“Kwibashimwina Ba Mu Mikoka Yonse Ya Bantu”
“Mukekala batumonyi bami . . . monse mwapela ntanda.”—BYUBILO 1:8.
1. Ñanyi kimye kitanshi baana ba bwanga kyo baumvwine bungauzhi bwanembwa pa Mateo 24:14, kabiji kwajinga kwepi?
BYAMBO bya kwa Yesu byanembwa pa Mateo 24:14 byayukanyikwa bingi kya kuba atweba bavula twibilabijila bingi. Buno ke bungauzhi bwawama bingi! Akifwanyikizhai byalangulukile baana ba bwanga kimyetu kitanshi kyo bebumvwine. Muno mwajinga mu mwaka wa 33 C.E. Baana ba bwanga bajinga ne Yesu pa myaka nobe isatu, pano kino kimye bayile nanji ku Yelusalema. Bamwene byakukumya byo aubilenga kabiji ne kuteleka ku byo afunjishishenga. Nangwa kya kuba batemenwe bukine bo ebafunjishishe Yesu, bayukishetu amba kechi bantu bonse batemenwe ne. Yesu wajinga na balwanyi batama bingi.
2. Baana ba bwanga baketekejilwe kupita mu ñanyi makatazho?
2 Baana ba bwanga bana bajinga ne Yesu pa Mutumba wa Olebeta saka bamuteleka byo aambilenga pa makatazho aishilenga palutwe yabo. Yesu wibabujijile jimo amba ukepayiwa. (Mateo 16:21) Kabiji nabo wibabujile’mba bakapita mu lumanamo lwatama bingi. Wibambile’mba: “Bakemufikizha mu malwa, ne kwimwipaya: kabiji bakemushikwa ku mikoka yonse ya bantu pa jizhina jami.” Abino kechi byo byonka ne. Kabiji waambile’mba bangauzhi ba bubela nabo bakatwala bantu bavula mungi. Bamo baketuntula ne kwisolola ne kwishikwa bene na bene. Kabiji butemwe bwa “bavula,” bwa kutemwa Lesa ne Mambo anji bukayanga na kukepa.—Mateo 24:9-12.
3. Mambo ka byambo bya kwa Yesu biji pa Mateo 24:14 o bikankamikilañana?
3 Panyuma ya kwamba bino byambo byakonsheshe kwibalefula, Yesu po po aambile byambo bikwabo byalengejile baana ba bwanga kukumya. Waambile’mba: “Ano mambo awama a bufumu akasapwilwa panopantanda ponse mwa kwibashimwina ba mu mikoka yonse ya bantu; bino ke ku mpelo.” (Mateo 24:14) Ee, mwingilo ye atendekele Yesu kwingila mu Isalela wa ‘kushimuna bya bukine,’ wafwainwe kufika ne monse mwapela ntanda. (Yoano 18:37) Buno bungauzhi bwibakankamikile bingi! Kyashupile bingi pa kuba’mba uno mwingilo engijiwe “mu mikoka yonse ya bantu.” Bakonsheshetu kwingila uno mwingilo mu jishinda ja kukumya mambo ‘bebashikilwe ku mikoka yonse ya bantu.’ Kwingijiwa kwa uno mwingilo kechi kwatumbijikiletu bumfumu ne bulume bwa Yehoba ne, bino kwamwesheshe ne butemwe, lusa, ne butekanye bwanji. Kabiji kwapele bakalume banji kimye kya kumwesheshamo lwitabilo ne kwipana kwabo.
4. Bañanyi bo babujile kwingila mwingilo wa kusapwila, kabiji Yesu wibatundaikile byepi?
4 Yesu wabujile baana banji ba bwanga amba bajinga na mwingilo mukatampe bingi wa kwingila. Saka akyangye kuya mwiulu, Yesu wamwekele ko baji ne kwibambila’mba: “Anweba mukatambula bulume, byo akemwikijila Mupashi Wazhila, kepo mukekala batumonyi bami ba kunshimuna ne mu Yelusalema, ne monse mu Yudea, ne mu Samaliya, ne monse mwapela ntanda.” (Byubilo 1:8) Bakwabo nabo banungilweko ku uno mwingilo. Nangwa byonkabyo, baana ba bwanga bakepele bingi. Batundaikilwe bingi byo baumvwine’mba mupashi wazhila wa Lesa ukebakwasha kwingila uno mwingilo wibapele Lesa!
5. Ki ka kyo babujile kuyuka baana ba bwanga pa mambo a mwingilo wa kusapwila?
5 Baana ba bwanga bayukile’mba bakambizhiwe kusapwila mambo awama ne ‘kusambisha ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga.’ (Mateo 28:19, 20) Pano kechi bayukile byafwainwe kwingijiwa bulongo uno mwingilo ne, kabiji kechi bayukile kimye kikafika mpelo ne. Ne atwebatu kechi twayuka ne. Yehoba mwine ye wayuka. (Mateo 24:36) Umvwe Yehoba wamona’mba bukine bwashimunwa, po po akaleta mpelo ne kufumyapo buno bwikalo bubi. Bena Kilishitu po po bakamona’mba mwingilo wa kusapwila waingijiwa byonka byakeba Yehoba. Aba baana ba bwanga batanshi kechi bayukile byafwainwe kwingijiwa mwingilo mu ano moba apelako ne.
Mwingilo wa mu Myaka Kitota Kitanshi
6. Ki ka kyamwekele pa Pentekosta mu 33 C.E. kabiji ne palutwe kacheche?
6 Mu myaka kitota kitanshi, mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kulenga baana ba bwanga waingijiwe bingi bulongo. Pa juba ja Pentekosta mu 33 C.E., baana ba bwanga nobe 120 bajinga mu nzubo ya peulu ku Yelusalema. Mupashi wazhila wa Lesa waitulwilwe pe abo, kabiji mutumwa Petelo waambile jashi jawama bingi mo alumbulwile mwatajile kyokya kyakukumya, kabiji bantu nobe 3,000 baitabile ne kubatizwa. Ino yajingatu ntendekelo. Nangwa kya kuba bantangi ba bupopweshi baesekele na ngovu kulekesha mwingilo wa kusapwila mambo awama, “Nkambo wabikilengapo kwi abo [baana ba bwanga] pa juba pa juba aba bapulukilenga.” Mu kimyetu kicheche, “banabalume bafikile kampe ke biumbi bitanu.” Panyuma ya bino, “baitabila banungilwenungilwengako kwi Nkambo, ke mabumba a banabalume ne a banabakazhi.”—Byubilo 2:1-4, 8, 14, 41, 47; 4:4; 5:14.
7. Kwaluluka kwa kwa Koneliusa kwajinga byepi kintu kyanema bingi?
7 Mu mwaka wa 36 C.E. namo mwamwekele kintu kyanema bingi. Ye mwaka waalulukijilemo Koneliusa Mugentila ne kubatizhiwa. Yehoba byo amutangijile mutumwa Petelo ne kumutwala ku uno muntu wajinga na moyo wa kwakamwa Lesa, waambile’mba, mukambizho wa kwa Yesu wa ‘kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu kwaluka ke baana ba bwanga,’ kechi wajingatu wa ku Bayudea bonka mu mapunzha apusana pusana ne. (Byubilo 10:44, 45) Nga aba batangijilanga baubilepo ka? Batumwa ne bakulumpe ba mu Yudea byo bamwene’mba mambo awama apewa ne ku bantu babujile Bayudea, bamutumbijikile Lesa. (Byubilo 11:1, 18) Mwingilo wa kusapwila watwajijile na kupanga bipangwa mu Bayudea. Myaka yalondejilepo, nobe mu 58 C.E., ku Bagentila baitabijile kwanungilwe “biumbi ne biumbi bya Bayudea baitabila.”—Byubilo 21:20.
8. Mambo awama alengela bantu kuba ka?
8 Nangwa kya kuba masawakya a bibelengelo bya bantu banungilwengako mu bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi abaile, kine kintu kyanema ke kuta muchima ku bantu bene. Mambo a mu Baibolo o bafunjile ajinga na bulume. (Bahebelu 4:12) Afikenejiletu kupimpula bwikalo bwa boba beatambwijile. Bantu batendekele kwikala bwikalo bwawama, kuvwala bumuntu bupya, ne kupwana na Lesa. (Efisesa 4:22, 23) Byo byo kiji ne lelo jino. Aba babena kutambwila mambo awama bonse baji na luketekelo lwa kwikala myaka ne myaka.—Yoano 3:16.
Twi ba mu Mwingilo umo ne Lesa
9. Ñanyi jishuko jajinga na bena Kilishitu batanshi?
9 Bena Kilishitu batanshi kechi betotelenga pa mwingilo ye baingijilenga ne. Bayukile’mba mwingilo wabo wa kusapwila waingijiwenga monka mu “bulume bwa Mupashi Wazhila.” (Loma 15:13, 19) Yehoba ye mwine walengejile’mba uno mwingilo wa ku mupashi ayenga palutwe. Kabiji aba bena Kilishitu bajinga na jishuko ja kwingila “mwingilo umo ne Lesa.” (1 Kolinda 3:6-9) Kwesakana na monka mwayijile lujimuno lwa kwa Yesu, bakosakene mu mwingilo ye bebapele kwingila.—Luka 13:24.
10. Bena Kilishitu bamo batanshi bashimwine byepi bukine ku mikoka yonse ya bantu?
10 Paulo byo ajinga ‘mutumwa wa bagentila,’ waendele lwendo lwalepa bingi panshi ne pa mema, na kukosesha bipwilo byavula mu kibunji kya bena Loma mu Asha ne mu Greece. (Loma 11:13) Kabiji wayile ne ku Loma kampe ne ku Sipaina. Kabiji mutumwa Petelo wapelwe mwingilo wa kusapwila “mambo awama . . . ku ba mukanda,” wayile ku Babilona kwajinga Bayudea bavula pa kyokya kimye. (Ngalatiya 2:7-9; 1 Petelo 5:13) Pa boba baingijile na ngovu mu mwingilo wa Nkambo pajinga ne banabakazhi nabiji ba Tilifena ne Tilifosa. Mwanamukazhi mukwabo wa jizhina ja Pelesisi washimunwa’mba “waingijilenga javula mwi Nkambo.”—Loma 16:12.
11. Yehoba wapesheshe byepi mwingilo wa baana ba bwanga?
11 Yehoba wapesheshe bano ba mwingilo ne ba mwingilotu bakwabo pa mwingilo ye baingijile. Myaka 30 saka ikyangye kufika kufuma paambijile Yesu amba bukine bukashimunwa ku mikoka yonse ya bantu, Paulo wanembele’mba “mambo awama” “asapwijilwe mu bilengwa byonse bya muno munshi.” (Kolose 1:23) Nanchi mpelo yafikile nyi? Mu ñambilo ikwabo twakonsha kwitaba’mba, ee. Mpelo yafikijile Bayudea mu mwaka wa 70 C.E. nzhita ya bena Loma byo yaonawine Yelusalema ne nzubo ya Lesa pamo. Pano bino Yehoba waambile’mba bukine bukashimunwa pabaya bingi saka akyangye konauna ntanda yonse ibi ya kwa Satana.
Bukine Bwashimunwa Lelo Jino
12. Bafunda Baibolo baumvwijile mwepi mukambizho wa kusapwila?
12 Ku mpelo ya mu ma 1800, saka papita kala ne myaka yavula kufuma pakumbenejile bunsatuki mu bupopweshi, mpopwelo ya kine yaikajikilwe. Bakamonyi ba kwa Yehoba saka bakitelwa’mba, Bafunda Baibolo, baumvwishishe mwatajile mukambizho wa kulenga baana ba bwanga panopantanda ponse. (Mateo 28:19, 20) Byo kyaubile’mba kitwalenga mu mwaka wa 1914, kwajinga basapwishi babambakana nobe 5,100 baingijilenga mwingilo wa kusapwila, kabiji mambo awama asapwijilwe mu byalo 68. Nangwa byonkabyo, aba Bafunda Baibolo kechi baumvwishishe mwatajile byambo biji pa Mateo 24:14 ne. Byo kyaubile’mba kitwalenga ku mpelo ya mu ma 1800, Baibolo watuntulwilwe ne kunembwa na ba Bible societies, mu milaka yavula ne kumusampanya mwaya ntanda yonse. Pa myaka yavula yapichilepo, Bafunda Baibolo balangulukile’mba bukine bwashimunwa kala ku mikoka ya bantu.
13, 14. Ñanyi ñuvwino ya katataka pa mambo a kyaswa muchima wa Lesa ne nkebelo yanji byanembelwe mu Kyamba kya Usopa kya mu 1928?
13 Mu kuya kwa kimye, Yehoba wakwashishe bantu banji kumvwisha mwatajile kyaswa muchima ne nkebelo yanji. (Byambo bya Mana 4:18) Kyamba kya Usopa kya December 1, 1928, kyaambile’mba: “Nanchi twakonsha kwamba’mba Baibolo byo asampanyiwe monse monse kyalumbulwilenga’mba awa mwingilo wa kusapwila mambo a bufumu waingijiwe nyi? Ine! Nangwa kya kuba Baibolo wasampanyiwe, ne luno kyakifwainwa kano kajibumba kacheche ka bakamonyi panopantanda kunemba mabuku aamba pa nkebelo ya Lesa ne kuya ku mazubo a bantu kushala ano ma Baibolo. Umvwe ne kuya na kukwasha bantu ne, bakonsha kwikala mu bwilube bwa kubula kuyuka bya kwikajikwa kwa kafulumende wa Bumesiasa mu ano moba etu.”
14 Akye Kyamba kya Usopa kyatwajijile kwamba’mba: “Mu 1920, . . . Bafunda Baibolo po po baishile kumvwisha mwatajile bungauzhi bwa Nkambo yetu buji pa Mateo 24:14. Baishile kuyuka’mba ‘ano mambo’ afwainwe kusapwilwa panopantanda ponse ne kupana bukamonyi ku Bagentila nangwa’mba mikoka yonse ya bantu, kechi ajinga mambo a bufumu bukeya ne, bino ajinga mambo a kuyukanyikisha’mba Mfumu wa Bumesiasa watendeka kulama panopantanda.”
15. Mwingilo wa kusapwila wayilako byepi palutwe kufuma mu ma 1920?
15 Aja “jibumba jicheche ja bakamonyi” mu ma 1920 kechi jatwajijile kwikala byonkabya jicheche ne. Mu myaka yalondejilepo, “jibumba jikatampe” ja ‘mikooko ikwabo’ jayukanyikilwe kabiji jatendekele kukonkanyiwa. (Lumwekesho 7:9; Yoano 10:16) Lelo jino kuji nobe 6,613,829 bataya mbila ya mambo awama mu byalo 235 panopantanda. Kuno kine ke kufikizhiwa kwawama bingi kwa bungauzhi! “Ano mambo awama a bufumu” asapwilwa bingi kukila ne byo asapwijilwe kunyumakwe. Ano moba bakalume ba Yehoba bavula bingi panopantanda kukila byo bajinga kala.
16. Mwingilo waingijiwe byepi mu mwaka wa mwingilo wapwa? (Monai sawakya uji pa mapeja 23-26.)
16 Ajino jibumba jikatampe ja Bakamonyi jakwatankene bingi ne kupayankana mu mwaka wa mwingilo wa 2005. Basapwijile mambo awama maawala kukila pa bilyonyi umo mu byalo 235. Kwajinga kubwelako bimye byavula bingi, kabiji bafunjishe mafunjisho a Baibolo avula kya kine kine. Uno mwingilo wingijiwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba, bapana kimye kyabo ne bintu byabo bya ku mubiji kuba’mba babuleko bantu Mambo a Lesa. (Mateo 10:8) Kupichila mu mupashi wanji wazhila, Yehoba watwajijila na kupana bulume ku bakalume banji kuba’mba bengile mwingilo wanji.—Zekaliya 4:6.
Kwingila na Ngovu na Kushimuna Bukine
17. Bantu ba Yehoba babena kubapo byepi pa byambo bya kwa Yesu byaamba pa kusapwila mambo awama?
17 Nangwa kya kuba papita myaka nobe 2,000 kufuma paambijile Yesu amba mambo awama akasapwilwa, kizaku kiji na bantu ba Lesa kya kwingila mwinglo kechi kyapwa ne. Twayuka namba, umvwe twachinchika mu kuba byawama, tumwesha byubilo bya Yehoba nabiji butemwe, lusa, ne butekanye. Byonka byo aji aye, ne atweba kechi tusaka nangwa umo konaika ne, poso amba, bantu balapile ne kubwela kwi Yehoba. (2 Kolinda 5:18-20; 2 Petelo 3:9) Byo baji na mupashi wa Lesa, Bakamonyi ba kwa Yehoba baji na mukoyo wa kusapwila mambo awama panopantanda ponse. (Loma 12:11) Kyafumamo, bantu konse konse babena kumvwa bukine ne kulondela mafunde a Yehoba. Akimonai bya kumwenako bicheche.
18, 19. Shimikizhaipo bya kumwenako bya bantu bamo bafunda bukine?
18 Muntu wa jizhina ja Charles wajinga njimi waikalanga ku muzhika wa kyalo kya Kenya. Mu 1998, wapoteshe mifuko ya fwanka yanema makilogalamu 8,000. Akino kyalengejile’mba bamufupe kipepala po banembele’mba Njimi Wayukisha Kujima Fwanka. Kyo kimye kyo atendekele ne kufunda Baibolo. Mu kimyetu kicheche waishile kuyuka’mba muntu ujima fwanka ulala mukambizho wa kwa Yesu wa kutemwa bantu. (Mateo 22:39) Byo ayukile’mba ‘njimi wa fwanka’ ye ‘mbanzhi,’ Charles wabikile bulembe ku bichi byanji bya fwanka ne konaika byaonaikiletu shata. Watwajijile na kununguluka kufikatu ne kimye kyo epaine ne kubatizhiwa. Kino kimye kyo tubena kwamba ke painiya wa kimye kyonse kabiji nkwasho mu kipwilo.
19 Kwakubula nangwa kuzhinauka ne, Yehoba ubena kutenkenya ba mu mikoka kupichila mu bukine bubena kushimunwa ntanda yonse, kabiji bya buneme, ko kuba’mba bantu, babena kunungwako. (Hagai 2:7) Muntu wa jizhina ja Pedro, wikala mu Portugal wayile ku sukulu ko bafunjisha bantu kwikala basapwishi saka akijitu na myaka ya kusemwa jikumi na isatu. Wakebeshe bingi kwikala mishonale ne kufunjisha Baibolo. Nangwa byonkabyo, byo papichiletu kimye kicheche, walekele yewa sukulu wanji mambo Baibolo kechi bamutongolangapo ne javula ne. Byo papichile myaka itanu na umo, wayile na kufunda bilanguluka bantu pa sukulu mukatampe wa univesiti mu Lisbon. Pa kyokya kimye waikalanga na bainanji ba banyike Bakamonyi ba kwa Yehoba, bamutundaikile kutendeka kufunda Baibolo. Pano bino Pedro kechi wakiyukilepo’mba Lesa ko aji ne, kabiji kechi wayukile kyo afwainwe kuba ne, kana kufunda Baibolo nangwa ne. Waipwizhe mufunjishi wanji byo kyamukatezhe kusalapo bya kuba. Uno mufunjishi wanji wamubujile’mba sukulu wa kufunda bilanguluka bantu waamba’mba, bantu bakankalwa kufuukula bya kuba beonawinamotu bwikalo. Kino kyalengejile Pedro kutendeka kufunda Baibolo. Wabatizwe katatakatu papo, kabiji luno ubena kufunjisha ne mafunjisho a Baibolo.
20. Mambo ka o twafwainwa kutemenwa’mba bukine bubena kushimunwa ku mikoka ya bantu konse konse?
20 Ne lunotu kechi twakiyuka po tukapelela kushimuna bukine ku bantu ne, kabiji kechi twayuka juba ne kimye kikeshilamo mpelo ne. Twayukatu’mba katataka ikafike. Twatemwa bingi kuba’mba mwingilo wa kusapwila mambo awama ubena kwingijiwa konse konse ke kishiino kimo kibena kumwesha’mba kimye kyafika kala kya Bufumu bwa Lesa kufumyapo makafulumende a bantu. (Danyela 2:44) Myaka yonse ye ibena kupita, bantu bavula babena kumvwa mambo awama, kabiji kino kileta bingi lutotelo kwi Yehoba Lesa. Mwane kine twayai tutwajijile kwikala bakishinka ne kwingijilanga pamo na balongo betu mwaya ntanda yonse mwingilo wa kushimuna bukine ku bantu bonse. Umvwe saka tuba bibye, tukapuluka pamo ne boba betumvwa pamo.—1 Timoti 4:16.
Nanchi Mukivuluka Nyi?
• Mambo ka byambo biji pa Mateo 24:14 kyo byaikela bungauzhi bwanema?
• Bena Kilishitu batanshi baingijile byepi na ngovu mu kusapwila, kabiji ki ka kyafuminemo?
• Bafunda Baibolo baishile byepi kumvwisha mwatala kushimuna bukine ku mikoka yonse ya bantu?
• Umvwe twamona byaingijile bantu ba Yehoba mu mwaka wa mwingilo wapwa, ki ka kyo mwatemwapo?
[Chati pa peja 23-26]
SAWAKA WA MWAKA WA MWINGILO WA 2005 WA BAKAMONYI BA KWA YEHOVA MWAYA NTANDA YONSE
[Maapu/Bipikichala pa peja 21]
Paulo waendele misinso yalepa bingi panshi ne pa mema na kusapwila mambo awama
[Kipikichala pa peja 20]
Yehoba watangijile Petelo kusapwila kwi Koneleusa ne kisemi kyanji pamo