Bya Kwikala ba Lusekelo kwa Kubula Kutwela mu Masongola
“BESONGWELE kabiji baikelenga balusekelo.” Abino byo byo bapwisha banyike mashimikila abo. Mafilimu amwesha bantu befwalama ne mabuku javula amba byonkabyo kuba’mba, muntu wafwainwa kutwela mu masongola pa kuba’mba ekale wa lusekelo! Kabiji bisho byavula bitundaika banyike bakitwala kutwela mu masongola. Debby byoajinga na myaka ya kusemwa nobe 25 waambile’mba: “Bantu bakonsha ku kulengela kwitabila’mba kikonkwanyi kya nsongwakazhi ke kutwela mu masongola. Bamba’mba bwikalo butendeka panyuma ya masongola.”
Muntu wa bumupashi kechi umwena bintu mu jino jishinda ne. Nangwa kya kuba masongola beanemekele bingi ku bena Isalela, Baibolo wamba pa banabalume ne banabakazhi babujile kutwela mu masongola, pano bino baikele bwikalo bwawama bingi. Lelo jino, bena Kilishitu bamo bafuukulapo kubula kutwela mu masongola, kabiji bakwabo nabo bavula batwajijila kwa kubula kutwela mu masongola na mambo a bintu bimo. Pano bino kechi na mambo a kyonse kyakonsha kulengela muntu kubula kutwela mu masongola ne, bwipuzho bwanema ke bonka bwa kuba’mba: Mwina Kilishitu wabula kutwela mu masongola wakonsha kwikala byepi bulongo?
Yesu kechi wasongwele ne, kabiji kuba bino kwamufwainwe bingi kwesakana na mwingilo ye ajinga nanji. Waambijile baana banji ba bwanga amba bamo mwi abo nabo ‘kechi bakayuka kutambula,’ nangwa’mba kechi bakasongola ne. (Mat. 19:10-12) Onkao mambo, Yesu waambile’mba pa kuba’mba twikale bulongo kwa kubula kusongola nangwa kusongolwa, kana twikitambula nangwa’mba kuswa buno bwikalo mu muchima wetu.
Nanchi lujimuno lwa kwa Yesu lwingilatu ku muntu wasalapo mwine kubula kutwela mu masongola pa kuba’mba engilengako pakatampe mu mwingilo wa Lesa nyi? (1 Ko. 7:34, 35) Ine. Akilangulukai pa mwina Kilishitu wakonsha kusaka kutwela mu masongola pano bino wabula kutana mukwabo wamufwainwa. Nyenga umo wa jizhina ja Anna uji na myaka ya kusemwa 30, ukyangye kusongolwa waambile’mba: “Katatakatu papo, mwanamulume umo wabula Kamonyi wangipwizhe’mba ansongole. Patanshi naumvwine bingi bulongo, bino bukiji bukiji napimpwile mulanguluko wami, mambo nsaka kusongolwatu ku muntu wakonsha kumfwenyesha ku bwipi ne Yehoba.”
Muchima wa kusaka kusongolwatu “mwi Nkambo” wakwasha banyenga bavula nabiji Ana kuchinuzhuka kusongolwa ku wabula kwitabila.a (1 Ko. 7:39; 2 Ko. 6:14) Na mambo a kunemeka mafunde a Lesa, bafuukulapo kubula kutwela mu masongola bukiji. Bakonsha kuba byepi bulongo kino?
Tai Muchima pa Bintu Byawama
Byubilo byetu byakonsha kwitukwasha kuswa kintu nangwa kya kuba kechi kyo kyo twafuukulapo ne. Nyenga wa jizhina ja Carmen uji na myaka ya kusemwa ya mu 40, ukyangye kusongolwa waambile’mba: “Mmwena lusekelo mu bintu byonka byonji nabyo, kabiji kechi ndota pa bintu byo nabula ne.” Kya kine, bimye bimo twakonsha kumvwa mukose ne kulefulwa. Pano bino, kuyuka kuba’mba bintu bya uno mutundu byo bibena kupitamo ne balongo betu bavula mwaya ntanda yonse kwakonsha kwitutundaika kutwajijila kwikala na luketekelo. Yehoba wakwasha bavula kutwajijila kwikala kwa kubula kusongola nangwa kusongolwa ne kushindatu makatazho akwabo.—1 Pe. 5:9, 10.
Balongo ne banyenga bavula batana buwame buji mu kubula kutwela mu masongola. Nyenga umo wa jizhina ja Ester uji na myaka ya kusemwa nobe 35, ukyangye kusongolwa waambile’mba: “Natana kuba’mba pa kuba’mba wikale wa lusekelo kana wata muchima pa bintu byawama nangwa upitepotu mu bintu bya byepi nangwa byepi.” Kabiji Carmen wanungilepo’mba: “Nangwa ntwele mu masongola nangwa ne, umvwe natangizhako bintu bya Bufumu, Yehoba kechi ukantana kintu nangwa kimo kyawama ne. (Sala. 84:11) Nangwa kya kuba bwikalo bwami kechi buji byonka byo naketekejile ne, bino ne walusekelo bingi kabiji nkatwajijila byonka bino.”
Bya Kumwenako bya mu Baibolo bya Bantu Babujile Kutwela mu Masongola
Mwana wamukazhi wa kwa Yefita kechi wafuukwilepo mwine kwikala kwa kubula kusongolwa ne. Pano bino luchipo lwa bashanji lwamulengejile kwikala mu nzubo yazhila kufuma ku bwanyike bwanji kuya ne kulutwe. Auno mwingilo wa kubazhimukila kwa kubula nangwa kuzhinaukane wapimpwile mitanchi yanji ne kuba byapusana na ndangulukilo yanji. Wajijile pa bañondo babiji byo ayukile’mba kechi ukasongolwa ne kwikala na kisemi ne. Nangwa byonkabyo, waswile bobwa bwikalo ne kwingila mu kwipana mu bumi bwanji bonse. Banabakazhi bakwabo bena Isalela bayanga na kumutakaika pa mwaka pa mwaka na mambo a kwipana kwanji.—Mito. 11:36-40.
Mu moba a kwa Isaya, bamo bajinga bantungu na mambo a makatazho a ku mubiji kyamweka kibafichile bingi ku muchima na mambo a buno bwikalo bwabo. Baibolo kechi waambapo kyalengejile bano kwikala bantungu ne. Onkao mambo, kechi bakonsheshe kwikala mu kipwilo kya bena Isalela, nangwa kusongola ne kusema baana ne. (Mpitu. 23:1) Pano bino, Yehoba wayukile byo beumvwinenga, kabiji wibatakaikile pa mambo a lukokelo lwabo lwa na muchima yense ku lulayañano lwanji. Wibambijile amba bakekala na “kya kwibavulukilako” kabiji ne “jizhina ja myaka ne myaka” mu nzubo yanji. Mu ñambilo ikwabo, bano bantungu bakishinka bajinga na luketekelo lwa kwiyowa bumi bwa myaka ne myaka mu bukalama bwa kwa Yesu bwa Bumesiasa. Yehoba kechi ukebalubako ne.—Isa. 56:3-5.
Bwikalo bwa kwa Yelemiya bwapuseneko bingi. Panyuma ya kupa Yelemiya mwingilo wa bungauzhi, Lesa wamwambijile kwikala kwa kubula kusongola mambo a bimye byakatazha byo aikajilengamo ne na mambo a mwingilo wanji. Yehoba wamwambijile’mba: ‘Kechi ukasongole mwanamukazhi nangwa kwikala na baana babalume ne babakazhi pano pantu ne.’ (Yele. 16:1-4) Baibolo kechi waambapo biumvwine Yelemiya pa ino mikambizho ne, nangwa kya kuba witubula amba Yelemiya watemenwe byambo bya Yehoba. (Yele. 15:16) Mu kuya kwa myaka, Yelemiya byo achinchikile mu bañondo 18 kimye Yelusalema kyo bamubikile mu kañumbwañumbwa, kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, wamwene buwame bwa kulondela mukambizho wa Yehoba wa kubula kusongola.—Jila. 4:4, 10.
Mashinda a Kuwamishishamo Bwikalo Bwenu
Bantu banembwa mu Baibolo baambiwapo kala kechi basongwele nangwa kusongolwa ne, pano bino bebakwashishe bingi kwi Yehoba kabiji bepaine mu mwingilo wanji. Ne lelo jino, mingilo ya kufuma panshi ya muchima yakonsha kuwamisha bwikalo bwetu. Baibolo waambijile jimo’mba banabakazhi bamba mambo awama bakekala jibumba jikatampe. (Sala. 68:11) Mu bano mwavula banyenga bazhike. Byo baingila bulongo mwingilo wabo, bavula bekala na baana babalume ne babakazhi ba ku mupashi.—Mako 10:29, 30; 1 Tesa. 2:7, 8.
Panyuma ya kwingila bupainiya pa myaka 14, Loli waambile’mba: “Bupainiya bwankwasha bingi mu bwikalo bwami. Byonji nyenga muzhike, ngikala na bya kuba byavula bingi byo ñingila na mukoyo, binkwasha kubula kumvwa mukose. Pa juba pa juba ngikala bingi wa lusekelo mambo nayuka’mba mwingilo wami kine ukwasha bantu. Kino kindetela bingi lusekelo.”
Banyenga bavula bafunda kwamba milaka ingi, kabiji babaishako mwingilo wabo kupichila mu kusapwila ku bantu bamba milaka ingi. Ana wakwambiwapo patanshi waambile’mba: “Mu muzhi mo ngikala mwavula bantu bafuma mu byalo bingi.” Watemwa bingi kusapwila bantu bamba mulaka wa Kifulenchi. “Kufunda mulaka ungi wa kumvwañenamo na bano bantu bavula kwandengela kwikala na bujimi bwabaya bwa kwingijilamo mwingilo kabiji kwalengela mwingilo wami kuwama.”
Kubula kutwela mu masongola byo kukepeshako mitembo ya kisemi, kwalengela bamo kwikala na jishuko ja kuya na kwingijila kuji kukajilwa kukatampe. Nyenga Lidiana, uji na myaka ya kusemwa nobe 35, ukyangye kusongolwa waingijilapo kala mu byalo bingi muji kukajilwa kukatampe waambile’mba: “Naswa kuba’mba inge waingila na ngovu mu mwingilo wa kwa Yehoba, wikala bingi na balunda bavula bakutemwa. Nji na balunda bavula bingi bapusana mu nkomeno ne byalo, kabiji buno bulunda bwankwasha bingi mu bwikalo bwami.”
Baibolo waambapo pe Filipa musapwishi wa mambo awama wajinga na baana bana bazhike, bajinga bangauzhi. (Byu. 21:8, 9) Bafwainwa bajinga babambakana bingi mu mwingilo byonka byajinga shabo. Nanchi baingijishe kya bupe kya bungauzhi kukwasha bena Kilishitu bakwabo mu Kesalea nyi? (1 Ko. 14:1, 3) Lelo jino, banyenga bazhike nabo batundaika bakwabo kupichila mu kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu kimye kyonse ne kwambapo.
Lidiya, wajinga pa bena Kilishitu batanshi mu Filipa bamutakaika bingi mu Baibolo pa mambo a kutambwila benyi. (Byu. 16:14, 15, 40) Lidiya wajinga muzhike nangwa mwanamukazhi wafwilwa, wajinga na muchima wa bumpanyi, kabiji bumpanyi bwanji bwamulengejile kupwanañena pamo na bakulumpe benda, nabiji Paulo, Silasa, ne Luka. Bumpanyi bwa uno mutundu buleta bingi mapesho ne lelo jino.
Tumvwa Bingi Bulongo Inge Betutemwa
Kununga pa kwikala na mingilo yawama mu bwikalo bwetu, atweba bonse tukeba kwitutemwa. Bantu babula kutwela mu masongola bakonsha kumvwa byepi amba bebatemwa? Kitanshi, Yehoba witutemwa kimye kyonsetu, witukosesha, kabiji witumvwa. Bimye bimo, Mfumu Davida wiumvwinenga kwikala “bunke ne kuyanda,” pano bino wayukile kuba’mba wakonsheshe kulomba bukwasho kwi Yehoba kimye kyonse. (Sala. 25:16; 55:22) Wanembele’mba: “Batata ne bamama umvwe bandekelela, Ponkapo Yehoba ukantola.” (Sala. 27:10) Yehoba utundaika bakalume banji bonse kufwenya kwipi ne aye, ne kwikala balunda nanji ba pa muchima.—Sala. 25:14; Yako. 2:23; 4:8.
Kunungapotu, monka mu bulongo bwetu bwa ntanda yonse, twakonsha kutanamo bashetu, bainetu, balongo ne banyenga yetu ba ku mupashi, betutemwa ne kwituletela lusekelo mu bwikalo bwetu. (Mat. 19:29; 1 Pe. 2:17) Bena Kilishitu bavula babula kutwela mu masongola batemwa bingi kulonda kya kumwenako kya kwa Dokasi, “wavujile mingilo yawama ne kupana wapaine bya bupe byavula.” (Byu. 9:36, 39) Loli walondolola’mba: “Konse kongya, nkeba balunda bakine mu kipwilo bafwainwa kuntemwa ne kunkwasha umvwe nalefulwa. Pa kuba’mba nkoseshe buno bulunda, mmwesha butemwe ne kuta muchima bakwetu. Naingila mu bipwilo bitanu na bisatu, kabiji kimye kyonse ntana balunda ba kine. Bavula kechi banyenga bo naesakana nabo myaka ne, kimo kimye bekala bankambo nangwa banyike pe amiwa.” Mu bipwilo byonse, muji boba bakeba kwibatemwa ne kwikala na balunda. Kwibata muchima kwakonsha kwibakwasha kabiji kwitulengela ne atweba kwikala na muchima wa kwibatemwa ne kwitutemwa.—Luka 6:38.
Lesa Kechi Ukavulama Ne
Baibolo waamba’mba bena Kilishitu bonse bafwainwa kupanapo milambo imo na mambo a bimye byakatazha byo tujimo. (1 Ko. 7:29-31) Aba babula kutwela mu masongola na mambo a kukebesha kukokela mukambizho wa Lesa wa kusongola nangwa kusongolwatu kana monka mwi nkambo, bafwainwa kupewa mushingi mukatampe ne kwibalangulukilako. (Mat. 19:12) Pano bino kuno kwipana, kechi kulumbulula’mba bakonsha kukankalwa kwiyowa bwikalo bwawama ne.
Lidiana waambile’mba: “Ngikala bwikalo bwawama bingi bwaimena pa bulunda bwami ne Yehoba ne mwingilo wami kwi aye. Nayuka bantu besongola baji na lusekelo ne babula lusekelo. Akino kishinka kyamwesha kuba’mba lusekelo lwami kechi lwaimena pa kutwela mu masongola kulutwe na lwendo nangwa ne.” Byonka byaambilepo Yesu, lusekelo lwaimena pa kupana ne kwingijila bakwetu, kintu kyafwainwa kuba mwina Kilishitu yense.—Yoa. 13:14-17; Byu. 20:35.
Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, lusekelo lwetu lukatampe ke lwa kuyuka amba Yehoba uketupesha pa kwipana kwetu konse ko tuba na mambotu a kuba kyaswa muchima wanji. Baibolo witulaya’mba: ‘Lesa kechi wabula koloka’mba, avulame mwingilo wenu ne butemwe bo mwijimwesha jizhina janji ne.’—Hebe. 6:10.
[Tubyambo twa mushi]
a Nangwa kya kuba tubena kwamba pa banyenga ba bwina Kilishitu, ano mafunde engila ne ku balongo.
[Mabulañano pa peja 25]
“Mmwena lusekelo mu bintu byonka byonji nabyo, kabiji kechi ndota pa bintu byo nabula ne.”—Carmen
[Kipikichala pa peja 26]
Ba Loli ne Lidiana batemwa bingi kwingijila kuji kukajilwa kukatampe
[Kipikichala pa peja 27]
Lesa utundaika bakalume banji bonse kufwenya kwipi ne aye