Nanchi Mukatwajijila Kulondela Lutangijilo Lwa Yehoba Lwa Butemwe Nyi?
“Mashinda onse a bubela neashikwa.”—SALA. 119:128.
1, 2. (a) Pa kukeba lutangijilo lwa kwimukwasha kufika ko mubena kuya, lujimuno ka lo mwakonsha kulondela kabiji mambo ka? (b) Lujimuno ka Yehoba lo ajimunako boba bamwingijila kabiji mambo ka?
AKIFWANYIKIZHAI kino: Mukeba kuyapo ku mpunzha kumo. Kabiji na mambo a kukeba kubula kulubilamo, mwaambila mulunda ye mwaketekela wayuka bulongo jishinda byo jiji. Kimye kyo abena kwimulondolwela bya kwenda mu jojo jishinda, wakonsha kwamba bino amba: “Mwafwainwa kujimuka na jishinda jikwabo japasukamo. Kiyukilo kijipo kechi kyamwesha bulongo jishinda jine ne. Bantu bavula balondela kino kiyukilo kabiji balubilamo.” Nanchi mwakonsha kusanchila yewo mulunda ne kulondela lujimuno lwanji nyi? Ne Yehoba naye uji nobe uno mulunda. Witulondolwela bulongo bya kwenda mu jishinda jaya ku bumi bwa myaka kabiji witujimunako ne pa bintu byatama byakonsha kwitulengela kusensukamo.—Mpitu. 5:32; Isa. 30:21.
2 Mu kino kibaba ne kyalondelapo, tusakwisamba pa bintu bimo byatama mulunda netu, aye Yehoba Lesa byo etujimunako. Twafwainwa kuyuka’mba Yehoba witujimunako na mambo a kuba’mba witutemwa ne kwituta muchima. Ukeba’mba tukafike ko tubena kuya. Umvwa bingi kutama pa kumona bantu balondela byubilo byatama ne kusensuka mu jishinda jawama. (Ezi. 33:11) Mu kino kibaba tusakwisamba pa bintu bisatu byatama byakonsha kwitulengela kusensuka mu jishinda jawama. Kintu kitanshi kyatama ke kyokya kifuma ku bantu bangi, kya bubiji kifuma mukachi ka muchima wetu. Kya busatu kifuma ku bintu bya byatutu, bitwala bantu mungi. Twafwainwa kuyuka bulongo bino bintu byatama byo biji kabiji ne Shetu wa mwiulu byo akonsha kwitukwasha kwibichinuzhuka. Nyimbi wa masalamo umo waambile kwi Yehoba amba: “Mashinda onse a bubela neashikwa.” (Sala. 119:128) Nanchi ne anweba byo byo mwiumvwa nyi? Twayai tumone byo twakonsha kutwajijila kwiumvwa bino kabiji ne kubila bintu monkamo.
Kange Mulondelenga “Jibumba” Ne
3. (a) Mambo ka o kyakonsha kuletela lukatazho kulondela bakañenda bakwetu umvwe kechi twayukisha bulongo jishinda jine ja kuyamo ne? (b) Ñanyi jifunde janema jiji mu Kulupuka 23:2?
3 Umvwe muji pa lwendo lwalepa, kintu ka kyo mwakonsha kuba inge kechi mwayukisha bulongo jishinda jine ja kuyamo ne? Kampe mwakonsha kujimbaikwa ne kukeba kulondela bakañenda bakwenu kikatakata umvwe mwamona’mba bavula babena kuya mu jojo jishinda. Kuba bino kwakonsha kwimuletela lukatazho. Mambo kyakonsha kutanyiwa’mba bano bakañenda babena kuya ku mpunzha ingi, nangwa kampe nabo balubilamo. Pa mambo a kino, akilangulukai pa jifunde jaamba pa muzhilo umo ye bapele bena Isalela ba kala. Aba bachibilanga bantu mambo nangwa boba baikalanga batumonyi kimye kya kwamba mambo bebajimwineko pa mambo a bintu byatama bifuma mu “kulondela jibumba.” (Tangai Kulupuka 23:2.) Kyapela bingi bantu bambulwa koloka kukeba kulondela byuba bakwabo, ne kukankalwa kumwesha bololoke. Nangwa byonkabyo, nanchi jino jifunde ja kubula kulondela jibumba jaambatu pa bya kuchibila bantu mambo nyi? Ine.
4, 5. Ba Yoshua ne Kaleba bebakanjikizhe byepi kukeba kulondela jibumba, pano bino ki ka kibakwashishe kuchinchika?
4 Kwambatu kine, kimye kiji kyonse twakonsha kwitana mu lukatazho lwa kukeba “kulondela jibumba.” Luno lukatazho lwakonsha kusolomoka ponkapotu, kabiji kyakonsha kukatazha kufumamo. Akilangulukai pa kino kyakumwenako kyamwekejile Yoshua ne Kaleba. Bajinga pa jibumba ja banabalume 12 bayile na kwendela Ntanda ya Mulaye. Byo babwelele, banabalume jikumi bapaine sawakya watama kabiji walefwile bantu. Kabiji baambile ne kuba’mba bantu bamo baikelenga mu yoya ntanda bajinga babitonzhi bafumine ku Banefile, baana basemekelwe ku bamalaika ne banabakazhi basatukile. (Nte. 6:4) Uno sawakya kechi wajinga wa kine ne. Mambo bano bantu bo baambilengapo bafwile pa Muyulo saka papita kala ne myaka yavula, kabiji kechi pashajilepo nangwa umo wa bano bantu ne. Bino nangwa byonkabyo, masawakya a bubela akonsha kukokesha lwitabilo lwa bantu. Masawakya atama a bamwendela ntanda jikumi afikile bukiji ku bantu ne kwibalengela kumvwa moyo kabiji ne kutendeka kwinyinyisha. Kino kyalengejile bavula kutendeka kulanguluka’mba kechi kyafwainwa kutwela mu Ntanda ya Mulaye byonka byaambile Yehoba ne. Na mulanguluko wa kuba’mba bafwainwa kutwela, Yoshua ne Kaleba baubilepo byepi?—Bala. 13:25-33.
5 Kechi balondejile jibumba ne. Nangwa kya kuba jibumba kechi jatemenwe byo baambile ne, bino bano banabalume babiji baambile kine. Kabiji nangwa kya kuba bebachinyishe kwibepaya na mabwe, abo kechi baalwile milanguluko yabo ne! Ki ka kibalengejile kuchinchika? Kintu kimo kibalengejile kuchinchika ke lwitabilo lwabo. Bantu ba lwitabilo bamona lupusano luji pakachi ka bintu bya bubela byamba bantu ne milaye yazhila ya Yehoba Lesa. Pa kupitapo kimye, bano banabalume babiji bamwesheshe byo beumvwine pa mambo a Yehoba byo afikizha milaye yanji. (Tangai Yoshua 14:6, 8; 23:2, 14.) Yoshua ne Kaleba batemenwe bingi Lesa wa kishinka kabiji kechi bakebelenga kumutuntwisha na mambotu a kukeba kulondela jibumba jabujile lwitabilo ne. Onkao mambo, bachinchikile kabiji ke bakumwenako bawama kwi atweba lelo jino.—Bala. 14:1-10.
6. Mu ñanyi mashinda mo twakonsha kumweshesha’mba tubena “kulondela jibumba”?
6 Nanchi ne anweba mwakikebapo kala kulondela jibumba nyi? Jino jibumba jimenako bantu bavula mu ntanda lelo jino bepatula kwi Yehoba kabiji balengulula mizhilo yanji. Javula, jino jibumba jitundaika bya kisangajimbwe ne bya kukayakaya byabula kufwainwa. Kabiji bakana’mba byubilo byatama, malwañano ne kupopwela mipashi byo bamwesha pa malangalanga, mu mafilimu ne mu makayo a pa vidyo kechi byatama ne. (2 Timo. 3:1-5) Pa kusala bya kisangajimbwe ne bya kukayakaya anwe bene nangwa ba mu kisemi kyenu, nanchi muswisha jiwi ja mu muchima jakoka ja bakwenu kwimufuukwila bya kuba nyi? Nanchi kino kechi kikamwesha’mba mubena kulondela jibumba nenyi?
7, 8. (a) Maana etu a kupima bintu afwainwa kukomenako byepi kabiji mambo ka kwiengijisha mu jino jishinda o kwawamina kukila kulondela bintu byonse bikeba jibumba? (b) Mambo ka o mumwena byakumwenako bya bena Kilishitu bakyanyike bavula kwikala byawama?
7 Yehoba witupa kya bupe kyanema kya kwitukwasha kufuukula bintu byawama. Kino kya bupe ke ‘maana a kupima bintu.’ Nangwa byonkabyo, ano maana afwainwa kukomenako kupichila mu ‘kwiengijisha.’ (Hebe. 5:14) Kulondela bintu byonse bikeba jibumba kechi kuketulengela kwikala na maana a kupima bintu ne. Onkao mambo, twafwainwa kwingijisha jiwi jetu ja mu muchima pa kufuukula bintu. Kyakumwenako, o ene mambo bantu ba Yehoba o babujila kuswisha muntu kwibafuukwila bya kuba nangwa kwibapa mutanchi wa mizhilo nangwa wa mazhina a mafilimu, mabuku ne makeyala a pa Intaneti o bafwainwa kuchinuzhuka. Na mambo a kuba’mba bintu mu ino ntanda byalauka alaukatu, mutanchi wa uno mutundu kechi wakonsha kubanda kupimpulwa ne. (1 Ko. 7:31) Kuba bino kwakonsha ne kwitulengela kubula kupima ne kulangulukishapo na lulombelo pa mafunde a mu Baibolo, apa bino ne kufuukula bya kuba kwingijisha ano mafunde.—Efi. 5:10.
8 Bintu byawama byo tufuukulapo kwingijisha Baibolo byakonsha kulengela bantu kwitushikwa. Bena Kilishitu bakyanyike ku sukulu bakonsha kwibakatazha ku jibumba ja bakwabo kuba’mba bamonenga ne kuba bintu byonse bibena kubapo bakwabo. (1 Pe. 4:4) Onkao mambo, kiwama bingi kumona bena Kilishitu bakyanyike ne bakulumpe saka bamwesha lwitabilo lwajingapo na Yoshua ne Kaleba lwa kukana kulondela jibumba.
Kange Mulondelenga ‘Bisaka Michima ne Meso enu’ Ne
9. (a) Kimye kyo tuji pa lwendo, mambo ka o kyakonsha kutamina kulondelatu biji mu mutwe nangwa milanguluko yetu? (b) Mambo ka muzhilo uji mu Kubala 15:37-39 o anemejile ku bakalume ba Lesa ba kala?
9 Kintu kyatama kya bubiji kyo tusakwisambapo ke kyokya kifuma mukachi ka muchima wetu. Twakonsha kwikilumbulula mu jino jishinda: Umvwe mwayilengapo ku mpunzha kumo, nanchi mwakonsha kutulatu mapu wenu ne kutendeka kulondelatu bikeba muchima wenu—kampe kusendukila mu jishinda jonse jo mwatana’mba kikulutu jalowa nyi? Kishinka ke kya kuba’mba kuba bino kukemulengela kubula kufika ko mubena kuya. Pa mambo a kino, akilanguluka pa muzhilo wa Yehoba mukwabo ye apele bena Isalela ba kala. Bavula lelo jino bakonsha kukankalwa kumvwisha mwatala muzhilo wa kubika minyumbwe (malezi) ne tonge wa kifufya kwapela bivwalo byabo. (Tangai Kulupuka 15:37-39) Nangwa byonkabyo, nanchi mwamona byo kyanemene kuba kino nyi? Kukokela uno muzhilo kwalengejile bantu ba Lesa kupusanako ne kwipatula na yoya mikoka ibazhokolokele yapopwelanga balesa bangi. Kuba kino kwanemene bingi pa kuba’mba Yehoba atwajijile kwibapesha. (Levi 18:24, 25) Nangwa byonkabyo, uno muzhilo usolola ne bintu byatama bifuma mukachi ka muchima wetu byakonsha kwitulengela kusensuka mu jishinda ja ku bumi bwa myaka. Mu ñanyi jishinda?
10. Yehoba wamwesha byepi amba wayuka bulongo byalengwa bantu?
10 Akimonai ene mambo Yehoba o apelejile bantu banji uno muzhilo wa kuba’mba: “Mukabule kulonda bisaka michima yenu anwe bene, ne bisaka meso enu anwe bene, byo musaka kulonda na lwiso.” Yehoba wayuka byalengwa bantu. Wayuka bulongo muchima ne jiwi jetu ja mu muchima byo jiji kabiji ne byo jakonsha kongolwa na bintu byo tumona na meso etu. Onkao mambo, Baibolo witujimunako amba: “Muchima wa muntu uji na bujimbijimbi kukila bintu byonse, kabiji watamishatu; ñanyi wakonsha kumuyuka byo aji?” (Yele. 17:9) Nanchi mwamona byo kyafwainwe Yehoba kujimunako bena Isalela nyi? Wayukile’mba bakonsheshe kwibongola ku bantu bangi bapopwelanga balesa ba bubela kabiji ne kongolwatu na bintu byo bamonanga. Inge baesekelwe kukeba kulondela boba babujile kwitabila kabiji ne kutendeka kulanguluka, kwiumvwa ne kuba bintu byo baubangapo.—Mana 13:20.
11. Mu ñanyi jishinda mo twakonsha kongolwa na bintu byo tulangulukapo ne kumona?
11 Lelo jino, kyapela bingi muchima wetu wa bujimbijimbi kwitongola na bintu byo tulangulukapo ne kumona. Tubena kwikala mu ntanda muji bintu byongolañana bingi. Onkao mambo, twakonsha kwingijisha byepi jifunde jiji mu Kubala 15:39? Akimonai kino: Umvwe bakwenu ba pa sukulu, ba pa nkito nangwa ba mu kimasamasa kebavwale bivwalo byabula kufwainwa, nanchi kino kyakonsha kwimulengela kukumbwa nyi? Abya mwakonsha kukeba ‘kulondela bisaka muchima ne meso enu’ kabiji ne kongolwa na bintu byo mumona nyi? Na mambo a kino, nanchi mukakeba kulala mafunde ne kutendeka kuvwala bivwalo byabula kufwainwa nyi?—Loma 12:1, 2.
12, 13. (a) Umvwe meso etu keakebe kumona bintu byo twafwainwa kubula kumona, twafwainwa kuba byepi? (b) Ki ka kyakonsha kwitulengela kubula kutundaika bakwetu kuba bintu byatama?
12 Twafwainwa bukiji bukiji kwikanya. Umvwe meso etu keakebe kumona bintu byo twafwainwa kubula kumona, twafwainwa kuvuluka byaubile muntu wakishinka, aye Yoba, wizhijikile aye mwine kubula kutala na lwiso mwanamukazhi ungi. (Yoba 31:1) Po pamotu, Davida naye wafuukwilepo’mba: “Kechi nkatulapo nangwa kimo kyabipa ku meso ami ne.” (Sala. 101:3) Kintu kyonse kyakonsha kwitonawina jiwi ja mu muchima ne bulunda bwetu ne Yehoba twafwainwa kwikimona’mba kintu “kyabipa.” Kino kyakonsha kuvwangamo kumona kintu kiji kyonse kyakonsha kongola muchima wetu ne kwitulengela kuba bintu byatama.
13 Kunungapo, kechi tukeba bantu kwitumona’mba twi ‘babipa’ kupichila mu kwibatundaika kuba bintu byatama ne. Onkao mambo, tukeba kulondela lujimuno lwa mu Baibolo lwa kuvwala bivwalo byawama bya mushingi. (1 Timo. 2:9) Ino mvwajilo ya mushingi kechi yakonsha kwikala yoya itutokela ku meso etu atwe bene bunketu ne. Twafwainwa kulanguluka ne pa jiwi ja mu muchima ja bakwetu kabiji ne byo beumvwa, kutangizhako bintu byo batemwa kukila byetu. (Loma 15:1, 2) Kipwilo kya bena Kilishitu kiji na bakyanyike bavula babena kuba bulongo mu jino jishinda. Betusangajika bingi byo bakana ‘kulondela bisaka michima ne meso abo,’ kupichila mu kutokesha Yehoba ku muchima mu bintu byonse byo boba kuvwangakotu ne mvwajilo yabo yawama.
Kange Mulondelenga “Bintu Byatutu” Ne
14. Lujimuno ka Samwela lo ajimwineko bena Isalela pa mambo a kulondela “bintu byatutu”?
14 Fwanyikizhai amba muji pa lwendo mukachi ka kiselebwa kikatampe. Ki ka kyakonsha kubiwa umvwe mwasensuka mu jishinda na mambo a kongolwatu na bintu byatutu byo mwamona? Kusensuka ne kulondela bino bintu byatutu kwakonsha kwimonawina bwikalo bwenu bwa kulutwe! Yehoba wayuka bulongo kino kizumba. Akimonai kino kyakumwenako. Bena Isalela bakebelenga kwikala byonka byajinga bantu bebazhokolokele, balamwanga na bamfumu ba pano pa ntanda. Kishinka ke kya kuba’mba ino ndangulukilo yabo yatamine bingi mambo yafwainwe kwibalengela kukana Yehoba kwikala Mfumu wabo. Nangwa kya kuba Yehoba wibaswishishe kwikala na bamfumu, waambijile ngauzhi wanji, aye Samwela kwibajimunako pa mambo a kulondela “bintu byatutu.”—Tangai 1 Samwela 12:21.
15. Mu ñanyi mashinda bena Isalela mo balondejilenga bintu byatutu?
15 Nanchi bano bantu balangulukile’mba mfumu wa pano pa ntanda wakonsheshe kwibalama bulongo kukila Yehoba nyi? Umvwe byo byo balangulukilenga, ko kuba’mba bapuminengatu mu mwela! Kabiji beletejilenga abo bene lukatazho lwa kulondela bintu byatutu bya kwa Satana. Bamfumu ba pano pa ntanda bakonsheshe kwibalengela kutendeka kupopwela bankishi. Aba bapopwela bankishi balanguluka’mba bintu nabiji balesa bo balenga kufuma ku bichi ne ku mabwe ba kine kabiji amba ba bulume kukila Lesa ubula kumweka, aye Yehoba walengele bintu byonse. Pano bino, mutumwa Paulo wanembele’mba bankishi ‘bo batu.’ (1 Ko. 8:4) Kechi baji na bulume bwa kumona, kumvwa, kwamba nangwa kuba kintu ne. Mwakonsha kwibamona ne kwibakwata, bino umvwe kemukebe kwibapopwela, mukapumangatu mu mwela kabiji kuba kino kukemuletela byatama.—Sala. 115:4-8.
16. (a) Lelo jino, Satana ubena kongola byepi bantu kukeba kulondela bintu byatutu? (b) Mambo ka o twakonsha kwambila’mba bintu bya ku mubiji byatutu, umvwe twibyesakanya kikatakata na Yehoba Lesa?
16 Nangwatu luno, Satana ongola bantu ne kwibalengela kulondela bintu byatutu. Kyakumwenako, wabepa bantu bavula bingi kumona bintu bya ku mubiji amba byafwainwa kwibazhikijila. Bintu nabiji mali, bipe ne makito a kufola muzema wa mali bimweka nobe byakonsha kupulusha bantu. Nangwa byonkabyo, nanchi bintu bya ku mubiji byakonsha kupulusha muntu umvwe wakolwa bingi, bukomo bwabwela panshi nangwa umvwe kwaikala bya malwa biyakotu abyo bine nyi? Byakonsha kupulusha byepi bantu umvwe kafwako kyo bayukapo pe Lesa, nkebelo yanji, muntu wa kwibatangijila ne wa kwibakwasha kukumbula mepuzho anema mu bwikalo? Nanchi byakonsha kwibakwasha nangwatu mu kimye kya lufu nyi? Umvwe twaketekela mu bintu bya ku mubiji kuba’mba biketukwasha ku mupashi, tukapulwilamotu mabula. Bintu bya ku mubiji kechi bipulushañana ne; ke bintu byatutu. Umvwe muntu waikala nabyo, mu kuya kwa kimye kechi byakonsha nangwatu kumuzhikijila ku mubiji ne, mambo kechi byakonsha kulengela muntu kwikala myaka nangwa kumuzhikijila ku bikola nangwa ku lufu ne. (Mana 23:4, 5) O ene mambo Yehoba o aikela Lesa wetu wa kine! Umvwe tukeba kuzhikijilwa kya kine, twafwainwa kwikala na bulunda bwakosa ne aye. Kino ke kintu kyawama bingi kuba! Onkao mambo, kechi twafwainwa kumusha na mambo a kukebatu kulondela bintu byatutu ne.
17. Mwafuukulapo kuba ka pa mambo a bintu bisatu byatama byo twisambapo?
17 Nanchi kechi kintu kyawama kuleka Yehoba kwikala Mulunda ne Ntangi wetu wa kwitutangijila mu jishinda ja ku bumi bwa myaka nenyi? Umvwe twatwajijila kulondela lujimuno lwanji lwa butemwe pa mambo a bintu bisatu byatama byo twisambapo—jibumba, muchima wetu ne bintu byatutu—tukakonsha kufika ko tubena kuya, ko kuba’mba kutambula bumi bwa myaka. Mu kibaba kyalondelapo, twayai twisambe pa bintu bikwabo bisatu Yehoba byo etujimunako, bya kwitukwasha kushikwa ne kuchinuzhuka mashinda a bubela atwala bantu bavula mungi.—Sala. 119:128.
Mwalangulukapo’mba Ka?
Mwakonsha kwingijisha byepi mafunde aji mu bino Binembelo?
[Kipikichala pa peja 11]
Nanchi kimye kyonse bantu bemukatazha kukeba kulondela jibumba nyi?
[Kipikichala pa peja 13]
Mambo ka o kyatamina kulondela bikeba muchima wenu?
[Kipikichala pa peja 14]
Nanchi mubena kulondela bintu byatutu nyi?