Komeshainga Busendwe bwa Bufunjishi

BYO muji mufunjishi, kikonkwanyi ka kyo mwibikila? Umvwe po po mwaikalatu musapwishi wa Bufumu, kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mukeba kuyuka bya kufunjisha muntu lufunjisho lwa Baibolo pa nzubo, mambo Yesu wapele baana banji ba bwanga mwingilo wa kulenga baana ba bwanga. (Mat. 28:19, 20) Umvwe mwamuyuka kala uno mwingilo, kampe kikonkwanyi kyenu ke kya kukeba kuyukisha bulongo kufika pa michima ya bo mukeba kukwasha. Inge mwi nsemi, mukebesha kwikala mufunjishi wakonsha kutundaika baana benu kwipana kwi Lesa. (3 Yoa. 4) Umvwe mwi mukulumpe mu kipwilo nangwa umvwe mubena kukanamina kwikala mukulumpe, kampe mukebesha kwikala ñambi wakonsha kukwasha banteleki kwikala na lusanchilo lukatampe lwa kusanchila Yehoba ne mashinda anji. Pano mwakonsha kwibifikizha byepi bino bikonkwanyi?

Funjilai kwi Yesu Kilishitu, Mufunjishi wayukisha kufunjisha. (Luka 6:40) Nangwa Yesu waambilenga ku jibumba pa mutumba nangwa ku bantutu bacheche byo aendelenga nabo mu mukwakwa, bintu byo aambile ne jishinda mo ebyambijilenga, kibalengejile kubula kwibivulama. Yesu wazakwile milanguluko ne michima ya banteleki banji, kabiji walumbulwile bintu kya kuba kibapelejile bantu kumvwa. Nanchi ne anweba mwakonsha kuba bino nyi?

Ketekelai mwi Yehoba

Mfunjishisho ya kwa Yesu yawamine na mambo a mupashi wa Lesa kabiji ne bulunda bwa pa muchima bo ajinga nabo na Shanji wa mwiulu. Nanchi mulomba kwi Yehoba na muchima yense kuba’mba mufunjishe bulongo muntu lufunjisho lwa Baibolo pa nzubo nyi? Umvwe mwi nsemi, abya mulomba kimye kyonse lutangijilo lwa Lesa kuba’mba mufunjishenga baana benu nyi? Nanchi mulomba lulombelo lwa kufuma panshi ya muchima pa kunengezha kwamba majashi nangwa kutangijila kupwila nyi? Lulombelo lwa uno mutundu lwa kuketekela mwi Yehoba lukemukwasha kwikala mufunjishi wayuka kufunjisha bulongo.

Kabiji kuketekela mwi Yehoba kumwekela ne mu kuketekela mu Mambo anji, Baibolo. Mu lulombelo lwanji lo alombele bufuku bwa juba japeleleko byo ajinga muntu walumbuluka, Yesu waambile kwi Shanji amba: ‘Amiwa nebapa mambo enu.’ (Yoa. 17:14) Nangwa kya kuba Yesu wayukile bingi byavula, kechi waambilepo nangwa pachechetu byambo byanji mwine ne. Kimye kyonse waambanga bya mufunjishe Shanji, ne mu jino jishinda witushijile mwa kulondela. (Yoa. 12:49, 50) Byambo bya Lesa biji mu Baibolo, biji na bulume bwa kupimpula byubilo bya bantu, milanguluko ya mu michima yabo kabiji ne byo beumvwa. (Hebe. 4:12) Byo muyilangako palutwe mu kuyuka Mambo a Lesa ne kufunda bya kwiengijisha bulongo mu mwingilo wenu, mukakomeshanga busendwe bwa kufunjisha bukokela bantu kwi Lesa.—2 Timo. 3:16, 17.

Nemekai Yehoba

Kwikala mufunjishi ulondela Kilishitu kechi kilumbulula kwambatu jashi jawama ne. Ibyo kuba’mba bantu bakuminye bingi “byambo bya bupe” bya kwa Yesu. (Luka 4:22) Pano nanchi nkebelo ya Yesu ya kwamba bulongo yajinga ya byepi? Yajinga ya kunemeka Yehoba, kechi kwitumbijika aye mwine ne. (Yoa. 7:16-18) Kabiji wakambizhe baana banji ba bwanga amba: ‘Kyeya kyenu kimweke ku meso a bantu; bamone mingilo yenu yawama, ne kumutumbijika Shenu wa mwiulu.’ (Mat. 5:16) Jino jifunde jafwainwa kwitutangijila mu mfunjishisho yetu. Twafwainwa kuchinuzhuka kintu kyonse kyakonsha kwitulengela kwamba na kwitumbijika atwe bene. Onkao mambo, pa kunengezha kintu kyo tukamba ne byo tukekyamba, twafwainwa kwishikisha atwe bene’mba, ‘Nanchi kino kikabayishisha bantu lusanchilo lwa kusanchila Yehoba nyi, inyi kikebalengelatu kutotako amiwa?’

Kya kumwenako, bishimpi ne bintu bimweka mu bwikalo bwa bantu byakonsha kwingila bingi bulongo pa kufunjisha. Pano bino, umvwe kishimpi kyalepesha nangwa kintu kyamwekele mu bwikalo umvwe bekishimikizha kutonkaulatu tonse tonko tonko, kishinka kechi kyakonsha kumvwanyika ne. Kabiji kwamba mashimikila atuseko, kulengela bantu kubula kuyuka nkebelo ya mwingilo wetu. Umvwe mufunjishi ke obe bibye, kilumbulula’mba ubena kukebako’mba bantu bamutote mu kifulo kya kwibalengela kuyuka nkebelo ya lufunjisho lwa Lesa.

‘Pusanyainga’

Pa kuba’mba muntu kine ekale mwana wa bwanga, wafwainwa kumvwisha kyo babena kufunjisha. Wafwainwa kumvwa bukine ne kumona byo bwapusana na byaitabila bantu bangi. Kupusanya bintu kulengela muntu kumvwisha.

Yehoba wabwezhezhepo javula kukambizha bantu banji ‘kupusanya’ byabula muzhilo ne bya muzhilo. (Levi. 10:9-11) Waambile’mba aba bakengijilanga mu nzubo yanji ikatampe yazhila ya ku mupashi, bakafunjishanga bantu “mo byapusena byazhila ne byabula kuzhila.” (Ezi. 44:23) Mu buku wa Byambo bya Mana mwayulatu paa lupusano luji pakachi ka bololoke ne bubi, maana ne kukosama. Nangwatu bintu byabula kupusana bakonsha kwibipusanya. Mutumwa Paulo wapusenye muntu waoloka ku muntu wawama, byonka byo banemba mu Loma 5:7 (NW). Mu buku wa Bahebelu, wamwesheshe bukata bwa mwingilo wa buñanga bwa Kilishitu byo bwakila bwa kwa Alona. Mufunjishi wa mu myaka kitota kya bu 17 aye John Amos Comenius wanembele’mba: “Kufunjisha kulumbulula kumwesha bintu byo byapusana mu ñingijilo yabyo, musango wabyo, kabiji ne ko byafuma. . . . Onkao mambo, awa ulumbulula bulongo lupusano luji pakachi ka bintu ye ufunjisha bulongo.”

Kya kumwenako, kampe mubena kufunjisha muntu pa mambo a Bufumu bwa Lesa. Umvwe kechi waumvwisha Bufumu byo buji ne, mwakonsha kumumwesha byaamba Baibolo byo bwapusana na mulanguluko wa kuba’mba Bufumu ke mulangulukotu uji mukachi ka muchima wa muntu mwine. Nangwa mwakonsha kumumwesha Bufumu byo bwapusana na makafulumende a bantu. Bino umvwe mubena kwamba ku bantu bayukila jimo buno bukine butanshi, mwakonsha kulumbulwisha bulongo. Mwakonsha kumwesha Bufumu bwa Bumesiasa byo bwapusana na bumfumu bwa Yehoba bwa pa bilengwa byonse, bo baambapo mu Salamo 103:19, nangwa byo bwapusana na ‘bufumu bwa Mwananji bwa butemwe bwa Lesa,’ bo batongola mu Kolose 1:13, nangwa byo bwapusana na “bukalama” bo baambapo mu Efisesa 1:10. Kwingijisha lupusano pakachi ka bintu kwakonsha kukwasha bantu bo mubena kwambako kumvwisha bulongo ano mafunjisho anema a mu Baibolo.

Yesu javula waingijishanga jino jishinda ja kufunjishishamo. Wapusenye lupusano lwajinga pakachi ka ñumvwino ya bavula yo baumvwinangamo Mizhilo ya Mosesa na nkebelo ine ya Mizhilo. (Mat. 5:21-48) Wapusenye munema wa kine wa kunemeka Lesa ku misango ya bukamfutumfutu bwa Bafaliseo. (Mat. 6:1-18) Wapusenye muchima wajinga na bantu ‘baubijilenga bunkambo’ bakwabo ku muchima wa kwipana ye bafwainwe kumwesha baana banji ba bwanga. (Mat. 20:25-28) Pa kimye kikwabo kyo banemba mu Mateo 21:28-32, Yesu waambijile banteleki banji kwitaina abo bene lupusano luji pakachi ka kwibingisha obe mwine ne lulapilo lwa kine. Kino kituleta ku lubaji lukwabo lwanema lwa kufunjisha bulongo.

Tundaikainga Banteleki Kulanguluka

Mu Mateo 21:28, tutangamo kuba’mba Yesu wapusenye bintu kupichila mu kwipuzha’mba: “Anweba mulanguluka’mba ka?” Mufunjishi wayuka kufunjisha kechi wambatu bishinka nangwa kupanatu mikumbu ne. Ukwasha banteleki banji kwikala na maana a kupima bintu. (Mana. 3:21; Loma 12:1) Lubaji lumo lwa kubilamo kino, ke kupichila mu kwipuzha mepuzho. Byonka byo kyanembwa mu Mateo 17:25, Yesu waipwizhe’mba: ‘I ki ka kyo walanguluka Shimona? Bamfumu ba pano panshi, batambula misonko ne milambo kwi bañanyi? Ku baana babo benenyi, inyi ku bangi?’ Mepuzho a kwa Yesu a kulengela muntu kulangulukishapo akwashishe Petelo kwikumbwila mwine mukumbu wa kine pa mambo a kupana misonko ya ku nzubo ya Lesa. Kabiji pa kukumbula mwanamulume wamwipwizhe’mba, “Nanchi mukwetu ye ñanyi?” Yesu wapusenye byaubile ñanga ne mwina Levi ku byaubile mwina Samaliya. Kepo ashikishe buno bwipuzho bwa kuba’mba: “I ñanyi wa mu busatu bwabo ye mwalanguluka’mba, wimwesheshe ke wa kwanji awa ye babelamijile ku batupondo?” (Luka 10:29-36) Apano napo, mu kifulo kya kumubula mukumbu awa wamwipwizhe, Yesu wamulengejile kwikumbwila aye mwine bwipuzho bwanji.—Luka 7:41-43.

Fikai pa Muchima

Bafunjishi bakwatakanya bulongo mwatala Mambo a Lesa, bayuka kuba’mba mpopwelo ya kine kechi ilumbulula kulaminatu mu mutwe bishinka bimo ne kwikela mwayila mizhilo imo ne. Yaimena pa bulunda bwawama ne Yehoba ne kuyuka mashinda anji. Mpopwelo ya uno mutundu yavwangamo muchima. (Mpitu. 10:12, 13; Luka 10:25-27) Mu Binembelo, kyambo kya kuba’mba “muchima” javula kitongola muntu mwine, kubikapo ne bintu nabiji byo akeba, byo atemwa, byo eumvwa ne ndangulukilo yanji.

Yesu wayukile’mba, bantu byo batala pangye ya mubiji, Lesa aye umona biji mu muchima. (1 Sam. 16:7) Mwingilo wetu wa kwingijila Lesa wafwainwa kutundaikwa na butemwe bo twamutemwa, kechi na mambo a kwingila’mba tutokeshe bakwetu bantu pa muchima ne. (Mat. 6:5-8) Bino, Bafaliseo abo baubanga mingilo yavula ya kukeba’mba bantu bebatote. Bateshe bingi muchima kulondelatu byonse byajinga mu Mizhilo ne kukambizha bantu kukokela mizhilo yo balenganga abo bene. Bino abo bene bakankelwe kumwesha mu bwikalo bwabo byubilo byafwainwe kwibayukisha’mba balondelanga bikeba Lesa ye bapopwelanga. (Mat. 9:13; Luka 11:42) Yesu wafunjishe’mba nangwa kya kuba kukokela bintu bikeba Lesa kwanema, buneme bwa luno lukokelo buyukanyikilwa ku biji mu muchima. (Mat. 15:7-9; Mako 7:20-23; Yoa. 3:36) Mfunjishisho yetu yakonsha kukwasha bantu umvwe ketulondele byafunjishanga Yesu. Kyanema bingi kuba’mba tukwashe bantu kufunda bintu Lesa byo akeba’mba bobe. Kabiji kyanema ne kwi abo kuyuka ne kutemwa Yehoba kuba’mba byubilo byabo bimweshenga munema ye banemeka bulunda bwaitabilwa kwi Lesa wa kine.

Bino pa kuba’mba bantu bamwenemo mu lufunjisho lwa uno mutundu, bafwainwa patanshi kuyuka biji mukachi ka michima yabo. Yesu watundaikilenga bantu kupalanguzha milanguluko yabo ne kupima byo beumvwinenga. Pa kukeba kolola ndangulukilo yabula kufwainwa, waipuzhanga banteleki banji ene mambo o balangulukila byobyo, o baambila nangwa o baubila bintu bimo. Bino mu kifulo kya kwibalekatu’mba bene bayandenga na kwipalanguzha, pa mepuzho anji wanungangapo byambo, kya kumwenako, nangwa kyubilo kimo kibatundaikanga kuyuka bulongo mwatala bintu. (Mako 2:8; 4:40; 8:17; Luka 6:41, 46) Ne atweba twakonsha kuba kintutu kimo kukwasha banteleki betu kupichila mu kwibabulako’mba beipuzhe abo bene mepuzho nabiji a kuba’mba: ‘Mambo ka bino byubilo o nnebimwena bulongo? Mambo ka o nneumvwina bibye pa kikye?’ Apa bino mwibatundaike kumona bintu Yehoba mo ebimwena.

Ambai mwa Kwibingijishisha

Mufunjishi wawama wayuka’mba ‘maana kyo kitendekesho kikatampe.’ (Mana. 4:7) Maana ke bulume bwa kwingijisha bulongo bintu byo wayuka pa kuba’mba umone mwa kubila na makatazho, kuchina bizumba, kufikizha bikonkwanyi, kabiji ne kukwashako bantu. Ke mutembo wa mufunjishi kukwasha bo abena kufunjisha kufunda kuba byobyo, bino kechi kwibafuukwilako bya kuba ne. Pa kwisamba mafunde apusana pusana a mu Baibolo, kwashai ye mubena kufunjisha kulanguluka. Mwakonsha kutongolapo bintu bimo bimweka mu bwikalo bwa moba onse ne kushikisha ye mubena kufunjisha mafunde a mu Baibolo o mwafuma na kufunda byo akonsha kumukwasha umvwe watalañana na bimye bya yeo mutundu.—Hebe. 5:14.

Mu jashi janji ja pa Pentekosta mu 33 C.E., mutumwa Petelo waambile kya kumwenako kyafikile bantu pa michima. (Byu. 2:14-36) Panyuma ya kwisamba bibaba bisatu bya mu Binembelo byo jayukijile jimo jibumba, Petelo waingijishe bino binembelo kwesakana na bintu byamwekele byo bemwenejile abo bene na meso. Kyafuminemo, jibumba jakebeshe bingi kuba mwayila bintu byo jaumvwine. Nanchi mfunjishisho yenu ilengela bantu kubila mo mwaambila nyi? Nanchi mulumbulula bishinka ne kukwasha bantu kumvwisha bintu ne ene mambo o byaikela byobyo nyi? Nanchi mwibakwasha kulanguluka pa bintu byo babena kufunda byo byafwainwa kwibakwasha mu bwikalo bwabo nyi? Kechi bakonsha kubijika’mba, “Tube byepi?” byonka byaubile jibumba pa Pentekosta ne, bino umvwe mwaingijisha bulongo binembelo, mwakonsha kwibatundaika kuba mwayila kintu kyo mwaambapo.—Byu. 2:37.

Pa kutanga Baibolo na baana benu, anweba bansemi po po mwikala na kimye kyawama bingi kya kwibafunjisha kulanguluka pa bya kwingijisha bulongo mafunde a mu Baibolo. (Efi. 6:4) Kya kumwenako, mwakonsha kusalamo byepelo bicheche mu bitango bya kutanga mu Baibolo byatanchikwa mu yewo mulungu ne kwisamba pa byo byalumbulula, apa bino mwaipuzha ne mepuzho nabiji ano a kuba’mba: ‘Nga kino kibena kwitukwasha byepi? Twakonsha kwingijisha byepi bino byepelo mu mwingilo? Bibena kusololapo ka pe Yehoba ne jishinda janji jo obilamo bintu, kabiji kino kikosesha byepi lusanchilo lwetu pe aye?’ Tundaikai kisemi kyenu kwambapo pa byobyo bishinka kimye kya kwisamba bishinka bikatampe kufuma mu kutanga Baibolo mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa. Byepelo byo bakambapo ke byobya byo bakakonsha kuvuluka.

Ikalai Bakumwenako Bawama

Kechi mufunjishatu kupichila mu byo mwamba ne, bino kupichila ne mu byo muba. Byubilo byenu bimwesha kya kumwenako kyawama kya bya kwingijisha bintu byo mwamba. Ajino jo jishinda baana mo bafunjila. Umvwe balondela bansemi babo, bamwesha kuba’mba bakeba kwikala byonka biji bansemi babo. Bakeba kuyuka byo kilumbulula kuba bibena kuba bansemi babo. Byonkabyo, umvwe aba bo mufunjisha ‘baikala ba kwimulondela byonka anweba byo muji bakulondela Kilishitu,’ batatula kumona mfweto iji mu kwenda mu mashinda a Yehoba. (1 Ko. 11:1) Bamwenamo bingi mu bwikalo bwabo byo bengijila pamo na Lesa.

Kino ke kya kwituvululako pa buneme bwa kwikala bakumwenako bawama. Kwikala ‘bantu ba bwikalo bwazhila ne bwa kunemeka Lesa’ kukakwasha bingi aba bo tufunjisha kumwenako bya kwingijisha mafunde a mu Baibolo. (2 Pe. 3:11) Umvwe mutundaika ye mufunjisha Baibolo kutanganga Mambo a Lesa kimye kyonse, ne anwe bene kasa mukosako kwiatanga. Umvwe mukeba baana benu kufunda kwikela mwayila mafunde a mu Baibolo, monai kuba’mba byubilo byenu byakwatankana na mwayila kyaswa muchima wa Lesa. Umvwe mubula kipwilo kwingila na kizaku mu mwingilo, monai kuba’mba mubena kwingilako pakatampe mu uno mwingilo. Umvwe kemube byonka byo mufunjisha, mukakonsha kutundaika bantu.—Loma 2:21-23.

Pa mambo a kukeba kuyuka kufunjisha bulongo, ishikishai anwe bene’mba: ‘Umvwe kempane mikambizho, nanchi nneyambila mu jishinda jikwasha aba babena kwiyumvwa kupimpula ndangulukilo, ñambilo, nangwa byubilo byabo nyi? Pa kuba’mba ndumbulule bulongo bintu byumvwanyike, nanchi mpusanya kishinka kimo nangwa byubilo bimo ku bikwabo nyi? Nguba byepi pa kuba’mba nkwashe bo mfunjisha, baana bami, nangwa bantu bo ñambako pa kupwila kuvuluka byo naamba? Abya kine mmwesha banteleki bami bya kwingijisha bintu byo babena kufunda nyi? Nanchi bakonsha kwikimwena kwi amiwa nyi? Nanchi bomvwisha’mba kubila bintu mwayila kibena kwambiwapo, kwakonsha kulengela bulunda bwabo ne Yehoba kuwama nyi?’ (Mana. 9:10) Twajijilai kuteshako muchima ku bino bintu, byo mubena kukeba kukomesha busendwe bwa bufunjishi. ‘Kasa mwiketa anwe bene ne lufunjisho lwenu pamo. Mukelwe mu byo bino bintu; mambo mu kuba kino mukepulusha anwe bene ne abo bemumvwa pamo.’—1 Timo. 4:16.