Ingijishainga Bulongo Bukatanda Nangwa Buzhike Bwenu
“Wayuka kwikitambula, ekitambule.”—MAT. 19:12.
1, 2. (a) Yesu, Paulo ne bakwabo bamonanga byepi bukatanda nangwa buzhike? (b) Mambo ka bamo o bakonsha kubula kulangulukila amba bukatanda nangwa buzhike kechi ke bupe ne?
KWAKUBULA nangwa kuzhinaukatu ne, masongola ke bupe bukatampe bwawama bingi bo apana Lesa ku bantu. (Mana 19:14) Pano bino, bena Kilishitu bavula bakiji bakatanda nangwa bazhike nabo bekala bwikalo bwawama kabiji bwa lusekelo. Mulongo wa jizhina ja Harold uji na myaka ya kusemwa 95 wabula kusongolapo waamba amba: “Nangwa kya kuba ñumvwa bulongo kwikala pamo na bakwetu ne kwibatambwila, pano bino nangwatu kimye kyo naikala bunke kechi ñumvwa mukose ne. Nakonsha kwamba amba natambwila bupe bwa kwikala katanda.”
2 Kya kine, Yesu Kilishitu ne mutumwa Paulo baambilepo pa bukatanda ne buzhike kuba’mba nabo ke bupe kufuma kwi Lesa byonkatu biji masongola. (Tangai Mateo 19:11, 12; 1 Kolinda 7:7.) Nangwa byonkabyo, kwambatu kine, kechi bonse babula kutwela mu masongola bekebela amba bobe bino ne. Kimo kimye bintutu bine byo bilengela amba babule kumonapo mukwabo wibafwainwa kwisongola nanji. Nangwa panyuma ya kupitapo myaka kufuma po besongwejile, bamo kwakubula nangwa kuketekela ne, bashala bunke na mambo a kwikana nangwa kufwisha mukwabo wa mu masongola. Pano nanchi kubula kutwela mu masongola kwaikala byepi ke bupe? Kabiji bena Kilishitu bakyangye kutwela mu masongola bakonsha kwingijisha byepi bulongo bukatanda nangwa buzhike bwabo?
Bupe Bwanema
3. Mashuko ka eyowa javula bena Kilishitu bakatanda nangwa bazhike?
3 Muntu wabula kutwela mu masongola wikala na kimye kyabaya ne bwana bwa bene kukila yewa uji mu masongola. (1 Ko. 7:32-35) Ano onse mashuko akonsha kumulengela kwingila pakatampe mu mwingilo wanji, kumwesha butemwe bwanji ku bavula ne kufwenya kwipi ne Yehoba. Onkao mambo, bena Kilishitu bavula banemeka bingi mfweto iji mu kwikala katanda nangwa muzhike kabiji bafuukulapo ‘kutambula’ kino kya bupe ne kwikala nakyo pa kimye kimo. Bakwabo nabo patanshi kechi bafuukwilepo kwikala bakatanda nangwa bazhike ne, pano bino na mambo a kupimpulwa kwa bwikalo bwabo, balombele ne kulangulukapo kabiji ne kutana kuba’mba na mambo a bukwasho bwa Yehoba nabo bakonsheshe kutekanya. Mu jino jishinda, baikejile monka mwayijile bwikalo bwabo kwakubula kusongola nangwa kusongolwa.—1 Ko. 7:37, 38.
4. Mambo ka bena Kilishitu bakyangye kutwela mu masongola o bakonshesha kwingijilanga mwingilo wa Lesa na muchima wabo yense?
4 Bena Kilishitu bakatanda nangwa bazhike bayuka amba kutwela mu masongola kechi ko kwafwainwa kwibalengela kwibayuka nangwa kwibasanchila kwi Yehoba ne ku jibumba janji ne. Butemwe bwa Lesa bujitu pe atweba bonse pa muntu pa muntu. (Mat. 10:29-31) Kafwako muntu nangwa kintu kyakonsha kwitwabanya na butemwe bwa Lesa ne. (Loma 8:38, 39) Kikale tuji mu masongola nangwa tukyangye kutwelamo, twafwainwa kwingilanga mwingilo wa Lesa na muchima wetu yense.
5. Ki ka kikebewa pa kuba’mba tumwenemo pakatampe mu bukatanda nangwa buzhike?
5 Pano bino, byonkatu muntu uji na kya bupe kya kwimba nangwa kya kunyema byo ebikishako kwikingijisha bulongo, ne kya bupe kya bukatanda nangwa buzhike nakyo kikebewa kwibikako pa kuba amba twikingijishenga bulongo. Pano bena Kilishitu bakyangye kutwela mu masongola lelo jino kikale balongo nangwa banyenga, bakyanyike nangwa bakikulumpe befuukwila kubula kutwela mu masongola nangwa kujitu bimo bibalengela kwikala bino, bakonsha kwingijisha byepi bulongo kino kya bupe mu bwikalo bwabo? Twayai twisambe pa byakumwenako bimo byalutundaiko bya mu kipwilo kya bena Kilishitu batanshi ne kumona byo twakonsha kufunjilako.
Bukatanda Nangwa Buzhike Kimye kyo Mukiji Banyike
6, 7. (a) Kya bupe ka kya mwingilo wa Lesa kyajinga na baana babakazhi ba kwa Filipa bajinga bisungu? (b) Mu ñanyi mashinda Timoti mo aingijishe myaka ya bukatanda bwanji, kabiji bamupesheshe byepi pa kwipana kwingila kimye kya ku bwanyike bwanji?
6 Musapwishi Filipa wajinga na baana babakazhi bana bisungu abo bajinga na kizaku kya kwingila mwingilo wa kusapwila byonkatu byo aingilanga aye. (Byu. 21:8, 9) Kwaula kwajinga kya bupe kimo pa bya bupe byavula bya kukumya byaubiwanga na mupashi wazhila, kabiji bano bakamwale baingijishe kino kya bupe mu kufikizha byambo biji mu Yoela 2:28, 29.
7 Timoti wajinga nsongwalume waingijishe bulongo bukatanda bwanji. Kufumatu ku bwanyike bwanji, bamufunjishenga “binembelo byazhila” ku bainanji ba Yunisa ne bankambo yanji babakazhi ba Loisa. (2 Timo. 1:5; 3:14, 15) Kyamweka bano baikele bena Kilishitu kimye kitanshi Paulo kyo ayile ku Lisitila, muzhi mo baikalanga mu 47 C.E. Byo papichile myaka ibiji, Paulo byo abweleleko ja bubiji, Timoti kampe wajinga na myaka ya kusemwa pepi na 20 nangwa kukilapo pacheche. Nangwa kya kuba wakijingako mwanyike mu myaka ya kusemwa ne mu bukine, bamutakaikanga bingi ku bakulumpe mu kipwilo ba ku Lisitila ne ba ku Ikonyuma. (Byu. 16:1, 2) Onkao mambo, Paulo waambijile Timoti kuba’mba bendelenga pamo. (1 Timo. 1:18; 4:14) Kechi tuji na bishinka byakonsha kwitulengela kwamba amba Timoti waikeletu kwakubula kusongola ne. Pano bino twayuka amba byo akijinga nsongwalume, waswile lwito lwa kwa Paulo, kabiji waingijile myaka yavula bingi mwingilo wa bumishonale ne bukalama saka akijitu katanda.—Fili. 2:20-22.
8. Ki ka kyalengejile Yoano Mako kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi, kabiji mapesho ka o ajinga nao pa kuba bino?
8 Kimye kya ku bwanyike bwanji, Yoano Mako naye waingijishe myaka ya bukatanda bwanji bulongo. Aye ne bainanji ba Maliya, ne muvyala wanji Banabasa bo bajinga batanshi kwikala mu kipwilo kya mu Yelusalema. Kabiji kyamweka nobe ba mu kisemi kya kwa Mako baikele bingi bulongo, mambo bajinga na nzubo ya kyabo kyabo mu taunyi kabiji bajinga ne na wa mwingilo. (Byu. 12:12, 13) Nangwa bajinga na bino bintu, Mako saka akiji nsongwalume, kechi watele muchima ku bino bintu ne kwitemwa aye mwine ne. Kabiji kechi wakebeletu kwikala pa mpunzha imo na kwiyowa bwikalo ne. Kimye kitanshi kyo amonañene na batumwa kyamweka kyamulengejile kwikala na muchima wa kwingila bumishonale. Onkao mambo, wayile pamo na Paulo ne Banabasa pa lwendo lwabo lutanshi lwa bumishonale kabiji ye wibakwashishengako. (Byu. 13:5) Palutwe kacheche, wayile ne Banabasa, kabiji mu kuya kwa moba waingijileko ne na Petelo mu Babilona. (Byu. 15:39; 1 Pe. 5:13) Kechi twayuka myaka yaikele Mako mu bukatanda ne. Pano bino bamutakaikanga bingi kuba amba wipaine kukwasha bantu ne kwingilatu mingilo yavula ya Lesa.
9, 10. Mashuko ka ajiko lelo jino ku bena Kilishitu bakyanyike bakatanda nangwa bazhike a kwingijilamo pakatampe mwingilo wabo? Ambaipo kyakumwenako.
9 Bakyanyike bavula baji mu kipwilo lelo jino nabo bekala bingi balusekelo kwingijisha myaka yabo ya bukatanda nangwa buzhike kwingijilamo pakatampe mingilo ya Lesa. Byonka byajinga Mako ne Timoti, ne abo basanta bingi kuba’mba bukatanda nangwa buzhike bwibalengela ‘kutesha michima kuji aye Nkambo pabula bya kwibatabanya.’ (1 Ko. 7:35) Jino ke jishuko bingi. Kuji mashuko avula bingi nabiji kwingilako bupainiya, kwingijila kuji kukajilwa kukatampe kwa basapwishi ba Bufumu, kufunda milaka ingi, kukwashako mu Mwingilo wa kushimika Mazubo a Bufumu nangwa Misampi, kutanwa ku Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo kabiji ne kwingijila pa Betele. Inge mwi bakyanyike kabiji mukyangye kutwela mu masongola, nanchi mubena kwingijisha bulongo kino kimye nyi?
10 Mulongo umo wa jizhina ja Mark watendekele kwingila bupainiya saka aji na myaka ya kunangijila ku 20, watainwe ku Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo kabiji waingila mingilo yavula bingi mwaya ntanda. Byo avuluka myaka 25 yo aingila mwingilo wa kimye kyonse, waamba amba: “Naingila bingi na ba mu kipwilo bavula mu mwingilo, kwibafwakesha mu mwingilo wa bukafunga, kwibeta ku nzubo yami kuba amba tujiile pamo nabo kajo ne kunengezhatu byakisangajimbwe na nkebelo ya kwitundaika ku mupashi. Bino byonse byandetela bingi lusekelo lukatampe.” Kwesakana na byambo byaamba Mark, lusekelo lukatampe mu bwikalo luji mu kupana, kabiji kwingila mwingilo wazhila kupana mashuko avula a kukwashishamo bantu. (Byu. 20:35) Nangwa kya kuba kuji byo mukeba kuba mu bwikalo, kwikala na busendwe nangwa kupitapo mu bintu bimo mu bwikalo, anweba bakyanyike lelo jino muji na byavula bya kuba mu mwingilo wa Nkambo.—1 Ko. 15:58.
11. Mfweto ka imo iji mu kubula kuzakamina kutwela mu masongola?
11 Nangwa kya kuba bakyanyike bavula bakeba kusongola nangwa kusongolwa kulutwe na lwendo, kuji bishinka byawama byakonsha kwibakwasha kubula kuzakamina kutwela mu masongola. Paulo watundaikile bakyanyike kupembelela poso ‘bakoma kala ke bakulumpe,’ ko kuba amba kupita pa kimye kilaka kya kukeba kwilaala po kikizhamo kubaya. (1 Ko. 7:36) Papita bingi kimye pa kuba amba mwiyuke bulongo anwe bene ne kuyuka bintu byavula pa kuba’mba kimukwashe kusala bulongo mukwenu wa kutwela nanji mu masongola. Kuchipa luchipo lwa masongola ke kintu kyanema bingi, mambo luno ke luchipo lwa kikupu.
Bukatanda Nangwa Buzhike mu Kuya kwa Moba
12. (a) Mwanamukazhi wafwijilwe aye Ana wayukile byepi bya kuba na bwikalo bwanji byo bwapimpwilwe? (b) Ñanyi mashuko o ajinga nao?
12 Ana watongolwa mu Mambo Awama anembele Luka, kyamweka wajinga bingi na bulanda kimye kyafwile mwatawanji kwakubula kuketekela, panyuma ya kwikalatu mu masongola myaka itanu na ibiji. Kechi twayuka kana basemenepo baana nangwa Ana walangulukilepo kusongolwa jibiji ne. Pano bino, Baibolo ushimuna amba Ana byo afikizhe myaka ya kusemwa 84 wajinga wafwilwa. Pa mambo a byaamba Baibolo, twakonsha kwamba amba Ana waingijishe kyokya kimye kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba. ‘Watanwanga jonse pa nzubo ya Lesa, na kwingijila Lesa bufuku ne mute, kuzhikilwa na nzala ne kulomba milombelo ya lusashijilo.’ (Luka 2:36, 37) Ko kuba amba watangizheko bintu bya ku mupashi mu bwikalo bwanji. Wibikisheko bingi pa kuba bino, kabiji wamwenejilemo byawama bingi. Wajinga na jishuko ja kumonañana ne Yesu byo akijingatu mwanyike, kabiji washimwine ku bantu kuba amba bakakulwa kupichila mwi Mesiasa walayilwe.—Luka 2:38.
13. (a) Ki ka kimwesha kuba amba Dokasi waingilangako pakatampe mwingilo mu kipwilo? (b) Dokasi bamupesheshe byepi na mambo a buwame ne lusa loajinga nalo?
13 Mwanamukazhi wa jizhina ja Dokasi nangwa amba Tabita, waikalanga mu Yopa, kiito kya kala kyaikejile ku kabeta ka ku buyeke muzhika bwa Yelusalema. Byo kiji kuba amba Baibolo kechi waambapo amba Dokasi wajinga na mulume ne, kampe pa kyokya kimye waji ukyangye kusongolwa. Dokasi “wavujile mingilo yawama ne kupana wapaine bya bupe byavula.” Wasonanga bivwalo byavula bya kukwasha banabakazhi bafwijilwe ne bantutu bakwabo, kabiji bamutemenwe bingi. Kimye kyo akolelwe ne kufwa kya kubula kuketekela, kipwilo kyonse kyatumine bantu kwi Petelo na kumusashijila kuba amba eye na kusangula nyenga yabo. Nkuwa ya kumusangula byo yakumbene mu Yopa monse, bantu bavula baitabijile. (Byu. 9:36-42) Kyamweka nobe Dokasi naye waingilangako mwingilo wa kukwasha bantu na mambo a lusa loajinga nalo.
14. Ki ka kilengela bena Kilishitu bakatanda nangwa bazhike kufwenya kwipi ne Yehoba?
14 Byonka byajinga Ana ne Dokasi, ne lelo jino bavula mu kipwilo bekala bakatanda nangwa bazhike mu kuya kwa moba. Bamo kampe kechi batana mukwabo wa mu masongola wafwainwa ne. Bakwabo nabo bekana nangwa kufwilwa. Byo babula kwikala na bakwabo ba mu masongola bakwisamba nabo bibakatazha ku muchima, bena Kilishitu bakatanda nangwa bazhike baketekela mwi Yehoba. (Mana 16:3) Silvia nyenga muzhike waingila pa Betele kukila pa myaka 38, umona kuba amba ke jishuko bingi kwikala muzhike. Waambile amba, “Kimye kimo ndefulwa nangwa kya kuba nakosa. Ndanguluka namba, ‘Ñanyi wakonsha kuntundaika?’” Nangwa byonkabyo, wanungilepo amba: “Kuketekela amba Yehoba wayuka byonkeba kukila ne byo nayuka kunkwasha bingi kufwenya kwipi ne aye. Kabiji kimye kimo lutundaiko lufuma ne ku muntu ye nakubulatu ne kuketekela ne.” Kimye kyonse kyo tufwenya kwipi ne Yehoba, ne aye ufwenya kwipi ne atweba kupichila mu kwitubila lusa ne kwitukwasha.
15. Bena Kilishitu babula kutwela mu masongola bakonsha ‘kubayisha’ byepi butemwe bwabo?
15 Bukatanda nangwa buzhike bupana jishuko jikatampe ja ‘kubayisha’ butemwe. (Tangai 2 Kolinda 6:11-13.) Nyenga muzhike wa jizhina ja Jolene waingila mwingilo wa kimye kyonse pa myaka 34 waambile amba: “Nebikishako kwikala na bulunda bwakosa na bakwetu, kechi ku bonkatu bo naesakana nabo mafumbi ne, bino ne bantutu bonse. Buzhike bupana jishuko jawama ja kwingijila Yehoba, kwikala pamo na ba mu kisemi, balongo ne banyenga kabiji kubikakotu ne bakinkalankulo. Byo mbena kuya na kukomenako, kindetela bingi lusekelo kwikala muzhike.” Bakikulumpe, bakolwa kolwa, bansemi baji bunke, bakyanyike ne bakwabotu mu kipwilo basanta bingi pa byo bebakwasha ku bakatanda nangwa bazhike. Kya kine, tumvwa bingi bulongo byo tumwesha butemwe ku bakwetu. Nanchi mwakonsha ‘kubayisha’ butemwe bwenu ku bakwenu nyi?
Kwikala Katanda Nangwa Muzhike mu Bwikalo Bonse
16. (a) Mambo ka Yesu o aikejile katanda mu bwikalo bwanji bonse? (b) Paulo waingijishe byepi bukatanda bwanji bulongo?
16 Yesu kechi wasongwele ne. Winengezhezhe kwingila mwingilo ye bamupele. Waendanga miseke yalepa, kwingila juba jonse kufuma lukelo kufika ne bufuku ne kupana bumi bwanji kwikala kitapisho. Bukatanda bwamukwashishe kwingila bulongo mwingilo. Mutumwa Paulo naye waendanga misinso yalepa bingi ne kupita mu makatazho akatampe bingi mu mwingilo. (2 Ko. 11:23-27) Nangwa kya kuba kyamweka wasongwelepo, Paulo wasajilepo kwikala katanda kimye kyo aikele mutumwa. (1 Ko. 7:7; 9:5) Na mambo a mwingilo, Yesu ne Paulo batundaikile bakwabo kuba byonka byo baubile abo. Pano bino kyakumwenako kyabo kya bukatanda kechi kilumbulula kuba amba bonse bengilako mwingilo bafwainwa kwikala bakatanda nangwa bazhike ne.—1 Timo. 4:1-3.
17. Lelo jino bamo balondela byepi kyakumwenako kya kwa Yesu ne Paulo, kabiji mambo ka o twakonshesha kuketekela amba Yehoba usanchila bingi boba bepana?
17 Ne lelo jino bamo bafuukulapo kwikala bakatanda nangwa bazhike pa kuba amba bengile bulongo mwingilo wa kusapwila. Ba Harold baambiwapo kala, baingijila pa Betele myaka kukila pa 56. Baambile amba: “Byo naingijile myaka jikumi pa Betele, namwene bavula baji mu masongola kasa bafuma pa musampi na mambo a kukolwa nangwa kuya na kulama bansemi babo bakote. Bansemi bami bonse babiji bafwile kala. Pano bino natemenwe bingi mwingilo wa pa Betele kya kuba’mba kechi nakebelenga kubika mwingilo wami mu kizumba kupichila mu kusongola ne.” Kabiji myaka ya kunyuma kwe, painiya umo wa jizhina ja Margaret waingila myaka yavula waambile kuba amba: “Najinga na mashuko avula a kusongolwa, pano kechi nakebelenga kusongolwa ne. Mu kifulo kya byobyo, nakebele kwingijisha kino kimye mu kwingilako pakatampe mu mwingilo, kabiji kino kyandetejile bingi lusekelo.” Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba kechi ukalubako yense wipana na mambo a mpopwelo ya kine ne.—Tangai Isaya 56:4, 5.
Ingijishainga Bimye Byenu bya Kushukilwa Bulongo
18. Bena Kilishitu bakwabo bakonsha kutundaika ne kukwasha byepi bena kilishitu bakatanda ne bazhike?
18 Twafwainwa kusanchila ne kutundaika bena Kilishitu bonse babula kutwela mu masongola babena kwingijila Yehoba papelela bulume bwabo. Twibatemwa pa kwikala bakatanda nangwa bazhike kabiji ne na mambo a mingilo yo bengila mu kipwilo. Kechi bakomvwanga mukose inge twaikala ‘balongo, nangwa banyenga, nangwa bainabo, nangwa baana’ babo ba ku mupashi bakine ne.—Tangai Mako 10:28-30.
19. Mwakonsha kuba byepi pa kuba amba mwingijishenga bukatanda nangwa buzhike bwenu bulongo?
19 Kikale anwe bene yenu mwafuukulapo kwikala katanda nangwa muzhike nangwa pajitu bintu bikwabo bimulengela, bino byakumwenako bya mu Binembelo ne bya mu ano moba bibena kumwesha amba ne anweba mwakonsha kwikala bwikalo bwa lusekelo kabiji bwawama. Bya bupe bimo twibiketekela kwibitambwila, pakuba bikwabo kechi twibiketekelapotu nangwa pacheche ne. Bya bupe bimo binemekwa bingi kimyetu kitanshi kyo bebitambwila, kabiji bikwabo nabyo biya kuyukanyikwa amba byanema monka mukuya kwa kimye. Bino byonse byaimena pa byubilo byetu. Pano mwakonsha kuba byepi pa kuba amba mwingijishenga bukatanda nangwa buzhike bwenu bulongo? Fwenyainga kwipi ne Yehoba, ikalainga na bya kuba byavula mu mwingilo wa Lesa kabiji baishainga butemwe bwenu ku bakwenu. Byonka biji masongola, ne mu bukatanda nangwa buzhike namo mufuma bintu byawama inge kya kuba twaikala na mmweno ya Lesa pa mambo a kwikala bino ne kwingijisha bulongo kino kya bupe.
Mukivuluka Nyi?
• Mu ñanyi mashinda bukatanda nangwa buzhike mo bwaikela kya bupe?
• Kwikala katanda nangwa muzhike kimye kya bwanyike kuleta byepi mapesho?
• Ñanyi mashuko bena Kilishitu babula kutwela mu masongola o baji nao akonsha kwibalengela kufwenya kwipi ne Yehoba kabiji ne kubayisha butemwe bwabo?
[Kipikichala pa peja 18]
Nanchi mwingijisha bulongo bimye byenu mu mwingilo wa Lesa nyi?