsha kwitutundaika kwingila pabaya mwingilo wa busapwishi?
15 Kampepo twikala mu kimasamasa mo babula kutambwila mambo etu o tusapwila kabiji kampe bwikalo bwetu kechi bwakonsha kwitulengela kuvilukila kungi kuji kukajilwa kukatampe kwa basapwishi ba Bufumu ne. Pano twambe namba bantu jikumi bakonsha kutanyiwa mu nyaunda yetu mpelo saka ikyangye kwiya ne. Nanchi twiumvwa kuba’mba abe jikumi banema twafwainwa kwibakeba nyi? Yesu “wiobile lusa” mabumba ‘mambo asubakene ne kupelelwa, pamo no mikooko ya kubula kafunga.’ (Mateo 9:36) Twakonsha kuyuka pakatampe makatazho a panopantanda kupichila mu kuteshako muchima kutanga Baibolo ne bibaba bya mu Kyamba kya Usopa ne Loleni! Kabiji kino kyakonsha kwitutundaika kusapwila mambo awama. Kwingijisha mabuku alumbulula Baibolo anembwa na ‘kalume wa kishinka ne wa maana’, nako kwakonsha kwitukwasha kuyuka bya kwibetabisha bantu mu nyaunda mo twingijila javula.—Mateo 24:45-47; 2 Timoti 3:14-17.
16. Twakonsha kubaishako byepi mwingilo wetu?
16 Kumvwina lusa bantu bakyangye kutambwila mambo awama a mu Baibolo apana bumi, kwakonsha kwitutundaika kumonapo mashinda amo a kusolomokelamo bantu mu mwingilo wetu. Inge twaya mu mwingilo, nanchi tutana’mba bavula bafwapo pa mazubo abo nyi? Umvwe ibyo, kampe twakonsha kubaishako mwingilo wetu kupichila mu kusapwila pa bimye byapusana pusana ne mu mapunzha apusana pusana. Bantu bakwata masabi baya na kukwata masabi kimye kyo bayuka’mba bakonsha kwiakwata. Nanchi kechi twakonsha kuba byonkabyo mu kukwata masabi a ku mupashi nenyi? (Mako 1:16-18) Nga mambo ka a kubula kwesekako kusapwila kimye kya mabanga ne busapwishi bwa kusapwila pa foni ku mapunzha aswishiwa kuba bino? Bamo batana kuba’mba mapunzha nabiji po babika bipe, pafikila bimbayambaya, po bapoteshesha manyi a mu myotoka ne mu mashitolo kuba’mba o mapunzha awama ‘a kukwachilamo masabi.’ Kabiji kwikala na mweno yajingapo na Abalahama ya byo amonanga bantu kwakonsha kumwekela ne mu kusapwila busapwishi bwa kushukilwa pa kimye kiji kyonse kyo twamba na bantu.
17. Mu ñanyi mashinda mo twakonshesha kutundaikila bamishonale ne bakwabotu bengijila mu byalo bingi?
17 Bantu bavula bakyangye kumvwa mambo a Bufumu ne. Kununga pa busapwishi bwetu, abya twakonsha kukwasha bantu ba uno mutundu satwaikalatu pa nzubo yetu nyi? Nanchi twayukapo bamishonale nangwa bakwabotu baji mu mwingilo wa kimye kyonse babena kwingijila mu byalo bingi nyi? Umvwe twayukapo bamo, kyakonsha kuwama bingi kwibanembelako makalata a kwibasanchila pa mingilo yabo yo babena kwingila. Kuba kino, kwakonsha kukwasha byepi bantu bonse? Makalata etu alutundaiko ne lusanchilo akonsha kukosesha bamishonale kutwajijila kwingila mwingilo wabo, mu jino jishinda bakonsha kukwasha bantu bavula bingi kwiya na kuyuka maana a bukine. (Mitonyi 11:40, NW) Kabiji twakonsha kwibalombelako bamishonale ne bonse baji na kilaka kya kukeba kufunda bukine mu byalo bikwabo. (Efisesa 6:18-20) Jishinda jikwabo ja kumwesheshamo lusa, ke kupanako bupe bwa kwitemenwa bwa kukwasha mwingilo wa ntanda yonse wa Bakamonyi bakwa Yehoba.—2 Kolinda 8:13, 14; 9:6, 7.
Nanchi Mwakonsha Kuvilukila Kungi Nyi?
18. Bena Kilishitu bamo baubapo byepi mu kutundaika mwingilo wa Bufumu mu kyalo mo bekala?
18 Aba bavilukila ku mapunzha kuji kukajilwa kukatampe kwa basapwishi ba Bufumu bapeshiwa bingi pa mambo a kwipana kwabo. Pano bino nangwa kyakuba Bakamonyi bakwa Yehoba bakwabo bashala mu mapunzha abo, bafunda mulaka ungi wamba bantu bafuma mu byalo bingi kuba’mba bebakwashe ku mupashi. Mu kwingila na ngovu mu jino jishinda, mwafuma mfweto yabaya kya kine kine. Kyakumwenako, Bakamonyi bakwa Yehoba batanu na babiji babena kukwasha bena China ba mu muzhi wa Texas, U.S.A., batambwijile bantu 114 baishile ku kivuluko kya Nkambo kya Mabanga kyajingako mu 2001. Aba babena kukwasha ano mabumba batana kala majimi abena kukebewa kunowa.—Mateo 9:37, 38.
19. Mwatundaikwa kuba ka umvwe mubena kulanguluka bya kuvilukila mu kyalo kingi na kutundaika mwingilo wa busapwishi?
19 Kampe anweba ne kisemi kyenu mwalangulukapo kuya na kwingijila ku mpunzha kuji kukajilwa kukatampe kwa basapwishi ba Bufumu. Kyafwainwa kuwama patanshi “kwikala panshi, ne kubajila jimo mali akataikilamo.” (Luka 14:28) Kikatakata kino kyafwainwa kuwama umvwe muntu popo abena kulanguluka kuya ku kyalo kingi. Uji yense ubena kulanguluka bino wafwainwa kwiipuzha bulongo mepuzho nabiji ano: ‘Nanchi nkakonsha kusunga kisemi kyami nyi? Abya nakonsha kutambula pepala wa lūsa lwa kutwelela mu kyalo kingi nyi? Nanchi ñamba mulaka wa mu kyokyo kyalo nyi, inyi nkamufunda? Nakilangulukapo kala pa mpunzha byoiji ne bisho bijimo nyi? Nanchi nakonsha kwikala ‘ukoseshañana michima’ ya bakwetu ba mu lwitabilo mu kyokyo kyalo nyi, inyi nakonsha kenebakatazhetu? (Kolose 4:10, 11) Pa kuba’mba muyuke kukajilwa kuji mu kyokyo kyalo kyo mubena kulangulukapo kuvilukilamo, kiwama bingi patanshi kukinembela ofweshi ya musampi ya Bakamonyi bakwa Yehoba batangijila mwingilo wa busapwishi mu kyokyo kyalo.a
20. Mwina Kilishitu umo wa kyanyike waingijile byepi kukwasha bakwabo ba mu lwitabilo ne bakwabotu ba mu kyalo kingi?
20 Mwina Kilishitu umo waingilanga javula mu buntungi bwa Mazubo a Bufumu mu Japan wamwene’mba mu kyalo kya Paraguay mwakebewenga basendwe ba kutunga Nzubo ya Bufumu ya kupopwelamo. Byoamwene kuba’mba ukiji katanda ne na ngovu ya mu bwanyike bwanji, wavilukijile ku kino kyalo ne kwingijilako bañondo batanu na basatu. Ye wajingakotu wa mwingilo wa kimye kyonse mu buno buntungi. Byo aikelenga kuno, wafunjile mulaka wa kina Spain kabiji wafunjishenga ne mafunjisho a Baibolo. Wamwene kukajilwa kwa basapwishi ba Bufumu kwajinga mu kino kyalo. Nangwa kyakuba wabwelele ku Japan, bino bukiji bukiji wabwelele ku Paraguay na kukwasha kupwizha bantu kwiya na kupwila mu ino yonka Nzubo ya Bufumu.
21. Byo tubena kupembelela juba jikatampe ja Yehoba, twafwainwa kubanga ka, kabiji mweno yetu yafwainwa kwikala byepi?
21 Lesa ukamona kuba’mba mwingilo wa kusapwila waingijiwa yense kwesakana na nkebelo yanji mwine. Lelo jino, ubena kupelawizha kunowa kwapelako kwa ku mupashi. (Isaya 60:22) Onkao mambo, byo tubena kupembelela juba ja Yehoba, twayai twingilenga na mukoyo mu mwingilo wa kunowa ne kumona bantu byonka bibamona Lesa wetu wa butemwe.
[Tubyambo twa mushi]
a Javula kechi kyawama kuvilukila ku kyalo kingi ko bashinka nangwa kukanya mwingilo wa kusapwila ne. Kuba bino, kwakonsha kubika mu kizumba basapwishi ba Bufumu babena kwingila bufyamfya mu kyokyo kyalo.
Mukivuluka Nyi?
• Byo tubena kupembelela juba ja Yehoba, twafwainwa kumonanga byepi bantu?
• Abalahama wamwene byepi bantu baoloka bakonsheshe kutanyiwa mu Sodoma?
• Yona wamwene byepi bena Ninevwa balapijile?
• Twakonsha kumwesha byepi amba tumona bantu bakyangye kumvwa mambo awama byonka bibamona Yehoba?
[Kipikichala pa peja 16]
Abalahama wamwene bantu byonka bibamona Yehoba
[Kipikichala pa peja 17]
Yona waishile kwikala na mweno ya Yehoba panyuma yakuba bena Ninevwa balapila
[Bipikichala pa peja 18]
Kumvwina bantu lusa kwitutundaika kumonapo bimye bimo ne mashinda a kusapwilamo mambo awama