Nekenenainga Ne Kuyuka Mwa Kupelela

‘Sa wibavulula banekenenenga.’—TITU. 3:1, 2.

1, 2. Binembelo byaambapo’mba ka pa kunekenena, kabiji kino kyafwainwa byepi?

YEHOBA Tata wetu wa mwiulu, wa butemwe kabiji ye mwine uji na maana akila. Byo tuji bilengwa byanji, tutala kwi aye kwitutangijila mu bwikalo bwetu. (Sala. 48:14) Mwina Kilishitu umo mwana wa bwanga aye Yakoba wanembele’mba: ‘Maana afuma mwiulu, patanshi o awamishatu, kabiji o a mutende, o akoka, o apela kusashilwa, o ayula lusa ne bipangwa byawama, o abula misalululo, o abula bujimbijimbi.’—Yako. 3:17.

² Mutumwa Paulo wakambizhizhe’mba: “Kukokamuchima [kunekenena] kwenu kuyukanyike ku bantu bonse.”a (Fili. 4:5) Kilishitu Yesu ye Nkambo kabiji ye Mutwe wa kipwilo kya bwina Kilishitu. (Efi. 5:23) Byo kyanemapo atweba umo umo kubila monka mwayila kukokamuchima kwetu, ne kunekenena lutangijilo lwa kwa Kilishitu ne kunekenena ku byo tumvwañana na bakwetu bantu!

3, 4. (a) Londololai mfweto ifumamo umvwe twanekenena. (b) Bintu ka byo twaya twisambepo?

³ Tumwenamo mfweto umvwe twayuka mwa kupelela pa kunekenenañana. Kya kumwenako: Panyuma ya kuyuka mulanguluko wakebelenga kuba bambanzhi mu kyalo kya Britain, bantu bonse bapatamine mu ndeke byo bebabujile kubula kusenda bipe byo bebaswishishe patanshi kusenda balondejile ino mikambizho ya kubula kusenda bipe. Umvwe tubena kwendesha motoka, tunekenena ne kupana kimye ku badalaivwa bakwetu kuba’mba bapite, nabiji pa mapunzha pasangila mikwakwa yavula, twafwainwa kumona amba kafwapo mapuso kabiji ne kumona amba myotoka yonse ibena kwendatu bulongo.

⁴ Bavula mwi atweba, kitukatazha bingi kunekenena. Akitwayai twisambeko pa bintu bisatu byakonsha kwitukwashako pa kuba’mba twikale balukokelo, nabiji byubilo byetu, byo twingila na betukila bulume ne kipimo po twakonsha kupelela kwibakokela.

Mambo ka o Twafwainwa kunekenenanga?

5. Kwesakana na Mizhilo ya kwa Mosesa, ki ka kyalengelanga muzha kushala mu maboko a nkambo yanji?

⁵ Kya kumwenako kyaamba pa bwina Kilishitu saka bukyangye kutendeka kyakonsha kwitukwasha kumona byo twafwainwa kunekenenanga. Kwesakana na Mizhilo ya kwa Mosesa, Bahebelu bo bakwachile buzha baishile kwibapa bwana bwa bene panyuma ya kwingila myaka itanu na ibiji mu buzha nangwa mu mwaka wa Yubili, kyonse kyakonsheshe kufika bukiji. Bino muzha mwine wisajilangapo kushala muzha. (Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 21:5, 6.) Ki ka kyalengelanga muzha kuba bino? Butemwe bo bwalengelanga muzha kushala mu maboko a nkambo yanji wawama muchima.

6. Tumwesha byepi butemwe pa kunekenena kwetu?

⁶ Popamotu, ne atweba butemwe bo twatemwa Yehoba bwakonsha kwitulengela kupana bumi bwetu kwi aye ne kwikela monka mwayila kwipana kwetu. (Loma 14:7, 8) Mutumwa Yoano wanembele’mba: “Kutemwa Lesa ko ko kuno, amba, tulame mikambizho yanji: kabiji mikambizho yanji kechi yakatazha ne.” (1 Yoa. 5:3) Buno butemwe kechi bwikebela bintu ne. (1 Ko. 13:4, 5) Umvwe ke tumvwañane na bantu, butemwe bo twatemwa bakwetu bantu bwitulengela kwibanekenena ne kwibaswisha kuba bintu byabo patanshi. Mu kifulo kya kwitemwatu atweba bene, tunemeka bintu bya bakwetu patanshi.—Fili. 2:2, 3.

7. Kunekenena kwingila lubaji ka mu mwingilo wetu?

⁷ Kikale ñambilo yetu nangwa byubilo byetu kechi byafwainwa kutuntwisha bakwetu ne. (Efi. 4:29) Kya kine, butemwe bwitulengela kuchinuzhuka kuba bintu byakonsha kulefula bantu bafuma mu nkomeno ne mu bisho byapusana pusana kuleka kwingijila Yehoba. Javula kino kivwangamo kunekenena. Kya kumwenako, banyenga bengila bumishonale bapijilwa bya kwikobaika kobaika ne kuvwala bivwalo bikwata pa mubiji kechi bafwainwa kwibingijisha ku mapunzha ko bakonsha kwibalangulukila amba baji na byubilo byatama ne kutuntwisha bakwabo ne.—1 Ko. 10:31-33.

8. Butemwe bwetu bo twatemwa Lesa bwakonsha kwitukwasha byepi ‘kwipa bwanyike’?

⁸ Butemwe bo twatemwa Yehoba bwitukwasha kuchinuzhuka bwitote. Baana ba bwanga byo bepachikilenga mulwabo bene pa kukeba kuyuka mukulumpe mwi abo, Yesu waimikile kanyike mu kyenyi kyabo. Walumbulwile’mba: ‘Awa utambula kano kana kacheche mu jizhina jami, untambula ne amiwa: kabiji awa untambula amiwa, utambula ne yewa wantuma: pakuba awa wipa bwanyike mwi anweba bonse, awa ye mukulumpe.’ (Luka 9:48; Mako 9:36) Atweba pa muntu pa muntu, kitukatazha bingi pa kuba’mba ‘twipe bwanyike.’ Bundengamambo bo twaswana ne miteeto ya kukeba kwitota yo itulengela kukeba bukulumpe, bino kwikepesha kwitukwasha kunekenenañana.—Loma 12:10.

9. Pa kuba’mba tunekenenenga, bintu ka byo twafwainwa kuyuka?

⁹ Pa kuba’mba tunekenenenga, twafwainwa kuyuka lūsa lwapewa ku bantu batongolwa na Lesa. Bena Kilishitu bonse bakine bayuka buneme bwa bumutwe. Mutumwa Paulo walumbulwile bingi bulongo kino kishinka ku bena Kolinda amba: “Nasaka namba muyuke’mba, mutwe wa banabalume bonse ye Kilishitu; kabiji mutwe wa mwanamukazhi ye mulume wanji; kabiji mutwe wa Kilishitu ye Lesa.”—1 Ko. 11:3.

10. Umvwe twanekenena buntangi bwa kwa Yehoba kimwesha ka?

¹⁰ Kunekenena buntangi bwa kwa Lesa kimwesha’mba twamuketekela byo aji Shetu wa butemwe. Wayuka bintu byonse bimwekanyika kabiji wakonsha ne kwitufweta monka mo kyayila. Kuyuka kino kishinka, kwitukwasha kunekenenanga bakwetu umvwe kechi babena kwitupa mushingi ne, nangwa betuzhingijilamo. Paulo wanembele’mba: “Umvwe kyakonsheka kubiwa, monka mwayila bulume bwenu, mwikale mu mutende na bantu bonse.” Paulo waambilepo bingi pa uno mukambizho amba: “Anweba batemwe, kechi mushinkanye ne, kokelai bukaji bwimufikila: mambo kyanembwa’mba, Kushinkanya ko kwami; amiwa yami nkashinkanya, byo byaamba Nkambo.”—Loma 12:18, 19.

11. Twakonsha kumwesha byepi amba tubena kunekenena bumutwe bwa Kilishitu?

¹¹ Kunemeka buntangi bwa kwa Yehoba ke kintu kyafwainwa kubiwanga ne mu kipwilo kya bwina Kilishitu. Lumwekesho kitango 1 umwesha Yesu Kilishitu byo akwata “tubangabanga” twa kipwilo mu kuboko kwanji kwa ku kilujo. (Lum. 1:16, 20) Tuno “tubangabanga” twimenako jibumba ja bakulumpe, nangwa’mba bakalama, mu bipwilo. Abe bakalama batongolwa banekenena buntangi bwa kwa Kilishitu ne kulondela byo atangijila bantu na kifyele. Bonse mu kipwilo bakokela lunengezho lwabikako Yesu lwa ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ lwa kunengezha kajo ka ku mupashi pa kimye kyafwainwa. (Mat. 24:45-47) Lelo jino, kizaku kyetu kya kutanga ne kwingijisha bino byambo kimwesha’mba atweba pa muntu pa muntu tubena kunekenena bumutwe bwa Kilishitu, abo buleta mutende ne kukwatankana.—Loma 14:13, 19.

Twakonsha Kunekenena Kufika ku Ñanyi Kipimo?

12. Mambo ka kyo twakonshesha kwikela na mwa kupelela pa kunekenenañana?

¹² Nangwa byonkabyo, kunekenena kechi kulumbulula amba pano tubulenga kwikala na lwitabilo nangwa kubula kulondela mafunde a Lesa ne. Bena Kilishitu batanshi baubilepo byepi kimye kyo bebambijile ku bantangi ba bupopweshi amba baleke kufunjisha mu jizhina ja kwa Yesu? Petelo ne batumwa bakwabo baambile na kuchinchika amba: “Atweba twafwainwa kukokela Lesa kukila bantu.” (Byubilo 4:18-20; 5:28, 29) Onkao mambo, lelo jino, inge bantangi ba mu kafulumende balekesha mwingilo wetu wa kusapwila mambo awama, kechi tuleka ne, bino tupimpulako mashinda a kwingijilamo bulongo. Umvwe babikako mikiika ku mwingilo wa ku nzubo ne nzubo, twafwainwa kukeba misabilo ikwabo pa kuba’mba twisambenga na bena mazubo ne kutwajijila kwingila mwingilo witupa Lesa. Popamotu, inge “bakulumpe balama kyalo” bakanya kupwila kwetu, twakonsha kuba ketupwile mu mabumba acheche mu bufyamfya.—Loma 13:1; Hebe. 10:24, 25.

13. Yesu waambilepo’mba ka pa kunekenena bakulumpe balama kyalo?

¹³ Mu Jashi janji ja pa Mutumba, Yesu wabujile bantu ene mambo o bafwainwa kunekenena bakulumpe ba kyalo amba: “Awa usaka kukuleta mu kije, ne kukwangata mukangyo wobe, muleke atambule ne munkukumba pamo. Kabiji awa wakukakachizha kwenda nanji musinso umo, enda nanji ne ibiji.” (Mat. 5:40, 41)b Kulangulukilako bakwetu ne kukebesha kwibakwasha kulengela atweba kwikala na kizaku kya kwenda nabo misinso ibiji, ko kuba’mba kwingila kukila ne po bemwambila kupelela.—1 Ko. 13:5; Titu. 3:1, 2.

14. Mambo ka o twafwainwa kubujila kukokela bantu basenduka mu lwitabilo?

¹⁴ Nangwa byonkabyo, kizaku kyetu kya kukeba kunekenena, kechi kyakonsha kwitulengela kutendeka kumvwañananga na bantu basenduka mu lwitabilo ne. Bukose bwetu mu kino kishinka bukebewa pa kuba’mba tulamawizhe bukine ne kukwatankana kwa kipwilo. Kutazha ku “balongo ba bubela,” Paulo wanembele’mba: “Abo, kechi twaswile kwibakokela nangwa pachechetu ne; namba, bukine bwa mambo awama bukelwe ne anweba.” (Nga. 2:4, 5) Umvwe bantu basenduka mu lwitabilo baiya, bena Kilishitu bakosa bakatwajijila mu kuba bintu byalumbuluka.

Bakalama mu Kipwilo Bafwainwa Kunekenenanga

15. Mu ñanyi jishinda bakalama ba bwina Kilishitu mo banekenena umvwe basambakana pamo?

¹⁵ Kintu kimo kikebewa ku boba batongolwa kwikala bakalama mu kipwilo kyavwangamo kwikala na muchima wa kunekenenañana. Paulo wanembele’mba: “Byonkabyo mukulumpe [kalama] ulama kipwilo wafwainwa kwikala . . . wakoka muchima [‘unekenenañana,’ NW].” (1 Timo. 3:2, 3) Kino kyanema bingi kikatakata inge banabalume batongolwa babena kwisamba pa bintu bibena kubiwa mu kipwilo. Saka bakyangye kufuukula bya kuba, mukulumpe yense ujipo wakasuluka kwambapo milangwe yanji, nangwa kya kuba kechi kikebewa amba kana uji yense waambapo ne. Kimye kyo babena kwisamba, milangwe ya mukulumpe umo yakonsha kwaluluka panyuma ya kumvwa byambo bibena kwamba bakulumpe bakwabo byakwatankana na mafunde a mu Binembelo. Mu kifulo kya kuba’mba akoseletu ku milangwe yanji ne kuminakotu popolo, mukulumpe wafikapo unekenena bakwabo. Ku ntendekelotu ya misambo, bakonsha kwikala na milangwe yapusana pusana, bino lulombelo lwibatundaika kukwatankana byo baji bakulumpe bakishinka kabiji banekenena.—1 Ko. 1:10; Tangai Efisesa 4:1-3.

16. Ñanyi mupashi wafwainwa kumwesha kalama wa bwina Kilishitu?

¹⁶ Mu mingilo yanji yonse, mukulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu wafwainwa kwesekesha na ngovu kulonda mikambizho ya Lesa. Uno mupashi wawama wafwainwa kutwajijila nangwatu kimye kyo abena kufunga mikooko, mambo wakonsha kumukwasha kulangulukilako ne kumwesha kukoka muchima ku bakwabo. Mutumwa Petelo wanembele’mba; ‘Lamai jitanga ja Lesa jiji mwenu, kasa mwijiketa, kechi na mambo a kwimukanjikizha ne, poso na muchima wa kifyele, monka mwayila muchima wa Lesa; nangwa na mambo a mali ne, poso na muchima yense.’—1 Pe. 5:2.

17. Nga bonse mu kipwilo bakonsha kumwesha byepi mupashi wa kunekenena kimye kyo babena kumvwañana na bakwabo?

¹⁷ Ba kikulumpe baji mu kipwilo basanchila bingi bakyanyike pa mingilo yanema yo bebengijila ne kwibapa mushingi. Kabiji bakyanyike nabo bapana mushingi ku bakikulumpe baingijila Yehoba pa myaka yavula. (1 Timo. 5:1, 2) Bakulumpe mu kipwilo basalapo bantu bafikapo bo bafwainwa kupapo mingilo imo, ne kwibafunjisha kuba’mba balamenga mikooko ya kwa Lesa. (2 Timo. 2:1, 2) Mwina Kilishitu uji yense wafwainwa kunemeka lujimuno lwa kwa Paulo lwanembeshiwa na mupashi lwaamba’mba: “Kokelai bemutangijila ne kwibanekenena: mambo abo babena kwimukenkentela na mambo a kulama michima yenu, byo baketotolwela na mambo ayo: nasaka namba, bekyube kino na lusekelo, kechi na bulanda ne: mambo akya kechi kikemuletela kyawama ne.”—Hebe. 13:17.

Ba mu Kisemi Bafwainwa Kwinekenenanga

18. Mambo ka mupashi wa kunekenena kyo akebewa mu kisemi?

¹⁸ Ba mu kisemi nabo bafwainwa kwinekenenanga. (Tangai Kolose 3:18-21.) Baibolo umwesha mingilo yapusana pusana yakonsha kwingila uji yense mu kisemi kya bwina Kilishitu. Nsemi wa mulume ye mutwe wa mukazhanji kabiji ye mwine uji na mwingilo wanema wa kubula baana bya kuba. Nsemi wa mukazhi wafwainwa kuyuka bumutwe bwa mwata wanji, kabiji ne baana nabo bafwainwa kwesekesha na ngovu kwikala balukokelo, mambo kino kyo kitokesha Nkambo ku muchima. Yense wa mu kisemi wakonsha kulengela kisemi kwikala kyakwatankana ne kwikala mutende kupichila mu kunekenenañana mu jishinda jafwainwa bulongo. Mu Baibolo muji bya kumwenako byakonsha kwitukwasha kumvwisha kino kishinka.

19, 20. (a) Londololai mwapusena byaingijile Eli na baana banji ne byaingijile Yehoba na bamalaika banji. (b) Lufunjisho ka bansemi lo bakonsha kufunjilako ku bino bya kumwenako?

¹⁹ Samwela byo akijingatu kalombwana, Eli wajinga ñanga mukatampe mu Isalela. Nangwa byonkabyo, baana ba kwa Eli, abo ba Hofini ne Finease bajinga “bancha” mambo kechi “bateleko michima yabo kwi Yehoba ne.” Eli waumvwanga masawakya atama aubanga baana banji, kuvwangakotu ne kishinka kya kuba’mba baubanga bulalelale na banabakazhi baingijilanga pa kibelo kya tente wa lusambakeno. Ki ka kyo aubilepo? Eli wibabujile amba umvwe babena kulenga mambo kwi Yehoba, kafwako ukebalombelako ne. Bino wakankelwe kwibolola ne kwibajimunako. Baana ba kwa Eli batwajijile na kuba byubilo byatama. Kyapeleleko, Yehoba wamwene’mba bano baana bafwainwe lufu. Eli byo aumvwinetu mbila ya kuba’mba baana banji bafwa, ne aye mwine wafwile. Kino kintu byo kyataminepo! Kya kine, Eli wanekenejile ku byubilo byabo byatama mu jishinda ja kuba’mba kechi kyawamine byo ebaswishishe kutwajijila kuba byubilo byatama ne.—1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18.

²⁰ Mu kupusanako, akimonai Lesa byo aingijile na bamalaika banji. Ngauzhi Mikaya mu kimwesho wamwene Yehoba ne bamalaika banji saka bapwila pamo. Yehoba waipwizhe bamalaika bakonsheshe kumujimbaika Mfumu Ahaba wa bena Isalela ne kuleta lonaiko ku uno mfumu wabipa. Yehoba watelekele byaambilenga baana ba ku mupashi bapusana pusana. Kepo malaika umo aswile kwingila yewo mwingilo. Yehoba wamwipwizhe jishinda ja kwingijilamo. Byo amwene amba kijitu bulongo, Yehoba wamupele malaika kwingila yewo mwingilo. (1 Mfu. 22:19-23) Mwayila bwikalo bwa bantu, nanchi ba mu kisemi kechi bakonsha kufunjilako ku jino jishimikila jaamba pa kunekenena nenyi? Mwanamulume mwina Kilishitu kabiji nsemi wafwainwa kuteleka ku bibena kwamba mwina kwanji ne baana. Ku lubaji lukwabo, nsemi wamukazhi ne baana bakonsha kwamba milangwe yabo nangwa bintu byo bakeba kuba, bino bafwainwa kunekenena mutwe wa nzubo mambo ye yenka wapewa nsambu ya kufuukula bintu kwesakana na mwayila Binembelo.

21. Ki ka kyo tukesambapo mu mutwe walondelapo?

²¹ Byo twasangalalapo pa butemwe bwa Yehoba ne byo abena kwituvululamo byambo byanji byawama bibena kwamba pa byo twafwainwa kunekenena! (Sala. 119:99) Mu mutwe walondelapo tukesamba pa kunekenena mu jishinda jafwainwa byo kuleta lusekelo mu masongola.

[Tubyambo twa mushi]

Musakukumbula’mba Ka?

• Ñanyi bipangwa byawama byakonsha kufuma mu kunekenena?

• Bakalama mu bipwilo bakonsha kumwesha byepi kyubilo kya kunekenena?

• Kyubilo kya kunekenenañana kyanema byepi mu kisemi?

[Kipikichala pa peja 4]

Bakulumpe mu kipwilo balonda Kilishitu byonka byo aumvwañananga na bantu mu butemwe

[Kipikichala pa peja 6]

Umvwe bakulumpe mu kipwilo basambakana, lulombelo ne mupashi wa kunekenena bileta mutende