KITANGO 4

Mambo ka o Twafwainwa Kunemekela Buntangi?

“Nemekainga bantu bonse.”—1 PETELO 2: 17.

1, 2. (a) Mambo ka o kitukatezha kunemeka buntangi? (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

MWAKIMONAPO kala mwana mucheche byo oba inge bamwambila kuba kintu kyo abena kubula kukeba kuba nyi? Mwakonsha kumwenatu ku kilungi kyanji kuba’mba kechi ubena kukeba kuba kintu kyo bamwambila kuba ne. Waumvwa jiwi ja bansemi banji kabiji wayuka ne kuba’mba wafwainwa kunemeka bansemi. Bino pa kikye kimye kechi ubena kukebatu kukookela ne. Kuno kubula kukookela bansemi banji kumwesha kintu kitumwekela atweba bonse pa bimye bimo.

² Kechi kitupelela kimye kyonse kunemeka betutangijila ne. Nanchi kimye kimo kimukatazha kunemeka boba bo batongola kwimutangijila nyi? Umvwe byo byo kiji, yukai’mba kechi yenu bonka ne. Tubena kwikala mu kimye po kyakatazha kunemeka buntangi. Bino Baibolo waamba’mba twafwainwa kunemekanga boba bo batongola kwitutangijila. (Byambo bya Maana 24:21) Mambo kuba kino kwanema bingi umvwe tukeba kwikala mu butemwe bwa Lesa. Onkao mambo, bamo bakonsha kwipuzha ano mepuzho. Mambo ka o kyakonsha kwitukatezha kunemeka buntangi? Mambo ka Yehoba o akebela atweba kuba kino kabiji ki ka kiketukwasha kukookela? Kabiji mu ñanyi mashinda mo twakonsha kunemekela buntangi?

ENE MAMBO O KYAKATEZHA KUNEMEKA BUNTANGI

3, 4. Bundengamambo ne kubula koloka byatendekele byepi, kabiji mambo ka kubula koloka kwetu o kwitukatezha kunemeka buntangi?

³ Twayai twisambeko pacheche pa bintu bibiji byakonsha kwitulengela kukankalwa kunemeka boba bo batongola kwitutangijila. Kitanshi, kechi twaoloka ne; kya bubiji, aba bo batongola kwitutangijila nabo kechi baoloka ne. Bundengamambo ne kubula koloka byatendekele kala kene mu bujimi bwa Edena kimye Adama ne Evwa kyo basatukijile buntangi bwa Lesa. Onkao mambo, bundengamambo bwatendekele na mambo a bunsatuki. Kufikatu ne lelo jino, tusemwatu na milanguluko ya kukeba kusatuka.—Ntendekelo 2:15-17; 3:1-7; Salamo 51:5; Loma 5:12.

⁴ Na mambo a bundengamambo bwetu, atweba bavula kitupelela bingi kutendeka kwitota ne kwilundumika, pano bino kwipelula ke kyubilo kibula kumwekamweka kyo twafwainwa kwibikako kwikala nakyo. Nangwatu inge twaingijila Lesa mu bukishinka pa myaka yavula, twakonsha kutendeka kukosesha muchima ne kwitota. Akilangulukai pe Kola waingijilenga pamo mu bukishinka na bantu ba Yehoba kimye kyo bapichilenga mu makatazho avula. Nangwa byonkabyo, aye wakebeshe bingi kwikala ntangi kabiji wasatukijile Mosesa, wajinga kimote kukila bantu bonse bajingako pa kyokya kimye. (Kubala 12:3; 16:1-3) Kabiji akilangulukai pe Mfumu Uziya na mambo a bwitote bwanji, watwelele mu nzubo ya Yehoba ne kwingila mwingilo wazhila waingilanga bañanga. (2 Byambo bya Moba 26:16-21) Bano bantu bebakambwile na mambo a bunsatuki bwabo. Ne atweba twafwainwa kufunjilako ku bintu byatama bibamwekejile. Twafwainwa kukana muchima wa bwitote witulengela kukankalwa kunemeka buntangi.

5. Bantu babula koloka baingijisha byepi buntangi bwabo kutama?

⁵ Mu jishinda jikwabo, bantu babula koloka bo batongola kutangijila bakwabo, balengela bantu kubula kunemeka buntangi. Bavula bakanama bingi ne kuba mwenga. Kabiji mwapita bwikalo bwa bantu kyatanwa kuba’mba bantangi kechi bengijisha bulume bwabo bulongo ne. (Tangai Musapwishi 8:9.) Kimye Saulo kyo bamusajile kwi Yehoba kwikala mfumu, wajinga muntu wawama wipelwile bingi. Nangwa byonkabyo, watendekele kwikala na kichima ne kwitota; kabiji wamanyikile Davida muntu wa kishinka. (1 Samwela 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Mu kuya kwa moba, Davida waikele mfumu wawama kukila bamfumu bonse ba bena Isalela, pano bino waingijishe bulume bwanji kutama kimye kyo asendele mukazhi wa kwa Uliya mwina Hiti ne kutuma uno mwanamulume wabula mambo kwikala kulutwe ya bashilikale bonse kuba’mba bamwipaye mu nkondo. (2 Samwela 11:1-17) Kya kine, kubula koloka kulengela bantu kukankalwa kwingijisha bulume bwabo bulongo. Kabiji aba bo batongola kutangijila bakwabo umvwe kebakankalwe kunemeka Yehoba, kino kibalengela ne kukizhamo kubula kwingijisha bulume bwabo bulongo. Byo balumbulwile jishinda jimo ba papa ba Bakatolika bamo jo batendekejilemo kumanyika bantu, kinemanga umo wa bya bumulwila ntanda mu Britain wanembele’mba: “Bulume bulengela muntu kutama; umvwe muntu waikala na bulume bukatampe, po po akilamo kutama.” Byo twafunda pa bantangi byo bengijisha bulume bwabo kutama, pano twayai twisambe pa buno bwipuzho: Mambo ka o twafwainwa kunemekelanga buntangi?

MAMBO KA O TWAFWAINWA KUNEMEKELA BUNTANGI?

6, 7. (a) Kutemwa Yehoba kwitulengela kuba ñanyi kintu kabiji mambo ka? (b) Kunekenena kulumbulula ka, kabiji twakonsha kwikumwesha byepi?

⁶ Kine kintu kitulengela kunemeka buntangi ke kutemwa Yehoba, bakwetu ne kwitemwa atweba bene. Na mambo a kuba twatemwa Yehoba kukila bintu byonse, tukebesha bingi kumutokesha ku muchima. (Tangai Byambo bya Maana 27:11; Mako 12:29, 30.) Twayuka’mba bumfumu bwanji, ko kuba’mba luusa lo aji nalo pa bilengwa byonse, bebukana pano pa ntanda kufumatu kimye kya bunsatuki mu Edena kabiji bantu bavula basalapo kwibatangijila kwi Satana kukila kwibatangijilanga kwi Yehoba. Pano bino, atweba twasalapo kutumbijika bumfumu bwa Yehoba. Umvwe twatanga byambo byanema biji mu Lumwekesho 4:11, bitulengela kumusanchila. Twashiinwa kuba’mba Yehoba ye Kalama wa bilengwa byonse! Tutumbijika bumfumu bwa Yehoba ne kuswa aye kwitutangijila mu bwikalo bwetu bonse.

⁷ Kunemeka buntangi kulumbulula kukookela ne kunekenena. Tukookela Yehoba mambo twamutemwa. Nangwa byonkabyo, bimye bimo kyakonsha kwitukatazha kukookela. Pa bimye bya uno mutundu, byonka biji mwanyike ye twaambapo mu jifuka jitanshi, twafwainwa kufunda kunekenena. Tuvuluka’mba Yesu wanekenejile kuba kyaswa muchima wa Shanji nangwa kya kuba, kuba kino kechi kwapelele ne. Waambijile Shanji amba: “Kyaswa muchima wenu kyubiwe kechi kyami ne.”—Luka 22:42.

8. (a) Kunekenena buntangi bwa Yehoba kulumbulula ka lelo jino, kabiji kumwesha byepi Yehoba byo amona kino kyubilo? (b) Ñanyi kintu kyakonsha kwitulengela kuswa kwitufundako ne kwitujimunako? (Monai kakitenguluzha “Saka Mumvwina byo Bemubuula ne Kuswa Mafunde.”)

⁸ Ibyo kuba’mba lelo jino, Yehoba kechi wamba ne atweba pa muntu pa muntu ne; aye wingijisha Mambo anji ne bantu banji bamwimenako pano pa ntanda. Onkao mambo, tunekenena Yehoba umvwe twanemeka bantu bo atongola nangwa bo aswisha kwitutangijila. Umvwe twasatukila bano bantu ne kukana kwitujimunako ne kwitololako na Binembelo, ko kuba’mba tukafichisha Lesa wetu ku muchima. Bena Isalela byo banyinyichilenga ne kusatukila Mosesa, Yehoba wikimwene’mba basatukijilenga aye.—Kubala 14:26, 27.

9. Mambo ka kutemwa bakwetu o kuketulengela kunemeka buntangi? Lumbululai.

⁹ Kabiji tunemeka buntangi mambo twatemwa bantu. Mu ñanyi jishinda? Fwanyikizhai kuba’mba mwi mushilikale mu jibumba ja bashilikale. Pa kuba’mba nzhita ishinde nangwa kupuluka, bashilikale bonse bakebewa kwikookela ne kwinemeka monka mwayila bifulo byabo. Umvwe kya kuba mwasatuka ne kukankalwa kukookela buntangi, mwakonsha kulengela bakwenu bashilikale bonse kwikala mu kizumba. Lelo jino, mazhita a bantu aonauna bingi bintu byavula mu ntanda. Pano bino, Yehoba uji na mazhita obila bantu bintu byawama. Baibolo waamba pe Lesa bimye byavula bingi amba, “Yehoba wa mabumba.” (1 Samwela 1:3) Aye ye Mwine Mukulumpe wa bilengwa bya bulume bya ku mupashi byavula bingi. Pa bimye bimo, Yehoba waamba pa bakalume banji pano pa ntanda kwikala nzhita. (Salamo 68:11; Ezikyo 37:1-10) Inge twasatukila bantu Yehoba bo atongola kwitutangijila, nanchi kechi kyakonsha kulumbulula’mba tubena kubika bakwetu bashilikale bena Kilishitu mu kizumba nenyi? Umvwe mwina Kilishitu wasatukila bakulumpe mu kipwilo, bakwabo mu kipwilo nabo bakayanjilamo. (1 Kolinda 12:14, 25, 26) Umvwe mwana wasatuka, kisemi kyonse kiyanjilamo. Onkao mambo, tumwesha’mba twatemwa bakwetu inge ketunemeke ne kukookela boba bo batongola kwitutangijila.

10, 11. Kukeba kumwenamo bintu byawama kwitulengela byepi kukeba kukookela buntangi?

¹⁰ Kabiji tunemeka buntangi mambo kino kitukwasha bingi. Umvwe Yehoba witwambila kunemeka buntangi, witubuula ne bintu byawama bifumamo. Wambila baana kukookela bansemi babo kuba’mba bakekale myaka yavula pano pa ntanda ne kumona byawama. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 5:16; Efisesa 6:2, 3) Witukambizha kunemeka bakulumpe mu kipwilo mambo kubula kuba kino, kukonauna bulunda bwetu ne Yehoba Lesa. (Bahebelu 13:7, 17) Kabiji witubuula kukookela bandamabyalo mambo kuba bino kuketuzhikijila.—Loma 13:4.

¹¹ Nanchi kechi mwakonsha kuswa’mba kuyuka ene mambo Yehoba o akebela atweba kukookela, kwitukwasha kunemeka buntangi nenyi? Pano twayai twisambe pa byo twakonsha kunemeka buntangi mu mbaji ikatampe isatu ya bwikalo.

BYO TWAFWAINWA KUNEMEKA BA MU KISEMI

12. Ñanyi mwingilo Yehoba ye apa mwanamulume mu kisemi, kabiji wakonsha kumwingila byepi?

¹² Yehoba ye wabikileko kisemi. Kufumatu ne kala, Lesa wa mutende wanengezha kisemi kuba’mba kingilenga bulongo. (1 Kolinda 14:33) Wapa mwanamulume luusa lwa kwikala mutwe wa kisemi. Mwanamulume unemeka mutwe wanji, aye Kilishitu Yesu ne kuba byonkatu Yesu byo engijisha bumutwe bwanji mu kipwilo. (Efisesa 5:23) Onkao mambo, mwanamulume kechi wafwainwa kukankalwa kwingila uno mwingilo wanji ne, wafwainwa kumwingila bulongo. Kabiji kechi wafwainwa kwikala washinta ne, wafwainwa kwikala na butemwe, lusa ne kukooka muchima. Wafwainwa kuyuka’mba buntangi bwanji kechi bwakila bwa kwa Yehoba ne.

Mwanamulume mwina Kilishitu wingijisha bumutwe bwanji byonka byaubanga Kilishitu

13. Mwanamukazhi wakonsha kwingila byepi mwingilo wanji mu kisemi pa kuba’mba atokeshe Yehoba ku muchima?

¹³ Mwanamukazhi wafwainwa kwikala nkwasho ku mwatawanji. Naye bamupako bulume bumo mu kisemi mambo Baibolo waambapo kuba’mba, “kange ulengulule bikufunjisha bainobe ne.” (Byambo bya Maana 1:8) Nangwa byonkabyo,bulume bwanji kechi bwakila bwa mwatawanji ne. Mwanamukazhi mwina Kilishitu unemeka buntangi bwa mwatawanji pa kumukwasha kwingila mwingilo wanji wa bumutwe mu kisemi. Kechi umulengulula nangwa kumutangijila ne. Bino aye umukwasha ne kumunemeka. Umvwe bintu byafuukula mwatawanji kechi wibitemwa ne, na mushingi wamba biji ku muchima wanji, bino wafwainwa kunekenena. Umvwe mwatawanji kechi waitabila ne, kyakonsha kumukatazhako, bino kunekenena kwanji kwakonsha kulengela mwatawanji kwitabila mwi Yehoba.—Tangai 1 Petelo 3:1.

A father lovingly corrects his son who has brought mud into the house

14. Baana bakonsha kusangajika byepi bansemi babo ne Yehoba?

¹⁴ Baana batokesha Yehoba ku muchima umvwe kebakookele bashabo ne bainabo. Kabiji baletela bansemi babo munema ne lusekelo. (Byambo bya Maana 10:1) Mu bisemi mujitu nsemi umo, baana bafwainwa kukookela ne kuyuka’mba bashabo nangwa bainabo bakebewa bingi kwibakwasha ne kwibanemeka. Mu bisemi byonse bingila bulongo mingilo ibapa Lesa, mwikala bingi mutende ne lusekelo. Kino kitumbijika Mwine wabikileko kisemi, aye Yehoba Lesa.—Efisesa 3:14, 15.

BYO TWAFWAINWA KUNEMEKA BA MU KIPWILO

15. (a) Twakonsha kumwesha byepi mu kipwilo amba twanemeka buntangi bwa Yehoba? (b) Ñanyi mafunde akonsha kwitukwasha kukookela bantu babena kwitutangijila? (Monai kakitenguluzha “Kookelainga Babena Kwimutangijila.”)

¹⁵ Yehoba watongola Mwananji kwikala Kalama wa kipwilo kya bena Kilishitu. (Kolose 1:13) Kabiji Yesu naye watongola “kalume wa kishinka kabiji wa maana” kukwasha bantu ba Lesa pano pa ntanda kupopwela Yehoba. (Mateo 24:45-47) Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba ye “kalume wa kishinka kabiji wa maana.” Byonkatu byo kyajinga mu bipwilo bya mu myaka kitota kitanshi bya bena Kilishitu, bakulumpe mu kipwilo lelo jino nabo batambwila mikambizho ne lujimuno kufuma ku Jibumba Jitangijila, mu makalata nangwa ku ba mingilo bakwabo bo bengijisha nabiji bakalama benda. Umvwe atweba bonse pa muntu pa muntu twanemeka bakulumpe mu kipwilo, ko kuba’mba tubena kukookela Yehoba.—Tangai 1 Tesalonika 5:12; Bahebelu 13:17.

16. Twakonsha kwamba byepi amba bakulumpe mu kipwilo bebatongola na mupashi wazhila?

¹⁶ Bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo kechi baoloka ne. Nabo batamisha byonkatu byo tuba ne atweba. Pano bino, bakulumpe mu kipwilo ke “bya bupe,” byaikelako kukwasha baji mu kipwilo kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba. (Efisesa 4:8) Bano bakulumpe bebatongola na mupashi wazhila. (Byubilo 20:28) Mu ñanyi jishinda? Patanshi bafikizha bikebewa biji mu Mambo a Lesa anembwa na lutangijilo lwa mupashi. (1 Timoti 3:1-7, 12; Titusa 1:5-9) Kabiji bakulumpe batalatala pa bikebewa bya mulongo ye babena kukeba’mba ekale mukulumpe mu kipwilo, balombapo bingi kuba’mba mupashi wazhila wa Yehoba ebatangijile.

17. Mambo ka banabakazhi bena Kilishitu bimye bimo o bavwajila bitambala kimye kyo bengila mingilo ya mu kipwilo?

¹⁷ Bimye bimo mu kipwilo, bakulumpe ne bankwasho kechi bakonsha kwikalapo kuba’mba bengile mingilo yo bebapa kwingila, nabiji kutangijila kupwila kwa kuya mu mwingilo ne. Mu bimye bya uno mutundu, balongo bakwabo babatizhiwa bakonsha kwingila uno mwingilo. Umvwe nabo bafwapo, ko kuba’mba banyenga bena Kilishitu boba bulongo bakonsha kwingila yoyo mingilo. Nangwa byonkabyo, inge mwanamukazhi bamupa kwingila mwingilo wafwainwa kwingila mwanamulume wabatizhiwa, wafwainwa kuvwala kitambala ku mutwe.a (1 Kolinda 11:3-10) Kuno kuvwala kitambala kechi kulumbulula’mba banabakazhi bebalengulula ne. Pano bino, kino kibalengela kunemeka lunengezho lwa Yehoba lwa bumutwe, mu kisemi ne mu kipwilo.

KUNEMEKA BANDAMABYALO

18, 19. (a) Mwakonsha kulumbulula byepi mafunde aji pa Loma 13:1-7? (b) Twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka bandamabyalo?

¹⁸ Bena Kilishitu ba kine balondela bulongo mafunde aji mu Loma 13:1-7. (Tangai.) Pa kutanga bino byambo, musakumona’mba “bakulumpe balama kyalo” bo baambamo, bemenako makafulumende a bantu. Byo kiji kuba’mba Yehoba waswisha ano makafulumende a bantu kukitwajijila, bengila mingilo yanema, kukepeshako makatazho ne kuba bintu bikeba bantu. Tumwesha’mba twanemeka bano bandamabyalo inge ketukookele mizhilo. Tupana misonko yonse, tunemba byambo bya kine pa mapepala akebewa ku kafulumende ne kulondela mizhilo yonse ikebewa kwi atweba, mu kisemi kyetu, mu bya busulu ne mu bintutu bikwabo. Nangwa byonkabyo, kechi tukookela makafulumende a bantu umvwe betukambizha kubula kukookela Lesa ne. Bino atweba tukumbula byonka byakumbwile batumwa ba kala amba: “Lesa ye kalama ye twafwainwa kukookela kechi bantu ne.”—Byubilo 5:28, 29; monai kakitenguluzha kaamba’mba “Buntangi bwa Bañanyi bo Nafwainwa Kukookela?”

¹⁹ Kabiji tumwesha’mba twanemeka makafulumende a bantu pa kwingila na bakwetu. Pa bimye bimo, twakonsha kutalañana na binemanga bya mu kafulumende. Mutumwa Paulo watalañene na bandamabyalo nabiji Mfumu Heloda Agilipa ne Ndamakyalo Fesatusa. Bano banabalume bajinga na byubilo byatama, bino pa kwamba nabo Paulo wamwesheshe mushingi. (Byubilo 26:2, 25) Tulondela byaubilenga Paulo inge tubena kwamba ku kinemanga mu kafulumende nangwa ku kapokola wa mu mpunzha yetu. Pa sukulu, banyike bena Kilishitu bebikishako bingi kunemeka bafunjishi babo ne bakulumpe bonse batangijila sukulu ne ba mingilo babo. Kechi tunemekatu boba baswa bintu byo twaitabilamo ne; bino tunemeka ne boba bonse bashikwa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Bantu babula kwitabila bafwainwa kwitumona’mba twi ba mushingi.—Tangai Loma 12:17, 18; 1 Petelo 3:15.

20, 21. Ñanyi bintu bimo byawama byo tumwenamo umvwe twanemeka buntangi?

²⁰ Kechi twafwainwa kubula kumwesha mushingi ne. Mutumwa Petelo wanembele’mba: “Nemekainga bantu bonse.” (1 Petelo 2:17) Umvwe bantu bamona’mba twibanemeka, bakonsha kutemwa bingi. Yukai amba lelo jino bantu bavula kechi banemeka bakwabo ne. Onkao mambo, kumwesha mushingi ke jishinda jimo jimwesha’mba tubena kulondela mukambizho wa kwa Yesu waamba’mba: “Kyeya kyenu kimweke ku bantu bonse, kuba’mba bamone mingilo yenu yawama ne kutumbijika Shenu wa mwiulu.”—Mateo 5:16.

²¹ Mu ino ntanda iji mu mfishi ikatampe, bantu ba michima yawama babena kwibakokela ku kyeya kya ku mupashi. Onkao mambo, kunemeka ba mu kisemi, mu kipwilo ne bantu bakwabo ba mu kafulumende kwakonsha kwibatundaika kwendela pamo ne atweba mu kyeya. Kino ke kintu kyawama bingi. Nangwa kya kuba bantu kechi baiya kwi Lesa ne, twakonsha kuketekela’mba kunemeka bantu kutokesha Yehoba Lesa ku muchima kabiji kwitukwasha kutwajijila kwikala mu butemwe bwanji. Kine, ino mfweto byo yawamapo!

a Mutwe uji mu bya Kulumbulula “Head Coverings—When and Why?” wamwesha bimye bimo banabakazhi byo bafwainwa kulondele jino jifunde.

‘SAKA MUMVWINA BYO BEMUBUULA NE KUSWA MAFUNDE’

Mupashi wa kwa Satana, ko kuba’mba bunsatuki bwanji ne milanguluko yanji yatama byakumbana mu ntanda lelo jino. O ene mambo Baibolo o aambila pe Satana amba “mfumu wa luusa lwa mwela” kabiji waamba ne pa “mupashi ubena kwingila mu bantu babula kukookela.” (Efisesa 2:2) Lelo jino, bantu bavula bakeba bingi kwitolwela ne kukana bintu bibabuulako bakwabo. Kyatama bingi kuba’mba bamo mu kipwilo kya bena Kilishitu baji na yonka ino ndangulukilo yatama. Mukulumpe mu kipwilo wakonsha kujimunako bamo mu butemwe pa bizumba bifuma mu kutamba bya kisangajimbwe byatama nangwa bya malwañano, bino bamo bakonsha kukana nangwatu kuzhingila. Atweba bonse twafwainwa kulondela byambo biji mu Byambo bya Maana 19:20 byaamba’mba: “Saka umvwina byo bakubuula ne kuswa mafunde, pa kuba’mba ukekale na maana kulutwe.”

Pano ñanyi kintu kyakonsha kwitukwasha kuba bino? Akimonai bino bintu bisatu bilengela bantu kukana kwibajimunako nangwa kwibafundako, kabiji mumone ne Baibolo byo aamba pa bino bintu.

“Bintu byo bamfundako kechi byayilamo ne.” Twakonsha kwamba’mba bintu byo bamfundako kechi byayilamo na bwikalo bwetu ne, nangwa’mba muntu ubena kufundañana kechi wayuka bulongo bintu byo biji ne. Byubilo nangwa mwekelo yetu yakonsha ne kumwesha’mba kechi tukeba kwitufundako ne. (Bahebelu 12:5) Byo kiji kuba’mba atweba bonse kechi twaoloka ne, nanchi kechi twafwainwa kupimpulako milanguluko yetu mumo mumo nenyi? (Byambo bya Maana 19:3) Nanchi kechi kwajingapo kintu kimo kyalengela kuba’mba betufundeko nenyi? Onkao mambo, twafwainwa kuta muchima pa kyokyo kintu kyatama kyo twauba kyalengela’mba betufundeko. Mambo a Lesa etufundako kuba’mba: “Kakachila ku mafunde; kange wialeke ne. Wialame, mambo akakulengela kwikala na bumi.”—Byambo bya Maana 4:13.
“Kechi natemenwe jishinda jo bamfunjijilemo ne.” Mu Mambo a Lesa muji mizhilo yawama bingi ya kulondela pa kufundako muntu. (Ngalatiya 6:1) Nangwa byonkabyo, Baibolo waamba jikwabo amba: “Bonse baleenga mambo kabiji kechi bafika ku lukumo lwa Lesa ne.” (Loma 3:23) Jishinda jimotu jawama jo twakonsha kutambwilamo lujimuno lwalumbuluka, ke joja ja kutambula lujimuno ku muntu waoloka. (Yakoba 3:2) Yehoba wingijisha bantu babula koloka kwitufundako, onkao mambo, kechi twafwainwa kuta muchima ku jishinda jo babena kwitufunjilamo ne. Atweba twafwainwatu kuta muchima ku bintu byo babena kwitufundako ne kulombapo byo twafwainwa kwibingijisha mu bwikalo bwetu.
“Awa kechi wafikilamo kuba’mba amfundeko ne!” Umvwe ketulanguluke’mba bintu bitamisha muntu ukeba kwitufundako kechi byakonsha kumulengela kwitufundako ne, twafwainwa kuvuluka bishinka byo twaambapo kala. Kyo kimotu, umvwe twalanguluka’mba kechi bakonsha kwitufundako na mambo a jifumbi jetu, bintu byo twayuka nangwa mingilo yetu mu kipwilo ne, twafwainwa kupimpula milanguluko yetu. Kala mu bena Isalela, mfumu wajinga na mingilo ikatampe bingi, bino waswanga naye kumufundako ku bangauzhi, bañanga ne bantutu bakwabo bo alamanga. (2 Samwela 12:1-13; 2 Byambo bya Moba 26:16-20) Lelo jino, jibumba ja Yehoba jatongola banabalume babula koloka kufundako bakwabo kabiji bena Kilishitu boba bulongo baswa bintu byo bebafundako ne kwibingijisha. Umvwe tuji na mingilo ikatampe nangwa twayuka bintu byavula kukila bakwetu, twafwainwa kukooka muchima ne kwipelula ne kuswa bintu byo betufundako ne kwibingijisha mu bwikalo bwetu.—1 Timoti 3:2, 3; Titusa 3:2.

Kafwako muntu nangwa umo ye babula kufundako ne. Onkao mambo, twayai kufuma panshi ya muchima tuswenga bintu byo betufundako, kwibingijisha ne kusanchila bingi Yehoba pa mambo a buno bupe bupana bumi. Kine, kwitufundako ke kiyukilo kya butemwe bwa Yehoba bo etutemwa kabiji tukeba kutwajijila kwikala mu butemwe bwa Lesa.—Bahebelu 12:6-11.

‘KOOKELAINGA BABENA KWIMUTANGIJILA’

Mu kimye kya bena Isalela, lutangijilo lwakebewenga bingi pa kuba’mba bintu byendenga bulongo. Mosesa bunke bwanji kechi wakonsheshe kutala pa bantu bavula bo ayilenga nabo kukapita mu kiselebwa mwajinga bintu byakonsheshe kubika bumi bwabo mu kizumba ne. Pano ñanyi kintu kyo aubile? “Mosesa wasajile banabalume bafikilamo kufuma mu bena Isalela bonse ne kwibatongola kwikala bakulumpe ba pa bantu, bakulumpe ba pa biumbi, bakulumpe ba pa bitota, bakulumpe ba pa makumi atanu ne bakulumpe ba pa makumi.”—Kulupuka 18:25.

Ne lelo jino, luno lunengezho mo luji mu kipwilo kya bena Kilishitu. O ene mambo jibumba ja kuya mu mwingilo jiji na kalama, kipwilo kiji na bakulumpe, bipwilo byavula biji na kalama wa mwanzo, ne kyalo nakyo kiji na Kavoto ka Kyalo nangwa Kavoto ka Musampi. Na mambo a luno lunengezho, mwanamulume yense wingila mwingilo wa bukafunga wafwainwa kuteshako bingi muchima ku mikooko ya Yehoba yo bamupa kulama. Bano bakafunga baketotolwela kwi Yehoba ne kwi Kilishitu.—Byubilo 20:28.

Pa kuba’mba jino jishinda ja kutangijilamo bipwilo jingile bulongo, atweba bonse twafwainwa kukookela ne kunekenena. Kechi tukeba nangwa pachechetu kwikala byajinga Diotelefesa, wabulanga kunemeka batangijilanga mu moba anji ne. (3 Yoano 9, 10) Pakuba atweba tukeba kulondela byambo byaambile mutumwa Paulo wanembele’mba: “Kookelainga ne kunekenena babena kwimutangijila, mambo abo babena kwimulama anweba kabiji baketotolwela pa mambo a kino, pa kuba’mba bengilenga na lusekelo kechi na bulanda ne, mambo kyakonsha kwimulengela kubula kumwenamo byawama.” (Bahebelu 13:17) Bamo bakookelatu bulongo umvwe baswa bibena kwibabuula boba bebatangijila, pano bino bakana kunekenena umvwe kya kuba bakankalwa kuswa byo bebabuula nangwa bakankalwa kumvwisha ene mambo o bebambila kuba byobyo bintu. Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kuyuka kuba’mba kunekenena kwakonsha kulumbulula kukookela kintu nangwa kya kuba kechi tubena kukeba kwikyuba ne. Onkao mambo, atweba bonse twafwainwa kwishikisha’mba, ‘Nanchi nkookela ne kunekenena boba babena kuntangijila nyi?’

Mambo a Lesa kechi atanchika mashinda onsetu kolololo kipwilo byo kyafwainwa kwingila ne. Bino Baibolo waamba’mba: “Bintu byonse byubiwe na mushingi ne mo byalondankena.” (1 Kolinda 14:40) Jibumba Jitangijila jilondela luno lunengezho pa kubikako mashinda ne mizhilo imo ikwasha kumona’mba kipwilo kibena kwingila bulongo monka mo kyafwainwa. Bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo balondela luno lunengezho byo bamwesha muchima wa lukookelo. Kabiji kechi ‘bominatu pa kintu kyo bakeba’ ne, ‘bakookela’ boba bebatangijila. (Yakoba 3:17) O ene mambo bipwilo, myanzo, ne byalo o byaikela na jibumba jakwatankana ja bapopweshi bemenako Lesa wa lusekelo.—1 Kolinda 14:33; 1 Timoti 1:11.

Kabiji byambo bya kwa Paulo biji pa Bahebelu 13:17 nabyo byamwesha ene mambo mupashi wa milengulwila kyo atamina. Wakonsha kulengela boba batangijila kwingila mwingilo wabo “na bulanda.” Mwingilo wa kwingijila Yehoba wawama kabiji ukwasha bantu, wakonsha kwikala kisendwa umvwe mulongo keengile na mikooko iji na mupashi wa bunsatuki. Kuba bino, kukemulengelatu “anweba” ne kipwilo kyonse kubula kumwenamo bintu byawama. Kuji ne kintu kikwabo kyatama kifumamo umvwe muntu wakana kunekenena mikambizho ya Lesa. Kikwabo kifumamo, kilengela bulunda bwanji ne Lesa konaika umvwe wakizhamo kwitota ne kwitolwela aye mwine kufuma kwi Shanji wa mwiulu. (Salamo 138:6) Twayai atweba bonse tutwajijile kukookelanga ne kunekenena betutangijila.