Butemwe Bulengela Muntu Kuchinchika
“Lesa kechi witupele Mupashi wa moyo ne; poso wa bulume ne wa butemwe ne wa kwilama.”—2 TIMOTI 1:7.
1, 2. (a) Butemwe bwakonsha kulengela muntu kuba ka? (b) Mambo ka Yesu kyo aikejile wakosa?
BAMULUME ne mukazhi aku besongolatu bayile na kufwenka kwipi na taunyi ku kitulu kya ku musela wa kyalo kya Australia. Kwashajiletu pacheche kuba’mba bafike ku kitulu, olo namba batale ee, lujisabi mukatampe ye batela’mba Shark utoka wiluleta amba nasuma mwanamukazhi, mwatawanji wafikenejiletu ponkapo kushinjika mukazhanji kabiji aye ye bajijilemo ku lu jisabi. Pa kijilo, uno mwanamukazhi wafwilwa waambile’mba: “Bamwata wami bepaine abo bene kuba’mba bafwe amiwa mpuluke.”
2 Ee, butemwe bwakonsha kulengela bantu kuchinchika. Yesu waambile’mba: “Ka paji muntu uji na butemwe bwakila bo buno ne, amba muntu elele balunda nanji mweo wanji.” (Yoano 15:13) Juba jo aambile bino byambo Yesu, jo juba jo afwijile bantu bonse. (Mateo 20:28) Kabiji Yesu kechi wapaine bumi bwanji mu kwivulumbya mwine ponkapotu ne. Wayukijile jimo amba bakamwendelekanga ne kumumanyika, kumuchibila mambo kya nshiji ne kumupopa pa kichi kya lumanamo. Kabiji wabujile ne baana banji ba bwanga amba kyo kikamumwekela. Wibambijile’mba: ‘Talai, tubenakuya ku Yelusalema; ne Mwana muntu ukapanwa ku bañanga bakatampe ne ku banembeshi; ne abo bakamufwisha nao a lufu, ne kumupana ku Bangetila: kabiji ne abo nabo bakamuba mwenga, ne kumushipila mate, ne kumututaula, ne kumwipaya.’—Mako 10:33, 34.
3. Ki kya kyalengejile’mba Yesu akose?
3 Ki ka kyalengejile’mba Yesu akose? Wajinga na lwitabilo ne moyo wa kwakamwa Lesa. (Bahebelu 5:7; 12:2) Pano bino kyakila byonse ke kya kuba’mba, Yesu wakosele mambo watemenwe Lesa ne bantu. (1 Yoano 3:16) Umvwe ne atweba twaikala na buno butemwe kununga pa lwitabilo ne moyo wa kwakamwa Lesa, tukakosa byonka byakosele Kilishitu. (Efisesa 5:2) Twakonsha kwikala byepi na buno butemwe? Twafwainwa kuyuka kwafuma butemwe.
“Butemwe bo bwa kwa Lesa”
4. Mambo ka o kyakonsha kwambiwa’mba Yehoba ye Nsulo ya butemwe?
4 Yehoba ye butemwe kabiji ye Nsulo ya butemwe. Mutumwa Yoano wanembele’mba: “Anweba batemwe tutemwañane atwe bene na bene: mambo butemwe bo bwa kwa Lesa; kabiji bonse batemwañana bo basemwa kwi Lesa, bo bayuka ne Lesa. Awa ubula kutemwañana ye wabula kuyuka Lesa; mambo Lesa ye butemwe.” (1 Yoano 4:7, 8) Onkao mambo, muntu wakonsha kwikala na butemwe bwa Lesa umvwe wafwenya kwipi ne Yehoba kupichila mu kufunda maana alumbuluka ne kwingijisha oo maana mu kwikala wa lukokelo.—Filipai 1:9; Yakoba 4:8; 1 Yoano 5:3.
5, 6. Ki ka kyakwashishe baana ba bwanga batanshi ba kwa Yesu kwikala na butemwe bo ajingapo nabo?
5 Mu lulombelo lwanji lwapeleleko byo ajinga na batumwa banji bakishinka 11, Yesu wamwesheshe amba kuyuka Lesa ne butemwe byendela pamo. Waambile’mba: “Amiwa nebayukisha jizhina jenu, kabiji nkejiyukanyikisha, namba butemwe bo mwantemwa amiwa bwikale mwi abo, ne amiwa monka mwi abo.” (Yoano 17:26) Yesu wakwashishe baana banji ba bwanga kwikala na butemwe bonka buji pe aye na Shanji, saka bamwesha jizhina ja Lesa byo jilumbulula kupichila mu byambo ne mu byubilo. Yesu kyo kyo aambijile’mba: “Awa wammona amiwa wamona ne Batata.”—Yoano 14:9, 10; 17:8.
6 Butemwe bwa Kilishitu kyo kipangwa kya mupashi wazhila wa Lesa. (Ngalatiya 5:22) Bena Kilishitu batanshi byo batambwijile mupashi wazhila ye bebalayile pa Pentekosta mu 33 C.E., kechi bavulukiletu bintu byavula byo bebafunjishe kwi Yesu ne, bino bayukile ne mwatajile Binembelo. Byo bayukile bino, kibalengejile kutemwa bingi Lesa. (Yoano 14:26; 15:26) Ki ka kyafuminemo? Bachinchikile ne kusapwila mambo awama na mukoyo nangwa kya kuba bumi bwabo bwajinga mu kizumba.—Byubilo 5:28, 29.
Kukosa ne Kumwesha Butemwe
7. Ba Paulo ne Banabasa bachinchikijile ka pa lwendo lwabo lwa bumishonale?
7 Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Lesa kechi witupele Mupashi wa moyo ne; poso wa bulume ne wa butemwe ne wa kwilama.” (2 Timoti 1:7) Paulo waambilenga bino mambo naye wapichile mu makatazho. Akimonai aye ne Banabasa byo bapichilemo kimye kyo bayijile pamo pa lwendo lwabo lwa bumishonale. Basapwijile mu mizhi yavula bingi, kubikakotu ne mu Antioka, Ikonyuma, ne mu Lisitila. Mu mizhi yonse, bamo bantu baitabijile, bino bakwabo nabo bakaine kwitabila. (Byubilo 13:2, 14, 45, 50; 14:1, 5) Mu Lisitila mabumba a bantu amwashile mabwe Paulo, ne kumusha amba wafwa! ‘Kabiji baana ba bwanga byo baimene kasa bamuzhokoloka, aye wabukile ne kutwela watwelele mu muzhi: byo bwakile lukelo ke lwendo ne Banabasa kuya ku Delebe.’—Byubilo 14:6, 19, 20.
8. Kuchinchika kwa kwa Paulo ne Banabasa kwamwesheshe byepi amba batemenwe bantu?
8 Nanchi Paulo byo bakebelenga kumwipaya kyamuletejile moyo pamo ne Banabasa kuba’mba baleke kusapwila nyi? Ine kwalepeshatu! Panyuma ya ‘kwitabisha bavula ke baana ba bwanga’ mu Delebe, bonse babiji “babwelele ku Lisitila, ne ku Ikonyuma, ne ku Antioka.” Mambo ka? Babwelele kuba’mba bakatundaike bena Kilishitu bakatataka kuba’mba bakose. Ba Paulo ne Banabasa baambile’mba: “Mu bya malwa byavula mo mo tutwelela mu bufumu bwa Lesa.” Kyamwekanatu patoka’mba bakosele mambo batemenwe ‘twana twa mikooko’ ya kwa Kilishitu. (Byubilo 14:21-23; Yoano 21:15-17) Panyuma ya kutongola bakulumpe mu bipwilo byalengelwe, bano balongo babiji balombele ne ‘kwibafikizha kwi Nkambo ye baitabile.’
9. Bakulumpe mu kipwilo ba ku Efisesa baubilepo byepi pa butemwe bwa kwa Paulo bo ebatemenwe?
9 Paulo watemenwe bingi bantu kabiji wajinga wakosa, kyo kyo bamutemwejile ku bena Kilishitu bavula. Akivulukai kyaubiwe pa kupwila Paulo ko apwijile na bakulumpe mu kipwilo kya ku Efisesa, ko aikele myaka isatu ne kumumanyika kyatama bingi. (Byubilo 20:17-31) Panyuma ya kwibatundaika amba balame jitanga ja Lesa jo bebapele, Paulo wafukamine nabo pamo ne kulomba. Panyuma ya bino, “bonsetu bajijilenga bingi mipolo, ne kumukumbata Paulo mwishingo ne kumufyompa bamufyompelenga na kumwimuna, kasa baubisha bulanda na kyambo kyo aambile’mba, Kechi mukamone kilungi kyami jibiji ne.” Bano balongo byo bamutemenwepo Paulo! Ee kine, kimye byo kyafikile kya kuba’mba Paulo ne balunda nanji mo baendelanga ‘babane,’ bakulumpe mu kipwilo kechi bakebele’mba bebaleke baye ne.—Byubilo 20:36–21:1.
10. Bakamonyi ba kwa Yehoba ba ano moba bemwesha byepi amba batemwañana bene na bene?
10 Ano moba, bakulumpe benda, bakulumpe mu kipwilo, ne bakwabotu bavula bebatemwa bingi na mambo a byo bakosa mu kulama mikooko ya Yehoba. Kya kumwenako, mu byalo mo balwa nkondo ya mulwabo nangwa mo balekesha mwingilo wa kusapwila, bakulumpe benda ne bakazhi babo babika bumi bwabo mu kizumba kuya na kufwakesha bipwilo nangwa kyakuba bakonsha kwibakasa mu kaleya. Po pamotu ne Bakamonyi bavula baji mu byalo muji bandamabyalo ne babilolo babo bakanama nabo bayanda bingi na mambotu a kuba’mba kechi batandamo Bakamonyi bakwabo nangwa kutongola ko bafumya kajo ka ku mupashi ne. Bakamonyi bakwabo bavula nabo bebapata, kwibamanyika, ne kwibepayatu na mambo a kuba’mba kechi baleka kusapwila mambo awama nangwa kuleka kupwila pamo na bena Kilishitu bakwabo ne. (Byubilo 5:28, 29; Bahebelu 10:24, 25) Twayai tulonde lwitabilo ne butemwe bwa bano balongo ne banyenga bakosa!—1 Tesalonika 1:6.
Kange Muleke Butemwe Bwenu Bukepe Ne
11. Ñanyi bujimuku Satana bo engijisha mu kulwa nkondo ya ku mupashi na bakalume ba Yehoba, kabiji kino kibalengela kubapo ka?
11 Satana byo bamwelele pano panshi, winununsha bingi kumwesha bukaji bwanji pa bakalume ba Yehoba mambo “balama mikambizho ya Lesa, ne kukwachisha bukamonyi bwa Yesu.” (Lumwekesho 12:9, 17) Bujimuku bumo bo engijisha Satana ke lupato. Pano bino javula buno bujimuku bulengelatu bantu ba Lesa kukwatankana mu butemwe bwa bwina Kilishitu kabiji bulengela bavula kupayankana mu mwingilo. Bujimuku bukwabo bwa kwa Satana ke kwituteteka mambo a bumbulwakoloka bwetu. Twafwainwa kukosa bingi pa kubatu’mba tuchinuzhuke buno bujimuku, mambo bulwi bwetu ke bwa ku mubiji ne, ke bwa kulwa na milanguluko yatama iji mu muchima, mambo muchima uji na ‘bujimbijimbi kabiji watamishatu.’—Yelemiya 17:9; Yakoba 1:14, 15.
12. Satana wingijisha byepi “mupashi wa panopantanda” mu kukeba konauna butemwe bwetu bo twatemwa Lesa?
12 Satana uji na bujimuku bukwabo bwatama kya kine kine. Buno bujimuku ke “mupashi wa panopantanda,” ko kuba’mba, byubilo byapusana na mupashi wazhila wa Lesa. (1 Kolinda 2:12) Mupashi wa panopantanda utumbijika lunkumbwa ne kutemwa bintu bya ku mubiji, ko kuba’mba “lwiso lwa meso.” (1 Yoano 2:16; 1 Timoti 6:9, 10) Nangwa kya kuba bintu bya ku mubiji ne mali kechi byatama ne, bino umvwe twibitemwa kya kuba twasupila ne maloba ku butemwe bwetu bwa kutemwa Lesa, Satana wakonsha kwitutola kyangwa. Bulume nangwa’mba “lūsa,” lwa mupashi wa panopantanda lumwekela mu bumbulwakoloka bwetu, ne mu bujimuku bwakumbanatu konse byonka biji mwela. Kange muleke mupashi wa panopantanda emusambukile ne!—Efisesa 2:2, 3; Byambo bya Mana 4:23.
13. Twakonsha kwesekwa byepi na mambo a byubilo byetu byawama byo tuji nabyo?
13 Pano bino pa kuba’mba tukane ne kumufungila kwalepa mupashi watama wa panopantanda, twafwainwa kwibikako na ngovu kuba’mba twikale na byubilo byawama. Kya kumwenako, kikebewa kukosako bingi pa kuba’mba muntu emane ne kufuma mu nzubo ya kukayilamo muji bisela byatama, nangwa kuzhima kompyuta nangwa TV umvwe paiya bipikichala byatama. Kikebewa kukosako bingi pa kuba’mba muntu akane kuba byubilo byubapo bakwabo ne kuleka kupwanañana kubi. Po pamotu, kikebewa kwibikako bingi pa kuba’mba muntu alondele mizhilo ne mafunde a Lesa inge babena kumwendeleka kikale ku bakwabo mo bafunjila sukulu, mo bengijila nkito, bakinkalankulo, ne balongo.—1 Kolinda 15:33. 1 Yoano 5:19.
14. Twafwainwa kuba byepi umvwe twaikala na mupashi wa panopantanda?
14 Onkao mambo, kyanema bingi kuba’mba tukoseshe butemwe bwetu bo twatemwa Lesa, balongo, ne banyenga yetu ba ku mupashi! Akilangulukai pa bikonkwanyi byo muji nabyo ne bwikalo bwenu byo buji mumone inge muji na mupashi wa panopantanda. Umvwe muji nanji, lombai kwi Yehoba kuba’mba emukoseshe mumusankilepo. Yehoba wakonsha kukumbula misashijilo ya kufuma panshi ya muchima wenu. (Masalamo 51:17) Kabiji mupashi wanji uji bingi na bulume kukila mupashi wa panopantanda.—1 Yoano 4:4.
Kuyuka Mwakubila na Meseko Saka Twakosa
15, 16. Butemwe bwa kwa Kilishitu bwakonsha kwitulengela byepi kuyuka mwa kubila na meseko? Ambai kya kumwenako.
15 Makatazho akwabo apitamo bakalume ba Yehoba avwangamo bumbulwakoloka, bukote buleta bikola javula, bulema, bijikila, ne makatazhotu akwabo. (Loma 8:22) Butemwe bwa kwa Kilishitu bwakonsha kwitukwasha kuyuka mwakubila na ano meseko. Akimonai kya kumwenako kya kwa Namangolwa wakomejile mu kisemi kya bwina Kilishitu mu Zambia. Byo afikizhe myaka ya kusemwa ibiji, Namangolwa waishile kulemana. Aye mwine washimuna’mba: “Naakaminwe bingi namba bantu bakakumyanga bingi pa kumona byo mbena kumwekana. Bino balongo bami ba ku mupashi bankwashishe kubula kwikala na ino milanguluko. Kyafuminemo, nalekele kulanguluka bino, kabiji mu kuya kwa kimye nabatizwe.”
16 Nangwa kya kuba Namangolwa wenda mu kakinga ka balemana, javula inge ubena kupita mu mukwakwa mwabula tala ukalaba kya kukalaba mambo a busenga. Nangwa kikale bino, pa mwaka pa mwaka wingilako bupainiya bwa kukwasha mu bañondo babiji. Mwina nzubo umo wachikaukile bingi mipolo byo bamusapwijile kwi Namangolwa. Mambo ka? Mambo uno mwanamukazhi watundaikilwe bingi pa kumona lwitabilo ne byakosele uno nyenga yetu. Na mambo a bukwasho bwa Yehoba, bantu batanu bo afunjisha Baibolo Namangolwa babatizwa, kabiji umo ke mukulumpe mu kipwilo. Namangolwa waamba’mba: “Maulu ami akola bingi, pano bino nangwa kiji bino kechi ndeka kwingila ne.” Uno nyenga ke umotu pa Bakamonyi bavula mwaya ntanda balemana, pano bino saka bakosa mu mwingilo mambo a butemwe bwabo bo batemwa Lesa ne bantu. Abano bonse bantu banema bingi kwi Yehoba!—Hagai 2:7.
17, 18. Ki ka kikwasha bavula kuchinchika inge babela nangwa kupitatu mu meseko akwabo? Ambai bya kumwenako byo mwayuka.
17 Bikola bibanda kupwa nabyo bilefulañana bingi ne kuleta bijikila. Mukulumpe mu kipwilo umo washimuna’mba: “Ku jibumba ja lufunjisho lwa buku kongya na kupwila kuji nyenga umo ubela kikola kya shuka ne mafyo kechi engila bulongo ne, nyenga mukwabo uji na kansa, banyenga babiji baji na bikola bya mu bikupa, kabiji nyenga umo uji na kikola kya pa kikoba. Kimo kimye balefulwa bingi. Pano bino bashalatu ku kipwilo inge misongo yabayisha nangwa bebabika mu kipatela. Bonse baya kimye kyonse mu mwingilo wa mu bujimi. Bamvululamo byajinga Paulo wanembele’mba: ‘Byo nji wanekena, byo byo nji ke wakosa.’ Nkumbwa bingi butemwe bwabo ne byo bakosa. Kampe bwikalo bwabo bo bwibalengela kuyuka bintu byanema mu bwikalo bwabo.”—2 Kolinda 12:10.
18 Umvwe ne anweba muyandakana na bulema, kubela, nangwa makatazhotu akwabo, “Lombai na kubula kuzhikilwa” kuba’mba mukwashiwenga kuchina mwakalefulwa. (1 Tesalonika 5:14, 17) Kimo kimye mwakonsha kuba ke mwikale na makatazho, pano bino taitu muchima pa bintu bya ku mupashi, kikatakata luketekelo lo tuji nalo lwa Bufumu. Nyenga umo waambile’mba: “Mwingilo wa mu bujimi ye muchi wami.” Kubulako bantu mambo awama kumulengela kuta muchima pa bintu byawama.
Butemwe Bulengela Bangubabibi Kubwela kwi Yehoba
19, 20. (a) Ki ka kyakonsha kukwasha boba balenga mambo kuba’mba bakose ne kubwela kwi Yehoba? (b) Tukesambapo ka mu mutwe walondelapo?
19 Bantu bavula bakoka ku mupashi nangwa balenga mambo kechi kibapelela kubwela kwi Yehoba ne. Pano bakonshatu kuba bino inge balapila ne kumutemwa Lesa jibiji. Akimonai kya kumwenako kya kwa Mario,a wikala mu United States. Mario wafumine mu kipwilo kya bwina Kilishitu, watendekele kutekula malwa ne kwingijisha bizhima, kabiji panyuma ya myaka 20, bamutaile ne pakazhima. Mario washimuna’mba: “Natendekele kulangulukapo bingi pa mambo a kimye kyami kya kulutwe kabiji ne kukeba kutendeka kutanga Baibolo jibiji. Mu kuya kwa moba, naishile kusanchila byubilo bya Yehoba, kikatakata lusa lwanji, mambo lo nalombangatu. Byo bamfumishe mu kaleya, nalekele kwendañana na balunda nami ba kala, natendekele kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, kabiji mu kuya kwa kimye bambwezhezhe mu kipwilo. Nangwa kya kuba bankozhezhe, bino nji na luketekelo lwawama bingi. Mbena kumusanchila bingi Yehoba pa lusa lwanji ne byo andekelako mambo.”—Masalamo 103:9-13; 130:3, 4; Ngalatiya 6:7, 8.
20 Aba baji na lukatazho nabiji lwapichilemo Mario bafwainwa kwingila na ngovu kuba’mba babwele kwi Yehoba. Umvwe baikala jibiji na butemwe kupichila mu lufunjisho lwa Baibolo, lulombelo, ne kulanguluka languluka pa byo bafunda, kikebalengela kwikala bakosa ne kutwajijila. Mario naye byo alangulukilenga pa luketekelo lwa Bufumu waishile kukosa. Ee, byonka biji butemwe, lwitabilo, ne moyo wa kwakamwa Lesa, luketekelo nalo lwakonsha kwitulengela kwikala bulongo mu bwikalo bwetu. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa buno bupe bwanengela bwa ku mupashi.
[Tubyambo twa mushi]
a Kechi jo jizhina janji ne.
Musakukumbula’mba Ka?
• Butemwe bwamulengejile byepi Yesu kwikala wakosa?
• Butemwe bo batemenwe balongo bwibalengejile byepi ba Paulo ne Banabasa kukosa?
• Ñanyi mashinda Satana o engijisha konawinamo butemwe bwa bwina Kilishitu?
• Butemwe bwa kutemwa Yehoba bwakonsha kwitulengela kuchinchika ñanyi meseko?
[Kipikichala pa peja 21]
Paulo byo atemenwe bantu kyamulengejile kukosa ne kwingila na mukoyo
[Kipikichala pa peja 23]
Kikebewa kwibikako bingi pa kubatu’mba tulondele mizhilo ya Lesa
[Kipikichala pa peja 23]
Namangolwa Sututu