BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w07 5/1 pp. 28-32
  • Anweba Bakyanyike, Ikalainga Na Bikonkwanyi Bitumbijika Lesa

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Anweba Bakyanyike, Ikalainga Na Bikonkwanyi Bitumbijika Lesa
  • Kyamba kya Usopa—2007
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bwikalo bwa kwa Timoti
  • Mwenaimo mu Kwikala na Bantu Bawama
  • Fundai “Binembelo Byazhila”
  • ‘Lwainga Bulwi Bwawama’
  • Tai Muchima pa Bikonkwanyi bya ku Mupashi
  • Mfweto ya ano Moba ne ya Kulutwe
  • “Mwanami ye Natemwa Kabiji wa Kishinka mwi Nkambo”
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba—2015
  • Timoti Wakebeshe Bingi Kukwasha Bantu
    Funjishainga Baana Benu
  • Timoti—Winengezhe Kabiji ne Kwipana Kwingila
    Kyamba kya Usopa—2008
  • Paulo ne Timoti
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2007
w07 5/1 pp. 28-32

Anweba Bakyanyike, Ikalainga Na Bikonkwanyi Bitumbijika Lesa

“Uba bya kwikosesha obe mwine ulumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa.”—1 TIMOTI 4:7.

1, 2. (a) Mambo ka Paulo kyo atakaikijile Timoti? (b) Mu ñanyi jishinda bakyanyike lelo jino mo ‘bobila bya kwikosesha abo bene [kuba’mba] balumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa’?

“KECHI nji na muntu mukwabo uji na muchima pamo ne aye, ukateshako bulongo muchima ku bwikalo bwenu ne. . . . Byo aingijilenga ne amiwa mukwendesha mambo awama byonka bingila mwana ne shanji.” (Filipai 2:20, 22) Mutumwa Paulo mu nkalata yanji yo anembejile bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi mu Filipai wavwangilemo ne byambo bya lutakaiko. Bañanyi bo atakaikilenga? Wajinga Timoti mo baingijilanga. Fwanyikizhai Timoti byo aumvwine ku muchima kuwama na byambo bya lutakaiko byamwambijile Paulo!

2 Banyike bakamwa Lesa baji byonka byajinga Timoti nabo bengila bingi mingilo yawama mu jibumba ja Yehoba. (Salamo 110:3) Lelo jino jibumba ja Yehoba japeshiwa bingi na bakyanyike bavula bengila bupainiya, bumishonale, buntungi, ne bengijila pa Betele. Kabiji ne boba bengila mingilo ya kipwilo bino saka baji ne na mingilotu ikwabo nabo basanchilwa bingi. Bakyanyike ba uno mutundu bekala bingi na lusekelo na mambo a kwikala na bikonkwanyi bitumbijika Shetu wa mwiulu Yehoba. ‘Boba bya kwikosesha abo bene [kuba’mba] balumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa.’—1 Timoti 4:7, 8.

3. Ñanyi mepuzho asakukumbulwa mu uno mutwe?

3 Anweba bakyanyike, abya mubena kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi nyi? Kwepi ko mwakonsha kutana bukwasho ne lutundaiko lwa kufikizha bino bikonkwanyi? Mwakonsha kuchinuzhuka byepi kutabankana na bintu bya ku mubiji bya ino ntanda? Ñanyi mfweto yo mwakonsha kutambula umvwe mwafikizha bikonkwanyi bitumbijika Lesa? Twayai tukumbule ano mepuzho kupichila mu kwisamba pa bwikalo ne mwingilo wa kwa Timoti.

Bwikalo bwa kwa Timoti

4. Ambaiko pacheche byajinga bwikalo bwa mwina Kilishitu Timoti.

4 Timoti wakomejile mu Lisitila, uno wajinga muzhi mucheche wa mu kibunji kya Loma mu Ngalatiya. Wafunjile bwina Kilishitu saka akijitu mwanyike, kimye Paulo kyo asapwijilenga mu Lisitila mu 47 C.E. Timoti wafikenejiletu kwikala na byubilo byawama ku bena Kilishitu bakwabo. Paulo byo abwelele ku Lisitila panyuma ya kupitapo myaka ibiji ne kutana kuba’mba Timoti ubena kuba bingi bulongo, wamusajile kuba’mba bengijilenga pamo bumishonale. (Byubilo 14:5-20; 16:1-3) Timoti byo akomene ku mupashi, bamupele ne mingilo ikwabo ikatampe, kuvwangakotu ne ya kuya na kukosesha balongo. Paulo wakijinga mu kaleya ku Loma mu 65 C.E. kimye kyo anembejile Timoti. Pa kyokya kimye Timoti waingijilenga mwingilo wa bukulumpe mu kipwilo kya ku Efisesa.

5. Kwesakana na 2 Timoti 3:14, 15, ñanyi bintu bibiji byalengejile Timoti kufikizha bikonkwanyi byanji bya ku mupashi?

5 Timoti wasajilepo kufikizha bikonkwanyi byanji bya ku mupashi. Ki ka kyamukwashishe kuba bino? Paulo mu nkalata yanji yo anembejile Timoti, watongwelemo bintu bibiji byalengejile. Paulo wanembele’mba: ‘Ukelwe monka mu bintu byo wafunjile, byo waitabisha, byo wibayuka abo bo wafunjileko; ne byo wayukile kufuma ne ku bwanyike bobe binembelo byazhila.’ (2 Timoti 3:14, 15) Akitwayai patanshi twisambe pa mwingilo waingijile bena Kilishitu bakwabo mu kukwasha Timoti.

Mwenaimo mu Kwikala na Bantu Bawama

6. Ñanyi lufunjisho lwafunjile Timoti, kabiji waubilepo byepi pa luno lufunjisho?

6 Timoti wakomejile mu nzubo mwajinga bansemi bapusene mu mpopwelo. Bashanji bajinga Bangiliki, bainanji ba Yunisa ne bankambo yanji ba Loisa bajinga Bayudea. (Byubilo 16:1) Ba Yunisa ne Loisa bamufunjishe Timoti bukine bwa mu Binembelo bya Kihebelu kufumatu ku bwanyike bwanji. Byo baikele bena Kilishitu, kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bamwitabishe Timoti mafunjisho a bwina Kilishitu. Ee kine, Timoti wamwenejilemo bingi mu luno lufunjisho lwawama. Paulo waambile’mba: “Navuluka mambo a lwitabilo lwa kine luji mwi obewa; lonkalwa lwaikelenga patanshi mwi nkambo yobe Loisa, ne mwi inobe Yunisa; kabiji nayukisha namba, luji ne mwi obewa pamo.”—2 Timoti 1:5.

7. Ñanyi mfweto iyowa bakyanyike bavula, kabiji kino kyakonsha kwibakwasha byepi?

7 Lelo jino, bakyanyike bavula bamwenamo bingi mu kwikala na bansemi ne bankambo yabo bakamwa Lesa bayuka buneme bwa bikonkwanyi bya ku mupashi byonka byajinga ba Loisa ne Yunisa. Kya kumwenako, Samira ukivuluka byo esambanga na bansemi yanji byo akijinga mwanyike. Washimikizha amba: “Bamama ne Batata bamfunjishanga kumona bintu byonka Yehoba byo ebimona ne kutemwa mwingilo wa kusapwila. Bantundaikanga jonse kutendeka kwingila mwingilo wa kimye kyonse.” Samira wakokejile byamutundaikile bansemi yanji kabiji luno ubena kwingijila pa Betele monka mu kyalo mo ekala. Umvwe bansemi yenu bemutundaika kuta maana ku bikonkwanyi bya ku mupashi, umvwai byo babena kwimubula. Bemutemwa bingi mambo bayuka bintu byafwainwa kwimusangajika mu bwikalo bwenu.—Byambo bya Mana 1:5.

8. Timoti wamwenejilemo byepi mu kukwatankena pamo na bena Kilishitu bamutundaikilenga?

8 Kabiji kyanema bingi kukosesha bulunda bwenu na balongo ba bwina Kilishitu. Timoti bamuyukile bingi bulongo ku bakulumpe mu kipwilo kyo ajingamo ne ku boba bajinga mu Ikonyuma, palepele makilomita nobe 30. (Byubilo 16:1, 2) Wajinga bingi mulunda nanji Paulo awo wakosele ne kuyuka mwakubila bintu. (Filipai 3:14) Mu makalata anji o anembele Paulo, amwesha kuba’mba Timoti waumvwine byambo byajingamo ne kulondela lwitabilo lwa bena Kilishitu bakwabo. (1 Kolinda 4:17; 1 Timoti 4:6, 12-16) Paulo wanembele’mba: “Obewa walondejilenga bulongo lufunjisho lwami, ne byubilo byami, ne mo natela muchima, ne lwitabilo lwami, ne kukokamuchima kwami, ne butemwe bwami, ne butekanye bwami.” (2 Timoti 3:10) Ee, Timoti walondejile bingi kya kumwenako kya kwa Paulo. Popamotu ne anweba umvwe mwakwatankena pamo na balongo mu kipwilo bakosa ku mupashi, bakemukwasha kufikizha bikonkwanyi bya ku mupashi.—2 Timoti 2:20-22.

Fundai “Binembelo Byazhila”

9. Kununga pa kwikala na balunda bawama, ki ka kyo mwafwainwa kuba pa ‘kwikosesha anwe bene [kuba’mba] mulumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa’?

9 Nanchi kwikala na balunda bawama ko konka kwakonsha kulengela muntu kufikizha bikonkwanyi bya ku mupashi nyi? Ine. Byonka byajinga Timoti, ne anweba mwafwainwa kufunda “binembelo byazhila.” Kampe kufunda kwakonsha kwimukatazha bingi, bino vulukai’mba Timoti ‘waubilenga bya kwikosesha aye mwine [kuba’mba] alumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa.’ Aba boba bisela bya kunyema benengezha kyabaya bingi pa kubatu’mba bafikizhe kikonkwanyi kyabo. Popamotu ne bikonkwanyi bya ku mupashi nabyo bikebewa kwibikako kya kine kine pa kuba’mba twibifikizhe. (1 Timoti 4:7, 8, 10) Bino mwakonsha kwipuzha’mba, ‘Kufunda Baibolo kwakonsha kunkwasha byepi pa kuba’mba mfikizhe bikonkwanyi byami?’ Twayai twisambepo mashinda asatu.

10, 11. Mambo ka Binembelo kyo byafwainwa kwimutundaikila kufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi? Ambai kya kumwenako.

10 Jishinda jitanshi, Binembelo byakonsha kwimukwasha kwikala na milanguluko yawama. Byaamba pa byubilo byawama bya Shetu wa mwiulu, butemwe bukatampe bo etumwesha, ne mapesho a myaka ne myaka o akapa bakalume banji ba kishinka. (Amosi 3:7; Yoano 3:16; Loma 15:4) Umvwe mwamuyuka bulongo Yehoba, mukamutemwa bingi ne kwipana kwi aye.

11 Bena Kilishitu bakyanyike bavula bamba amba lufunjisho lwa Baibolo lwa pa bunke lo lwibakwasha kuyuka bukine. Kya kumwenako, Adele wakomejile mu kisemi kya bwina Kilishitu pano bino kechi wibikijile bikonkwanyi bya ku mupashi ne. Washimikizha amba: “Bansemi yami bansendanga ku Nzubo ya Bufumu, bino kechi najinga na lufunjisho lwa pa bunke ne, kabiji kechi naumvwanga byaambiwenga ku kupwila ne.” Adele byo amwene kolojanji wamukazhi wabatizwa naye watatwile kuteshako muchima kufunda bukine. Waamba’mba: “Nebikijile kikonkwanyi kya kutanga Baibolo yense. Naubilenga inge natangako pacheche nabwela na nembapo bishinka pa byo natanga. Ne luno bishinka byonse byo nanembelenga nkiji nabyo. Natangile Baibolo yense mu mwaka umo.” Kyafuminemo, Adele wipaine kwi Yehoba. Nangwa kya kuba walemana, luno ubena kwingila mwingilo wa bupainiya, nangwa amba mwingilo wa busapwishi bwa kimye kyonse.

12, 13. (a) Lufunjisho lwa Baibolo lwakonsha kukwasha byepi wakyanyike, kabiji mu ñanyi jishinda? (b) Ambaipo bya kumwenako bimo mo mwakonsha kwingijisha maana aji mu Mambo a Lesa.

12 Jishinda ja bubiji, Baibolo ukemukwasha kwikala na byubilo byawama. Paulo waambijile Timoti amba “binembelo byazhila” “byawamina mu kwibafunjisha bantu, ne mu kwibalengulula ne mu kwibolola, ne mu kwibafunjisha mu bololoke: amba muntu wa Lesa ekale walumbuluka, wawaina byonse bya kwingilako mingilo yonse yawama.” (2 Timoti 3:16, 17) Umvwe saka mulanguluka pa bintu byaambiwapo mu Mambo a Lesa ne kwingijisha mafunde a mu Baibolo, mupashi wa Lesa ukemulengela kwikala na byubilo byawama. Ukemulengela kwikala na byubilo byawama nabiji kwikepesha, mukoyo, kwingila na ngovu, ne kutemwa kya kine bakwenu bena Kilishitu. (1 Timoti 4:15) Timoti wajinga na bino byubilo, kabiji byamulengejile kwingila bulongo na Paulo ne na bipwilo byo akwashanga.—Filipai 2:20-22.

13 Jishinda ja busatu, Mambo a Lesa emulengela kwikala na maana. (Salamo 1:1-3; 19:7; 2 Timoti 2:7; 3:15) Akonsha kwimukwasha kusala bulongo balunda nenu, bya kisangajimbwe byawama ne kuyuka mwakubila na makatazho. (Ntendekelo 34:1, 2; Salamo 119:37; 1 Kolinda 7:36) Kufuukula bulongo bintu kwanema bingi mambo kukemukwasha kufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi.

‘Lwainga Bulwi Bwawama’

14. Mambo ka kufikizha bikonkwanyi bya ku mupashi kyo kwashupila?

14 Kyawama bingi kwingijila pa bikonkwanyi bitumbijika Yehoba, pano bino kechi kyapela ne. Kya kumwenako, umvwe ke musale bya kuba, balongo benu, bakwenu, ne bantu bakwabo bafundañana bakonsha kwimutundaika amba kufunda kufika palepa ne nkito yawama byakonsha kwimulengela kwikala bwikalo bwawama kabiji bwa lusekelo. (Loma 12:2) Byonka byajinga Timoti ne anweba mwafwainwa ‘kulwanga bulwi bwawama bwa lwitabilo’ pa kuba’mba ‘mukwachishe ku bumi bwa myaka’ bo akemupa Yehoba.—1 Timoti 6:12; 2 Timoti 3:12.

15. Lukatazho ka lo apichilemo Timoti?

15 Umvwe ba mu kisemi babula ba mu lwitabilo bakana kulondela byo mwafuukulapo kuba, luno ke lweseko lukatampe bingi. Timoti washinjile luno lukatazho. Buku umo waamba’mba kyamweka nobe kisemi kya kwa Timoti “kyajinga kisemi kya banonshi bingi.” Kampe bashanji nabo bamutundaikanga bingi kufunda kufika palepa ne kunungulula bunonshi bwa kisemi.a Akilangulukai byaubilepo bashanji Timoti byo baumvwinetu bebelwa kuba’mba Timoti wasala kwingila mwingilo wa bumishonale pamo ne Paulo, mwingilo ye balangulukile bashanji amba kafwamo mfweto ne!

16. Wakyanyike umo wapichile byepi mu lweseko kufuma ku bansemi?

16 Ne lelo jino bena Kilishitu bakyanyike nabo bapita mu ano onka makatazho. Matthew, wingila pa ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba uvuluka’mba: “Byo natatwile kwingila bupainiya, batata kechi bekyumvwine bulongo ne. Balangulukile’mba naonaunatu sukulu wami pa kutwela nkito ya kupyanga ne kukolopa ya kunkwashakotu mu mwingilo wami wa busapwishi. Bañendelekanga ne kuñambila’mba ukafolanga mali avula bingi inge kya kuba watwela nkito yalumbuluka.” Nga Matthew waubilepo byepi pa luno lweseko? Waamba’mba: “Natwajijiletu na kutanga Baibolo ne kulomba na mukoyo kikatakata umvwe namona kuba’mba naya nzhingile.” Matthew wamwenamo bingi mu kushinda luno lweseko. Mukuya kwa kimye batendekele kumvwañana na bashanji. Kabiji kino kyamulengela kufwenya kwipi ne Yehoba. Mwine waamba’mba: “Namona Yehoba byo ankwasha, kuntundaika ne kunzhikijila ku bintu byatama. Inge ne kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi ne, ano onse mashuko inge mfwao.”

Tai Muchima pa Bikonkwanyi bya ku Mupashi

17. Bamo bakonsha kulefula byepi boba bakeba kutendeka kwingila mwingilo wa kimye kyonse? (Mateo 16:22)

17 Kimo kimye mwakonsha kulefulwatu ne ku bakwenu ba mu lwitabilo. Bakonsha kwimulengela kubula kufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi. Bamo bakonsha kwimwipuzha amba: ‘Mukebela ka kwikala bapainiya? Nangwa kechi mwi bapainiya ne, kyo kimotu mwakonsha kuba ke muye na kusapwila. Twelaitu nkito mufolengapo kajali ka kwikwashishamo.’ Kino kyakonsha kumvwanyikatu bulongo, pano nanchi kuno ko kwikosesha anwe bene [kuba’mba] mulumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa umvwe mwalondela byo bemubula nyi?

18, 19. (a) Mwakonsha byepi kuta muchima pa bikonkwanyi byenu bya ku mupashi? (b) Tongolai bintu byo mwabula kuba anweba bakyanyike na mambo a kukebesha Bufumu.

18 Bena Kilishitu bamo bajingako mu moba a kwa Timoti nabo bajinga na yonka ino milanguluko ya kulefulañana. (1 Timoti 6:17) Pa kuba’mba Paulo amukwashe Timoti kutatu muchima pa bikonkwanyi byanji bya ku mupashi wamutundaikile’mba: “Kafwako mushilikale wa ku nkondo wikasankanya na bya kutabataba bya mu buno bumi ne; mambo usaka kumutokesha ku muchima aye wamunembele bushilikale.” (2 Timoti 2:4) Mushilikale uji pa nkito kechi ulabikwa na bintu bikwabo ne. Bumi bwanji ne bwa bakwabo bwaimena pa byo enengezha kulondela bya mukambizha mukulumpe wanji wa nkito. Ne anweba byo muji bashilikale ba Kilishitu mwafwainwa kutatu muchima pa kintu kimo ne kubula kuta muchima pa kukebakeba bintu bya ku mubiji byakonsha kwimulengela kubula kwingila mwingilo wenu wa busapwishi ukapulusha bantu.—Mateo 6:24; 1 Timoti 4:16; 2 Timoti 4:2, 5.

19 Mu kifulo kya kulonda bintu byakonsha kwimulengela kubula kufikizha bikonkwanyi byenu, ikalai na muchima wa kwipana. ‘Anweba manamai kyafwainwa mushilikale wawama wa kwa Kilishitu Yesu.’ (2 Timoti 2:3) Timoti byo aingijilenga pamo na Paulo wafunjile bya kutondwa nangwatu kimye kyakatezhe bintu mu bwikalo. (Filipai 4:11, 12; 1 Timoti 6:6-8) Ne anweba mwafwainwa kuba byonkabye. Abya nenuwa mwaswa kusha bya ino ntanda na mambo a kukebesha Bufumu nyi?

Mfweto ya ano Moba ne ya Kulutwe

20, 21. (a) Ambaipo mfweto imo ikalako na mambo a kwingijila pa bikonkwanyi bya ku mupashi. (b) Mwasalapo kuba ka?

20 Timoti waingijile na Paulo pa myaka nobe 15. Wimwenejile mwine na meso bipwilo byo byalengelwenga mambo awama byo asapwijilwenga monse monse ku kabeta ka ku buyeke bwa Meditelanya. Waikele bingi na lusekelo mu bwikalo bwanji kukila ne byo akonsheshe kwikala umvwe wasajilepo kwikala bwikalo butelwa’mba bo bwawama. Ne anweba umvwe saka mufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi mukamwenamo mfweto yavula bingi ya ku mupashi. Mukafwenya kwipi ne Yehoba ne kukwatankena pamo na bena Kilishitu bakwenu. Mu kifulo kya kulefulwa na kukeba bunonshi bwa ku mubiji, mukekala balusekelo na mambo a kukwashañana. Ne kyakilapo kunema, ‘mukakwachisha ku bumi, bonkabwa bwa kine kine,’ ko kuba’mba bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa panopantanda.—1 Timoti 6:9, 10, 17-19; Byubilo 20:35.

21 Onkao mambo umvwe mukyangye kuba bino, twimutundaika namba ubainga bya kwikosesha anwe bene kuba’mba mulumbuluke mu munema wa kunemeka Lesa. Kwatankenai pamo na baji mu kipwilo bakonsha kwimukwasha kufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi ne kulondela byo babena kwimubula. Fundainga Mambo a Lesa kimye kyonse. Chinuzhukai mupashi wa ino ntanda wa kukeba bintu bya ku mubiji. Kabiji kimye kyonse vulukainga’mba Lesa ‘witupa byavujisha bya mu bintu byonse, amba tusekele monka,’ wimulaya kutambula mfweto luno ne mu kimye kya kulutwe umvwe mwaingijila pa bikonkwanyi bitumbijika Lesa.—1 Timoti 6:17.

[Tubyambo twa mushi]

a Bangiliki banemekele bingi kufunda. Muntu wa jizhina ja Plutarch wajingako mu moba a kwa Timoti, wanembele’mba: “Mu kufunda bulongo mo mufuma byawama. . . . Amiwa naamba’mba kuno kufunda bulongo ko kulengela muntu kwikala na byubilo byawama ne kwikala wa lusekelo. . . . Bintu bikwabo kechi byaesakana pamo na kufunda ne, kabiji kuba twateshako ne muchima ne.”—Moralia, I, “The Education of Children.”

Nanchi Mukivuluka Nyi?

• Kwepi bakyanyike ko bakonsha kutana bukwasho bwakonsha kwibalengela kufikizha bikonkwanyi bya ku mupashi?

• Mambo ka kuta muchima pa kufunda Baibolo kyo kwanemena?

• Bakyanyike bakonsha kuchinuzhuka byepi mupashi wa ino ntanda wa kukeba bintu bya ku mubiji?

• Ñanyi mfweto ikalako na mambo a kufikizha bikonkwanyi bya ku mupashi?

[Kipikichala pa peja 28]

Timoti waingijile bikonkwanyi byawama

[Bipikichala pa peja 29]

Bañanyi bamukwashishe Timoti?

[Bipikichala pa peja 31]

Nanchi mubena kufikizha bikonkwanyi byenu bya ku mupashi nyi?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu