BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w11 10/1 pp. 27-31
  • Baibolo Upimpula Bwikalo Bwa Bantu

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Baibolo Upimpula Bwikalo Bwa Bantu
  • Kyamba kya Usopa—2011
  • Byambo Bipashako
  • Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu
    Kyamba kya Usopa: Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu
  • Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu
    Kyamba kya Usopa: Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu
  • Nanchi Bena Kilishitu Bafwainwa Kupopwela Lesa pa Bishimikwa byo Bamona’mba Byazhila Nyi?
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya bena kengi)—2016
  • Baibolo Upimpula Bwikalo bwa Bantu
    Kyamba kya Usopa—2009
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2011
w11 10/1 pp. 27-31

Baibolo Upimpula Bwikalo Bwa Bantu

MAMBO KA mwanamukazhi wajinga na myaka ya mu ma 60 o alekejile kupopwela bankishi? Ki ka kyalengejile mumpe wa bupopweshi bwa ba Shinto kuleka mwingilo wanji pa kishimikwa kya kupopwelamo ne kwikala mwina Kilishitu? Nga mwanamukazhi wakomejile mu kisemi kingi kufumatu pa kusemwa washinjile byepi milanguluko ya kumvwa’mba bamulekelela? Akiumvwai bano bantu byo baamba.

“Pano Luno Kechi Nemuzha wa Bankishi ne.”—ABA DANSOU

MWAKA YE ASEMEKELWE: 1938

KYALO: BENIN

MWAPITA BWIKALO BWANJI: WAPOPWELANGA BANKISHI

BWIKALO BWA KALA: Nakomejile mu So-Tchahoué, muzhi uji mu mpunzha yavula mema iji kwipi na kizhiba. Bangikazhi ba mu uno muzhi bakwata masabi, kulela bañombe, bambuzhi, mikooko, bankumba ne bañonyi. Mu ino mpunzha mikwakwa kafwamo, onkao mambo bantu inge babena kukeba kwenda bengijisha mato. Kabiji bashimika mazubo a bichi ne nsono nangwa kya kuba bamo bashimika a matafwali. Bantu bavula ku ino mpunzha bayanji. Nangwa kiji byonkabyo, kechi kuji bumbanzhi byonka biji mu mizhi ikatampe ne.

Byo nakijinga mwanyike, batata betutwajile amiwa ne kolojami wamukazhi ku sukulu wa bupopweshi kwikalatu banabakazhi, ko betufunjishe bintu bya kisho kyo baitabilamo. Byo nakomene, natendekele kupopwela Dudua (Oduduwa) lesa wa kisho kya bena Yoruba ye waikele ke lesa wami. Nashimikile kishimikwa kya kupopwelamo uno lesa kabiji kimye kyonse napananga milambo ya bilungwa, manyi afuma ku bichi bya tumbiji, bakolokofwa, banzolo, bankunda ne banyamatu bakwabo. Ino milambo yajinga bingi na mutengo, kabiji yantailanga mali avula bingi.

BAIBOLO BYO APIMPWILE BWIKALO BWAMI: Byo natendekele kufunda Baibolo, nafunjile’mba Yehoba ye Lesa wakine kwapwa. Nafunjile ne kuba’mba kechi ukeba kwingijisha bankishi mu mpopwelo ne. (Kulupuka 20:4, 5; 1 Kolinda 10:14) Nayukile kyo nafwainwe kuba. Onkao mambo, nataile bipashañano byonse ne kufumya mu nzubo yami byonse byo naingijishanga pa kupopwela bankishi. Nalekele kwipuzha ba mumpe pa bintu bikamweka, kabiji nalekele bisho bya bupopweshi ne bya pa kijilo.

Byo najinga mwanamukazhi wakoma uji na myaka ya mu ma 60, kechi kyampelejile kupimpula bwikalo mu jino jishinda ne. Balunda nami, balongo bami ne ba kinkalankulo bamanyikilenga bingi ne kuñendeleka. Bino nalombele kwi Yehoba namba ampe bulume bwa kuba kyawama. Natananga lutekenesho mu byambo biji mu Byambo bya Mana 18:10 bya kuba’mba: “Jizhina ja Yehoba kyo kyamba kyakosa; waoloka unyemena monka ne kupuluka upuluka.”

Kikwabo kyankwashishe ke kutanwa ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Akuno ko ko nataine butemwe bwa bwina Kilishitu, kabiji naumvwine bingi bulongo mambo bano bantu beseka kwikela mwayila mizhilo ya mu Baibolo ya byubilo byawama. Bintu byo namwene byandengejile kushiinwa amba Bakamonyi ba kwa Yehoba bo bupopweshi bwakine.

BYO NAMWENAMO: Kulondela mafunde a mu Baibolo kwandengela kwikala na bulunda bwawama na baana bami. Kabiji ñumvwa nobe bañangata kisendwa kyanema kyajinga pa bipuzhi. Naonawinenga mali mu kupopwela bankishi babula kupema mo nabulanga kumwenamo nangwa kintu ne. Pano luno mbena kupopwela Yehoba, wapana jishinda ja kupwishishamo makatazho etu onse. (Lumwekesho 21:3, 4) Nasangalala bingi mambo luno kechi nemuzha wa bankishi ne, pakuba ñingijila Yehoba! Mwi aye mo mo natana bukikizhi ne luzhikijilo lwa kine.

“Natendekele Kukeba Lesa Kufumatu ku Bwanyike.”—SHINJI SATO

MWAKA YE ASEMEKELWE: 1951

KYALO: JAPAN

MWAPITA BWIKALO BWANJI: MUMPE WA BUPOPWESHI BWA BA SHINTO

BWIKALO BWA KALA: Nakomejile mu taunyi wa Fukuoka Prefecture. Bansemi bami batemenwe bingi bya bupopweshi; kufumatu ku bwanyike, bamfunjishe kuchina ne kunemeka balesa ba ba Shinto. Byo najinga nsongwalume, nalangulukanga pa lupulukilo lwami kabiji nakebeshanga bingi kukwasha bantu bajinga na makatazho. Navuluka kimye kyo natendekeletu sukulu, mufunjishi waipwizhe bonse mu kalashi mingilo yo tukengilanga inge twakoma. Bakwetu mo twafunjilanga bajinga na luketekelo lwakosa bingi nabiji lwa kwikala bashayuka ba bya sayansi. Amiwa naambile’mba nkeba kwingijila Lesa. Byo naambile bino, bonsetu bansekele.

Byo napwishishe sukulu, natendekele kufunda sukulu wa kwikala mufunjishi wa bya bupopweshi. Byo nafunjilenga uno sukulu, namonañene na mumpe wa bupopweshi bwa ba Shinto wantangijile buku uji na nkupiko ifita pa kimye kyabaya bingi. Juba jimo wangipwizhe amba, “Sato, wamuyuka awe buku nyi?” Namwenejiletu ku nkupiko ya uno buku, onkao mambo, nakumbwile’mba: “Baibolo.” Wañambijile’mba: “Yense ukeba kwikala mumpe mu kipwilo kya ba Shinto wafwainwa kutanga uno buku.”

Naile na kupota Baibolo. Natujile Baibolo pa mpunzha pawama bingi po natulanga mabuku kabiji namulaminenga bingi bulongo. Na mambo a kuba napayankene na bya ku sukulu, kechi naikalangapo na kimye kya kumutanga ne. Byo napwishishe sukulu, natendekele kwingila mwingilo wa bu mumpe pa kishimikwa kya kupopwelapo kya ba Shinto. Kintu kyo nakebeshanga kufumatu ku bwanyike kyaubiwe.

Nangwa byonkabyo, kechi papichile kimye kyabaya ne, nataine kuba’mba kwikala mumpe wa ba Shinto kechi kwajinga byonka byo naketekejilenga ne. Ba mumpe bavula kechi bamweshanga butemwe ne kuta muchima bakwabo ne. Kabiji bavula kechi bajinga na lwitabilo ne. Umo wajinga mukulumpe pe amiwa wambujile’mba: “Umvwe ukeba kubanda pano, wafwainwa kwambanga pa buntemwamaana. Kwamba pa lwitabilo kechi kwaswishiwa ne.”

Bino byambo byandengejile kulefulwa na bupopweshi bwa ba Shinto. Nangwa kya kuba natwajijile kwingila pa kishimikwa kya kupopwelamo, natendekele kupesapesa bupopweshi bukwabo. Pano bino, kafwako nangwa bumo bwaubilenga byawama ne. Byo napesele peselenga bupopweshi bwavula, po po nakijilemo ne kulefulwa. Nataine’mba mu bupopweshi bonse kafwamo bukine.

BAIBOLO BYO APIMPWILE BWIKALO BWAMI: Mu 1988, nasambakene muntu wa mu bupopweshi bwa ba Buddha wantundaikile kutanga Baibolo. Po po navulukile byambujile mumpe wa ba Shinto myaka ibiji yapichilepo, naye wambujile kuba byonkabyo. Nafuukwilepo kuba byo bambujile. Byo natendekele kutanga Baibolo, ponkapotu natemenwe bingi bintu byo natangilenga. Bimye bimo natanganga bufuku bonse kufika ne lukelo.

Bintu byo natangile byandengejile kukeba kulomba kwi Lesa mwina Baibolo. Natendekejilepo kulomba lulombelo lwa kumwenako luji mu Mateo 6:9-13. Nabwezhabwezhangapo luno lulombelo kimye kyonse inge papita maola abiji kabiji naubanga bino aku saka mbena kwingila mwingilo wami pa kishimikwa kya kupopwelamo.

Najinga na mepuzho avula bingi pa bintu byo natangilenga. Pa kikye kimye saka nasongola kala, kabiji nayukile namba Bakamonyi ba kwa Yehoba bafunjisha bantu Baibolo mambo kala bafwakashijilepo ne mukazhami. Naichilepo Kamonyi wamukazhi umo ne kumwipuzha mepuzho avula bingi. Naumvwine bingi bulongo byo akumbwile mepuzho onsetu kwingijisha Baibolo. Wankebejile Kamonyi wamulume kuba’mba afundenga Baibolo ne amiwa.

Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, natendekele kutanwa ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kechi nayukile kuba’mba pa Bakamonyi batainweko pajinga ne boba bo nalengulwile kala ne. Nangwa byonkabyo, bañimwine ne kuntambwila bingi bulongo.

Pa kuno kupwila, nafunjile kuba’mba Lesa ukeba banabalume kutemwa bakazhi babo ne kunemeka ba mu kisemi. Kimye kyo najinga mumpe, natele bingi muchima pa uno mwingilo ne kulekelela mukazhami ne baana bami babiji. Nataine kuba’mba natanga bingi muchima ku byaambanga bantu baiyanga na kupopwela pa kino kishimikwa, pano bino kechi natanga muchima ku byaambanga mukazhami ne.

Byo natwajijile kufunda, nafunjile byavula pe Yehoba kabiji byandengejile kufwenya kwipi ne aye. Byepelo nabiji Loma 10:13 byaamba’mba: “Yense wita pa jizhina ja Yehoba ukapuluka,” byamfikile bingi pa muchima. Lesa ye nakebelenga kufumatu ku bwanyike, pano namutaine!

Natendekele kumvwa amba kechi nafwainwe kwikala pa kino kishimikwa kya ba Shinto ne. Patanshi, naakaminwe namba bantu bakammona byepi inge nafuma mu bupopweshi bwa ba Shinto. Pano bino kimye kyonse nalangulukanga namba inge natana Lesa wakine nkafumamo. Byo kyafikile kimye kya mwela wa mebele mu 1989, nafuukwilepo kulondela byambujile jiwi jami ja mu muchima. Onkao mambo, nafumine pa kino kishimikwa ne kwipana mu maboko a Yehoba.

Kufuma pa kino kishimikwa kechi kwapelele ne. Bakulumpe bami bankajipijile bingi ne kunkanjikizha amba ngikale. Kintu kyakijilemo kunkatazha ke kubula bansemi bami kyo nafuukwilepo. Byo nailenga ku nzubo, najinga bingi na kijikila kabiji muchima kechi waikele munda ne, kabiji maulu ami azakaminenga! Naimenenga bimye byavula bingi mu jishinda na kulomba kwi Yehoba namba ankoseshe.

Byo nafikile pa nzubo ya bansemi bami, patanshi naumvwine moyo wa kwibabula jashi. Papichile kimye kyabaya bingi, kyapeleleko panyuma ya kulombapo nabujile batata byonse. Nebabujile namba natana Lesa wakine kabiji nafuma mu bupopweshi bwa ba Shinto namba nkamwingijile. Batata kibashinkile bulaka kabiji bajinga bingi na bulanda. Balongo bami bakwabo baishile amba banjimbaike. Kechi nakebelenga kufichisha balongo bami ku muchima ne, kabiji pa kimye kimotu, nayukile kuba’mba kwingijila Yehoba kyo kintu kyawama kyo nafwainwa kuba. Mu kuya kwa kimye, kintu kyo nafuukwilepo kyalengejile balongo bami kunnemeka.

Nangwa kya kuba nafumine pa kino kishimikwa kya ba Shinto, nakebewenga kupimpula milanguluko yami. Bwikalo bwa bu mumpe bwakatezhe bingi kufuma mu milanguluko yami. Naesekele kuvulañanyako, bino bimye byavula navulukanga bwikalo bwami bwa kala.

Kwajinga bintu bibiji byankwashishe kufumya ino milanguluko mu muchima. Kitanshi, nafumishe byonse byajinga mu nzubo byo naingijishanga mu bupopweshi bwami bwa kala. Kepo nasokele byonsetu, mabuku, bipikichala ne bintu bikwabo bya mutengo byo najinga nabyo. Kya bubiji, natendekele kupwanañana na Bakamonyi kimye kyonse. Bano balunda bankwashanga bingi ne kuntundaika. Pachepache, natendekele kuvulama bwikalo bwami bwa kala.

BYO NAMWENAMO: Kechi natanga muchima ku mukazhami ne baana bami ne, kabiji kino kibalengelanga kumvwa mukose. Pano byo natendekele kwikala nabo kimye kyabaya, byonka bifunjisha Baibolo banabalume kuba, twakwatankene. Mu kuya kwa moba, mukazhami naye watendekele kwingijila Yehoba pamo ne amiwa. Mwanetu wamulume ne wamukazhi ne bamwatawanji bonse twakwatankana mu bupopweshi bwakine.

Umvwe navuluka byo nakebanga kwingijila Lesa kufumatu ku bwanyike ne kukwasha bantu, namona kuba’mba natana byonse byo nakebelenga ne bikwabotu. Nkankalwa ne bya kwamba pa kusanchila Yehoba.

“Nayukile namba kuji kyo nabula.”—LYNETTE HOUGHTING

MWAKA YE ASEMEKELWE: 1958

KYALO: SOUTH AFRICA

MWAPITA BWIKALO BWANJI: NALANGULUKANGA NAMBA BANSEMI BAMI BANTAYA

BWIKALO BWA KALA: Nasemekelwe mu taunyi wa Germiston mwajinga mukochi, pano bino kechi mwavujile bumbanzhi ne. Byo bamwene kuba’mba kechi bakakonsha kundama ne, bansemi bami bafuukwilepo kumpana ku bantu bangi. Byo najinga na moba a kusemwa 14, bamulume ne mukazhi bajinga na butemwe bantambwile ne kwikala ke bamama ne batata. Nangwa byonkabyo, byo nayukile mwapita bwikalo bwami, natendekele kulanguluka amba bansemi bami bantaya. Natatwile kulanguluka namba bansemi bandaminenga kechi bo bansema ne, kabiji kechi bangyuka bulongo ne.

Byo najinga pepi kufikizha myaka 16, natendekele kuya mu bishimikwa mo bapotesha malwa, ko nazhanga na balunda nami ne kuteleka ku nyimbo yo baimbanga. Byo nafikizhe myaka 17, natendekele kupepa fwanka. Nakebelenga kwikala na ka mubiji kacheche byonka biji bantu bo namwene bo bamwesha pa kutentemesha busulu bwa fwanka. Byo nafikizhe myaka 19, natendekele kwingila mu Johannesburg, mo nafikenejiletu kutendeka kupwanañana na bantu batama. Mu ka kimyetu kacheche, natendekele kwingijisha ñambilo yatama, kupepa fwanka wavula ne kutoma malwa avula bingi ku mpelo ya milungu.

Nangwa byonkabyo, nabambakene kya kine kine. Nateyanga mpila ya babakazhi ne kukayatu makayo akwabo. Kabiji naingilanga bingi na ngovu mwingilo wami ne kutumbalala mu busendwe bwa makompyuta. Kyafuminemo, naikele na mali avula bingi kabiji bantu bavula baambanga amba ne munonshi. Nangwa byonkabyo, kechi najinga na lusekelo ne, namonanga nobe naeleka kabiji bwikalo bwami kechi bwawamine ne. Mu muchima wami nayukile namba kuji kyo nabula.

BAIBOLO BYO APIMPWILE BWIKALO BWAMI: Byo natendekele kufunda Baibolo, nafunjile’mba Yehoba ke Lesa wa butemwe. Nafunjile ne kuba’mba wamwesha butemwe kupichila mu kwitupa Mambo anji Baibolo. Kiji nobe witunembela nkalata pa muntu pa muntu ya kwitutangijila. (Isaya 48:17, 18) Nayukile kuba’mba inge mbena kukeba kumwenamo mu lutangijilo lwa Yehoba lwa butemwe, nafwainwa kupimpula bintu byavula mu bwikalo bwami.

Lupimpu lumo lo nafwainwe kuba ke kusala bantu ba kupwanañana nabo. Nalangulukilepo bingi pa byambo biji mu Byambo bya Mana 13:20, byaamba’mba: “Awa wenda na ba mana ukekala ke wa mana; pakuba awa wenda ne bakosama ukamona byakatazha.” Jino jifunde jandengejile kusha balunda nami ba kala ne kwikala na balunda bakatataka mu Bakamonyi ba kwa Yehoba.

Kintu kyakijilemo kunkatazha kuleka ke kupepa fwanka; mambo napijilwe nanji. Nashinjile luno lukatazho pachepache, pano bino mwafumine lukatazho lukwabo. Kuleka kupepa fwanka kwandengejile kubaya kya kuba nanungilepo mapaunji 30 (13.6 kg)! Kino kintu kyandengejile kulefulwa kabiji papichile myaka jikumi pa kuba’mba ngikale na mubiji mucheche. Nangwa byonkabyo, nayukile namba kuleka kupepa fwanka kyo kintu kyawama kyo nafwainwe kuba. Nalombelenga kwi Yehoba kimye kyonse, kabiji wampele bulume bwa kushinda kino kyubilo.

BYO NAMWENAMO: Pano luno nji na butuntulu bwa mubiji bwawama. Kabiji natondwa na byo nji nabyo, kechi nkeba kwikala na lusekelo lwa pa ka kimye kacheche lufuma mu kukebesha nkito ya ku mubiji, kutumbalala ne kwikala na bunonshi ne. Mu kifulo kya byobyo, ntana lusekelo mu kubulako bakwetu bukine bwa mu Baibolo. Kyafumamo, bakwetu ba bakazhi basatu bo naingilanga nabo kala luno tubena kwingijila Yehoba pamo nabo ne bamwatawami. Bansemi bankomesheshe saka bakyangye kufwa, nesambile nabo pa mulaye wa mu Baibolo wa lusanguko lwa mu paladisa pano pa ntanda.

Kufwenya kwipi ne Yehoba kwankwasha kushinda milanguluko ya kumvwa’mba bansemi bami bantaya. Yehoba wankwasha kuyuka amba kechi nalekelelwa ne, wauba bino kupichila mu kundeta mu kisemi kya bakwetu ba mu lwitabilo kya ntanda yonse. Muno mo mo natana bamama, batata, balongo ne banyenga.—Mako 10:29, 30.

[Kipikichala pa peja 28]

Mu Bakamonyi ba kwa Yehoba,natanamo butemwe bwa bwina Kilishitu

[Kipikichala pa peja 29]

Kishimikwa kya kupopwelamo kya ba Shinto kyo napopwelangamo

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu