Mambo a Yehoba o Omi Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku Mutanshi wa Masalamo
BUKU wa mu Baibolo muji byambo bya kutota Mulenga wetu Yehoba Lesa wafwainwa kutelwa’mba ka? Wafwainwa kutelwa’mba Masalamo, nangwa’mba Nyimbo. Mu uno buku wabayisha mu Baibolo muji nyimbo ilumbulula byubilo byawama bya Lesa, mingilo yanji ikatampe ne bungauzhi bwavula bingi. Masalamo avula alumbulula byo beumvwinenga banembi kimye kyo bapichilenga mu malwa. Banembele byamwekelenga kutendekelatu mu moba a ngauzhi Mosesa kuyatu ne mu moba akwabo a kulutwe. Mosesa, Mfumu Davida, ne bantutu bakwabo bo banembele Masalamo. Ñanga Ezela ye wiabikile pamo mu buku umo.
Kufumatu ne ku kala, Masalamo anembwa mu mabuku atanu: (1) Masalamo 1-41; (2) Masalamo 42-72; (3) Masalamo 73-89; (4) Masalamo 90-106; ne (5) Masalamo 107-150. Kino kibaba kyaamba pa buku mutanshi. Ano masalamo onse aji mu uno buku mutanshi kufumyakotu asatu anembelwe na Davida Mfumu wa bena Isalela. Banembele Salamo 1, 10, ne 33 kechi bayukanyikwa ne.
“YE LESA WAMI, JO JIBWE JAMI”
Panyuma ya kuba salamo mutanshi waamba pa muntu watemwa mizhilo ya Yehoba amba ye wa lusekelo, wa bubiji aye waamba pa Bufumu.a Kabiji mu ano masalamo mwanembwa lusashijilo kwi Lesa. Kya kumwenako, mu Masalamo 3-5, 7, 12, 13, ne 17, muji lusashijilo lwa kukeba kupokololwa ku balwanyi. Salamo 8 walumbulula lukumo lwa Yehoba byo lwakila lwa bantu.
Davida wamulumbulula Yehoba kuba’mba ye Mupokolweshi wa bantu. Waimba’mba: “Ye Lesa wami, jo jibwe jami, mo mo nkaketekelanga.” (Salamo 18:2) Mu Salamo 19 Yehoba bamutota kuba’mba ye Mulenga kabiji ye upana Mizhilo, mu Salamo 20 amba ye Lupulukilo, ne mu Salamo 21 amba ye Upulusha Mfumu wanji washingwa. Mu Salamo 23 bamulumbulula kuba’mba ye Kafunga kabiji mu Salamo 24 amba ye Mfumu wa lukumo.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
2:1, 2—“Kyatu” kilanguluka ba mu mikoka ya bantu kyo ki ka? Kino “kyatu” ke milanguluko ya makafulumende a bantu akeba kutwajijila na kulama. Kino ke kyatu mambo ino nkebelo yabo kafwako nangwa kumo ko ikebafikizha ne. Ba mu mitundu ya bantu kechi bakashinda byo “bamumvwañena Yehoba ne mushingwa wanji” ne.
2:7—‘Mulaye wa Yehoba’ ye mu ka? Uno mulaye ke lulayañano Yehoba lo alayile kupana Bufumu ku Mwananji ye atemwisha, Yesu Kilishitu.—Luka 22:28, 29.
2:12—Mu ñanyi jishinda bandamabyalo mo bakonshesha ‘[kufyompa, NW] mwana’? Mu kimye kya kala, kufyompa kwalumbululanga bulunda ne bukishinka. Ke jishinda jo batambulwilangamo benyi. Onkao mambo Bandamabyalo bebakambizha kufyompa Mwana, ko kuba’mba bafwainwa kuyuka’mba ye Mesiasa Mfumu.
3:tubyambo tuji peulu—Ñanyi nkebelo ya tubyambo twanembwa peulu ya masalamo amo? Tubyambo twanembwa peulu kimo kimye twayukisha nembi wa yewo salamo, nangwa kwamba pa bintu byo byajinga kimye kyanembelwenga yewo salamo, byonka byo kiji na Salamo 3. Tuno tubyambo kampe twalumbulula ne ene mambo o baimbijile yewo lwimbo (Masalamo 4 ne 5) ne mo bamwimbijile (Salamo 6).
3:2—“Sila” ye mu ka? Kino kyambo kyalumbulula kutulumanako, kampe kimye kyo ubena kwimba bunke bobe nangwa kimye kyo ubena kwimba pa kijimba. Kuno kutulumanako kwalengelanga kumvwa byaimbiwa. Pa kutanga masalamo kino kyambo kya kuba’mba Sila kechi kyafwainwa kutangiwa ne.
11:3—Ñanyi bitendekesho byaonaika? Bino ke bitendekesho bya bantu, ko kuba’mba mizhilo ne mafunde. Umvwe bino bintu ne kulondelwa ne, kechi pekala mutende ne. Onkao mambo “waoloka” wafwainwa kuketekelatu mwi Lesa.—Masalamo 11:4-7.
21:3—“Munchinya wa ngolode wawamisha” ulumbulula ka? Kechi kyayukanyikwa ne, kana uno munchinya wajinga wa kine, inyi kana wajinga wakifwanyikizhotu walumbulwilenga lukumo lwa kushindañana kwavula kwa kwa Davida. Pano bino, kino kyepelo ke bungauzhi bulumbulula bufumu bwa kwa Yesu bwamupele Yehoba mu 1914. Munchinya byo alengwa na ngolode kibena kulumbulula kuba’mba bukalama bwanji bwanema bingi.
22:1, 2—Mambo ka Davida kyo alangulukijile kuba’mba Yehoba wamulekelela? Davida bamumanyikilenga ku balwanyi banji kya kuba ‘muchima wanji waubile nobe sela; wasungulukile munda.’ (Masalamo 22:14) Kino kyamwekele nobe Yehoba wamulekelela. Yesu nanji kimye kyo bamupopele waambile’mba bamulekelela. (Mateo 27:46) Byambo bya kwa Davida bimwesha byo kikala ku muntu umvwe ubena kupita mu makatazho. Mu lulombelo lwanji lwanembwa mu Salamo 22:16-21, kyamwekanyikatu patoka amba Davida kechi walekele kwitabila mwi Lesa ne.
Lufunjisho kotuji:
1:1. Kechi twafwainwa kwendañananga na bantu babula kutemwa Yehoba ne.—1 Kolinda 15:33.
1:2. Juba kechi jafwainwa kuzhikatu kwakubula kwambapo bintu bya ku mupashi ne.—Mateo 4:4.
4:4. Umvwe twazhingila, kyawama bingi kutekanya kuchina’mba twakamba byambo byakuba panyuma twaiya twilangulusha.—Efisesa 4:26.
4:5. Bitapisho byetu bya ku mupashi bikala ke “bitapisho bya bololoke” umvwe tubena kwibyuba mu jishinda jawama ne kwikala na byubilo byawama bikeba Yehoba.
6:5. Kimye kyo tukiji bomi kyo kimye kyo twafwainwa kutota Lesa.—Masalamo 115:17.
9:12. Yehoba ushinkanya na mambo a mashi, kabiji uvuluka “kujila kwa bapelulwa.”
15:2, 3; 24:3-5. Bapopweshi bakine bafwainwa kwamba bya bukine, kabiji kechi bafwainwa kuchipa bya bujimbijimbi ne kubabañana ne.
15:4. Twafwainwa kufikizha lulayañano lwetu nangwatu lwakatazha, kanatu inge kyayukanyikwa kuba’mba luno lulayañano kechi lwayila mwatala binembelo ne.
15:5. Atweba bakalume ba Lesa kechi twafwainwa kwikala na kisuse kya mali ne.
17:14, 15. “Bantu ba panopantanda” beyeka mu kukeba bunonshi, kwikala na baana, ne kushila bano baana babo bunonshi. Davida aye watele muchima pa kwikala na jizhina jawama na Lesa amba ‘akamone kilungi’ kyanji, nangwa’mba akamone bibusa bya Yehoba. Davida byo ‘abukile’ na mambo a milaye ya Yehoba ‘watondelwe byo ayukile kipasha kya Lesa,’ nangwa’mba wasekejile mambo Yehoba wajingatu pepi ne aye. Netuwa twafwainwa kutesha muchima pa bunonshi bwa ku mupashi byonka byaubile Davida.
19:1-6. Umvwe kilengwa kibula kwamba ne kulanguluka, kipana lukumo kwi Yehoba, nga atweba tulanguluka, kwamba ne kupopwela kyakonsha kwikala byepi?—Lumwekesho 4:11.
19:7-11. Kuba kyaswa muchima wa Yehoba mufuma mfweto!
19:12, 13. Kutupila ne byubilo bya kukosama ke bintu byatama byo twafwainwa kuchinuzhuka.
19:14. Twafwainwa kutesha muchima pa bintu byo tuba, byo twamba ne byo tulanguluka.
‘ANWEBA MWANKWACHIJILA MU BULUMBULUKE BWAMI’
Mu masalamo atanshi abiji, Davida kine wamwesheshetu patoka amba wakebele kwikala walumbulukatu! Waimbile’mba: “Bino amiwa, nkendanga mu bulumbuluke bwami.” (Salamo 26:11) Mu lulombelo lwanji lwa kukeba kulekelwa mambo, waambile’mba: “Byo nazhindaminepo, bikupa byami byayilenga na kukota na mambo a kubinza kwami juba jonse.” (Salamo 32:3) Davida wakosesha bantu bakishinka ba Yehoba amba: “Meso a Yehoba aji pa baoloka, ne matwi anji ashinkukila kujila kwabo.”—Salamo 34:15.
Byambo biji mu Salamo 37 byanema bingi kwi atweba tubena kwikala mu ‘moba apelako’ byonkatu byo kyajinga ne ku bena Isalela. (2 Timoti 3:1-5) Mu Salamo 40:7, 8 mwaambiwa byambo bya bungauzhi byaamba pe Yesu Kilishitu amba: “Talai, Naiya; Monka mu muvungilo wa buku mo kyandembelwa amiwa: Nsekela bingi mu kuba kyaswa muchima wenu, anweba Lesa wami; Kine, mizhilo yenu yanembwa mukachi kami.” Salamo wapelako mu uno buku waamba pe Davida byo alombele kwi Yehoba amba amukwashe mu kumanama kwanji panyuma ya kulenga mambo ne Batesheba. Waimbile’mba: ‘Bino amiwa, anweba mwankwachijila mu bulumbuluke bwami.’—Salamo 41:12.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
26:6—Mu bukifwanyikizho, tuzhokoloka byepi kyakusokelapo bitapisho kya Yehoba byonka byaubile Davida? Kyakusokelapo bitapisho kimenako kyaswa muchima wa Yehoba mu kutambula kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu Kilishitu bulengela bantu kulekelwa mambo abo. (Bahebelu 8:5; 10:5-10) Tuzhokoloka kyakusokelapo bitapisho kya Yehoba kupichila mu kwikala na lwitabilo mu kitapisho kya kwa Yesu.
29:3-9—Byo kyambiwa kuba’mba jiwi ja Yehoba jiji nobe kululuma kwa mvula kulengesha moyo kimwesha ka? Kino kimwesha bulume bwa Yehoba!
31:23—Awa witota, Yehoba umufweta byepi byavula? Lukabisho yo mfweto yanji. Waoloka umvwe watupila bamujimunako kyafwainwa kwi Yehoba mambo kechi ubilamotu kyanshiji ne. Muntu witota byo abula kuleka byubilo byanji byatama, bamufweta lumanamo lwavula.—Byambo bya Mana 11:31; 1 Petelo 4:18.
33:6—“Muya” wa mu kanwa ka Yehoba ye mu ka? Uno muya ke ngovu ya Lesa, nangwa’mba mupashi wazhila ye aingijishe kulenga bya mwiulu. (Ntendekelo 1:1, 2) Utelwa’mba muya wa mu kanwa kanji mambo ulengela bintu biji ntanda bula kwingijiwa.
35:19—Davida watazhizhe mwepi byoalombele amba kechi muleke boba banshikwa bafyeteke meso ne? Kufyeteka meso kwafwainwe kwalumbulwilenga lusekelo lwajinga na balwanyi ba kwa Davida byo bakebelenga kumushinda pa kubula mambo ne. Davida walombele amba kino kechi kyubiwe ne.
Lufunjisho Kotuji:
26:4. Kechi twafwainwa kupwanañana na bantu bo twabula kuyuka ne, kikale pa Intaneti, ku sukulu nangwa pa nkito bebepekezha kwikala balunda netu, bino saka baji bansatuki, kabiji ne boba bebepekezha kwikala bena Kilishitu bino saka boba bintu bikwabo kumbaji.
26:7, 12; 35:18; 40:9. Twafwainwa kutotanga Yehoba kimye kya kupwila kwetu kwa bwina Kilishitu.
26:8; 27:4. Abya kimye kyonse tutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu nyi?
26:11. Davida waambile’mba ukendangatu mu bulumbuluke bwanji, kabiji walombele amba bamukuule. Netuwa twakonsha kwikala balumbuluka nangwa kya kuba twibambulwakoloka.
29:10. Yehoba byo aikala “pa muyulo wa mema” kimweshatu patoka amba ye wa bulume bonse.
30:5. Kyubilo kya Yehoba kyakilamo ke butemwe kechi bukaji ne.
32:9. Yehoba kechi ukeba atweba kwikala nobe mbili nangwa mbongolo ukokelatu kana bamuzhipula ne. Ukeba’mba atwe bene twifuukwilenga kumukokela mambo twayuka kyaswa muchima wanji.
33:17-19. Kafwako lunengezho lwa bantu lwakonsha kuleta lupulukilo ne. Twafwainwatu kuketekela mwi Yehoba ne Bufumu bwanji.
34:10. Bino byambo byo bikoseshapo boba basambila kukebesha Bufumu mu bwikalo bwabo!
39:1, 2. Umvwe babi ke bakebe mashinda mwakumanyikila bakwetu ba mu lwitabilo, kyawama ‘kulama kanwa ketu na nshimbi’ ne kuzhindama nzo.
40:1, 2. Kuketekela mwi Yehoba kwakonsha kwitukwasha kimye kyo twapopomenwa kabiji twakonsha kufumamo uba nobe twafuma “mu kalengwa ka malwa, mu machipa ene.”
40:5, 12. Kafwako bibi nangwa bilubo byavula byakonsha kwitushinda umvwe saka tuvuluka kuba’mba mapesho etu ‘akila mu kuvula kechi akonsheka kubalwa ne.’
“Atotwe Yehoba”
Masalamo 41 aji mu buku mutanshi byo etutekeneshapo ne kwitukosesha! Umvwe tuji na lukatazho nangwa twalefulwa, bino Byambo bya Lesa biji na bulume bwa kwitukosesha. (Bahebelu 4:12) Ano masalamo awama kwiengijisha mu bwikalo. Etukosesha javula kuba’mba nangwa tuji na lukatazho lwa byepi ne lwa byepi Yehoba kechi uketulekelela ne.
Buku mutanshi wa masalamo wapezhako na byambo bya kuba’mba: “Atotwe Yehoba, Lesa wa Isalela, myaka yonsetu ne yapitapo ne ikeyapo, myaka ne myaka.” (Salamo 41:13) Panyuma ya kutanga ano masalamo atanshi, nanchi kechi etulengela kutota Yehoba nenyi?
[Tubyambo twa mushi]
[Mabulañano pa peja 30]
Inge kya kuba bintu bibula kwamba bipana lukumo kwi Yehoba, atweba twafwainwa kukizhapo ne kukizhapo!
[Kipikichala pa peja 29]
Pa juba ne juba kange mulekenga juba jazhikatu kwakubula kwambapo bintu bya ku mupashi ne
[Kipikichala pa peja 32]
Nanchi mwayuka salamo waamba pe Yehoba amba Kafunga Mukatampe nyi?
[Kipikichala pa peja 31]
Mu masalamo atanshi 41, Davida ye wanembele avula
[Byambo biji pa Kipikichala pa peja 29]
Tubangabanga: Courtesy United States Naval Observatory
[Byambo biji pa Kipikichala pa peja 31]
Tubangabanga, mapeja 30, 31 ne 32: Courtesy United States Naval Observatory