Bakalume Bakishinka Bakala Batangijilwanga Na Mupashi Wa Lesa
“Nkambo Yehoba wantuma amiwa pamo ne Mupashi wanji.”—ISA. 48:16.
1, 2. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikela mwayila lwitabilo, kabiji kwisamba pa bakalume bakishinka bakala kusakwitutundaika byepi?
KUTENDEKATU kimye kyajingako Abela kufika ne lelo jino, kyamwekeshatu patoka kuba’mba: “Kechi bantu bonse baji na lwitabilo ne.” (2 Tesa. 3:2) Ki ka kilengela muntu kwikala na lwitabilo, kabiji ki ka kyakonsha kumukwasha kwikala wakishinka? Lwitabilo lwiya na byotumvwa mu Mambo a Lesa. (Loma 10:17) Lwitabilo ke lubaji bya kipangwa kya mupashi wazhila wa Lesa. (Nga. 5:22, 23) Onkao mambo, twafwainwa kwikala na mupashi wazhila pa kuba’mba tukonshe kwikelanga mwayila lwitabilo.
2 Kechi kyakonsha kuyilamo kulanguluka’mba bano banabalume ne banabakazhi lwitabilo lo bajinga nalo basemenwetu nalo ne. Bantu bakishinka botutangapo mu Baibolo ‘bajingatu bantu byonka byo tuji.’ (Yako. 5:17) Kimye kimo bazhinaukanga, baumvwanga moyo kabiji baubanga ne bilubo, nangwa byonkabyo, “batambwile bulume” bwa mupashi wa Lesa bwakwibakwasha kushinda meseko. (Hebe. 11:34) Kwisamba pa bibakwashanga mupashi wa Yehoba kusakwitutundaika kutwajijila kwikala bakishinka, kushindanga meseko a lwitabilo o tutalañana nao byonka byo tukelwa kuba.
Mupashi wa Lesa Wamukoseshe Mosesa
3-5. (a) Twayuka byepi kuba’mba Mosesa bamukwashanga ku mupashi wazhila? (b) Kyakumwenako kya kwa Mosesa kitufunjishapo ka pe Yehoba byo apana mupashi?
3 “Mosesa wajinga kimote kukila bantu bonse” bajingako mu 1513 B.C.E. (Bala. 12:3) Uno kalume wa Lesa wakokele muchima bamupele mwingilo mukatampe mu mukoka wa bena Isalela. Mupashi wa Lesa wakwashishe Mosesa kwaula bungauzhi, kuchiba mambo, kunemba, kutangijila ne kuba byakukumya. (Tangai Isaya 63:11-14.) Bino pa kimye kimo wijizhañenye amba mwingilo wakila pa bulume bwami. (Bala. 11:14, 15) Yehoba “waangachilepo mupashi” wajinga pe Mosesa ne kwabilapo banabalume bakwabo 70 bamukwashangako kwingila uno mwingilo. (Bala. 11:16, 17) Mwingilo ye bapele Mosesa wamwekelenga kubaya bingi, nangwa byonkabyo, aye nangwatu boba banabalume 70 bamukwashangako kechi baingilanga bunke bwabo ne.
4 Mosesa bamupele mupashi wazhila wa kumukwasha kwingila mwingilo ye bamupele. Panyuma ya luno lupimpu, Mosesa watwajijile kwikala na mupashi wakumukwasha kwingila mwingilo wanji. Kechi washajile na mupashi mucheche kabiji banabalume 70 nabo kechi bebapele mupashi wavujisha ne. Yehoba witupa mupashi kwesakana na byo tubena kupitamo. “Kechi upana Mupashi na kupima ne,” upana “mu kuyula kwanji.”—Yoa. 1:16; 3:34.
5 Nanchi mubena kuchinchika meseko amo nyi? Nanchi bya kuba mu bwikalo bibena kuvujilakotu nyi? Abya mwibikako kukwasha ba mu kisemi kyenu ku mupashi ne kwibamwena bya mu bwikalo akwe saka muji na bijikila bya mitengo ya bintu ibena kubailakotu ne lukatazho lwa kukolwakolwa nyi? Nanchi muji na mingilo ikatampe mu kipwilo nyi? Yukai kuba’mba Lesa wakonsha kwimupa mupashi wa kwimukwasha kuchinchika meseko.—Loma 15:13.
Mupashi Wazhila Wakwashishe Bezalela Kwikala Sendwe
6-8. (a) Mupashi wa Lesa wakwashishe Bezalela ne Oholyaba kuba ka? (b) Ki ka kimwesha kuba’mba Bezalela ne Oholyaba bebatangijile ku mupashi wa Lesa? (c) Mambo ka byaubile Bezalela o bitutundaikila?
6 Bwikalo bwa kwa Bezalela wajingako mu moba a kwa Mosesa bumwesha patoka bingila mupashi wa Lesa. (Tangai Kulupuka 35:30-35.) Bezalela bamutongwele kutangijila mwingilo wa kulenga bya mu tente wa lusambakeno. Nanchi wayukijile jimo bya kwingila uno mwingilo mukatampe nyi? Kampe, bino mwingilo ye ayukishe wajingatu wa kufyatula matafwali a bena Ijipita. (Lupu. 1:13, 14) Pano Bezalela wakonsheshe byepi kwingila uno mwingilo wakatezhe bingi? Yehoba ‘wamuyuzhizhe na mupashi wa Lesa ne na munkonsha ne na milangwe ne na maana ne na busendwe amba alanguluke bulongo bya kwingila na manono . . . mingilo yonse ya busendwe.’ Mupashi wazhila wanungulwile kya bupe kyajinga ne Bezalela. Byobyo kyajinga ne kwi Oholyaba. Bezalela ne Oholyaba bafwainwa bamuyukile bingi uno mwingilo mambo bafunjishanga ne bakwabo bya kuba. Kya kine, Lesa ye wikibikile mu michima yabo.
7 Kishinka kikwabo kimwesha kuba’mba Bezalela ne Oholyaba bebatangijilanga ku mupashi wa Lesa ke buya ne kukosa kwa bintu byo balengelenga. Byo balengele byaikele myaka 500 saka bebingijishatu. (2 Moba 1:2-6) Bezalela ne Oholyaba bapusana bingi na balenga byakulengalenga lelo jino, abo kechi bafwachikilepo mazhina abo pa byo balengele ne. Munema wayile kwi Yehoba pa byonse byo baubile.—Lupu. 36:1, 2.
8 Lelo jino bakonsha kwitupa mingilo yakobankana ikebewa kufunda bulongo bya kwingila nabiji kushimika, kupulinta, kunengezha kushonkena kwa nkambi, kwingilako mwingilo wakukwasha boba baponenwa na bya malwa, kwisamba na badokotala mu bipatela paimena lwitabilo lwetu pa mambo a kubikwa mashi. Ino mingilo ya basendwe, pano javula beingila ku bamingilo bepana babula kufunda kya kine kine ino mingilo. Mupashi wa Lesa wibakwasha kwingila bulongo. Nanchi mukankazhama kuswa kwingila mingilo ya Yehoba ne kulanguluka’mba kuji bakwabo bafikilamo kwingila ino mingilo kukila anweba nyi? Vulukainga kuba’mba mupashi wa Yehoba wakonsha kwimupa maana ne bulume bwa kwimukwasha kwingila bulongo mingilo yo emupa.
Mupashi wa Lesa Wakwashishe Yoshua Kutangijila Bulongo
9. Ki ka kyamwekejile bena Isalela kimye kyo bafumine mu Ijipita, kabiji kino kyaletele ñanyi bwipuzho?
9 Kabiji mupashi wa Lesa wakwashishe kalume wa Lesa mukwabo wajinga mu moba ajingako Mosesa ne Bezalela. Bantu ba Lesa byo bafuminetu mu Ijipita bebalukukile ku bena Amaleki pa kubula ne mambo ne. Pano kimye kyafikile bena Isalela kya kwizhikijila ku balwanyi. Nangwa kya kuba kechi bapijilwe kulwa nkondo ne, bena Isalela balwile ino nkondo itanshi kufuma kimye kyo bafumine mu buzha. (Lupu. 13:17; 17:8) Onkao mambo, pakebewenga muntu wa kwibatangijila mu nkondo. Pano ñanyi wafwainwe kwibatangijila?
10. Ki ka kyalengejile bena Isalela kushinda mu nkondo byo batangijilwenga ne Yoshua?
10 Yoshua ye wasajilwe kwikala ntangi. Pano ñanyi mingilo yo aingijilepo yakonsheshe kumulengela kufikilamo kwikala ntangi? Buzha, kutobola mulobwe wa matafwali ne kutolaula mana yo mingilotu yo ayukile. Ee ibyo kuba’mba bankambo yanji Yoshua, ba Elishama bajinga bakulumpe ba mu mukoka wa bena Efelaimu kabiji kyamweka batangijilanga kipanyi kimo kya banabalume 108,100, pa bipanyi bisatu bya nzhita ya bena Isalela. (Bala. 2:18, 24; 1 Moba 7:26, 27) Bino Yehoba wakambizhe kupichila mwi Mosesa amba Yoshua ye wasajilwe kutangijila nzhita ya bena Isalela kushinda balwanyi kechi Elishama nangwa mwananji Nuni ne. Nkondo yakosele kya kuba ne juba jaalukile sabalwatu. Bena Isalela bashinjile balwanyi babo mu ino nkondo mambo Yoshua wakokelanga na muchima yense kabiji wanemekele bingi lutangijilo lwa mupashi wazhila wa Lesa.—Lupu. 17:9-13.
11. Twakonsha kwingila byepi bulongo mwingilo wazhila byonka byaingijile Yoshua?
11 Yoshua ‘wayujile na mupashi wa maana’ ye waswaine Mosesa. (Mpitu. 34:9) Mupashi wazhila kechi wamulengejile kwaula bungauzhi, nangwa kuba bya kukumya byonka byo akwashishe Mosesa ne, bino wamulengejile kutangijila nzhita ya bena Isalela ayo yaishile kushinda ne bena Kenana. Lelo jino, twakonsha kwiumvwa kubula kufikilamo kwingila mingilo yazhila ya Lesa. Bino, byonka byo kyajinga kwi Yoshua, ne atweba twafwainwa kuketekela’mba twakonsha kwingila inge twatapo muchima kulondela mikambizho ya Lesa.—Yosh. 1:7-9.
“Mupashi wa Yehoba Wamwikijile Gidiona”
12-14. (a) Kushinda nzhita ikatampe ya bena Mijanyi kwingijisha banabalume 300 kumwesha ka? (b) Yehoba wamukoseshe byepi Gidiona? (c) Lesa witulaya ka lelo jino?
12 Yoshua byo afwile, Yehoba watwajijile kumwesha bulume bwanji byo bwakonsha kukwasha bakalume banji bakishinka. Mu buku wa Mitonyi muji mashimikila a bantu “batambwile bulume mu kubula kukosa kwabo.” (Hebe. 11:34) Lesa wamukwashishe Gidiona na mupashi wazhila kulwa nkondo ya kwimenako bantu banji. (Mito. 6:34) Nzhita ya kwa Gidiona yakepele bingi kwiyesakanya na ya bena Mijanyi, mushilikale umo wajinga na balwanyi bana bakulwa nabo. Ino nzhita icheche ya bena Isalela kwi Yehoba yabayishe. Wakambizhizhe Gidiona jibiji kukepeshako bashilikale kya kuba mushilikale umo wanankaminenga balwanyi 450. (Mito. 7:2-8; 8:10) Bano bashilikale bachechetu bobo akebele kwingijisha Yehoba. Panyuma ya kushinda, ñanyi wakonsheshe kwipuma mu kyaji amba ye walengela kuba’mba bashinde?
13 Gidiona ne nzhita yanji benengezhezhe kulwa nkondo. Inge kya kuba mwajinga pa ino nzhita, nanchi kuyuka’mba bajinga na moyo bebabwezha ku muzhi kwakonsheshe kwimulengela kuchinchika nyi? Inyi kulanguluka pa byakonsha kufumamo kwakonsheshe kwimulengela kukakilwa nyi? Kechi twakonsha kuzhinauka’mba Gidiona wakinkile manungo mwi Yehoba ne, mambo waubile byo bamwambijile. (Tangai Mitonyi 7:9-14.) Yehoba kechi wamukalukijile Gidiona byo amwambijile’mba amumweshe kiyukilo kyakumwesha’mba uji nanji ne. (Mito. 6:36-40) Pakuba aye wakoseshe lwitabilo lwa kwa Gidiona.
14 Yehoba uji na bulume bukatampe bwakupulusha bantu banji. Wakonsha kupulusha bantu mu kizumba kiji kyonse, kabiji wakonsha kuba bino kwingisha bantu babula bulume. Kimye kimo twakonsha kumona nobe twakepa nangwa kupelelwa. Kechi tuketekela kuba byakukumya byonka byo kyajinga kwi Gidiona ne, pano bino twakonsha kuketekela kutangijilwa na mupashi kupichila mu Mambo a Lesa ne kipwilo kitangijilwa na mupashi. (Loma 8:31, 32) Kabiji milaye ya Yehoba ikosesha lwitabilo ne kwitulengela kushiinwa’mba kya kine ye Nkwasho wetu!
“Ponkapo Mupashi wa Yehoba Wamwikijile Yefita”
15, 16. Mambo ka mwana wamukazhi wa kwa Yefita o aikejile na muchima wawama, kabiji kino kitundaika byepi bansemi?
15 Twayai twisambe pa kyakumwenako kikwabo. Bena Isalela bajinga pepi kulwa nkondo na bena Amonyi, ponkapo “mupashi wa Yehoba wamwikijile Yefita.” Na mambo a kizaku kya kukeba kushinda ne kutumbijika Yehoba, Yefita wachipile luchipo lwabaile bingi. Wachipile kuba’mba umvwe Lesa wamukwasha kushinda bena Amonyi, yenka ukalupuka mu bibelo bya nzubo yanji na kumutundaila byo akabwela mu mutende ukekala ke wa kwa Yehoba. Yefita byo abwelelenga kufuma ku nkondo ko bakashinjile bena Amonyi , mwananji wamukazhi ye waishile lubilo na kumutundaila. (Mito. 11:29-31, 34) Nanchi kino kyamukankamikile Yefita nyi? Ine, mambo ye yenka mwana ye ajingatu nanji. Yefita waubile byo achipile kupichila mu kupana mwananji kuya na kwingijila pa nzubo ya Yehoba ku Shilo. Na mambo a kuba wajinga mupopweshi wakishinka wa Yehoba, mwana Yefita washiinwe kuba’mba byachipile shanji byafwainwa kubiwa. (Tangai Mitonyi 11:36.) Mupashi wa Yehoba wibapele bonse babiji bulume bwa kuchinchika.
16 Mwana wamukazhi wa kwa Yefita waikele byepi na uno muchima wa kwipana? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, lwitabilo lwanji lwakosele pa kumona mukoyo ne moyo wa kwakamwa Lesa wajinga na bashanji. Anweba bansemi, yukai’mba baana benu bamona bintu byo muba. Bintu byo mufuukula bimwesha’mba mwanemeka byo mwamba. Baana benu byo bomvwa ku milombelo yenu ya kufuma panshi ya muchima, ne byo mwibafunjisha bulongo, kubikapo ne byo muba bibamwesha byo kilumbulula kwingijila Yehoba na muchima yense. Baana benu inge ke bamone bino kikebalengela kwikala na kizaku kya kwingijila Yehoba. Kino kileta bingi lusekelo.
“Mupashi wa Yehoba Watendekele Kumutundaika” Samisonyi
17. Mupashi wa Lesa wakwashishe Samisonyi kuba ka?
17 Pano twayai twisambe pa muntu mukwabo. Bena Isalela byo bebakwachile buzha ku bena Filishitiya, “mupashi wa Yehoba watendekele kumutundaika” Samisonyi kupokolola bena Isalela. (Mito. 13:24, 25) Samisonyi bamupele ngovu ya kuba bintu byakukumya bikyangye kubapo muntu nangwa umo ne. Bena Filishitiya byo baongwele bena Isalela balongo ba kwa Samisonyi ne kumukwata, “mupashi wa Yehoba wamwikijile na bulume bwine bukatampe, kepo mfungwa yajinga ku maboko anji yaalukile nobe linenyi wapya, kabiji mfungwa yo akashilwe nayo yalakachiletu ku maboko anji.” (Mito. 15:14) Nangwatu kimye bulume kyo bwakepele na mambo kulubankanya kwanji mwine, ‘lwitabilo lwamulengejile’ Samisonyi kwikala jibiji na bulume bukatampe. (Hebe. 11:32-34; Mito. 16:18-21, 28-30) Mupashi wa Yehoba wakwashishe Samisonyi mu jishinda japusanako bingi mambo wajinga mu kizumba kyakatazha. Nangwa byonkabyo, ano mashimikila a kala etutundaika bingi lelo jino. Pano mu ñanyi jishinda?
18, 19. (a) Byaubile Samisonyi bitulengela kuketekela kutambula ka? (b) Mwamwenamo ka mu byo twisamba pa byaubile bakalume bakishinka mu uno mutwe?
18 Ne atweba twakinka manungo mu yenka uno mupashi wazhila waketekejilemo Samisonyi. Tumwesha bino pa kwingila mwingilo Yesu ye apele baana banji ba bwanga wa “kusapwila bantu ne kwibabujisha bulongo.” (Byu. 10:42) Uno mwingilo ukebewa kufunda bulongo bya kumwingila. Tumusanchila bingi Yehoba pa kwingijisha mupashi wanji kwitukwasha kwingila bulongo mingilo yapusana pusana yo etupa! Onkao mambo pa kwingila mwingilo wetu, twakonsha kwamba byonka byaambile ngauzhi Isaya amba: “Nkambo Yehoba wantuma amiwa pamo ne mupashi wanji.” (Isa. 48:16) Ee kya kine twingila na mupashi wa Lesa! Twatapo bingi muchima pa mwingilo saka twayuka kuba’mba Yehoba uketukwasha kufikilamo kwingila byonka byo akwashishe Mosesa, Bezalela ne Yoshua. Tushikula “mpoko ya mupashi wazhila, ko kuba amba mambo a Lesa” saka twayuka kuba’mba usakwitupa bulume byonka byo akwashishe Gidiona, Yefita ne Samisonyi. (Efi. 6:17, 18) Umvwe twakinka manungo mwi Yehoba kwitukwasha kushinda mikiika yakatazha, twakonsha kukosa ku mupashi byonka byakosele Samisonyi ku mubiji.
19 Kyamwekatu patoka kuba’mba Yehoba upesha bakosela mu mpopwelo ya kine. Kukokela lutangijilo lwa mupashi wazhila wa Lesa, kukosesha lwitabilo lwetu. Onkao mambo, kikawama bingi pa kwisamba mashimikila a mu Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki. Kwisamba pa ano mashimikila kuketulengela kuyuka mupashi wa Yehoba byo akwashishe bakalume banji bakishinka ba mu myaka kitota kitanshi, abo bajingako Pentekosita ya mu 33 C.E. saka ikyangye kufika ne bajiko saka yapita kala. Ano mashimikila tukesambapo mu mutwe walondelapo.
Mwatundaikwa byepi pa kuyuka mupashi wa Lesa byo akwashishe . . .
• Mosesa?
• Bezalela?
• Yoshua?
• Gidiona?
• Yefita?
• Samisonyi?
[Mabulañano pa peja 22]
Mupashi wa Lesa wakonsha kwitukosesha ku mupashi byonka byo akoseshe Samisonyi ku mubiji
[Kipikichala pa peja 21]
Anweba bansemi, byo mwingila na mukoyo mutundaika baana benu