Bya Kuba Inge Mwafwilwa

BAIBOLO wamba’mba: Mwanamulume wafwainwa ‘kutemwa mukazhanji byonka byo etemwa aye mwine.’ Mwanamukazhi naye “wafwainwa kwikala na mushingi mukatampe ku mwatawanji.” Bafwainwa kwingijila pamo nobe “mubiji umo.” (Efi. 5:33; Nte. 2:23, 24) Mu kuya kwa kimye bulunda bwa bamulume ne mukazhi bukosa bingi, kabiji ne butemwe bwabo buya na kubailako. Twakonsha kufwanyikizha buno bulunda ku mizhazhi ya bichi byamena pamo byo itabankanya. Ne milanguluko ya bamulume ne mukazhi bekala mutende nayo ikwatankana bingi.

Pano kyakonsha kwikala byepi inge umo wafwa? Buno bulunda bwakosa bubula kupwa saka baji na bumi, bupwa. Washala na bumi kimukola bingi ku muchima, umvwa bingi mukose, kimo kimye uzhingila nangwa kwizhachisha. Pa myaka 58 yo baikele mu masongola, ba Daniella bamwenepo bantu bavula bafwisha bakwabo ba mu masongola.a Bino bamwata wabo byo bafwile, baambile’mba: “Kala kechi nayukile byo kyumvwanyika inge wafwilwa ne. Muntu wakonshatu kuyuka inge kya mumwekela.”

BULANDA BUBULA KUPWA BUKIJI

Bapesa bya kupesapesa bamba’mba kafwako kintu kikola kumuchima kukila kufwisha mukwenu wa mu masongola ye watemwa ne. Bafwilwa bavula betabizha bino byambo. Ba Millie bamwata wabo bafwile kala. Byo baambilenga pa byo babena kupitamo, baambile’mba, “Ñumvwatu nobe nalemana.” Balumbulwilenga byo beumvwa ku muchima na mambo a kufwisha bamwata wabo bobaikele nabo mu masongola myaka 25.

Ba Susan balangulukanga’mba banabakazhi bafwilwa bajila bamwata wabo pa myaka yavula bakizhamo kumwesha bulanda. Panyuma ya kwikala mu masongola myaka 38, bamwata wabo bafwile. Luno papita ne myaka kukila pa 20, baambile’mba: “Ne bavuluka pa juba pa juba.” Javula bajila ne mipolo mambo bebatonga bingi.

Baibolo waamba’mba muntu wafwilwa kumuchima kukola bingi kabiji bulanda kechi bupwa bukiji ne. Sala byo afwile, mwatawanji Abalahama ‘watwelele na kuwowakana ne kumujila’ bingi. (Nte. 23:1, 2) Nangwa kya kuba wajinga na lwitabilo mu lusanguko, Abalahama wajinga na bulanda bukatampe mukazhanji byo afwile. (Hebe. 11:17-19) Yakoba mukazhanji Lechela ye atemenwe bingi byo afwile, kechi walekele kumutonga ne. Wambile pe aye na bulanda pa kwisamba na baana banji.—Nte. 44:27; 48:7.

Twakonsha kufunjilako ka ku bino bya kumwenako bya mu Binembelo? Bafwilwa bekala na bulanda pa myaka yavula. Twafwainwa kumonanga kujila kwabo mu bimye bya bulanda kuba’mba kibakola kumuchima kechi kumona nobe babula kuchinchika ne. Bakebewa kwibobila lusa ne kwibakwasha pa kimye kyabaya.

KUTATU MUCHIMA PA BYA KUBA PA JOJO JUBA

Wafwilwa bwikalo bukatazha bingi pa kutendeka kwikala bunke. Pa myaka yo baikala mu masongola, mwanamulume uyuka bya kutekenesha mukazhanji ne bya kumusangajika inge wapopomenwa nangwa inge bamufichisha kumuchima. Inge mwatawanji wafwa, ko kuba’mba washalatu kwa kubula wa kumutekenesha ne. Kyo kimotu, ne mwanamukazhi naye uyuka bya kulama ne kusangajika mwatawanji. Kafwako kyakonsha kwesakana na butemwe bo amumweshanga, byambo byanji byawama, ne byo amutele muchima ne. Inge mukazhi wafwa, mwanamulume bwikalo bukatazha bingi. O ene mambo bamo bafwilwa o bakaminwa kabiji kechi bayuka ne byo bakoba kulutwe ne. Ñanyi jifunde ja mu Baibolo jakonsha kwibakwasha kwikala mutende kwa kubula kwakamwa?

“Kange mubambishenga michima na mambo a juba ja kesha ne, mambo juba ja kesha jikebambisha na byajo. Langulukaitu pa lukatazho lwa pa jojo juba.” (Mat. 6:34) Mu bino byambo Yesu waambilenga kikatakata pa bintu bya mu bwikalo, nangwa byonkabyo bino byambo byakwasha ne bavula bafwisha bantu bo batemwa bingi. Byo papichile bañondo bavula panyuma ya lufu lwa bakazhi babo, ba Charles baambile’mba: “Namutonga bingi Monique, kabiji pa bimye bimo kikilamo ne kukilamo. Bino nayuka kuba’mba nkaleka kumvwa byo ñumvwa mu kuya kwa moba.”

Ba Charles batendekele kukasuluka “monka mu kuya kwa moba.” Ki ka kibakwashishe kuba bino? Baambile’mba: “Yehoba wankwashishe kutatu muchima pa bya kuba pa jojo juba.” Ba Charles bulanda kechi bwibalengejile kupelelwa ne. Bulanda kechi bwapwile mu juba jimo ne, bino kechi bwibalengejile kukakilwa ne. Inge mwafwilwa taingatu muchima pa bya kuba pa jojo juba. Kechi mwayuka bintu bikamweka pa juba jalondelapo byo bikemutekenesha ne.

Yehoba kechi walengele bantu kuba’mba bakafwenga ne. Lufu lwaishile na mambo a “mingilo ya kwa Diabola.” (1 Yoa. 3:8; Loma 6:23) Satana wingijisha lufu ne moyo kulengela bantu kwikala bazha banji babula luketekelo. (Hebe. 2:14, 15) Satana utemwa bingi inge muntu wapelelwa kya kuba kalanguluke’mba kechi ukekalapo na lusekelo ne, nangwatu mu ntanda ipya ya Lesa. Bundengamambo bwa kwa Adama ne bujimuku bwa kwa Satana bo bwaleta lufu lulengela bantu kwikala na bulanda bukatampe inge bafwilwa. (Loma 5:12) Yehoba ukafumyapo byonse bintu byatama byaleta Satana, ne lufu, kilwilo kyanji kyatama bingi. Pa bantu bavula bakasuluka ku moyo uleta Satana paji ne bafwilwa bajitu pamo ne anweba.

Ku boba bakasangulwa mu ntanda ipya pano pa ntanda bintu bikapimpulwa bingi, ne bwikalo bwa bantu nabo bukapimpulwa. Akilangulukai pa bansemi, bankambo yenu ne bashakulu bakwabotu bakasangulwa ne kutendeka kulumbuluka pamo na baana babo ne bankana babo. Kechi kukekala mukote ne, bonse bakabwela ku bwanyike. Banyike bakafunda bya kunemeka bashakulu, kupusanako na byo balanguluka pa bashakulu mu ano moba. Nanchi mwaitabila kuba’mba bino bintu bikamweka bikalengela bisemi kwikala bulongo nyi?

Kuji mepuzho avula bingi aamba pa lusanguko, kikatakata pa bafwilwa jibiji nangwa javula. Basadusea baipwizhe bwipuzho pa mwanamukazhi wafwishishe mwatawanji mutanshi, ne wa bubiji kufikatu ne ku wapeleleko. (Luka 20: 27-33) Pano kikekala byepi bano bantu byo bakasangulwa? Kechi twayuka ne, onkao mambo, kechi twafwainwa kufwanyikizhanga byo kikekala nangwa kwakamwa ne. Pa kino kimye, twafwainwa kuketekelatu mwi Lesa. Kintu kimo kyo twafwainwa kuyuka ke kya kuba’mba Yehoba ukoba bintu byawama kulutwe na lwendo, bintu byo twafwainwa kuketekela, kechi kuchiina ne.

LUKETEKELO LWA LUSANGUKO LWITUTEKENESHA BINGI

Lufunjisho lumo lwapela kumvwa lwa mu Mambo a Lesa ke lwa kuba’mba batemwe betu bafwa bakasangulwa ne kwikala na bumi jikwabo. Mashimikila a mu Baibolo aamba pa lusanguko etulengela kushiinwa kuba’mba “bonse baji mu bilende bakomvwa jiwi [ja kwa Yesu] ne kufumamo.” (Yoa. 5:28, 29) Bantu bakekala na bumi pa kyo kya kimye bakekala bingi na lusekelo pa kutambwila bakakulwa ku lufu. Bino kechi twakonsha kufwanyikizha lusekelo lukekala na bakasangulwa ne.

Bafwa byo bakasangulwa, bantu bakela na lusekelo lukatampe lukyangye kwikalapo pano pa ntanda ponse. Bantu bavula bafwa luno bakela na bumi jibiji. (Mako 5:39-42; Lum. 20:13) Kulanguluka pa kino kya kukumya kikamweka kulutwe kwafwainwa kutekenesha bonse bafwisha batemwe babo.

Nanchi kujipo ukekala na kintu kikamulengela kwikala na bulunda kimye bantu bavula kyo bakasangulwa nyi? Baibolo wakana. Mambo pa Isaya. 25:8, Yehoba waamba’mba: “Ukamina lufu kya kuba kechi lukekalako jibiji ne.” Kuba bino kukavwangamo kufumyapo bintu byonse bitukozha kumuchima biya na mambo a lufu, mambo buno bungauzhi bwatwajijila’mba: “Nkambo Yehoba . . . ukashimuna mipolo ku meso a bantu bonse.” Umvwe muji na bulanda luno na mambo a kufwisha mwina kwenu, lusanguko lukemulengela kwikala na lusekelo bingi.

Kafwako muntu wayuka byonse bikoba Lesa mu ntanda ipya ne. Yehoba waamba’mba: “Jiulu byo jiji palepa peulu ya ntanda, byonkabyo ne mashinda ami nao akijisha mashinda enu, ne milanguluko yami nayo yakijisha milanguluko yenu.” (Isa. 55:9) Mulaye wa kwa Yesu wa lusanguko witulengela kuketekela mwi Yehoba byonka byaubile Abalahama. Kintu kyanema kyafwainwa kuba mwina Kilishitu yense ke kuba bintu bikeba Lesa pa kuba’mba twikale pa ‘bo aitabizha amba bafwainwa kufika ku bobwa bwikalo’ bakamonañana na bakasangulwa.—Luka 20:35.

BISHINKA BILENGELA KWIKALA NA LUKETEKELO

Kange mupopomenwe ne, ikalai na luketekelo. Bantu bamona nobe bwikalo kulutwe na lwendo bukatama bingi. Bino Yehoba witulengela kuketekela kuba’mba bwikalo bukawama bingi kulutwe na lwendo. Kechi twakonsha kuyuka byonse bikoba Yehoba pa kwikusha michima yetu ne kwitupa byonse byo tukeba ne. Bino kechi twafwainwa kuzhinauka kino ne. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Nanchi muntu kintu kyo aketekela umvwe wikimona, abya utwajijila kwikiketekela nyi? Bino umvwe twaketekela kintu kyo tubula kumona, twikipembelela na muchima yense saka twachinchika.” (Loma 8:24, 25) Kwikala na luketekelo lwakosa mu milaye ya Lesa kukemukwasha kuchinchika. Kuchinchika kukemulengela kukamona kulutwe Yehoba byo ‘akemupa bisaka muchima wenu.’ Aye ukapa “bilengwa byumi bintu byonse byo bikeba.”—Sala. 37:4; 145:16; Luka 21:19.

Lufu lwa kwa Yesu byo lwafwenyenye pepi, batumwa banji baakaminwe bingi. Yesu wibatekeneshe na byambo bya kuba’mba: “Kange mubambishe michima yenu ne. Mwitabilai Lesa, mungitabile ne amiwa.” Wibambijile ne kuba’mba: “Kechi nkemusha na bulanda ne. Nkeya ko muji.” (Yoa. 14:1-4, 18, 27) Bino byambo bilengela baana banji ba bwanga bashingwa bonse kwikala na luketekelo ne kuchinchika. Bonse babena kukeba kumonañana na batemwe babo bafwa kechi bafwainwa kwakamwa ne. Yehoba ne Mwananji kechi bakebalekatu na bulanda ne. Mwafwainwa kushiinwa kuba’mba kine kino kikamweka.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 28]

Lesa wakonsha kwimukwasha kutatu muchima pa byo musa kuba pa jojo juba ne kuchinchika inge mwafwisha mutemwe wenu

[Kitenguluzha pa peja 29]

Tekeneshainga Bafwilwa

Mwina Kilishitu uji mu masongola inge wafwa, bantu bavula baya ku nzubo na kutekenesha wafwilwa ne kumukwasha mu mashinda apusana pusana. Kya kumwenako, wafwilwa usata bingi umvwe ba kisemi ne balunda nanji bamuta muchima. Bulanda ne binyenge biya na kupwa pacheche, pano bino ukebewa kumutekenesha ne kumukwasha mu oo moba. Baibolo wamba kuba’mba: “Mutemwe wobe ukutemwa bimye byonse, kabiji mulongo wasemekelwa mambo a kimye kya kumona bya malwa.”—Mana 17:17.

Mu kimye kya lukelo, mwakonsha kwimuna byepi wafwilwa? Baibolo witubula bya kuba bino amba: “Anweba bonse ikalai na muchima umo, saka mwiubila lusa, kwitemwa byonka bankasa ne kolo byo betemwa bene na bene, kwimwesha kifyele.” (1 Pe. 3:8) Inge papitatu moba acheche kufuma pafwijile mukwabo, mwina Kilishitu wafwila mubiji wakonsha kutama bingi, kechi umvwa bulongo ne. Onkao mambo, nangwa kya kuba mwamona’mba kijitu bulongo, kechi kyakonsha kuwama kumwimuna’mba: “Muji byepi?” nangwa’mba “Mu bena kwiumvwa byepi?” ne. Wafwilwa wakonsha kulanguluka’mba, ‘Kechi bayuka byo mbena kwiumvwa ne’ nangwa’mba, ‘Nakonsha kwikala byepi bulongo pa kino kimye?” Onkao mambo kyanema bingi kwambatu byambo byawama nabiji bya kuba’mba, “Natemwa bingi pa kwimumona,” nangwa’mba, “Ntundaikwa bingi umvwe mwaiya kupwila.”

Mwakonsha kwita wafwilwa kwiya kujiila nenu pamo nangwa kuya nanji na kufwakasha. Ba Marcos banabalume bafwilwa bebatekeneshe bingi ku balunda nabo baiyanga na kwibapempula. Besambanga nabo pa ñanyi bintu? Baambile’mba: “Kechi twisambanga javula pa byamwekejile ne, baambangatu pa bintu bikwabo bya kuntundaika.” Ba Nina, banabakazhi bafwila nabo bambile’mba: “Balunda nami javula baamba byambo byawama pa kimye kyafwainwa. Kimye kimo bekalatu ne amiwa kwa kubula kwambapo kyambo nangwa kimotu ne.”

Inge wafwilwa ubena kukeba kwamba pa mukwabo wafwa, mwafwainwa kutako muchima ne kuteleka saka mwatekanya. Chinuzhukai kwipuzha mepuzho avula. Kumuzhachisha ne. Kechi mwafwainwa kutendeka kumufundako pa bya kumwesha bulanda nangwa kumubula kimye kyo afwainwa kuleka kujila ne. Kange ku muchima kwimufite inge wakeba kwikalatu bunke bwanji ne. Mwakonsha kubwelako kimye kikwabo. Twajijilai kumumwesha butemwe.—Yoa. 13:34, 35.

[Kitenguluzha pa peja 30]

Nanchi Muji na Mepuzho Aamba pa Kimye kya Kulutwe Nyi?

Kijitu bulongo kulanguluka pa bikafika milaye ya Yehoba. Abalahama javula walangulukanga pa byamulayile Lesa kuba’mba ukamupa mwana wamulume. Yehoba wamutundaikile kutwajijila kutekanya. Uno mwanamulume wakishinka kechi bamulengeshe bumvu ne.—Nte. 15:2-5; Hebe. 6:10-15.

Byo bamubujile’mba Yosefwa wafwa, Yakoba wamujijile bingi mwananji. Watwajijile kujila mwananji pa myaka yavula ye alangulukilenga’mba wafwa. Bino Yehoba watujile mapesho kulutwe ya kwa Yakoba, kintu kyo abulanga ne kulangulukapo ne. Pa kupitapo moba avula, Yakoba wamonañene ne Yosefwa jikwabo, kabiji wajinga bingi na lusekelo pa kumona bankana banji. Waambile’mba: “Kechi nalangulukilepo namba nkamona kilungi kyobe ne, bino Lesa wandengela kumona ne baana bobe.”—Nte. 37:33-35; 48:11.

Twakonsha kufunjilako ka ku mashimikila a uno mutundu? Kitanshi, kafwako kyakonsha kulengela Lesa Wabulume bonse kukankalwa kuba kyaswa muchima wanji ne. Kya bubiji, inge twalomba ne kuba bintu mwayila kyaswa muchima wa Yehoba, uketulama luno kabiji kulutwe uketubila byonse byo tukajilwa ne bikeba michima yetu. Paulo wanembele’mba: “Monka mwayila bulume bwingila mwi atweba, aye Lesa wakonsha kuba bintu byavula kukila pa bintu byonse byo tulomba nangwa byo tulanguluka. Onkao mambo, aye wafwainwa kutambula lukumo kupichila mu kipwilo ne mwi Kilishitu Yesu. Amena.”—Efi. 3:20, 21.

[Kipikichala pa peja 31]

Ketekelai mu milaye ya Yehoba ikaleta lusekelo lukatampe