MUTWE WA KUFUNDA 28
LWIMBO 88 Mbuulai Mashinda Enu
Mambo ka o Kyanemena Kwitufundako?
“Aba bakeba kwibafundako bo baji na maana.”—MAANA 13:10.
BYO TUSAKWISAMBAPO
Byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tumwenemo mu bintu byo betufundako.
1. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tufuukulenga bulongo bintu byakonsha kwitukwasha? (Byambo bya Maana 13:10; 15:22)
ATWEBA bonse tukeba kufuukula bintu bulongo. Kabiji tukeba bintu byo tufuukula kulumbuluka. Mambo a Lesa etubuula’mba twafwainwa kulomba maana pa kuba’mba tube bino.—Tangai Byambo bya Maana 13:10; 15:22.
2. Ñanyi bintu Yehoba byo alaya kwitubila?
2 Shetu wa mwiulu aye Yehoba ye mwine wafwainwa kwitupa maana ne kwitufundako. Witulaya’mba: “Nkakubuula bya kuba saka nkutala.” (Sala. 32:8) Bino byambo bimwesha kuba’mba Yehoba kechi witubuulatu bya kuba ne, bino wituta ne muchima pa muntu pa muntu kabiji witukwasha kwingijisha bintu byo etufundako.a
3. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?
3 Mu uno mutwe, tusakwingijisha Mambo a Lesa kukumbula mepuzho ana: (1) Ñanyi byubilo byo nafwainwa kwikala nabyo pa kuba’mba mwenengamo mu bintu byo bamfundako? (2) Bañanyi bakonsha kumfundako bulongo? (3) Nakonsha kumwesha byepi amba mbena kukeba kumfundako? (4) Mambo ka o nafwainwa kuchinuzhukila kwambila bakwetu kuba’mba bamfuukwileko bya kuba?
ÑANYI BYUBILO BYO NAFWAINWA KWIKALA NABYO?
4. Pa kuba’mba tumwenemo mu bintu byo betufundako, ñanyi byubilo byo twafwainwa kwikala nabyo?
4 Pa kuba’mba tumwenemo mu bintu byo betufundako, twafwainwa kwipelula ne kuyuka ene mambo o kyanemena kwitufundako. Twafwainwa kuvulukanga’mba kechi twayuka bintu byonse. Onkao mambo, kechi twakonsha kwifuukwila bintu byonse kwakubula kwitukwasha ne. Inge kechi twipelula ne, Yehoba kechi uketukwasha ne. Kabiji na mambo a kubula kwipelula, bintu byo etufundako mu Mambo a Lesa bikapitangatu mu mwela. (Mika 6:8; 1 Pe. 5:5) Pa kuba inge twipelula, kiketupelela kulondela bintu byo tufunda mu Baibolo kabiji tukamwenamo bintu byawama.
5. Ñanyi bintu byafwainwe kulengela Mfumu Davida kwikala na muchima wa bwitote?
5 Akimonai byo twafwainwa kufunjilako kwi Mfumu Davida. Nangwa kya kuba Davida waubile bintu byawama mu bwikalo bwanji, pano bino kechi witotanga ne. Davida saka akyangye kwikala mfumu, wajinga nyimbi wayile bingi nkuwa. Kabiji bamwichile ku mfumu kuba’mba amwimbilenga nyimbo. (1 Sam. 16:18, 19) Davida byo bamuswanyikile pa bufumu, Yehoba wamupele mupashi wanji wazhila kabiji kino kyamulengejile kwikala na bulume. (1 Sam. 16:11-13) Davida wayile bingi nkuwa byo ashinjile balwanyi ba bena Isalela kuvwangakotu ne Goliata mwina Filishitiya. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Inge kya kuba Davida wajinga na muchima wa bwitote na mambo a bintu byavula byo aubile, kino inge kyamulengejile kubula kumvwina byamubujilenga bakwabo. Pano bino kechi byo aubile ne.
6. Twayuka byepi kuba’mba Davida waswanga kumufundako? (Monai ne kipikichala kya pa)
6 Byo aikele mfumu, Davida wajinga na balunda bawama bamukwashanga kufuukula bintu bulongo. (1 Moba 27:32-34) Nangwatu saka akyangye kwikala mfumu, Davida walondelanga byo bamufundangako ku bakwabo. Kechi walondelangatu byamufundangako banabalume ne, bino walondejile ne byamubuujileko mwanamukazhi aye Abigaila. Uno mwanamukazhi wasongwelwe kwi Nabala mwanamulume wajinga na bwitote wabulanga kusanta kabiji wabulanga kunemeka bakwabo. Na mambo a kwipelula, Davida walondejile byamubuujileko Abigaila kabiji kino kyamulengejile kubula kuba kintu kyatama. 1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Mfumu Davida wipelwile ne kuswa byamubuujileko Abigaila. (Monai jifuka 6)
7. Ñanyi bintu byo tufunjilako ku byaubile Davida? (Musapwishi 4:13) (Monai ne bipikichala.)
7 Tufunjilako bintu bimo kwi Davida. Atweba bamo kampe twayukapo mingilo imo nangwa kampe tuji na luusa lwa kutangijila bakwetu. Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kulangulukanga’mba twayuka bintu byonse kabiji kechi tukeba wa kwitufundako ne. Kabiji byonka byaubanga Davida, twafwainwa kuswanga kwitufundako ku muntu uji yense. (Tangai Musapwishi 4:13.) Kuba bino kuketulengela kuchinuzhuka bintu byakonsha kwituletela makatazho atweba bene ne bakwetu.
Twafwainwa kulondelanga bintu byakonsha kwitufundako muntu uji yense (Monai jifuka 7)d
BAÑANYI BAKONSHA KUMFUNDAKO BULONGO?
8. Mambo ka Yonafwanyi o afikijilemo kufundako Davida?
8 Akimonai kintu kikwabo kyo tufunjilako ku byaubile Davida. Waswile kumufundako ku bantu bajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji bayukile bulongo lukatazho lo apichilengamo. Nabiji kimye kyo akebelenga kupwana na Mfumu Saulo, Davida waumvwijile byamufunjileko Yonafwanyi mwana wa kwa Saulo. Mambo ka Yonafwanyi o akonsheshe kumufundako bulongo? Ke na mambo a kuba’mba Yonafwanyi wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji wamuyukile bingi bulongo Saulo. (1 Sam. 20:9-13) Ñanyi kintu kyo twafwainwa kufunjilako ku kino?
9. Bañanyi bo twafwainwa kwipuzha inge tukeba kwitufundako? Lumbululai. (Byambo bya Maana 13:20)
9 Inge tukeba kwitufundako, twafwainwa kukeba muntu uji na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji wapitamo mu bintu byo tukeba kuba.b (Tangai Byambo bya Maana 13:20.) Twambe’mba mulongo wakyanyike ubena kukeba nyenga wafwainwa wa kutwela nanji mu masongola. Bañanyi bafwainwa kumubuula bulongo bya kuba? Mulunda nanji wabula kusongola naye wakonsha kumukwasha kikatakata inge byo abena kumubuula byaimena pa mafunde a mu Baibolo. Pano bino wakonsha kutambwila bukwasho bwafwainwa inge waipuzha bamulume ne mukazhi bayuka bulongo uno mulongo kabiji baji na bulunda bwakosa ne Yehoba. Kunungapo, na mambo a kuba baikala myaka yavula mu masongola, bakonsha kumubuula bintu bibakwasha kwikala na lusekelo mu masongola abo.
10. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo?
10 Twisamba pa byubilo bibiji byawama byo twafwainwa kwikala nabyo ne pa muntu wafwainwa kwitufundako. Pano twayai twisambe pa ene mambo o twafwainwa kumweshesha’mba tubena kukeba muntu wa kwitufundako ne kumona inge twafwainwa kwambila bakwetu kwitufuukwilako bintu.
NAKONSHA KUMWESHA BYEPI AMBA MBENA KUKEBA KUMFUNDAKO?
11-12. (a) Pa bimye bimo ñanyi kintu kyo twakonsha kuba? (b) Mfumu Lehoboma waubile byepi byo akebelenga kufuukula kintu kyanema?
11 Muntu wakonsha kumweka nobe ubena kukeba kumukwasha kufuukulapo bintu, pano bino saka afuukwila jimo mu muchima wanji ne kukebatu’mba bakwabo betabizhe byo afuukulapo. Muntu wa uno mutundu, umwesha’mba kechi ubena kukeba kumufundako ne. Wafwainwa kufunjilako ku kintu kyatama kyamwekejile Mfumu Lehoboma.
12 Lehoboma waikele mfumu wa bena Isalela shanji aye Solomone byo afwile. Lehoboma byo aswaine pa bufumu, kisaka kya bena Isalela kyajinga bingi na bunonshi. Pano bino, bantu balangulukilenga’mba Solomone wibapelenga mingilo yavula. Bantu baishile kwi Lehoboma ne kumusashijila’mba ebapezhezheko mingilo. Lehoboma wibambijile’mba bamupeko kimye kya kulangulukapo apa bino akebakumbule. Patanshi, wayile ku bakulumpe bakwashanga Solomone na kulomba maana. (1 Mfu. 12:2-7) Wakaine kulondela byamufunjileko bano bakulumpe. Mambo ka o akanyijile? Nanchi Lehoboma wafuukwijile jimo bintu byo akebelenga kuba ne kukebatu muntu wa kwitabizha bintu byo akebelenga kuba nyi? Ee, mambo byo aipwizhe bansongwalume mo bakomenanga kumubuulako bya kuba, bamubuujile bintu byo akebelenga. (1 Mfu. 12:8-14) Onkao mambo, Lehoboma wakumbwile bantu kwesakana na byamubuujileko bansongwalume mo bakomenanga. Ne kyafuminemo, kisaka kya bena Isalela kyaabenejilemo kabiji kufuma pa kyokyo kimye, Lehoboma waikelenga na makatazho avula bingi.—1 Mfu. 12:16-19.
13. Twakonsha kumwesha byepi amba tuji na muchima wa kukeba kwitufundako?
13 Ñanyi kintu kyo tufunjilako ku byaubile Lehoboma? Inge twalomba bakwetu kuba’mba betukwasheko pa bintu byo tukeba kufuukula, twafwainwa kumwesha’mba tukeba kwitufundako. Twakonsha kuyuka byepi amba tuji na muchima wa kukeba kwitufundako? ‘Nanchi ñambila bakwetu kuba’mba bamfundeko kabiji ponkapotu nakaana na mambo a kuba bintu byo bambuula kechi nebitemwa nenyi?’ Akilangulukai pa kino.
14. Inge bakwetu betufundako, ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga? Lumbululai. (Monai ne kipikichala.)
14 Fwanyikizhai kuba’mba mulongo wataana nkito ya kufola mali avula. Saka akyangye kutwela ino nkito, waambile mukulumpe mu kipwilo kuba’mba amukwasheko kufuukulapo. Uno mulongo waamba’mba ino nkito ikamulengelanga kusha kisemi kyanji pa kimye kyabaya. Kwesakana na jifunde ja mu Baibolo, mukulumpe mu kipwilo wavululamo uno mulongo amba mwingilo wanji mukatampe ke wa kukwasha ba mu kisemi kyanji kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba. (Efi. 6:4; 1 Timo. 5:8) Pano bino, uno mulongo wakaana kumvwina byamubuula mukulumpe mu kipwilo kabiji watwajijilatu na kwipuzha balongo bakwabo mu kipwilo kufikatu ne byo ataana muntu wamubuula byo abena kukeba kumvwa. Nanchi mwalanguluka’mba uno mulongo ubena kukeba kumufundako nyi, inyi ubena kukebatu muntu wakwitabizha byo afuukula kala? Twafwainwa kuvulukanga’mba muchima wetu uji bingi na bujimbijimbi. (Yele. 17:9) Javula bintu bitubuulako bakwetu byo twabula kutemwa byo bintu byakonsha kwitukwasha.
Nanchi kya kine tubena kukeba kwitufundako nyi, inyi tubena kukebatu muntu wa kwitabizha bintu byo twafuukwila jimo? (Monai jifuka 14)
NANCHI NAFWAINWA KWAMBILA BAKWETU KUBA’MBA BAMFUUKWILEKO BYA KUBA NYI?
15. Ñanyi bintu byo twafwainwa kubula kuba, kabiji mambo ka?
15 Atweba bonse pa muntu pa muntu, twafwainwa kwifuukwilapo bintu byo tukeba kuba. (Nga. 6:4, 5) Byonka byo twisambapo, muntu wa maana ulondela mafunde a mu Baibolo ne bintu byo bamubuulako ku bena Kilishitu bakosa mu lwitabilo saka akyangye kufuukula bya kuba. Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kwipuzha bena Kilishitu bakwetu kuba’mba betufuukwileko bya kuba ne. Bamo bakonsha kuba bino kupichila mu kwipuzha muntu ye banemeka’mba, “Mwakonsha kuba byepi inge yenu mwajinga mu lukatazho lo njimo?” Bakwabo nabo bakonsha kulondela byafuukwilepo bakwabo kwakubula patanshi kukilangulukapo bulongo.
16. Ñanyi kintu kyamwekele mu kipwilo kya mu Kolinda pa mambo a nyama yo batapishisha bankishi, kabiji bañanyi bafwainwe kwibafuukwilako kuja ino nyama nangwa ne? (1 Kolinda 8:7; 10:25, 26)
16 Monai lukatazho lwajinga mu kipwilo kya bena Kolinda mu myaka kitota kitanshi pa mambo a nyama yo batapishisha bankishi. Paulo wanembejile bano bena Kilishitu’mba: “Twayuka’mba nkishi ye watu pano pa ntanda kabiji kujitu Lesa umo kwapwa.” (1 Ko. 8:4) Na mambo a kino, bamo mu kipwilo bafuukwilepo kuja nyama yo batapishisha bankishi ne kwiipotesha pa kisankanyi. (1 Ko. 10:25, 26) Bakwabo bafuukwilepo kubula kuja ino nyama mambo jiwi jabo ja mu muchima jibazhachishanga. (Tangai 1 Kolinda 8:7; 10:25, 26.) Muntu mwine ye wafwainwe kwifuukwilapo pa kino. Paulo kechi watundaikile bena Kolinda kufuukwilako bakwabo nangwa kulondelangatu byafuukwile bakwabo ne, mambo muntu yense ‘uketotolwela kwi Lesa.’—Loma 14:10-12.
17. Ñanyi kintu kyakonsha kumweka inge ketulondeletu byafuukula bakwetu? Lumbululai. (Monai ne bipikichala.)
17 Luno lukatazho lwakonsha kwitumwekela byepi ne mu ano moba? Akilangulukai pa kwingijisha tubibese to bafumya ku bibese bikatampe bya mashi. Mwina Kilishitu mwine wafwainwa kufuukulapo kuswa tubibese to bafumya ku bibese bikatampe bya mashi.c Kyakonsha kwitukatazha bingi kumvwisha bishinka byonse pa uno mutwe, pano bino atweba bene yetu twafwainwa kwifuukwilapo jishinda ja kubukilwamo. Mwina Kilishitu mwine wafwainwa kufuukulapo kuswa tubibese to bafumya ku bibese bikatampe bya mashi. ( Loma 14:4) Inge ketulondele byafuukulapo bakwetu, kino kiketulengela kukankalwa kwingijisha jiwi ja mu muchima bulongo. Twakonsha kufunjisha jiwi jetu ja mu muchima bulongo inge ketwijingijishe. (Hebe. 5:14) Ñanyi kimye kyo twakonsha kwipuzha bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba? Twakonsha kwipuzha inge twakeba bishinka, pano bino twakankalwa kumvwisha mafunde a mu Baibolo aamba pa lukatazho lo tuji nalo.
Twafwainwatu kwipuzha bakwetu kwitubuulako byakuba inge twakeba bishinka atweba bene (Monai jifuka 17)
TWAJIJILAI KWIKALA NA MUCHIMA WA KUKEBA KWIMUFUNDAKO
18. Ñanyi bintu byawama bitubila Yehoba?
18 Yehoba wituketekela bingi kabiji witupa luusa lwa kwifuukwila bintu atweba bene. Witupa Mambo anji Baibolo ne balunda ba maana betukwasha kuyuka bya kwingijisha mafunde a mu Baibolo. Bino bintu bitubila Yehoba, bimwesha’mba ke Shetu wa butemwe. (Maana 3:21-23) Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tumweshenga’mba tumusanchila?
19. Ñanyi bintu byo twafwainwa kutwajijila kuba pa kuba’mba tutookeshenga Yehoba ku muchima?
19 Akilangulukai pa kino: Bansemi batemwa bingi inge bamona baana babo saka bakoma na maana ne kwingijila Yehoba. Kyo kimotu, Yehoba usekela bingi inge twatwajijila kukosesha bulunda bwetu ne aye, kuswa kwitufundako ne kufuukula bintu bimutookesha ku muchima.
LWIMBO 127 Byo Nafwainwa Kwikala
a Mu Baibolo, byambo bya kuba’mba “nkakubuula bya kuba” ne “kukufundako” bilumbululatu kintu kimo. Mu uno mutwe ne mukwabo walondelapo, bino byambo bikengilanga kulumbulula kintutu kimo.
b Bimye bimo bena Kilishitu bakonsha kwipuzha bantu babula kupopwela Yehoba pa bya mali, mashinda a kubukilwamo ne bintutu bikwabo.
c Inge mukeba kuyukilapo byavula pa uno mutwe, monai buku wa kuba’mba Mukekala Myaka ne Myaka! lufunjisho 39 kishinka 5 ne pa kipungu kya “Kebai Bishinka Bikwabo.”
d KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mukulumpe mu kipwilo ubena kufundako mukulumpe mukwabo mu kipwilo pa kusambakana kwa bakulumpe.