LUFUNJISHO 39
Lesa byo Amona Mashi
Mashi anema bingi. Kwa kubula mashi kechi twafwainwa kwikala na bumi ne. Lesa ye witulengele, ko kuba’mba ye uji na luusa lwa kwitubuula bya kwingijisha mashi. Nanchi Lesa waambapo’mba ka pa mashi? Abya paji muntu wafwainwa kuja mashi nangwa kwiabika mu mubiji wanji nyi? Kabiji mwafwainwa kufuukulapo byepi bulongo pa bya kwingijisha mashi?
1. Yehoba umona byepi mashi?
Yehoba wabuujile bapopweshi banji kala kuba’mba: “Bumi bwa kintu kyonse kyumi o mashi.” (Bena Levi 17:14) Kwi Yehoba, mashi emenako bumi. Byo kiji kuba’mba bumi ke bupe kufuma kwi Lesa, ko kuba’mba mashi nao azhila bingi.
2. Ñanyi jishinda ja kwingijishishamo mashi jakanya Lesa?
Yehoba wakambizhe bapopweshi banji ba kala kuba’mba kechi bafwainwe kuja mashi ne. (Tangai Ntendekelo 9:4 ne Bena Levi 17:10.) Kabiji kipwilo kya bena Kilishitu byo kyalengelwe, Yehoba wabwezhezhepo uno mukambizho muntutu umo. Jibumba jitangijila jakambizhe bena Kilishitu “kukana . . . mashi.”—Tangai Byubilo 15:28, 29.
Nanchi kukana mashi kulumbulula ka? Inge dokotala wimubuula’mba mwikileke kutoma maalwa, mukalondela mukambizho ne kuleka kutoma. Nanchi mukaja kajo muji mashi nangwa kwimwasa mu mishipeshipe nguya mo babika maalwa nyi? Kuba mwaswa ne. Kyo kimotu, mukambizho wa Lesa wa kuba’mba kanai mashi ubena kulumbulula’mba kechi twafwainwa kutoma mashi nangwa kuja nyama yafuma ku nyama ye babula kukingya ne. Kabiji kechi tukesulwa kuja kajo mo babika mashi ne.
Pano mwafwainwa kuba byepi inge ke bakebe kwimubika mashi mu mubiji? Mashinda amo o bengijisha pa kubuka bantu alala mizhilo ya Lesa. Ano mashinda mwavwangwa kubika mashi mu mubiji ne bibese byao bikatampe ko kuba’mba maselo achila, maselo atoka, maselo alengela mashi kuchimba ne maselo a mema a mu mashi. Mashinda akwabo a kubukilwamo kechi amwesha’mba abena kulala mizhilo ya Lesa ne. Kabiji mashinda amo a kubukilwamo avwangamo kwingijisha tubibese to bafumya mu bibese bikatatampe bya mashi. Pakuba jishinda jikwabo ja kubukilwamo bengijisha mashi a muntu mwine. Inge tubena kulanguluka pa ano mashinda a kubukilwamo, muntu mwine ye wafwainwa kwifuukwilapo bya kuba kana kuswa nangwa kukana.a—Ngalatiya 6:5.
FUNJILAIPO BIKWABO
Kebai bishinka byafwainwa kwimukwasha kuyuka jishinda jo mukeba kwimubukilamo kana kwingijisha mashi nangwa ne.
3. Fuukulaipo jishinda jawama kwimubukilamo jitokesha Yehoba ku muchima
Mwafwainwa kufuukulapo byepi jishinda ja kubukilwamo kwingijisha mashi kwesakana na kyaswa muchima wa Lesa? Tambai VIDYO, ne kukumbula buno bwipuzho: Mambo ka o kyawamina kulanguluka pa ano mashinda saka mukyangye kufuukulapo bya kuba?
Lombainga kwi Lesa kwimupa maana.—Yakoba 1:5.
Kebakebai mafunde a mu Baibolo ne kuyuka byo mwafwainwa kwiengisha.—Byambo bya Maana 13:16.
Monaipo mashinda akwabo a kubukilwamo aji ku mpunzha ko mwikala.
Yukilai jimo mashinda a kubukilwamo o mubena kubula kukeba.
Monai kuba’mba byo mwafuukulapo bisakwimulengela kwikala na jiwi ja muchima jawama.—Byubilo 24:16.b
Yukai kuba’mba kafwako muntu nangwa umo nangwatu benakwenu, mukulumpe mu kipwilo nangwa wimufunjisha Baibolo wafwainwa kwimubuula bya kuba na bintu bikebewa kwingijisha jiwi ja mu muchima ne.—Loma 14:12.
Nembai byo mwafuukulapo pa kuba’mba bakwenu bayuke.
4. Bakamonyi ba kwa Yehoba bakeba mashinda awama a kubukilwamo
Kyapeela kulondela byaamba mizhilo ya Lesa pa bya kwingijisha mashi ne kubukwa kwa kubula kwingijisha mashi. Tambai VIDYO.
Tangai Titusa 3:2, ne kwisamba buno bwipuzho:
Mambo ka o twafwainwa kwikela na mushingi kabiji saka twatekanya pa kwisamba na ba dokotala?
Nakana |
Mwina Kilishitu mwine kusalapo |
---|---|
A. Maselo a mema a mu mashi |
Tubibese twa mema a mu mashi |
B. Maselo atoka |
Tubibese twa maselo atoka |
C. Maselo alengela mashi kuchimba |
Tubibese twa mashi tulengela mashi kuchimba |
D. Mashi achila |
Tubibese twa mashi achila |
5. Inge pa kwimubuka bakeba kwingijisha tubibese twa mashi
Mu mashi muji bibese bina bikatampe bya mashi, ko kuba’mba maselo achila (red cells), maselo atoka (white cells), maselo alengela mashi kuchimba (platelets) ne maselo a mema a mu mashi (plasma). Mu ano maselo mutaanwa tumaselo twavula tuchetuche tutelwa’mba tubibese twa mu mashi.c Tuno tubibese twa mashi tumo betwingijisha kwikala muchi ukwashako kuzhikijila bikola nangwa kuchimbisha mashi.
Mwina Kilishitu yense wafwainwa kwifuukwilapo mwine kwingijisha jiwi janji ja mu muchima jo afunjisha na Baibolo kuswa muchi muji tubibese twa mashi nangwa kukana. Bamo bakana kwibabuka kwingijisha muchi muji tubibese twa mu mashi. Pakuba bakwabo jiwi jabo ja mu muchima jibaswisha kwingijisha muchi muji tubibese twa mashi.
Inge mubena kufuukulapo jishinda ja kwimubukilamo, vulukainga buno bwipuzho:
Nafwainwa kulumbulwila byepi dokotala ene mambo o nakaina nangwa o naswila kwingijisha muchi muji tubibese twa mashi?
BANTU BAMO BEPUZHA’MBA: “Nanchi mambo inge muntu waswa kumubika mashi nangwa wapana mashi anji nyi?”
Nga anweba mulangulukapo’mba ka?
ÑANYI BISHINKA BYO MWAFUNDA?
Yehoba ukeba atweba kumonanga mashi amba azhila.
Mepuzho a kupitulukamo
Mambo ka Yehoba o amwena mashi amba azhila?
Twayuka byepi kuba’mba mukambizho wa Lesa wa kukana mashi ujitu pamo na kubikwa mashi mu mubiji?
Mwakonsha kufuukula byepi bulongo inge bemubuula’mba pa kwimubuka basakwingijisha mashi?
KEBAI BISHINKA BIKWABO
Ñanyi bintu byo mwafwainwa kulangulukapo saka mukyangye kukana nangwa kuswa kwimubuka kwingijisha mashi enu?
“Mepuzho Afuma ku Batanga” (Kyamba kya Usopa, October 15, 2000)
Ñanyi bintu byo mwafwainwa kukilangulukapo saka mukyangye kuswa nangwa kukana kwimubuka kwingijisha muchi muji tubibese twa mu mashi?
“Mepuzho Afuma ku Batanga” (Kyamba kya Usopa, June 15, 2004)
Ñanyi kintu kyalengejile dokotala umo kuswa kuba’mba bikana Bakamonyi ba kwa Yehoba kwibabika mashi mu mubiji kwawama bingi?
“Naswile Byaamba Lesa pa Mashi” (Labainga!, December 8, 2003)
Yukai bakulumpe mu kipwilo baji mu Kavoto Kesamba na ba Dokotala mu Kipatela byo bakwasha balongo ne banyenga.
a Monai Lufunjisho 35 lwaamba’mba “Bya Kufuukulanga Bintu Bulongo.”
b Monai kishinka nambala 5, “Inge Basakwingijisha Tubibese Tucheche twa mu Mashi,” Byambo byo Balumbulula 3 ne “Mashinda a Kubukilwamo Avwangamo Kwingijisha Mashi.”
c Ba dokotala bamo bamba’mba bibese bina bikatampe bya mashi nao ke tubibese twa mu mashi. Onkao mambo, mwafwainwa kulumbulwila bulongo dokotala kuba’mba kechi mukeba kwimubika mashi mu mubiji nabiji mashi onse nangwa maselo achila, maselo atoka, maselo alengela mashi kuchimba nangwa maselo a mu mema a mu mashi ne.