Byambo Bya Yehoba Bifikizhiwa
“Kafwako kintu nangwa kimotu kya mu byobya byawama byo emulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kumweka ne; byonse byamwekele kwi anweba.”—YOSHUA 23:14.
1. Yoshua wajinga muntu wa mutundu ka, kabiji waubilepo ka mu myaka yapeleleko ya bwikalo bwanji?
YOSHUA wajinga mukulumpe wa nzhita, kilobo wabujile moyo, wa lwitabilo ne bulumbuluke. Wajinga nkwasho wa kwa Mosesa kabiji bamutongwele kwi Yehoba kuba’mba atangijile mukoka wa bena Isalela kumufumya mu kiselebwa kyalengeshenga moyo ne kutwela mu ntanda yavujile mukaka ne buki. Mu myaka yapeleleko ya bwikalo bwanji, Yoshua muntu wanemekelwe bingi waambile byambo bya kulayañana ku bakulumpe ba bena Isalela. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bino byambo byakoseshe lwitabilo lwa bantu bamutelekelenga. Byakonsha kwimukosesha ne anweba.
2, 3. Kimye Yoshua kyo aambile ku bakulumpe mu Isalela, bintu mu bena Isalela byajinga byepi, kabiji Yoshua waambile’mba ka?
2 Fwanyikizhai bino byalondololwa mu Baibolo amba: “Pa kupitapo kimye kyabaya, Yehoba byo ebapele bena Isalela kukokoloka ku balwanyi babo bonse konse konse, kabiji ne Yoshua byo akotele ne myaka yanji byo yavujile, Yoshua wibechile bena Isalela, ne bakulumpe babo, ne babinemanga babo, ne mitonyi yabo, ne bitumbafumu byabo, ne kwibambila’mba: Amiwa pano nakota ne myaka yami yavula.”—Yoshua 23:1, 2.
3 Yoshua wafikizhe myaka ya kusemwa pepi na 110. Kyajinga kimye kimo kyawama bingi kyo aikele mu bantu ba Lesa. Wamwene bintu bya kukumya byaubile Lesa, kabiji wamwene ne kufikizhiwa kwa milaye ya Yehoba yavula. Onkao mambo na mambo a kusumininwa na byonse byo emwenejile na meso, waambile’mba: “Anweba bonse mwayuka mu michima yenu ne mu myeo yenu amba kafwako kintu nangwa kimotu kya mu byobya byawama byo emulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kumweka ne; byonse byamwekele kwi anweba, kafwako nangwa kimo kyabulwa kumweka ine.”—Yoshua 23:14.
4. Bintu ka Yehoba byo aubijile bena Isalela?
4 Byambo ka bya Yehoba byafikizhiwe mu moba a kwa Yoshua? Twayai twisambe pa bintu bisatu Yehoba byo aambijile bena Isalela. Kintu kitanshi, Lesa wibapokolwele mu buzha. Kya bubiji ke kwibazhikijila. Ne kya busatu ke kwibalama. Yehoba walaya kuba kintutu kimo ku bantu banji lelo jino, kabiji netuwa byonka byo kyajinga kwi Yoshua twimwena na meso kufikizhiwa kwa bino bintu mu bwikalo bwetu. Bino saka tukyangye kwisamba pa bintu byauba Yehoba lelo jino, patanshi akitwayai twisambe pa byo aubile mu moba a kwa Yoshua.
Yehoba Upokolola Bantu Banji
5, 6. Yehoba wapokolwele byepi bena Isalela kufuma mu Ijipita, kabiji kino kyamwesheshe ka?
5 Bena Isalela byo bajijile na mambo a mingilo yabo mu Ijipita, Yehoba waumvwine. (Kulupuka 2:23-25) Mu kipupu kyatemenenga mujilo, Yehoba wamwambijile Mosesa amba: “Naikila mu kwibapokolola mu kuboko kwa bena Ijipita, ne mu kwibafumya mu kyokya kyalo ne kwibatwala ku kyalo kyawama ne kubaya, kyo kyalo kyavula mukaka ne buki.” (Kulupuka 3:8) Baikele bingi balusekelo Yehoba byo ebobijile bintu byawama! Felo byo akaine kuba’mba bena Isalela bafume mu Ijipita, Mosesa wamubujile kuba’mba Lesa ukalula mema a mukola wa Nile ke mashi. Byambo bya Yehoba byafikizhiwe. Mema mu Mukola wa Nile aalukile ke mashi. Masabi afwile ne mema kafwako wakonsheshe kwiatoma ne. (Kulupuka 7:14-21) Muchima wa Felo wakosele, ne Yehoba waletele myalo ne ikwabo itanu na ina, kabiji waambijile jimo mwapichile ino myalo umo umo. (Kulupuka, bitango 8-12) Panyuma ya mwalo wa bujikumi wa kufwa kwa babeji ba mu kyalo kya Ijipita, Felo waambijile bena Isalela amba bayenga. Bena Isalela bafumine mu kyalo kya Ijipita!—Kulupuka 12:29-32.
6 Yehoba byo apokolwele bena Isalela wibalwile ke mukoka wanji ye asalulwile ne kwibapa Mizhilo yanji. Kyamwesheshe patoka kuba’mba Yehoba ke umo Ufikizha milaye yanji, ne byonse byo aamba bimweka. Kino kyamwesheshe’mba Yehoba wakila balesa ba mu bisaka bya bantu. Kutanga pa mambo a kuno kupokololwa kukosesha bingi lwitabilo lwetu. Fwanyikizhai byo mwakonsha kumvwa inge mwajinga ponka byo kyaubiwe! Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yoshua wamwene kuba’mba Yehoba ye “Mwine Wakila wa panopantanda ponse.”—Salamo 83:18.
Yehoba Uzhikijila Bantu Banji
7. Yehoba wazhikijile byepi bena Isalela ku nzhita ya kwa Felo?
7 Nga mulaye wa bubiji wa kuba’mba Yehoba uzhikijila bantu banji nanchi wafikizhiwe nyi? Uno mulaye wamweshiwe mu byo apokolwele bantu banji Yehoba, kwibafumya mu Ijipita ne kwibatwala mu Ntanda ya Mulaye. Vulukai kuba’mba Felo wibapupijile bena Isalela na nzhita yanji ya bulume ne makalaki avula bingi. Uno muntu wa bwitote wisunshile bingi byo amwene kuba’mba bena Isalela bakijinga mu mitumba kabiji kulutwe yabo kwajinga kalunga ka mema! Pano bino Lesa wazhikijile bantu banji na jikumbi jo aimikile pakachi, aku bena Isalela, aku nzhita ya bena Ijipita. Lubaji lwa bena Ijipita lwajinga mu mfishi; ku lubaji lwa bena Isalela ako kwajinga kyeya. Jikumbi jalengejile bena Ijipita kubula kufwenya kwipi, ne Mosesa naye wapumine kamama kanji pa Kalunga Kachila, ne mema aimene mulumbulumbu kulenga jishinda mwakupulukila bena Isalela, ne kufipikilamo nzhita ya bena Ijipita. Yehoba waonawine nzhita yakosa ya kwa Felo ne kuzhikijila bantu banji.—Kulupuka 14:19-28.
8. Bena Isalela bazhikijilwe byepi (a) mu kiselebwa ne (b) mu kimye kyo batwelele mu Ntanda ya Mulaye?
8 Panyuma ya kwabuka Kalunga Kachila, bena Isalela batendekele kupitañana mu ntanda itelwa’mba ‘kiselebwa kyabaya kilengesha moyo, mwajinga miloolo ya bulembe bwauba nobe mujilo ne tuminye, ne mushiji wauma mwabula mema.’ (Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:15) Ne muno namo Yehoba wibazhikijile bantu banji. Nga kimye kyo batwelelenga mu Ntanda ya Mulaye kyajinga byepi? Mazhita ashinta a bena Kenana ebalwishishe. Nangwa byonkabyo, Yehoba waambijile Yoshua amba: “Obewa wimane, wabuke uno Yodano, obewa ne bano bantu bonse, mutwele mu ntanda yo mbenakwibapa bano bantu bena Isalela. Kafwako muntu, nangwa umo, ukakonsha kukwimena moba onse a bumi bobe ne; byonka byo nkekala ne obewa; kechi nkakusha nangwa kukulekelela ne.” (Yoshua 1:2, 5) Kafwako nangwa kimo kyaambile Yehoba kyabujile kumweka ne. Mu myaka nobe itanu ne umo, Yoshua washinjile bamfumu 31 ne kutambula Ntanda ya Mulaye yabaya. (Yoshua 12:7-24) Umvwe Yehoba ne kwibazhikijila ne, inge kechi beitambwile aya ntanda ne.
Yehoba Ulama Bantu Banji
9, 10. Yehoba walamine byepi bantu banji mu kiselebwa?
9 Mulaye wa busatu ke wa kuba’mba Yehoba ulama bantu banji. Panyumatu ya kupokololwa kufuma mu Ijipita, Lesa walayile bena Isalela amba: “Nkemunokeshesha kajo kufuma mwiulu; kepo bantu bakalupukanga pa juba pa juba na kutola kajo ka pa jonkaja juba.” Kabiji byonkabya byo ebabujile Lesa ‘wibanengezhejile kajo kufuma mwiulu.’ “Bena Isalela byo bekimwene beambijile bene na bene amba: I kikakye?” Ajinga manna, kajo kebalayile Yehoba.—Kulupuka 16:4, 13-15.
10 Yehoba walamine bena Isalela pa myaka 40 yo bajinga mu kiselebwa, kwibajisha kajo ne kwibapa mema. Kabiji bivwalo byabo kechi byafwilenga ne, ne maulu abo kechi avimbilenga ne. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 8:3, 4) Yoshua wimwenejile na meso bino byonse. Yehoba wapokolwele, kuzhikijila, ne kulama bulongo bantu banji kwesakana na byonka byo ebalayile.
Kupokololwa mu ano Moba
11. Ki ka kyaubiwe mu Brooklyn, New York, mu 1914, kabiji kimye kya kuba ka kyafikile?
11 Nga mu ano moba etu a lelo kiji byepi? Pa Kitanu lukelo, pa October 2, 1914, Charles Taze Russell, watangijilenga jibumba ja Bafunda Baibolo pa kyokya kimye watwelele mu kibamba kya kujiilamo kya pa Betele mu Brooklyn, New York. Waambile na lusekelo amba: “Mwabuka mwane bonse.” Saka akyangye ne kukikala ne, wabijikile’mba: “Bimye bya Bangetila byapwa; myaka ya kulama kwa bamfumu babo yapita.” Ko kuba’mba kimye kya Yehoba, Nkambo walengele bintu byonse kya kupokolola bantu banji kyafika. Ne kya kine wibapokolwele!
12. Ñanyi kupokololwa kwaubiwe mu 1919, kabiji ki ka kyafumamo?
12 Byo papichile myaka itanu, Yehoba wapokolwele bantu banji kufuma mu “Babilona Mukatampe,” bufumu bwa ntanda yonse bwa bupopweshi bwa bubela. (Lumwekesho 18:2) Bachechetu mwi atweba bo bemwenejile na meso kuno kupokololwa. Bino tubena kwimwena na meso kyafumamo. Yehoba watendekeshe jibiji mpopwelo yawama ne kukwatankanya pamo bonse bakeba kumupopwela. Kino kyaambijilwe jimo kupichila mwi ngauzhi Isaya amba: “Mu moba akapelako mutumba paji nzubo ya Yehoba bakamwikazha ke mwine walepesha kukila mitumba ikwabo, kabiji bakamusuntwila peulu ya tutumbatumba tonse; kabiji mikoka yonse ya bantu ikakungulukila konka.”—Isaya 2:2.
13. Ñanyi kuyilako palutwe kwa bantu ba Yehoba ko mwimwena na meso enu?
13 Byambo bya kwa Isaya byafikizhiwe. Mu 1919 bashingwa bashajilepo batatwile kusapwila na mukoyo mu mwingilo watwajile palutwe mpopwelo ya Lesa wa kine. Mu ma 1930, kyayukanyikilwe kuba’mba bantu ba ‘mikooko ikwabo’ babena kukonkanyiwa. (Yoano 10:16) Jino jibumba jatendekeletu jicheche lelo jino jo tubena kwamba jafika ku mamilyonyi. Mu kimwesho kyamwene mutumwa Yoano, jino jibumba jalumbululwa’mba “jibumba jikatampe, jo babula kukonsha kubala nangwa ku umo ne, bafuma mu mikoka yonse ne mu bisaka byonse ne mu mitundu yonse ne njimi yonse ya bantu.” (Lumwekesho 7:9) Bi ka byo mwimwena na meso mu bwikalo bwenu? Kimye kyo mwafunjiletu bukine, Bakamonyi ba kwa Yehoba bajinga banga panopantanda? Luno bantu babena kwingijila Yehoba bakilaila 6,700,000. Yehoba byo apokolwele bantu banji kufuma mu Babilona Mukatampe, washinkwile jishinda jalengela kibelengelo kyo tubena kumona lelo jino kuyilangako palutwe mwaya ntanda.
14. Ñanyi kupokololwa kubena kwiya?
14 Kupokololwa kukwabo kukavwangamo bantu bonse panopantanda kubena kwiya. Mu jishinda ja kukumya, Yehoba ukazhiisha bantu bonse bamulengulula, ne kupokolola bantu banji kwibatwezha mu ntanda ipya ya bololoke. Byo kiketusangajikapo kwimwena na meso mpelo ya bubi bonse ne kutendeka bwikalo bwawama bwabula kubiwapo mwapita bwikalo bwa bantu!—Lumwekesho 21:1-4.
Luzhikijilo lwa Yehoba mu ano Moba Etu
15. Mambo ka luzhikijilo lwa Yehoba kyo lukebewa mu ano moba?
15 Byonka byo twisambapo kala, bena Isalela ba mu moba a kwa Yoshua bazhikijilwe na Yehoba. Nanchi bantu ba Yehoba ba mu ano moba bapusanako nyi? Ine. Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba: “Bakemufikizha mu malwa, ne kwimwipaya: kabiji bakemushikwa ku mikoka yonse ya bantu pa jizhina jami.” (Mateo 24:9) Pa myaka yavula Bakamonyi ba kwa Yehoba mu byalo byavula bachinchika lupato ne lumanamo. Kino kyamweshatu patoka kuba’mba Yehoba uji na bantu banji. (Loma 8:31) Byambo byanji bitubula kuba’mba ‘kafwako kyela kyo bakabunda kya kwitulwishako’ kikalekesha mwingilo wa Bufumu wa kusapwila ne kufunjisha ne.—Isaya 54:17.
16. Bika byo mwimwena anweba bene bibena kumwesha kuba’mba Yehoba uzhikijila bantu banji?
16 Nangwa kya kuba bantu ba Yehoba bebashikwa, batwajijilatu na kuvujilako. Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kuvujilako mu byalo 236. Kino kyo kibena kumwesha kuba’mba Yehoba uji ne atweba kabiji ubena kwituzhikijila ku boba bakeba kwitonauna nangwa kwituzhiisha. Abya mu bwikalo bwenu mwakonsha kuvulukapo mazhina a bamulwila ntanda ba bulume nangwa a bantangi ba bupopweshi bamanyikilenga bantu ba Lesa nyi? Ki ka kibamwekela? Baji pi luno? Bavula bazhiya byonka byazhiile Felo mu moba a kwa Mosesa ne Yoshua. Pano kiji byepi ku bantu ba Yehoba ba mu ano moba bafwila mu lwitabilo? Bazhikijilwa mambo Yehoba usa kukebavuluka. Ye yenkatu wafwainwa kwibazhikijila. Kya kine, byambo bya kuba’mba Yehoba uzhikijilañana byafikizhiwa.
Yehoba Ulama Bantu Banji Lelo Jino
17. Yehoba waambilepo’mba ka pa kajo ka ku mupashi?
17 Yehoba walaminenga bantu banji mu kiselebwa, ne lelo jino ubena kulama bantu banji. ‘Kalume wa kishinka ne wa maana’ ye ubena kwitujisha kajo ka ku mupashi. (Mateo 24:45) Twaiya kuyuka maana a bukine bwa Lesa ashinkijilwe pa myaka yavula bingi. Malaika waambijile Danyela amba: ‘Ushinke bino byambo, ubikepo ne katetesho pa buku poso kimye kya ku mpelo kikafike; bavula bakapitañananga kuku ne kuku, ne maana a kuyuka bintu akayanga na kunanuka.’—Danyela 12:4.
18. Mambo ka o kyakonsha kwambiwa’mba maana a bukine ananuka lelo jino?
18 Tubena kwikala mu moba apelako, ne maana a Lesa nao ananuka. Mupashi wazhila ubena kutangijila bantu batemwa bukine mwaya ntanda kuyuka maana a Lesa wa kine ne nkebelo yanji. Byonka byavula ma Baibolo lelo jino, ne mabuku abena kukwasha bantu kumvwisha bukine bwanema buji mu Baibolo avula bingi. Kya kumwenako, langulukai pa mitwe iji mu buku wa Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka?a Mitwe imo ijimo ke ya kuba’mba: “Ñanyi Mafunjisho a Kine Aamba pe Lesa?,” “Bafu Baji Pi?,” “Bufumu Bwa Lesa bo bu Ka?,” “Mambo ka Lesa o Aswishisha Buyanji?” Bantu balanguluka bingi pa ano mepuzho pa myaka yavula. Luno mikumbu yakonsha kutanyiwa. Nangwatu kya kuba bamo baikala myaka yavula mu bulubi ne kwitabila mafunjisho a bubela a Kilishitendomu, Byambo bya Lesa bibena kukwasha bantu bakebesha kwingijila Yehoba.
19. Ñanyi milaye yo mwimwena na meso kuba’mba yafikizhiwa, kabiji mwafwainwa kwambapo’mba ka?
19 Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, na mambo a bintu byo twimwena na meso, twakonsha kwamba’mba: “Kafwako kintu nangwa kimotu kya mu byobya byawama byo emulayile Yehoba Lesa wenu kyabula kumweka ne; byonse byamwekele kwi anweba, kafwako nangwa kimo kyabulwa kumweka ine.” (Yoshua 23:14) Yehoba upokolola, kuzhikijila ne kulama bantu banji. Abya mwakonsha kutongolapo mulaye wanji wabula kufikizhiwa mu kimye kyafwainwa nyi? Kuba mwakonsha ne. Twaketekela bingi Byambo bya Lesa.
20. Mambo ka o twakonshesha kwikela na luketekelo mu kimye kya kulutwe?
20 Ibyepi kulutwe na lwendo? Yehoba witubula kuba’mba atweba bavula twakonsha kwikala na luketekelo lwa kwikala panopantanda ikalulwa ke paladisa. Bachechetu bo baji na luketekelo lwa kulama pamo ne Kilishitu mwiulu. Kikale tuji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa kwikala panopantanda, tuji na bishinka bya kutwajijila kwikala na lwitabilo byonka byaubile Yoshua. Juba jibena kwiya luketekelo lwetu po lukafikizhiwa. Po po tukavuluka byonse byalaya Yehoba ne kwamba kuba’mba: ‘Byonse byamweka.’
[Tubyambo twa mushi]
a Wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Mwakonsha Kulumbulula Nyi?
• Ñanyi milaye ya Yehoba yafikizhiwe Yoshua yo emwenejile na meso?
• Ñanyi milaye ya Lesa yafikizhiwa yo mwimwena na meso?
• Twafwainwa kuketekela ka pa byambo bya Lesa?
[Kipikichala pa peja 23]
Yehoba wapokolwele bantu banji
[Kipikichala pa peja 23]
Yehoba wazhikijile byepi bantu banji pa Kalunga Kachila?
[Kipikichala pa peja 24]
Yehoba walamine byepi bantu banji mu kiselebwa?
[Bipikichala pa peja 25]
Yehoba wata muchima bantu banji lelo jino