Buwame Bufuma Mu Kwipwanya Pamo

ED WAJINGA pepi na kufwa, beshikilwe bingi ne Bill. Myaka 20 kunyuma yapichilepo, Ed wafuukwile kintu kimo kyalengejile Bill kumupanga nkito, kabiji kino kibabenye bano bantu bajinga balunda na muntu. Pano Ed waesekele kulomba lulekelo lwa mambo amba afwe mutende. Bill kechi wamumvwijiletu nangwa pacheche ne.

Byo paubile papita myaka nobe 30 naye Bill byo kyaubile ke kifwenye ku lufu lwanji, walumbulwile kyo abujile kulekelako mambo mukwabo. Waambile’mba: “Ed kechi wafwainwe kuba kyo aubile ku mukwabo wa pa muchima ne. Sapapita kala ne myaka makumi abiji, kechi nakebelenga kupwana nanji ne. . . . Kampe natamishe, pano bino byo byo kyankolele ku muchima.”a

Javula mu kupusana kechi mufuma bintu byatama nobe bya iwe mutundu ne, bino bilengela bantu kwikala ke bamulwanyi na mulwanyi. Monai muntu walanguluka byonka byaubile Ed. Walanguluka’mba kintu kyo afuukwile kyakozhezhe mukwabo ku muchima, muntu wa uno mutundu wakonsha kwikala wakatazhiwa mu milanguluko na kulanguluka byo aabana na mukwabo. Kabiji naye kyamukola bingi ku muchima pa kumona mukwabo ye alengele mambo byo asankijilepo bulunda bwabo uba nobe biko bya ku kyala.

Muntu ulanguluka nobe Bill wimona mwine amba kechi watamisha ne, ne kushikwa mukwabo. Kwesakana na mweno yanji, walanguluka’mba mukwabo kechi waubile bulongo ne, kuntamisha ko ko akebelenga. Javula bantu babiji inge baji na lukatazho, bonse bemona’mba bajitu bulongo mukwabo ye watamishe. Kifumamo, bantu bajinga ba mulunda na muntu ke nkondo.

Batwajijila nkondo yabo kwa kubula bilwilo, inge mukwabo ke eye, wapuwa jingi, kabiji inge baikala pamo mu jibumba beshibulukatu. Betajilatu palepa meso onka ku mutwe nobe paji kaimana. Umvwe amba bambe, beambishatu na bukaji, nangwa kwitukaula matuka a kubatu belete nobe waasa mukwabo mpoko.

Pano bino, nangwa kya kuba bamweka nobe kechi bekeba mu byonse ne, bino mu bintu bimo betabanzhana. Bakonsha kuyuka’mba bonse babiji baji na lukatazho ne kulanguluka amba kupwisha bulunda na mukwenu ke kintu kya bulanda. Bonse babiji bomvwa kukola ku muchima nobe misongo ya kilonda, kabiji bayuka kuba’mba pafwainwa kubiwapo kimo pa kuba’mba kipwe. Pano ñanyi wa kutendekelapo kubwezha bulunda bwajingapo? Kafwako ne wikyuba ne.

Myaka biumbi bibiji byapitapo, batumwa ba kwa Yesu Kilishitu kimye kimo nabo bebukilanga lupata. (Mako 10:35-41; Luka 9:46; 22:24) Panyuma ya lupata lwabo lumo, Yesu waipwizhe’mba: “I ki ka kyo mwajikupachikanga anwe bene na bene mu jishinda?” Na mambo a kuba kibobile bumvu, kafwapo nangwa umo wakumbwile ne. (Mako 9:33, 34) Mafunjisho a kwa Yesu ebakwashishe kwipwanya pamo jibiji. Byambo byanji bya kufundañana ne bya baana banji ba bwanga bamo, byatwajijila kukwasha bantu kupwisha nkondo pakachi kabo ne kukosesha bulunda bubongoloka. Twayai tumone kino byo kyubiwa.

Ibikaingako Kupwana

“Kechi nkeba kwamba na yewa muntu ne, kabiji kechi nkeba ne kumumona ne.” Inge mwaambapo kala byambo bya uno mutundu ku muntu, mwafwainwa kubapo kimo byonka byamwesha ano mashimikila a mu Baibolo.

Yesu wafunjishe’mba: “Byonkabyo inge ko ulambule mulambo wobe ku kyakusokelapo bitapisho, ne kuvuluka’mba, Mulongo wami nji nanji na mambo, sha konka mulambo wobe ku kyakusokelapo bitapisho, kabangijile jimo kupwana na mulongo wobe, mino pa kwiya ulambule mulambo wobe.” (Mateo 5:23, 24) Kabiji waambile ne kuba’mba: “Kabiji kana mulongo wobe akubale mambo, kamubule mambo anji pa bunke ne aye ne obewa.” (Mateo 18:15) Kana yenu mwabala mukwenu nyi, inyi kana aye yewimubala, Yesu waambisha pe anweba kwisamba bukiji na mukwenu. Mwafwainwa kuba kino “na muchima wa bukimote.” (Ngalatiya 6:1) Nkebelo yenu ya kwisamba kechi yafwainwa kwikala ya kwiwamisha’mba bantu bakemusula kupichila mu kwibingisha nangwa kukanjikizha mukwenu wimubala kulomba lulekelo lwa mambo ne, bino ke kupwana. Nanchi bino byambo bya kufundañana bya mu Baibolo bingila nyi?

Ernest wingila mwingilo wa bukapitao mu kampanyi kakatampe.b Pa myaka yavula, waingila mwingilo wa kwingila na bintu byalamata bumi bwa bantu bapusana pusana ne kutwajijila bulunda bwawama na bo bo bantu. Wimwena kwitala bibi byo kwakonsha kutendeka kwakubula kutaya kimye ne. Waamba’mba: “Bimye bimo napusanapo kala na bamo. Pano bino, inge akye kyamweka ngikala panshi na yeo muntu ne kwisamba nanji pa lo lo lukatazho. Ngya kwi abo, ne kwisamba nabo kanwa na kanwa na mulanguluko wa kuba’mba tupwane. Bulunda bwetu kechi bukankalwa kubwela jibiji ne.”

Alicia uji na bakwabo ba mu bisho byapusana pusana, kabiji waamba’mba: “Kimye kimo nakonsha kwamba kyambo, nabwela nalanguluka namba kampe nakozha muntu ku muchima. Ngya ku yeo muntu na kulomba lulekelo lwa mambo. Kimo kimye ndomba lulekelo lwa mambo javula bingi nangwa kya kuba awo muntu kechi namubala ne, ñumvwa bulongo kulombatu lulekelo lwa mambo. Ngyuka namba kafwapo kyatama ne.”

Kufumyapo Mikika

Javula kilengela jishinda ja kuletelamo mutende kushupa, ke mikika. Abya mwaambapo kala amba: “Mambo ka o nafwainwa amiwa kutendekelapo kukeba kupwañana? Aye ye walengela lulwe lukatazho?” Nangwa abya mwayapo kala ku mukwenu amba mupwane kumvwatu wimwambila’mba: “Mmfwabyo bya kwisamba ne obewa” nyi? Bantu bamo bakumbula byonkabyo na mambo a kukozhewa ku muchima ko bebobile. Byambo bya Mana 18:19 byaamba’mba: “Kutekenesha mukwenu ye wakozha ku muchima kyakatazha kukila kushinda muzhi uji na nsakwa, kabiji bya lutobo biji pamo nobe mipingilo ya kunsakwa.” Onkao mambo, twafwainwa kuyuka mukwetu byo kyamukozha ku muchima. Umvwe wakana kwimumvwa, pembelelai papiteko kimye kicheche mweseke ne jikwabo. Kepo “nsakwa” yakonsha kushinkulwa ne “mipingilo” yakonsha kufumishiwako ku kinzhilo kya kupwañenamo.

Mukika mukwabo ulengela kupwana kushupa wakonsha kwikala muntu mwine kwimona kwanji amba wanema. Bantu bamo bamona nobe kulomba lulekelo lwa mambo nangwa kwambatu na muntu wibalenga mambo amba kya bumvu bingi. Kwakamwa pa mushingi wobe kujitu bulongo, pano kukana kupwana na mukwenu kulengela munema wobe kukomenako nyi, inyi kumubwezha panshi? Nanchi kyakonsheka kwikala’mba kyo tumona amba kyo kyakulaminamo munema wetu kwitota nyi?

Nembi wa Baibolo Yakoba walumbulwile muchima wa lutobo byo endela pamo na kwilundumika. Panyuma ya kwamba pa “makondo” ne “bulwi” bulwa bena Kilishitu bamo mukachi kabo, watwajijile kwamba’mba: “Lesa ukanya betota, pakuba upana bupe ku bepelula.” (Yakoba 4:1-3, 6) Kwitota kulengela byepi kupwana na mukwenu kushupa?

Kwitota kujimbaika bantu, kwibalengela kwimona’mba bawama kukila bakwabo. Betota belanguluka’mba baji na ngovu ya kumona bantu bakwabo amba bawama nangwa batama. Mu jishinda ka? Inge bapusana na mukwabo, javula bemona’mba kechi bakonsha kwalulwa, kuba’mba bawamineko kukila po baji ne. Kwitota kulengela bamo kumona boba bo bejimina nabo kapila amba kechi bafwainwa kwibata muchima ne, ne na onkao mambo amba kechi bakebewa ne kulomba lulekelo lwa mambo ne. Onkao mambo, aba bantu batundaikwa na bwitote javula balekelela kwitala bibi pakachi kabo kutwajijila mu kifulo kya kwikupwisha bulongo.

Byonkatu bikala bintu byo bakingibika mu mikwakwa bya kwimika myotoka, kwitota kwimika mashinda a kupwañenamo na muntu mukwenu. Onkao mambo, umvwe kimukatazha kupwana na mukwenu, ko kuba’mba kampe kwitota ko kubena kwimulengela. Mwakonsha kusankilapo byepi kwitota? Mwakonsha kuba kino kupichila mu kukomesha kyubilo kyapusanako—kya kwipelula.

Ubai Kyapusanako na Kwitota

Baibolo waamba bingi bulongo pa kwipelula. “Mfweto ya kwipelula ne kwakamwa Yehoba bo bunonshi ne buneme ne bumi.” (Byambo bya Mana 22:4) Mu Masalamo 138:6 tutangamo byambo byaamba pe Yehoba byo amona bantu bepelula ne betota amba: “Yehoba nangwa watumbalesha, aye ulanguluka bepelula; pakuba betota aye wibayukila kwalepa.”

Bantu bavula balanguluka’mba muntu inge wipelula kileya. Bantangi ba ino ntanda bamweka kulanguluka byonka bino. Nangwa kya kuba kyalo kyonse kibakokela, bantangi ba bumulwila ntanda kechi bekala na bulume bwa kwitaba bilubo byabo ne. Ntangi inge waamba’mba, “Mwane bandekeleko mambo,” kifika ne ntanda bula. Wajinga kinemanga wa mu kafulumende umo byo alombele lulekelo lwa mambo pa kyo akankelwe kuba mu malwa amo abayile, byambo byanji byasaminetu saa mu mapepala a byambo.

Buku wa dikishonale umo walumbulula kyambo kya kwipelula amba, kwikepesha nangwa kwimona amba wi wa panshi, ke kyubilo kyapusana na kwitota. Onkao mambo, kwipelula kulumbulula muntu jishinda jo emwenamo, kechi jimumwenamo bakwabo ne. Kuswa bilubo byanji na kwipelula ne kulomba lulekelo lwa mambo kechi kubwezha muntu panshi ne, jizhina janji jiwaminako. Baibolo waamba’mba: “Lonaiko kasa lukyangye kufika muchima wa muntu witota; pakuba awa wipelula kulutwe bakamunemeka.”—Byambo bya Mana 18:12.

Pa mambo a bamulwila ntanda babula kwitaba bilubo byabo, muntu umo waambile’mba: “Kya bulanda bingi kine, balanguluka’mba kwitaba bilubo byonse kumwesha bukoke. Bantu baji na bukoke kabiji babula mutende bo bakankalwa kwamba’mba, ‘Bandekeleko mambo.’ Bantu baji na muchima wawama kabiji bachinchika bo babula kubwela panshi inge baamba’mba, ‘Naubile kilubo.’” Kimotu nangwa kechi wi muntu wa bumulwila ntanda ne. Umvwe wibikako kufumyamo bwitote mu muchima wobe ne kupingizhamo kwipelula, luketekelo lobe lwa kupwana na bakwenu lukabailako. Monai kisemi kimo byo kyayukile kikye kishinka.

Kubula kumvwa mwatazha mukwenu kwalengejile Julie ne nkasanji William kwitala bibi. William wamuzhingijile Julie ne mwata wanji Joseph kyatama bingi kya kuba’mba kechi wakebanga ne kwibamona mu meso anji ne. Wabwezhezhe ne bya bupe byonse ba Julie ne Joseph byo bamupanga myaka ya kunyuma. Monka mu kuya kwa bañondo, kwishikwa kwaangachilepo bulunda bwajinga na bano ba nkasa ne kolo.

Bino Joseph wafuukwile kwingijisha Mateo 5:23, 24. Waesekele kusolomoka bukwe yanji na muchima wa bukimote ne kumutumina makalata o alombelenga lulekelo lwa mambo pa kumukozha ku muchima. Joseph watundaikile mukazhanji kulekelako mambo nkasanji. Byo papichile kimye William wamwene kuba’mba kya kine ba Julie ne Joseph bakebelenga kupwañana, kepo muchima wanji wanekenene. Bonse ba William ne mukazhanji, Julie ne Joseph, baikele pamo ne kwilomba lulekelo lwa mambo, bekumbata, ne kubwezha bulunda bwabo bwa kala.

Umvwe mutonga kupwisha kwitala bibi na mukwenu, pachepache ingijishai mafunjisho a mu Baibolo ne kwibikako kupwana na yewo mukwenu. Yehoba ukemukwasha. Byambo byaambile Lesa ku bena Isalela kala bikengila kwi anweba: “Mama! Inge mwakokejile mikambizho yami, inge mutende wenu waikajile nobe mukola, kabiji inge bololoke bwenu bwaikajile nobe manyaki a pa kalunga ka mema.”—Isaya 48:18.

[Tubyambo twa mushi]

[Bipikichala pa peja 7]

Javula kulomba lulekelo lwa mambo kubwezha bulunda bwajingapo kala