Kipwilo “Kyaikele mu Mutende”

1, 2. Saulo wakebelenga kuba ka mu Damasakasa?

JIBUMBA ja bantu bazhingijile, janangijilenga ku Damasakasa kabiji jakebelenga kuba kintu kyatama bingi mu uno muzhi. Bayilenga na kwibakulumunamo baana ba bwanga mu mazubo abo, kwibakasa, kwibalengesha bumvu ne kwibatwala ku Yelusalema ku Kije Kikatampe kuba’mba bakebakabishe.

² Ntangi wa jino jibumba, aye Saulo wajinga pa jibumba jikwabo jaipayile Setepena.a Ye waitabizhe jibumba ja bazelote kuba’mba uno mwana wa bwanga wa kwa Yesu wakosele, aye Setepena bamwipaye na mabwe. (Byu. 7:57–8:1) Na mambo a kuba kechi watondelwe pa kumanyika baana ba bwanga ba kwa Yesu baikalanga mu Yelusalema ne, Saulo waikele nobe nsama ya mujilo ya kutundaikilamo bantu kumanyika baana ba bwanga. Wakebelenga kuzhiisha jibumba jicheche jayilenga na kubayilako jo batelelenga’mba “Jishinda.”​—Byu. 9:1, 2; monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mwingilo wa kwa Saulo mu Damasakasa,” pa jipa 61.

3, 4. (a) Ki ka kyamwekele kwi Saulo? (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

³ Ponkapo kyeya kikatampe kyamusamijile Saulo. Bakwabo bo ajinga nabo pa kumona kyeya bakankamenetu, bakankalwa ne bya kuba. Saulo bamupofwele meso kabiji waponene panshi. Byo akankelwe kumona, Saulo waumvwine jiwi kufuma mwiulu amba: “Saulo, Saulo, mambo ka o ubena kummanyikila?” Na mambo a moyo, Saulo waipwizhe’mba: “Nanchi yenu bañanyi, Nkambo?” Byambo Saulo byo bamukumbwile byafwainwa byamukumishe bingi bya kuba’mba: “Amiwa ne Yesu ye ubena kumanyika.”​—Byu. 9:3-5; 22:9.

⁴ Tufunjilako ka ku byambo bitanshi Yesu byo aambijile Saulo? Twakonsha kumwenamo byepi pa kupituluka mu bintu byaubiwenga kimye Saulo kyo aalukile ke mwina Kilishitu? Kabiji ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku kipwilo byo kyaingijishe kimye kya mutende panyuma ya kuba Saulo waaluka ke mwina Kilishitu?

“Mambo ka o Ubena Kummanyikila?” (Byu. 9:1-5)

5, 6. Twakonsha kufunjilako ka ku byambo byaambile Yesu kwi Saulo?

⁵ Kimye Yesu kyo aimikile Saulo mu mukwakwa wa kuya ku Damasakasa, kechi wamwipwizhe amba: “Mambo ka o ubena kumanyikila baana bami ba bwanga?” ne. Byonka byo kyaambiwa kala, wamushikishe amba: “Mambo ka o ubena kummanyikila?” (Byu. 9:4) Kine, Yesu umvwa bingi ku muchima kutama pa meseko apitamo baana banji ba bwanga.​—Mat. 25:34-40, 45.

⁶ Umvwe mubena kupita mu meseko na mambo a lwitabilo lwenu mwi Kilishitu, ketekelai’mba Yehoba ne Yesu bayuka byo mubena kupitamo. (Mat. 10:22, 28-31) Pa kino kimye, Yehoba kechi wakonsha kupwisha oo meseko ne. Vulukai amba Yesu wamwene Saulo byo aitabizhe amba bepaye Setepena kabiji wamwene Saulo byo akulumwinenga baana ba bwanga mu mazubo abo mu Yelusalema. (Byu. 8:3) Yesu kechi waubilepo kintu pa kyokya kimye ne. Pano bino, Yehoba kupichila mwi Kilishitu wakoseshe Setepena ne baana ba bwanga bakwabo kuba’mba batwajijile kwikala bakishinka.

7. Mwafwainwa kuba byepi pa kuba’mba muchinchike lumanamo?

⁷ Ne anweba mwakonsha kuchinchika umvwe mwauba bino: (1) Fuukulaipo kutwajijila kwikala bakishinka. (2) Mulombai Yehoba kwimukwasha. (Fili. 4:6, 7) (3) Kange mushinkanyenga ne, shiilai bintu byonse mwi Yehoba. (Loma 12:17-21) (4) Ketekelai amba Yehoba ­ukemupa bulume bwa kuchinchika kufikatu ne kimye kyo akafumyapo lolo lweseko.​—Fili. 4:12, 13.

“Saulo Mulongo Wami, Nkambo . . . ye Wantuma” (Byu. 9:6-17)

8, 9. Ananyasa wiumvwine byepi pa mambo a mwingilo wanji?

⁸ Panyuma ya kukumbula bwipuzho bwashikishe Saulo bwa kuba’mba, “Nanchi yenu bañanyi, Nkambo?” Yesu wamwambijile amba: “Imana ukatwele mu muzhi kabiji bakakubuula kyo wafwainwa kuba.” (Byu. 9:6) Saulo walekele kumona, bamutwajile ku Damasakasa ko alombelenga pa moba asatu ne kuzhikilwa na nzala. Pa kikye kimye, Yesu wabujile mwana wa bwanga umo wajinga mu uno muzhi pa mambo a kwa Saulo. Jizhina ja uno mwana wa bwanga wajinga Ananyasa “ye batelanga bulongo ku Bayudea” baikalanga monka mu Damasakasa.​—Byu. 22:12.

⁹ Akilangulukai pa biumvwine Ananyasa! Mutwe wa kipwilo aye Yesu Kilishitu wasangwilwe, ye waambilenga aye mwine kwi Ananyasa ne kumusala amba engile mwingilo wanema. Kine, Ananyasa bamunemekele bingi, pano bino bamupele mwingilo wakatazha bingi! Ananyasa byo bamubijile amba aye na kwamba kwi Saulo, wakumbwile amba: “Nkambo, naumvwa ku bantu bavula pa uno muntu, ne bintu byatama byo ebobile bantu benu bazhila baji mu Yelusalema. Kabiji bamupa luusa ku bañanga bakatampe lwa kukwata bonse babena kwita pa jizhina jenu.”​—Byu. 9:13, 14.

10. Tufunjilako ka ku byaubile Yesu na Ananyasa?

¹⁰ Yesu kechi wamukajipijile Ananyasa pa kwamba byajinga ku muchima wanji ne. Nangwa byonkabyo, Yesu wamubujile bya kuba. Kabiji wamulangulukijileko kupichila mu kumubula ene mambo o akebejile amba Ananyasa engile uno mwingilo. Yesu waambile pe Saulo amba: “Uno muntu ye ye nasala kuba’mba akashimune jizhina jami ku bisaka bya bantu ne ku bamfumu ne ku bena Isalela. Mambo nkamumwesha bintu byavula byo akamanama na mambo a jizhina jami.” (Byu. 9:15, 16) Kwa kubula nangwa kukwata ku lusono ne, Ananyasa wakokejile Yesu. Wamutaine Saulo wamanyikañananga ne kumwambila amba: “Saulo mulongo wami, Nkambo Yesu wamwekele kwi obewa byo waishilenga mu mukwakwa, ye wantuma kuba’mba umone ne kuyula mupashi wazhila.”​—Byu. 9:17.

11, 12. Tufunjilako ka ku bintu byaubile Yesu kwi Ananyasa ne Saulo?

¹¹ Bintu byaubile Yesu bitulengela kuyuka byaubile Ananyasa ne Saulo. Yesu utangijila mwingilo wa kusapwila byonka byo alayijile jimo amba ukoba. (Mat. 28:20) Nangwa kya kuba kechi wamba ku bantu lelo jino ne, Yesu utangijila mwingilo wa kusapwila kupichila mu kalume wa kishinka wakishinka ye atongola kutala pa bintu byanji. (Mat. 24:45-47) Kalume wa kishinka ko kuba’mba Jibumba Jitangijila jituma basapwishi, ne bapainiya kuya na kukeba bantu bakeba kuyuka byavula pe Kilishitu. Byonka byo kyaambiwapo mu kitango kyafumako, bantu ba uno mutundu balomba lutangijilo lwa Lesa kabiji bebatana ku Bakamonyi ba kwa Yehoba ne kwibasapwila.​—Byu. 9:11.

¹² Ananyasa na lukokelo waswile mwingilo ye bamupele kabiji waubijilwe bibusa. Nanchi mukookela mukambizho wa kushimuna bulongo mambo awama nangwa kya kuba uno mwingilo wimulengela kwikala na bijikila nyi? Bamo bakamwa bingi pa kusapwila ku nzubo ku nzubo nangwa ku benyi. Bakwabo kibakatazha bingi kusapwila pa mapunzha po bobila busulu, mu mikwakwa, pa foni nangwa kwingijisha makalata. Ananyasa washinjile moyo kabiji bamunemekele bingi byo akwashishe Saulo kutambula mupashi wazhila.b Ananyasa wakwashishe Saulo mambo waketekejile mwi Yesu kabiji wamumwene’mba wakonsha kwikala mupopweshi mukwabo wa bwina Kilishitu. Byonka byajinga Ananyasa, ne atweba twakonsha kushinda moyo umvwe twaketekela’mba Yesu ubena kutangijila mwingilo wa busapwishi, kubila bantu lusa kabiji ne kumona boba betuchinya amba bakonsha kwikala balongo betu ba bwina Kilishitu.​—Mat. 9:36.

“Watendekele Kusapwila . . . pe Yesu” (Byu. 9:18-30)

13, 14. Umvwe mubena kufunda Baibolo bino kechi mwabatizhiwa ne, mwakonsha kufunjilako ka kwi Saulo?

¹³ Saulo watendekele ponkapotu kwingijisha bintu byo afunjile. Panyuma ya kumubuka, wabatizhiwe ne kutendeka kupwanañana na baana ba bwanga bajinga mu Damasakasa. Bino waubile bintu byavula. “Watendekele kusapwila mu mashinagoga pe Yesu amba uno ye Mwana Lesa.”​—Byu. 9:20.

¹⁴ Umvwe mubena kufunda Baibolo bino mukyangye kubatizhiwa, nanchi mukekala nobe Saulo ne kwingijisha ponkapotu bintu byo mubena kufunda nyi? Saulo wimwenejile mwine kya kukumya kyaubile Kilishitu kabiji kino kyamukwashishe kubapo kimo. Bino kuji bantu bakwabo bamweneko bya kukumya byaubile Yesu. Nabiji, jibumba jimo ja Bafaliseo jamwene Yesu byo abukile mwanamulume wajinga na kuboko kwapapa kabiji Bayudea bavula bayukile amba Yesu wasangwile Lazalasa. Nangwa byonkabyo, bavula balengulwile abya bya kukumya kabiji bamo bamwimenejile Yesu ku ntundwa. (Mako 3:1-6; Yoa. 12:9, 10) Kupusanako na bakwabo, Saulo wapimpwile byubilo byanji. Mambo ka Saulo o atundaikijilwe na kya kukumya byo kiji kuba’mba bakwabo kechi baswile ne? Mambo Saulo waakaminwe Lesa kukila bantu kabiji wanemekele bingi lusa Kilishitu lo amubijile. (Fili. 3:8) Umvwe ne anweba mwauba bino, kafwako kintu nangwa kimo kikemulengela kubula kwingilako mwingilo wa kusapwila ne kubatizhiwa ne.

15, 16. Ñanyi kintu Saulo kyo aubile mu mashinagoga, kabiji Bayudea mu Damasakasa baubilepo byepi?

¹⁵ Akilangulukai pa mabumba byo akuminye ne kuzhingila bingi kimye Paulo kyo atendekele kusapwila pe Yesu mu mashinagoga. Bashikishe amba: “Nanchi uno muntu kechi ye wamanyikilenga boba baji mu Yelusalema beta pa jino jizhina nenyi?” (Byu. 9:21) Byo alumbulwilenga ene mambo o apimpwijile ndangulukilo yanji pe Yesu, Saulo ‘wibalumbulwijile bulongo amba uno yenka ye Kilishitu.’ (Byu. 9:22) Bino kulumbulula bulongo kechi kulengela bantu bonse kushiinwa ne. Kechi kwakonsha kupimpula milanguluko ya bantu bakoselatu pa kwikela mwayila bisho nangwa bantu babula kukeba kupimpula byubilo byabo na mambo a bwitote ne. Nangwa byonkabyo, Saulo kechi wikilekele ne.

¹⁶ Panyuma ya myaka isatu, Bayudea mu Damasakasa bamwimenejile Saulo ku ntundwa. Kyapeleleko bakebele kumwipaya. (Byu. 9:23; 2 Ko. 11:32, 33; Nga. 1:13-18) Byo ayukile kino, Saulo wafuminemo mu muzhi mubufyamfya. Bamwikizhe mu ntumbe ne kumulupwila pa kipenze kya nsakwa ya muzhi. Luka walumbulwile aba bakwashishe Saulo kunyema pa bobwa bufuku amba “baana banji [Saulo] ba bwanga.” (Byu. 9:25) Abino byambo bimwesha amba bamo baumvwine byaambilenga Saulo mu Damasakasa, baumvwijile byo asapwijilenga kabiji baikele ke baana ba bwanga ba kwa Kilishitu.

17. (a) Mu ñanyi mashinda bantu mo bomvwina bukine bwa mu Baibolo? (b) Twafwainwa kutwajijila kuba ka, kabiji mambo ka?

¹⁷ Kimye kitanshi kyo mwatatwile kubula ba mu kisemi kyenu, balunda nenu nangwa bantutu bakwabo bintu byawama byo mwafunjilenga, kampe mwalangulukilenga’mba bantu bonse bakaswa bukine bwa mu Baibolo. Bamo baswile, pakuba bavula kechi baswile ne. Kyamweka ba mu kisemi kyenu bemumonanga’mba mwi balwanyi babo. (Mat. 10:32-38) Nangwa byonkabyo, umvwe mwatwajijila kwisamba nabo bulongo Binembelo ne kutwajijila kwikala na byubilo byawama bya bwina Kilishitu, mukatana’mba nangwatu aba bemwimena ku ntundwa bakapimpula ndangulukilo yabo.​—Byu. 17:2; 1 Pe. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Ki ka kyafuminemo Banabasa byo aitabizhe amba Saulo kine mwana wa bwanga? (b) Twakonsha kulondela byepi Banabasa ne Saulo?

¹⁸ Saulo byo atwelele mu Yelusalema, baana ba bwanga bamuzhinaukile umvwe kya kine wajinga mwana wa bwanga. Pano bino, kimye Banabasa kyo aambile amba kine Saulo mwana wa bwanga, batumwa bamuswile kabiji waikele nabo pa kimye kyabayako. (Byu. 9:26-28) Saulo wajinga na maana, bino kechi wiobilanga bumvu mambo awama ne. (Loma 1:16) Wasapwijilenga na kuchinchika mu Yelusalema monka mo amanyikilenga bingi baana ba bwanga ba kwa Yesu Kilishitu. Bayudea mu Yelusalema bakuminye bingi ne kwakamwa byo baumvwine amba muntu wibatangijilanga waikala ke mwina Kilishitu, kabiji bafuukwilepo kumwipaya. Jishimikila jaamba’mba: “Balongo byo bayukile kino, bamutwajile ku Kesalea ne kumutuma ku Talasusa.” (Byu. 9:30) Saulo wakookejile lutangijilo lwa kwa Yesu lo apana kupichila mu kipwilo. Saulo pamo na kipwilo bamwenejilemo byawama.

¹⁹ Banabasa wakwashishe Saulo. Buno bukwasho bwalengejile kukosesha bulunda pakachi ka bano bakalume ba Yehoba ba mukoyo. Nanchi ne anweba mukwasha ba katataka mu kipwilo kwingila nabo mu mwingilo wa mu bujimi ne kwibakwasha kutwajijila mu bukine byonka Banabasa byo aubile nyi? Umvwe mwauba kino, mukobilwa bingi bibusa. Umvwe mwi musapwishi wa mambo awama wa katataka, nanchi muswa kwimukwasha byonka Saulo byo aswile kumukwasha nyi? Kupichila mu kwingijila pamo na basapwishi bapijilwa, mukayuka bya kwingila bulongo mwingilo kabiji lusekelo lwenu lukabayilako kabiji mukalenga bulunda bwa myaka.

“Bavula Baitabijile” (Byu. 9:31-43)

20, 21. Bakalume ba Lesa ba kala ne ba mu ano moba, baingijisha byepi bulongo ‘bimye bya mutende’?

²⁰ Panyuma ya kuba Saulo waaluka ke mwina Kilishitu ne byo ayile mu mutende, “kipwilo kyonse mu Yudea ne mu Ngalilea ne mu Samaliya kyaikele mu mutende.” (Byu. 9:31) Nga baana ba bwanga baingijishe byepi bino “bimye byawama”? (2 Timo. 4:2) Jishimikila jaamba amba ‘bakomejilengako.’ Batumwa ne bakwabo balongo bebakwashanga, bakoseshe lwitabilo lwa baana ba bwanga kabiji batangijilenga kipwilo “kyaendelenga mu moyo wa kwakamwa Yehoba ne mu lutekenesho lwa mupashi wazhila.” Petelo waingijishe kino kimye kukosesheshamo baana ba bwanga mu muzhi wa Lida wajinga mu Musanza wa Shalona. Kwibikako kwanji kwalengejile bantu bavula baikalanga kwipi na uno muzhi kwitabila “mwi Nkambo.” (Byu. 9:32-35) Baana ba bwanga kechi balabikilwe na bintu bya ku mubiji ne, bino betele bingi muchima kabiji basapwijilenga mambo awama. Kyafuminemo ke kya kuba’mba kipwilo “kyakomejilengakotu.”

²¹ Ku mpelo ya myaka kitota kya bu 20, Bakamonyi ba kwa Yehoba mu byalo byavula nabo baikele “mu mutende.” Makafulumende amanyikanga bantu ba Lesa pa myaka yavula azhimañene kabiji mu mapunzha akwabo mo bakanyanga mwingilo wa kusapwila namo bekilekele kumukanya. Bakamonyi bavula baingijishenga kino kimye kusapwila ku bantu kabiji mwafumine byawama.

22. Mwakonsha kwingijisha byepi bulongo kimye kya mutende kyo muji nankyo?

²² Nanchi mubena kwingijisha bulongo kimye kya mutende kyo muji nankyo nyi? Umvwe mwikala mu kyalo mo babula kukanya bupopweshi, Satana wakonsha kwimweseka kukeba bunonshi mu kifulo kya kwingijila Yehoba. (Mat. 13:22) Kange mulabikwenga ne. Ingijishainga bulongo bimye bya mutende byo muji nabyo. Ingijishainga byobyo bimye kushimwinamo bulongo mambo awama ne kukoseshamo kipwilo. Vulukai amba bwikalo bwenu bwakonsha kwaluka nobe mu kukopa kwa jiso.

23, 24. (a) Ñanyi bishinka byo tufunjilako ku jishimikila jaamba pe Tabita? (b) Twafwainwa kufuukulapo kuba ka?

²³ kilangulukai pa byamwekejile mwana wa bwanga Tabita nangwa’mba Dokasi. Waikalanga mu Yopa, muzhi wajinga pepi na muzhi wa Lida. Uno nyenga wakishinka waingijishenga bulongo kimye ne bintu byanji bya ku mubiji, kabiji “waingilanga mingilo yawama yavula kabiji wapananga bya bupe.” Nangwa byonkabyo, wakolelwe ne kufwa wafwile.c Lufu lwanji lwalengejile baana ba bwanga bajinga mu Yopa kwikala bingi na bulanda, kikatakata banabakazhi bafwilwa bo aubilanga bintu byawama. Kimye Petelo kyo afikile ku nzubo kwajinga mubiji wa uno mwanamukazhi wafwile, waubile kya kukumya kyabujile kubapo batumwa bakwabo ba kwa Yesu Kilishitu. Petelo byo alombele, wasangwile Tabita. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha lusekelo lwajinga na banabakazhi bafwilwa ne baana ba bwanga kimye Petelo kyo ebechile kutwela mu kibamba ne kwibamwesha Tabita ye asangwile nyi? Bino bintu byaubiwe bibakoseshe bingi ne kwibalengela kuchinchika meseko ajinga kulutwe yabo. Akya kya kukumya “kyayukanyikilwe mu muzhi yense wa Yopa, kabiji bavula baitabijile mwi Nkambo.”​—Byu. 9:36-42.

²⁴ Tufunda bishinka bibiji byanema mu jino jishimikila jaamba pe Tabita. (1) Bumi bujitu nobe kamfwa. Kyanema bingi kwikala na jizhina jawama ne Lesa byo tukiji bomi. (Sapwi. 7:1) (2) Lusanguko lukekalako. Yehoba wamwene bintu byawama byavula byaubile Tabita kabiji wamupesheshe. Ukavuluka mingilo yetu ne kwitusangula umvwe twafwa Amagedonyi saka ikyangye kufika. (Hebe. 6:10) Onkao mambo, nangwa tubena kuchinchika mu bimye “byakatazha” pa kino kimye, nangwa tubena kwikala “mu mutende,” twayai tutwajijile kushimuna bukine bwaamba pe Kilishitu.​—2 Timo. 4:2.