‘Ñanyi Wayuka Muchima wa Yehoba?’

“Ñanyi wayuka muchima wa Nkambo ne kukonsha kumufunjisha? Bino atweba tuji na muchima wa Kilishitu.”—1 KO. 2:16.

1, 2. (a) Makatazho ka bantu bavula o bapitamo? (b) Twafwainwa kuvulukanga ka pa byo tulanguluka ne bilanguluka Yehoba?

NANCHI kimukatazha kuyuka bilanguluka muntu nyi? Kampe po po mwisongweletu, kabiji mulanguluka amba kechi mwayuka bulongo mukwenu wa mu masongola byo alanguluka ne. Kya kine, banabalume ne banabakazhi balanguluka ne kwamba mu mashinda apusana pusana. Mu bisho bimo, banabalume ne banabakazhi bengijisha mulaka umo kwambila mu mashinda apusana pusana. Kunungapo, kupusana kwa bisho ne milaka kwakonsha kulengela ndangulukilo ne byubilo kupusenamo. Nangwa byonkabyo, umvwe mwayuka bakwenu bulongo, po po mukizhamo ne kuyuka byo balanguluka.

² Onkao mambo, kechi twafwainwa kukumya kuba amba byo tulanguluka atweba byapusana na bilanguluka Yehoba ne. Kupichila mwi ngauzhi Isaya, Yehoba waambijile bena Isalela amba: “Milanguluko yami kechi iji pamo ne milanguluko yenu ne, kabiji ne mashinda enu kechi aji pamo ne mashinda ami ne.” Kepo Yehoba aingijishe kyakumwenako kupichila mu kwamba amba: “Mambo jiulu byo jiji palepa peulu ya ntanda, byonkabyo ne mashinda ami nao akijisha mashinda enu, ne milanguluko yami nayo yakijisha milanguluko yenu.”—Isa. 55:8, 9.

3. Mashinda ka abiji o twakonsha kwikelamo ‘balunda ne Yehoba’?

³ Nangwa byonkabyo, nanchi kino kilumbulula amba kechi twafwainwa kwesekanga kuyuka bilanguluka Yehoba nenyi? Ine. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kuyuka bulongo milanguluko ya Yehoba yonse ne, bino Baibolo witutundaika kwikala ‘balunda ne Yehoba.’ (Tangai Salamo 25:14; Byambo bya Mana 3:32.) Jishinda jimo jo twakonsha kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba ke kunemeka ne kuta muchima ku mingilo yanji yanembwa mu Mambo anji, Baibolo. (Sala. 28:5) Jishinda jikwabo ke kuyuka “muchima wa Kilishitu,” ye “kipasha kya Lesa ubula kumweka.” (1 Ko. 2:16; Kolo. 1:15) Umvwe twaikala na kimye kya kufunda mashimikila a mu Baibolo ne kulanguluka langulukapo, twakonsha kutendeka kuyuka byubilo bya Yehoba ne byo alanguluka.

Jimukai Kuchina Mwakekala na Muteeto Watama

4, 5. (a) Muteeto ka watama ye twafwainwa kuchinuzhuka? Londololai. (b) Bena Isalela baikele na ñanyi milanguluko yatama?

⁴ Byo tulanguluka pa mingilo ya Yehoba, twafwainwa kuchinuzhuka kupamo Lesa mambo kwesakana na bipimo bya bantu. Uno muteeto waambiwapo mu byambo bya Yehoba byanembwa pa Salamo 50:21 amba: “Obewa walangulukile’mba, aye Lesa wapashañana pamotu ne amiwa.” Kijitu byonka byaambile shayuka wa Baibolo myaka kukila 175 yapitapo amba: “Bantu bamupamo Lesa mambo kwesakana na bipimo bya bantu ne kulanguluka amba Lesa naye wafwainwa kulondela mizhilo ya bantu.”

⁵ Twafwainwa kumona amba kechi twaalula bipimo bya Yehoba pa kuba amba bikale nobe byetu nangwa kwesakana na byo tukeba bintu kwikala ne. Mambo ka kino o kyanemena? Mambo byo tufunda Binembelo, byubilo bimo bya Yehoba twakonsha kwibimona nobe kechi byayilamo ne, na mambo a bumbulwa kulumbuluka bwetu. Bino byo byalangulukilenga ne bena Isalela pa mambo a jishinda Yehoba jo ebalamijilengamo. Monai Yehoba byo ebambijile amba: “Anweba ke mwambe’mba: Mo obila Nkambo kechi mwaoloka ne. Pano umvwai anweba ba mu kisaka kya Isalela: Nanchi mo ngubila amiwa kechi mwaoloka nenyi? Nanchi mo mubila anweba kechi i mo mwabula koloka nenyi?”—Ezi. 18:25.

6. Lufunjisho ka Yoba lo afunjile, kabiji twakonsha kumwenamo byepi mu byo aubile?

⁶ Kintu kikatampe kyakonsha kwitukwasha kubula kufwa mu kakose ka kuzhachisha Yehoba kupichila mu kwingijisha bipimo byetu ke kuyuka amba milanguluko yetu yapelelela kabiji kimye kimo itulengela kulenga bilubo bikatampe. Yoba wafwainwe kufunjilako ku kino. Kimye kyo amanaminenga, Yoba wapelejilwe kabiji ne kwita muchima. Walubilemo kintu kikatampe kyalengejile. Pano bino Yehoba mu butemwe wamukwashishe kumvwisha mo kyatajile. Byo aipwizhe Yoba mepuzho kukila pa 70, wakankelwe kukumbulapo nangwa bumo, Yehoba wamwesheshe papelejile maana a kwa Yoba. Yoba wipelwile ne kwalula ndangulukilo yanji.—Tangai Yoba 42:1-6.

Byo Twakonsha Kwikala na “Muchima wa Kilishitu”

7. Mambo ka o kitukwashisha kumvwisha ndangulukilo ya Yehoba umvwe twamona mingilo ya kwa Yesu?

⁷ Yesu walondelanga Shanji bulongo mu bintu byonse byo aambanga ne kuba. (Yoa. 14:9) Onkao mambo, kumona mingilo ya kwa Yesu kwitukwasha kumvwisha ndangulukilo ya Yehoba. (Loma 15:5; Fili. 2:5) Twayai pano twisambe pa mashimikila abiji a mu Mambo Awama.

8, 9. Byonka byo kyanembwa pa Yoano 6:1-5, ki ka kyalengejile Yesu kwipuzha Filipa bwipuzho, kabiji mambo ka Yesu kyo aubijile bino?

⁸ Akifwanyikizhai byo kyajinga, Kijiilo kya Lupitailo mu 32 C.E. saka kikyangye kwikalako. Batumwa ba kwa Yesu po po bafuminetu pa lwendo lwabo lwa kusapwila ku Ngalilea. Byo bakokele na mambo a mingilo yo baingijile, Yesu wibatwajile kwa bunke ku mpunzha yaikejile ku kitulu kya ku buyeke musela bwa Kalunga ka Ngalilea. Nangwa byonkabyo, jibumba ja bantu bavula jibalondejile. Panyuma ya kuba Yesu wabuka mabumba a bantu ne kwibafunjisha bintu byavula, kwajinga lukatazho lwa kwibajisha. Pano bano bantu bonse bakonsheshe byepi kwikala na kajo ka kuja ku ino mpunzha yaikejile kwalepa? Na mambo a luno lukatazho, Yesu waipwizhe Filipa waikalanga mu yonkaya mpunzha amba: “Tusakupota kwepi bashinkwa, namba bano baje?”—Yoa. 6:1-5.

⁹ Mambo ka Yesu o aipwizhizhe Filipa buno bwipuzho? Nanchi Yesu waakaminwe na mambo a kino nyi? Ine. Pano walangulukilenga ka? Mutumwa Yoano washinkilwepo pa kyokya kimye walumbulula amba: “[Yesu] waambile bino mu kumweseka: mambo aye mwine wayukile jimo byo asakuba.” (Yoa. 6:6) Yesu wakebele kuyuka byajinga bumupashi bwa baana banji ba bwanga. Buno bwipuzho bwamulengejile kuyuka byo balangulukilenga kabiji wibapele jishuko ja kumwesha lwitabilo lwabo mu bintu byo aubilenga. Pakuba abo bakankelwe kumwesha lwitabilo kabiji bamwesheshe amba ndangulukilo yabo yapelejile. (Tangai Yoano 6:7-9.) Kepo Yesu atwajijile kumwesha amba wakonsheshe kuba kintu kyo babujile ne kuketekelapotu ne. Wajishishe ano mabumba a bantu bajinga na nzala mu jishinda ja kukumya.—Yoa. 6:10-13.

10-12. (a) Mambo ka Yesu o abujile kufikenatu ponkapo kupa mwanamukazhi Mungiliki kyo amulombele? Londololai. (b) Tusakwisamba pa ka?

¹⁰ Jino jishimikila jakonsha kwitukwasha kuyuka ndangulukilo ya kwa Yesu yo amwesheshe ne pa kimye kikwabo. Panyumatu ya kujiisha jino jibumba jikatampe, Yesu ne batumwa banji bayile ku buyeke, kubushiya bwa ñinza ya bena Isalela, ku Tila ne ku Sidona. Byo bajinga kokwa, basambakene mwanamukazhi Mungiliki wasashijile Yesu amba amubukileko mwananji wamukazhi. Kimyetu kitanshi, Yesu waubile nobe wakana. Pano bino uno mwanamukazhi byo akoselepo kusashijila, Yesu wamwambijile amba: ‘Wibaleke baana bekute patanshi; mambo kechi kyafwainwa kwangata kajo ka baana ne kwikataya ku bakabwa ne.’—Mako 7:24-27.

¹¹ Mambo ka Yesu o akanyijile patanshi kukwasha uno mwanamukazhi? Nanchi Yesu waesekelenga uno mwanamukazhi byonka byo aubile kwi Filipa, kukeba kuyuka byo akonsheshe kuba ne kumupa jishuko ja kumwesha lwitabilo lwanji nyi? Jishinda jo aambijilemo Yesu nangwa kya kuba kechi jayukanyikwa bulongo mu kinembelo ne, jimwesha kuba’mba kechi wamulefwile ne. Kyambo kyo aambile kya kuba’mba “bakabwa” wikingijishe mu jishinda jawama. Kyamweka Yesu waambilenga nobe nsemi ukeba kupa mwana kintu kyo alomba bino kwa kubula kumwesha amba ukeba kumupa ne, pa kuba amba ayuke inge kya kine mwana ubena kukeba kyokyo kintu. Monse mo kyakonsheshe kwikela, awa mwanamukazhi byo amwesheshe lwitabilo, Yesu wamupele na muchima yense.—Tangai Mako 7:28-30.

¹² Ano mashimikila abiji a mu Mambo Awama etukwasha bulongo kuyukisha “muchima wa Kilishitu.” Pano twayai tumone ano mashimikila byo akonsha kwitukwasha kuyukisha bulongo ndangulukilo ya Yehoba.

Yehoba byo Aubile kwi Mosesa

13. Kuyuka ndangulukilo ya kwa Yesu kwitukwasha byepi?

¹³ Kuyuka ndangulukilo ya kwa Yesu kwitukwasha kumvwisha mashimikila a mu Binembelo akonsha kumweka nobe ashupa kukwatakanya. Kyakumwenako, akimonai Yehoba byo aambile kwi Mosesa panyuma ya kuba bena Isalela balenga mwana ñombe wa ngolode kuba amba bamupopwelenga. Lesa waambile amba: “Namona bano bantu kabiji nanchi bo bantu bauma mashingo. Aki ndeke pano, bukaji bwami bwibabukile, nebonaune; bino obewa nkakwalula ke mukoka mukatampe.”—Lupu. 32:9, 10.

14. Mosesa waubilepo byepi pa byambo byo bamwambijile kwi Yehoba?

¹⁴ Jishimikila jatwajijila amba: ‘Mosesa wasashijile Yehoba, amba: Anweba Yehoba, bukaji bwenu bwibabukile ka, bantu benu bo mwafumya kala mu ntanda ya Ijipita na bulume bukatampe ne na kuboko kwakosa? Mambo ka bena Ijipita o bakambila’mba: Wibafumyamo na muchima watama amba nkebepayile mu mitumba ne kwibonauna mu kwibafumya pano pa ntanda. Lekai bukaji bwenu bwakatazha, muleke uno mulanguluko kwiboba bantu benu kyatama. Aki vulukai ba Abalahama ne Izaka ne Isalela bakalume benu, bo mwichipileko ne kwibambila’mba: Nkavuzha baana benu pamo nobe tubangabanga twa mwiulu, kabiji ayo ntanda yonse yo nalaya nkeipana ku baana benu namba bakeitambule ke yabo kikupu. Kabiji Yehoba walekele mulanguluko ye ajinga nanji wa kwiboba bantu banji kyatama.’—Lupu. 32:11-14.a

15, 16. (a) Mosesa wajinga na jishuko ka na mambo a byamwambijile Yehoba? (b) Mu ñanyi jishinda Yehoba mo ‘alekele mulanguluko ye ajinga nanji’?

¹⁵ Nanchi Mosesa wafwainwe kololako ndangulukilo ya Yehoba nyi? Ine kechi wafwainwe kuba bino ne! Nangwa kya kuba Yehoba waambile byo alangulukilenga kuba, pano bino byambo kechi byo byajinga bya kupezhako ne. Pa kwamba bino byambo, Yehoba waesekelenga Mosesa byonka byaubile Yesu mu kuya kwa kimye kwi Filipa ne mwanamukazhi Mungiliki. Mosesa bamupele jishuko ja kumwesha byajinga ndangulukilo yanji.b Yehoba watongwele Mosesa kwikala wakwambilako bena Isalela kwi aye, kabiji Yehoba wanemekele bingi mwingilo ye apele Mosesa kwingila. Nanchi Mosesa wafwainwe kulefulwa nyi? Abya wakonsheshe kwingijisha jino jishuko kutundaikilamo Yehoba kulubako bena Isalela ne kuba’mba alenge mukoka wakosa kufuma ku ba mu kisemi kyanji mwine Mosesa nyi?

¹⁶ Byambo byo aambile Mosesa byamwesheshe lwitabilo ne luketekelo lwanji mu bololoke bwa Yehoba. Byo aubile byamwesheshe amba watele muchima ku jizhina ja Yehoba kechi kwita muchima aye mwine ne. Kechi wakebele jino jizhina kunenwa bibi ne. Ne mu jino jishinda Mosesa wamwesheshe amba wayukile ‘muchima wa Yehoba’ mu bintu bya yewa mutundu. (1 Ko. 2:16) Bi ka byafuminemo? Na mambo a kuba Yehoba kechi wakebeletu amba kyo alangulukile kyubiwe ne, jishimikila janembwa na mupashi jaamba amba “walekele mulanguluko ye ajinga nanji.” Mu Kihebelu, bino byambo byakonsha kulumbulula amba Yehoba kechi waletele malwa o alangulukilenga kuleta pa mukoka yense ne.

Yehoba byo Aubile kwi Abalahama

17. Yehoba wamwesheshe byepi butekanye bukatampe pa mambo a byo aubile na bijikila bya kwa Abalahama?

¹⁷ Kyakumwenako kikwabo kya Yehoba byo aswisha bakalume banji kwikala na jishuko ja kwamba pa lwitabilo ne luketekelo lwabo ke kyokya kyaamba pa lusashijilo lwa kwa Abalahama pa mambo a Sodoma. Mu joja jishimikila, Yehoba wamwesheshe butekanye bwanji bukatampe byo alekele Abalahama kumusashijila jitanu na jisatu. Kimye kimo, Abalahama waambile bino byambo na jiwi jakosa amba: “Akyo ne, mwane, kya kuba’mba mwipaye baoloka pamo na babi, ne kwesakanya baoloka pamo na babi; akyo ne mwane. Aye Mutonyi uchiba mambo a ba pano pa ntanda ponse kechi obe kyaoloka nenyi?”—Nte. 18:22-33.

18. Tufunjilako ka kwi Yehoba byo aubile kwi Abalahama?

¹⁸ Tufunjilako ka ku jino jishimikila pa mambo a ndangulukilo ya Yehoba? Nanchi Yehoba wakebelenga Abalahama kwisamba ne aye pa kuba’mba afuukulepo bulongo nyi? Ine. Yehoba wakonsheshe kwamba kimyetu kitanshi ene mambo o afuukwijilepo bino. Pano byo aipwizhe ano mepuzho, Yehoba wapele Abalahama kimye kya kuswa byo afuukwilepo ne kuyuka ndangulukilo yanji aye Yehoba. Kabiji kino kyakwashishe Abalahama kuyukisha lusa lukatampe lwa Yehoba ne bololoke bwanji. Ee kine, Yehoba waubile bintu kwi Abalahama mu jishinda ja bulunda.—Isa. 41:8; Yako. 2:23.

Lufunjisho Kotuji

19. Twakonsha kulondela byepi byajinga Yoba?

¹⁹ Twafunda ka pa mambo a “muchima wa Yehoba”? Twafwainwa kuleka Mambo a Lesa kubumba ndangulukilo yetu kuba’mba ikale byonka biji ya kwa Yehoba. Kechi twafwainwa kukeba amba Yehoba alondelenga milanguluko yetu yapelelela ne kumuzhachisha kwingijisha bipimo ne ndangulukilo yetu ne. Yoba waambile amba: “[Lesa] kechi ye muntu pamo ne amiwa kya kuba’mba namukumbule ne kwiya nanji mu kije namba: Tukatotolole, ne.” (Yoba 9:32) Byonka byajinga Yoba, ne atweba inge twatendeka kuyuka ndangulukilo ya Yehoba, twafwainwa kwamba amba: “Talai, bino byo bya kutendekelakotu bya mu byubilo byanji; ne abya byo twaumvwa kokutepeta kwanji kuchechetu! Pakuba bino kululuma kwa bulume bwanji ñanyi wakonsha kwikukwatakanya?”—Yoba 26:14.

20. Twafwainwa kuba byepi inge twatanga jishimikila ja mu Kinembelo jakatazha kukwatakanya?

²⁰ Byonka byo tutanga mu Binembelo, twafwainwa kuba byepi inge twatanga jishimikila jakatazha kukwatakanya kikatakata inge jaamba pa ndangulukilo ya Yehoba? Inge kya kuba panyuma ya kupesapesa pa kintu kimo twakankalwa kutana mukumbu, twakonsha kwikimona nobe kibena kwitukwasha kukosesha luketekelo lwetu mwi Yehoba. Vulukainga kuba amba kimye kimo bintu bimo bitukwasha kumwesha lwitabilo lwetu mu byubilo bya Yehoba. Twayai twipelulenga ne kuyuka amba kechi tumvwisha byonse byuba Yehoba ne. (Sapwi. 11:5) Ne mu jino jishinda tukobila monka mwayila byambo bya mutumwa Paulo bya kuba amba: ‘Mamā byo byazhika bunonshi, ne maana, ne kuyukisha kwa Lesa! ne buchibamambo bwanji byo bwabula kukonsheka kuyukanyika, ne mashinda anji nao byo abula kukonsheka kwialondalonda! Mambo ñanyi wayuka biji mu muchima wa Nkambo? nangwa ñanyi waji wa kumubula maana? Nangwa ñanyi wasambile kumupa kintu amba akambwezhezhe? Mambo byonse bifuma mwi aye, ne kulengwa byalengelwe kwi aye, kabiji ne kwikala byamwikajila aye yenka. Lukumo lwikale kwi aye myaka ne myaka. Amena.’—Loma 11:33-36.

[Tubyambo twa mushi]

Mukivuluka Nyi?

• Ki ka kyafwainwa kwitukwasha kuchinuzhuka muteeto wa kupamo Yehoba mambo kupichila mu kwingijisha bipimo byetu?

• Kumvwisha byubilo bya kwa Yesu kwakonsha kwitukwasha byepi kwikala ‘balunda ne Yehoba’?

• Mwafunjilako ka kwi Yehoba pa byo esambilenga ne Mosesa ne Abalahama?

[Bipikichala pa peja 5]

Tufunjilako ka ku ndangulukilo ya kwa Yehoba mu byo aubile kwi Mosesa ne Abalahama?