Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • mwbr18 Naandɔɔ p. 1-8
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
  • Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo (2018)
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • NAANDƆƆ 6-12
  • NAANDƆƆ 13-19
  • NAANDƆƆ 20-26
  • NAANDƆƆ 27–TAPIOO 2
Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo—Yau Wali Bɔŋaŋndo (2018)
mwbr18 Naandɔɔ p. 1-8

Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo

NAANDƆƆ 6-12

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | LUKU 17-18

“Chɔm Balika Melaa”

(Luku 17:​11-14) “Mɛɛ Chiisu wa kɔlaŋ Chulusɛlɛm, mbo huŋ o pɛŋgula lɛŋnde Sameeliaaleŋ a lɛŋnde Kalilileŋ. 12 Mɛɛ o wa fuuluuwo o sɔndɔkɔlɔ pilɛ, mbo komal waŋnda ŋwaŋ tɔ a naa wɔɔŋ pum lekɔɔ. Ma sim landaŋ. 13 Ma dimi choo choo aa, “Masanɔɔ Chiisu, tuiinuŋ naa inyiɛɛ fɔ.” 14 Mɛɛ Chiisu che nda, mbo dimul nda aa, ‘La kɔ mi wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa, a kɔ mɛɛndiaŋ nya.’ Ma bii kɔlaŋ. A lo kɔlaŋ, ma siaŋgu.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 17:​12, 14

waŋnda ŋwaŋ tɔ a naa wɔɔŋ pum lekɔɔ: O teleŋ masindɔɔ niŋ, naapilɛ ɔɔ a kundalaŋ wanaa ndaa nɔ lɛlɔŋnda ndaa wa ni le mbo wa tɛtɛlɛ le maaliaŋndo vellaa velle. (2Ma 7:​3-5) Sawa Mɛlɛkaa ndoo dimi maa wanaa ndaa nɔ naa ŋlɛlɔɔ wa ndaa nɔ ma waŋnuŋ a ba nda yɛ. Wana ndoo nɔ naa ŋlɛlɔɔ wo ndoo nɔ vɛlɛ mbo dimul acheleŋnda aa, “I cho o nɔɔlɛiyo, I cho o nɔɔlɛiyo!” (Lɛvi. 13:​45, 46) Le tosaa nyɛ Sawaa hoo ndoo dimi wo, mi wanaa wa kaŋ a naa ŋlɛlɔɔ lekɔɔ wa ndaa sim landaŋ a Chiisu.—Tofawɔ sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Maatiu 8:​2 a “Glossary,” “Leprosy; Leper.”

la kɔ mi wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa, a kɔ mɛɛndiaŋ nya: Le mɛɛ Chiisu Kiliti wa o Sawa Mɛlɛka ke Muuse wo bɛŋgu teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo yɛ, mbo chɔm bɛɛleŋ le kunda wanaa soliaa lasalaa fula o pulale Eelɔŋ ndeŋ choo wa. Nduyɛ mi Chiisu dimul wanaa o chiɔu kaŋ a naa ŋlɛlɔɔ wa le ma kuɛ o wana soliaa lasalaa lo. (Mat 8:​4; Mak 1:​44) A mɛɛ Sawa Mɛlɛka ke Muuse wo ndoo dimi yɛ, mɛɛ mi wana soliaa lasalaa ndoo che fɛŋ nduyɛ mbo chɛl maa wana cho koŋ a naa ŋlɛlɔɔ wo seŋgu kɛsɛ. O koŋ, wana seŋgu koŋ a naa ŋlɛlɔɔ wo ndoo nɔ mbo kuɛ o toŋgo maaŋndo niŋ mbo kɔ soli salaa ɔɔ yɔŋgu kioo a youwaa diandaa a ŋiɔɔŋ, yɔm sidaa wo, kola siaŋaa, a lɛvii hasɔpi ve.—Lɛvi. 14:​2-32.

(Luku 17:​15, 16) Nduyɛ, o lɛŋnde Sameeliaaleŋ niŋ o pilɔɔ ndu oo fula ni. Nduyɛ, mɛɛ o fula koŋ o lɛŋnde Sameeliaaleŋ niŋ ndo saaluŋ maa o seŋgu a naa ndɔɔ, mbo miiŋgu pila naa Chiisu chua. Mbo kua a Mɛlɛka balikaa mello choo choo. Mbo kɔ del Chiisu o labɛŋgu niŋ mbo mel ndu balika.

(Luku 17:​17, 18) Mi Chiisu lo o koŋ mbo nyuna aa, “Ŋwaŋ tɔ le ya I siŋgi le? Kɛ, ɔɔ a ŋɔmahiɔɔluaa? 18 Nda kpede wana pilɛ bɛɛ hiŋ mbo huŋ mel Mɛlɛka balika le, mɛɛ wana lekaa hoo ndu pilɛ kpe?”

w08-E 8/1 14-15 ¶8-9

Le Sabu Yɛɛ Ŋ Chɔm yɛ Balika Melaa?

Baa Chiisu ndoo pɛɛsa pa wanaa kɛɛ kaŋ balika melaa chɔmndo wa? Mi Baabuiyo hiau lachi a tɛɛsiaa aa, “Mi Chiisu lo o koŋ mbo nyuna aa, ‘Ŋwaŋ tɔ le ya I siŋgi le? Kɛ, ɔɔ a ŋɔmahiɔɔluaa? Nda kpede wana pilɛ bɛɛ hiŋ mbo huŋ mel Mɛlɛka balika le, mɛɛ wana lekaa hoo ndu pilɛ kpe?’”—Luku 17:​17, 18.

Wanaa ŋɔmahiɔɔluaa wa kaŋ a naa ŋlɛlɔɔ wa ve wanaa yɔŋ wɔɔŋ te. O kpeekpei niŋ, ma chɔm kpendekele maa a tiindaŋ o Chiisu niŋ nduyɛ ma diikuŋ nyɛ o dimul nda le tosaa wo a kɔllo wulee. Ndu cho ni, le ma kuɛ Chulusɛlɛm mi wanaa soli salaa o Mɛlɛka lo wa a kɔ mɛɛndiaŋ nda. Kɛ o wa bɛɛ lende, mi che bɛɛ ma chɔm balika melaa le kɛndɛi Chiisu tosal nda ve, kɛ ma kɛɛ le ndi chɔmndo Chiisu o hɔl kpendekele. Mi kaa nda koŋ tɛɛmbuu Kiliti kɔllo. Naa yɛ hau? Te waŋndo tosal naa pɛ kɛndɛi, baa ŋ keleŋa pa wana koŋ balikaa mel, ɔɔ te o bɛnda pɛ, ŋ poonyial ndu pa yauwo le ndu balikaa mello?

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Luku 17:​7-10) Mi Chiisu hiau lachi a suɛi aa, “Nya cho haa nanuŋ nda, te wana pilɛ nɔ pɛ chiɔɔ, mi chɛ koŋ wa waa o chiɛi niŋ, kɛlɛŋgaa mbo wa saa mandaa. Te o hiŋ pɛ ichɔllo chiee, baa dimullo ŋ dimul chɛ koŋ ni aa, ‘Huŋ chal niko ma de nyɛ diaa?’ 8 A dimi lende le. A dimul ndu madimullaa aa, ‘Toosial la nyɛ diaa. A chii pɛ, a bɛɛndiaŋ a huŋ sim ya ikɛi mbo lo o koŋ mi chii nyɛ diaa dio. Te I chii pɛ, a de o numndo.’” 9 Mi Chiisu nyuna aa, “Baa chiɔɔ nɔ kuee mbo sɔla niwallo mello le mɛɛ o tosa wali nda dimul ndu le tosaa wo yɛ? O nɔ mbo sɔla niwali le. 10 Lende koni nya bɛɛ nya cho ni. Te la chii wali o wali nda dimul nya le tosaa tosa pɛ, la dimi aa, ‘Chiaa naa ŋ cho ni. Ŋ nɔ le niwali sɔla le. Wali naa ŋ nɔ le tosaa wo ndu naa ŋ tosa ni.’”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 17:​10

ŋ nɔ le niwali sɔla le: Diomndaŋ ndaŋ tɛɛsiaa ndɔɔ cho ni, “wana fondoo fuu, wana nɔ tɔnɔ o tɔnɔ le wo.” Nyɛ Chiisu wa dimioo o taloo hoo niŋndo sim naa maa chiaa haa, nda cho yɛ buɛiyaa nduaa ni, nɔ ma chuaŋnuŋ maa wanaa fonduaa le nda cho le. A mɛɛ i dimiŋ yɛ, diomndaŋ ndaŋ, ‘ŋ nɔ le niwali sɔla le’ sim maa chiaa haa nɔ ma chɔm maa wanaa tusiaŋnda nda cho ni, nduyɛ maa a nɔ ma yiyaŋ maa mɛɛ ma ke nda bɛɛleŋ ɔɔ ma saŋgala nda le wali nda tosa wo le. Wanaa sinaa dɛniaa apum yiyaŋ maa suɛi dimiaa koni diomndaŋ ndaŋ la cho ni nduyɛ ma tɛɛsiaalaŋ aa, “chiaa fonduaa fuu naŋ cho ni nduyɛ ŋ nɔ miŋ sɔla chandɔɔ ɔɔ saŋgala le nyɛ o nyɛ le.”

(Luku 18:​8) Mi dimul nya, kioo o ke nda di ndaa chɔ chɔ ni. Kɛ nduyɛ, te wana nda veelu aa, “Po Wana Pɔnɔɔ wo hiŋ pɛ, baa o komal niŋ pa ŋwaŋ o chieeŋndo choo a laalaŋ a ndu wa?”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 18:​8

a laalaŋ a ndu wa: Ɔɔ ‘laalaŋ waa naa.’ O kpeekpei niŋ, “laalaŋndo.” Diom maKilikii nda soliŋ kpeku tuupa diomndo hoo wo “laalaŋndo” chɔm naa maa Chiisu wa suɛi a laalaŋ wanaa bɔɔbɔɔ sina okɔɔ wo le. Kɛ o sim le laalaŋ kpeekpeiyo opum, mɛɛ laalaŋ wɛɛŋ vii pɔnɔɔ mi Chiisu suaa a ndu okɔɔ o taloo niŋndo cho naa yɛ. (Luk 18:​1-8) O sim vɛlɛ le laalaŋndo nɔɔ o kpaaya piɛileŋ le nɔ wo niŋ vɛlɛ a laalaŋndo nɔɔ maa Mɛlɛka cho sɔɔŋ tosa o nɛi sakpoo choo le wanaa nduaa o hɛli wa. Chiisu muli nyunaa a laalaŋndo okɔɔ le kanifuule, ndoo yeema buɛiyaa nduaa ma yiyaŋ le sinaa mɛɛ kpɛ laalaŋ ndaa cho o kala yɛ. Taloo a piɛileŋ vɛlɛ a laalaŋndo okɔɔ ndoo bɛnda bɔɔ kanifuule, Chiisu ndoo laŋga chii ko tɛɛsiaa simulta laa komal niŋ buɛiyaa nduaa wa.—Luk 17:​22-37.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Luku 18:​24-43) Mɛɛ Chiisu che maa o tambu kɔl, mbo dimi aa, “I cho i kala mi wana sulaa luɛi o masale Mɛlɛkaleŋ niŋ. 25 I cho bɛɛŋ le visi bana bana nda veelu aa, nyɔmiɔɔ wo mbo keeku o tɛɛŋgu lesiɛndioo niŋ mbo hiau le wana sulaa luɛiyɔɔ o masale Mɛlɛkaleŋ niŋ.” 26 Mi wanaa tuei nyɛ Chiisu dimi wo wa nyuna ndu aa, “Mɛɛ, nɛɛnɛ piaŋ yɛ niŋ?” 27 Mbo dimul nda aa, “Nyɛ wana chioo o nɔla tosa le wo, Mɛlɛka ndu nɔla mbo tosa ndu.” 28 Mi Pitɛ dimul ndu aa, “Masanɔɔ, loonuŋ maa ŋ mal nyɛ o nyɛ naa ŋ nɔ mi ŋ tual num kɔɔli.” 29 Mi Chiisu dimul nda aa, “Mi dimul nya, wana o wana mal chiɛi ndɔɔ pɛ, kɛlɛŋgaa laa ndɔ, kɛlɛŋgaa pɔmbuaa nduaa, kɛlɛŋgaa bɛndaa nduaa, kɛlɛŋgaa kala ndɔ kɛlɛŋgaa finya ndɔ, kɛlɛŋgaa chuauwaa nduaa, le tosaa mi Mɛlɛka wa masa waŋnda choo pɛ, 30 wana koŋ cho hunɔɔ nyɛ sɔla o teleŋndo hoo niŋ, mbo hiou nyɛ o nyɛ ndu oo nɔ, nduyɛ, mbo huŋ sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo fɛɛŋ.” 31 Mi Chiisu kua a buɛiyaa nduaa tɔ a a ŋiɔɔŋnda, nda kpeele. Mbo dimul nda aa, “Ŋ cho laŋ Chulusɛlɛm. Nduyɛ, nyɛ o nyɛ wanaa suaa le Mɛlɛka wa poonyiaa a wana nda veelu aa, Po Wana Pɔnɔɔ wo okɔɔ, o cho yɔnɔŋ kpede. 32 A cho ndu malɔɔ wanaa cho a Chuu le wa o ba. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, ma siiŋguu ndu nyɛ nda mamaa. A cho ndu yiou ma tufu ndu lɔluaŋ choo ma lɔɔ ndu lɔɔ pila. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, ma dii ndu. 33 Te a dii ndu pɛ, o palɛi yaa ndɔɔ o mii-ŋgu vɛlɛ yoomu.” 34 Kɛ, buɛiyaa nduaa, nyɛ o nyɛ o dimi, a sina ndu pɛŋgu le. Mi i yɔnuŋ mɛɛ nda viŋ wana isɔɔ. A sina nyɛ o wa suɛi a ndu okɔɔ wo le. 35 Mɛɛ Chiisu fuuluu Chɛluiko ikɛi, po sumɛi pilɛ wa ichali o nɛiyo daŋgala mbo piɛi waŋnda nyɔɔŋ. 36 Mɛɛ poo hoo tuei faŋgaa hiouwɔɔ wɔkɔ wɔkɔ, mbo nyuna aa, “Wɔkɔ wɔkɔ bɛndu yɛɛnɛ cho yɛ hoo suɛi?” 37 Mi waŋnda dimul ndu aa, “Chiisu hoo Naasaluɛi, ndu cho hiouwɔɔ ni.” 38 Mɛɛ o tuei lende, mbo deŋi choo choo kpeleŋ aa, “Chiisu, num Po Deevioo, tuiinuŋ ya inyiɛɛ fɔ.” 39 Kɛ, mi wanaa wa lachi wa kpaa ndu aa, “Pɛŋgi bɔɔluuwo.” Kɛ, mbo chɔɔlu deŋi aa, “Num Po Deevioo, tuiinuŋ ya inyiɛɛ fɔ.” 40 Mi Chiisu sim. Mbo dimul waŋnda maa a huŋ a ndu naa ndu chua. Mɛɛ poo sɔɔŋguu Chiisu ikɛi, mi Chiisu nyuna ndu aa, 41 “O yɛɛnɛ ŋ hɛnaŋ yɛ mi tosal num?” Mi poo dimi aa, “Fallo, I hɛnaŋ mi che.” 42 O koŋ, mi Chiisu dimi aa, “Kandu vɛlɛ chɔɔ. Tiindaŋ ŋ nɔ wo tosa ma siaŋgu.” 43 O le pilɛ niŋ kpe, mbo cha walaŋ. Mbo tual Chiisu kɔɔli, mbo kua a Mɛlɛka saŋgalaa. Mɛɛ waŋnda che nyɛ yɔnuŋ ndo, nda bɛɛ ma saŋgala Mɛlɛka.

NAANDƆƆ 13-19

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | LUKU 19-20

“Nyɛ Naŋ Pɛɛku o Tale Ŋwaŋ Tɔ Nda Ke Kaniŋ ŋKooliiyoŋ Nda”

(Luku 19:​12, 13) Le hei, mi Chiisu dimul nda taloo aa, ‘Po Salamanɔ pilɛ chɛŋ ni, mbo kɛɛsiaa le kɔlaŋ o lɛŋnde pilɛ niŋ pɔ le mi nda aa kɔ chua ndu masaleŋ le mi ndu oo huŋ wa o lɛŋnde ndɔleŋ choo. O koŋ kɔɔli, te nda aa chua ndu masaleŋ pɛ, ndu oo miiŋgu. 13 Kɛ lɔɔ pa o kua mbo veelu buɛiyaa nduaa ŋwaŋ tɔ. Mbo chua kaniŋ ŋkooliiyoŋ tɔ, mbo piɔu nda. Mbo dimul nda aa, ‘La koma hiŋnuŋ a nyɛ sɔlaa hoo, haaa mbo lo o koŋ mi miiŋgu.’

jy-E 232 ¶2-4

Tale Chiisu Dimi a Ŋwaŋ Tɔ Nda Ke Kaniŋ ŋKooliiyoŋ Nda

Mi Chiisu dimul nda taloo aa, ‘Po Salamanɔ pilɛ chɛŋ ni, mbo kɛɛsiaa le kɔlaŋ o lɛŋnde pilɛ niŋ pɔ le mi nda aa kɔ chua ndu masaleŋ le mi ndu oo huŋ wa o lɛŋnde ndɔleŋ choo. O koŋ kɔɔli, te nda aa chua ndu masaleŋ pɛ, ndu oo miiŋgu.” (Luku 19:​12) Mi kɔla waa naa la chua teleŋndo tau. O kpeekpei niŋ, Chiisu cho ‘Po Salamanɔ’ kuɛ o “lɛŋnde pilɛ niŋ pɔ” wo ni, o choo choo niŋ, naa Finya ndɔ cho ndu lakɔ kpaaya lemasaa ke wa.

A mɛɛ taloo dimi yɛ, tuupa mi ‘po salamanɔɔ’ hoo kua, mbo veelu buɛiyaa nduaa ŋwaŋ tɔ mbo chua kanii ŋkooliiyoŋ mbo ke o kɛ kɛ fee. Mbo dimul nda aa, ‘La koma hiŋnuŋ a nyɛ sɔlaa hoo, haaa mbo lo o koŋ mi miiŋgu.’ (Luku 19:​13) O kpeekpei niŋ, baa pila kooliiyoŋ nɔ ni. Kooliiye ipilɛ ndaa paawa wana ndoo tosa wali ichiɔɔ hiouwɔɔ paŋgoŋ ŋgaa wo ni.

Naapum mi tol kɔɔliaa Chiisuaa yiyaŋ maa a cho ko maa buɛiyaa ŋwaŋ tɔ wa o tale Chiisoo niŋ kanifuule, Chiisu ndoo chii niŋ nda tuu a wanaa kuawaa. (Maatiu 9:​35-38) A tonya, o cho tɔlɔɔla ndalaŋ te o dimul nda maa te a kou pɛ a chuu ndu le. Kɛ kouwɔɔ hoo cho ni, malaa acheleŋnda le ma sɔla fondaa o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ. Mi buɛiyaa Chiisuaa soliŋ nyɛ o nyɛ ndaa nɔ kpeku le ma chɔɔlu waŋnda sɔla tau o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ.

(Luku 19:​16-19) Mi buɛi tasoo huŋ. Mbo dimi aa, ‘Masanɔɔ, kanii ikoolii ŋ ke ya ve, kanioŋ ŋ del lechoo tɔ.’ 17 Mi masanɔ ndɔɔ dimul ndu aa, ‘Niwali, a cho bɔɔ buɛi kɛndɛ. A cho sanaa o nyɛm pɔmbɔŋ choo. Lelaŋ, I cho num siiŋguu masaa chiooŋ tɔ choo.’ 18 Mi buɛi diiŋ ndɔɔ huŋ. Mbo huŋ dimi aa, ‘Masanɔɔ, kanii ikoolii ŋ ke ya ve, kanioŋ ŋ del lechoo ŋ ŋuɛɛnu.’ 19 Mi masanɔ ndɔɔ lo loŋ mbo dimul ndu aa, ‘Num bɛɛ, lende koni. I cho num siiŋguu masaa chiooŋ ŋ ŋuɛɛnu choo.’

jy-E 232 ¶7

Tale Chiisu Dimi a Ŋwaŋ Tɔ Nda Ke Kaniŋ ŋKooliiyoŋ Nda

Te buɛiyaa Chiisuaa kindiŋ pɛ kpoke le waŋnda tau siiŋgoo buɛiya maa chiaa soliŋ kaŋ nyɛ sɔlaa nda ke nda wo kpeku nyɛkɛndɛi ya pɛ, a cho wa a kɔl kɛndɛ maa Chiisu cho kɔl naŋɔɔ tau a nda. Nduyɛ ma nɔ laalaŋndo maa Chiisu cho nda fanda le kindiŋ ndaa. A tonya, buɛiyaa Chiisuaa kpou nɔ bahawɛila ɔɔ dilakeŋnaŋnda pilɛ o yoomoo niŋ te. Kɛ a koŋ kpou, Chiisu, o sɔla ‘kpaaya lemasaa wo,’ cho nda chɔɔ nduyɛ mbo dɔu nda sala le kindiŋ nda cho le waŋnda siiŋgoo buɛiya wo.—Maatiu 28:​19, 20.

(Luku 19:​20-24) “Mi buɛiyo o pilɔɔ huŋ, mbo dimi aa, ‘Masanɔɔ, a che kanii numnde. Mɛɛ ŋ ke ya, mi yii ndi o yɛŋgisɛiyo niŋ poŋ mi kɛsi kɔdɔ. 21 Kani fuule, siooŋnde wa ya. Kani fondole, a cho bɔɔ wana kala kala. Nyɛm pilaŋ ŋ hɛnaŋ num poondiaa ni. Tɔlɔɔ ŋ tol te wo, ndu ŋ kendi a kaka ni.’ 22 Mi masanɔ ndɔɔ lo loŋ mbo dimul ndu aa, ‘Mɛɛ num pila dimi a ya okɔɔ yɛ, lende ya I cho tosa a num ni. A cho bɔɔ buɛi kɔl vesɛi bɛndu. A sina lende chalaŋ maa I cho wana kala kala, nduyɛ maa nyɛm pilaŋ hɛnaŋ ya poondiaa ni maa tɔlɔɔ ya I tol te wo, ndu ya I kendi a ka ka ni. 23 Vɛ niŋ a dou nyɛ ni sɔlaa naa waŋnda manda nyɛ sɔlaa wa le? Te loŋ koni num oo dɔu ni, mɛɛ ya ii hiŋ nuaa yɛ, chuaa koni ya ii chua niŋ muŋ a banasiiyo lechoo ni.’ 24 “Mbo lo o koŋ mbo dimul buɛiyaa wa ndu ikɛiya aa, ‘La puu ndu kanii ikoolii keŋ o ba mi la ke wana nɔ kaniŋ ŋkooliiyoŋ tɔ wo.’

jy-E 233 ¶ 1

Tale Chiisu Dimi a Ŋwaŋ Tɔ Nda Ke Kaniŋ ŋKooliiyoŋ Nda

Le mɛɛ o kɛɛ nyɛsɔlaa waŋgalaa le masale wana ndɔ banaa hivioo lachi yɛ, lelaŋ buɛiyo hoo sɔla fanda o fanda le ni. Wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa cho le hɔl o nɛi le Chiisu chɔɔ masaa o Masale Mɛlɛkaleŋ choo. Nyɛ Chiisu dimi a buɛi mɛɛlaa hoo okɔɔ wo tosa, naapum mi buɛiyaa nduaa yiyaŋ dɔɔ maa te a tosa wallo kalaŋ te, a sɔla niŋ fondaŋ o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ te.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Luku 19:​43) Palɛi nyɛ palɛi cho o nɛi le nya. A boondii keŋ, yaamɔɔwaa nyaa cho saasaa taŋgul ma bɔŋa chiee nyaa kpɔkɔsu. A cho nya balɔɔ ma luei nya o piŋndo niŋ, la nɔla mi la fula le.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 19:​43

cho saasaa taŋgul ma bɔŋa chiee nyaa kpɔkɔsu: Ɔɔ “kuŋga iyɔmndo.” O bolle Baabuileŋ niŋ koni nda soliŋ diom maKilikiiyo hoo “khaʹrax” kpeku o Yaula maKilikiilaŋ o Baabuiyo niŋ ni. Diomndo hoo tɛɛsiaa ndɔɔ cho ni, “yɔmii nda soliŋ kpeku le fondaa lueiyo o kuŋgaa niŋndo ɔɔ yɔmndo.” Nduyɛ tɛɛsiaa ndɔɔ cho vɛlɛ ni, “yɔmii nda soliŋ kpeku le fonda puaa chɔuwa taŋgullo wo ɔɔ kuŋga iyɔmndo.” Mi nyɛ Chiisu dimi wo peeluŋ o wɔsi 70 C.E. niŋ. Mi masa maLuomaŋnda Taitɔɔ, taŋgul saasaa ɔɔ kuŋga iyɔmndo mbo luei Chulusɛlɛm o piŋndo niŋ. Le sabulaŋ la yaa Taitɔɔ tosa hei ni. O tasoo, le mbo kɛɛlu Chuuwa nyaanɔŋndo, o diiŋ ndɔɔ, le mbo dɛɛniaa nda ma yɔŋguŋ o nda lo, o yaa ndɔɔ, le mbo baŋ waŋnda Chulusɛlɛm le ma diikuŋ nda. Le mi puaa chɔuwaa maLuomaŋnda sɔla nyɛm taŋgulaŋ le saasaa taŋgullo ma bɔŋa Chulusɛlɛm kpɔkɔsu, ma kili yɔmii wa o yondolaŋ niŋ Chulusɛlɛmnde kpou.

(Luku 20:​38) Mi Chiisu hiau lachi a suɛi. Mbo dimi, aa, “Lelaŋ, Mɛlɛka o cho Mɛlɛka ŋwaŋ vilɛi le. Wanaa cho yoomu wa Mɛlɛka ndaa o cho ni. Mɛlɛka ndu ndu o hɔl, waŋnda kpou a cho yoomu.”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 20:​38

waŋnda kpou a cho yoomu: Ɔɔ “Chɛhowa o hɔl, waŋnda haa cho wɔ yoomu.” Baabuiyo chɔm maa wanaa cho yoomu kɛ a cho o ba Mɛlɛkaa bɛŋgu le wa, wanaa vilɛiya nda cho Mɛlɛka o hɔl ni. (Ɛfi 2:​1; 1Timo 5:​6) O nɛi pilɛ koŋ choo, wanaa Chɛhowa kaala kɛ ma wu wa cho wɔ yoomu ndu o hɔl kanifuule, sabu ndɔɔ le nda miŋgioo yoomu nɔ le hunɔɔ peelɔŋndo.—Luom 4:​16, 17.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Luku 19:​11-27) Mɛɛ waŋnda wa nilaŋ yaŋɔɔ o nyɛ Chiisu wa dimioo wo, mbo hiau lachi a nda taloo dimullo. Nduyɛ, Chiisu wa niŋ Chulusɛlɛm ikɛi. O koŋ kɔɔli, mi waŋnda wa yiyaŋndo maa, Mɛlɛka waa Masaa waŋnda choo o cho suɛi yɔnuŋ suŋ suŋ. 12 Le hei, mi Chiisu dimul nda taloo aa, ‘Po Salamanɔ pilɛ chɛŋ ni, mbo kɛɛsiaa le kɔlaŋ o lɛŋnde pilɛ niŋ pɔ le mi nda aa kɔ chua ndu masaleŋ le mi ndu oo huŋ wa o lɛŋnde ndɔleŋ choo. O koŋ kɔɔli, te nda aa chua ndu masaleŋ pɛ, ndu oo miiŋgu. 13 Kɛ lɔɔ pa o kua mbo veelu buɛiyaa nduaa ŋwaŋ tɔ. Mbo chua kaniŋ ŋkooliiyoŋ tɔ, mbo piɔu nda. Mbo dimul nda aa, ‘La koma hiŋnuŋ a nyɛ sɔlaa hoo, haaa mbo lo o koŋ mi miiŋgu.’ 14 Kɛ, mɛɛ o kuɛ mi waŋnda o lɛŋnde ndɔleŋ niŋ a tul ndu leyɛ. Ma viam wana loŋ aa, ‘Kɔ dimul nda aa, Ŋ hɛnaŋ mi laŋgunɔ koŋ o wa naa choo masa le.’ 15 “Kɛ o koŋ niŋ kpou, mbo sɔla masaleŋ kaŋgalaŋ. Mbo miiŋgu. Mɛɛ o miiŋgu, mbo viam wana ma veelu buɛiyaa nduaa ndu oo ke nyɛ sɔlaa wa. Ndu oo hɛnaŋ mi ndu oo sina mɛɛ kpɛ nda sɔla nyɛ sɔlaa o kaniŋ o ke nda woŋ niŋ yɛ. 16 Mi buɛi tasoo huŋ. Mbo dimi aa, ‘Masanɔɔ, kanii ikoolii ŋ ke ya ve, kanioŋ ŋ del lechoo tɔ.’ 17 Mi masanɔ ndɔɔ dimul ndu aa, ‘Niwali, a cho bɔɔ buɛi kɛndɛ. A cho sanaa o nyɛm pɔmbɔŋ choo. Leleŋ, I cho num siiŋguu masaa chiooŋ tɔ choo.’ 18 Mi buɛi diiŋ ndɔɔ huŋ. Mbo huŋ dimi aa, ‘Masanɔɔ, kanii ikoolii ŋ ke ya ve, kanioŋ ŋ del lechoo ŋ ŋuɛɛnu.’ 19 Mi masanɔ ndɔɔ lo loŋ mbo dimul ndu aa, ‘Num bɛɛ, lende koni. I cho num siiŋguu masaa chiooŋ ŋ ŋuɛɛnu choo.’ 20 “Mi buɛiyo o pilɔɔ huŋ, mbo dimi aa, ‘Masanɔɔ, a che kanii numnde. Mɛɛ ŋ ke ya, mi yii ndi o yɛŋgisɛiyo niŋ poŋ mi kɛsi kɔdɔ. 21 Kani fuule, siooŋnde wa ya. Kani fondole, a cho bɔɔ wana kala kala. Nyɛm pilaŋ ŋ hɛnaŋ num poondiaa ni. Tɔlɔɔ ŋ tol te wo, ndu ŋ kendi a kaka ni.’ 22 Mi masanɔ ndɔɔ lo loŋ mbo dimul ndu aa, ‘Mɛɛ num pila dimi a ya okɔɔ yɛ, lende ya I cho tosa a num ni. A cho bɔɔ buɛi kɔl vesɛi bɛndu. A sina lende chalaŋ maa I cho wana kala kala, nduyɛ maa nyɛm pilaŋ hɛnaŋ ya poondiaa ni maa tɔlɔɔ ya I tul te wo, ndu ya I kendi a ka ka ni. 23 Vɛ niŋ a dou nyɛ ni sɔlaa naa waŋnda manda nyɛ sɔlaa wa le? Te loŋ koni num oo dɔu ni, mɛɛ ya ii hiŋ nuaa yɛ, chuaa koni ya ii chua niŋ muŋ a banasiiyo lechoo ni.’ 24 “Mbo lo o koŋ mbo dimul buɛiyaa wa ndu ikɛi ya aa, ‘La puu ndu kanii ikooli keŋ o ba mi la ke wana nɔ kaniŋ ŋkooliiyoŋ tɔ wo.’ 25 Kɛ, ma dimul ndu aa, ‘Masanɔɔ, ndu nɔ niŋ kaniŋ ŋkooliiyoŋ tɔ, mi ŋ ke ndu vɛlɛ?’ 26 Mbo dimul nda aa, ‘Mi dimul nya, wana o wana nɔ o ba, Mɛlɛka cho ndu chɔɔlu ke. Kɛ wana nɔ o ba le wo, o pɔmbɔ o nɔ o ba wo bɛɛ, Mɛlɛka cho ndu poonda o ba. 27 Yaamɔɔwaa niaa a hɛnaŋ mi wa nda choo masa le wa, nda nda, la kɔ huŋ a nda mi la huŋ diu nda ya o hɔl.’”

NAANDƆƆ 20-26

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | LUKU 21-22

“Boondii Mɛlɛka Cho Nya Piŋi Ve i Cho Niŋ Kpɛɛluŋ”

(Luku 21:​25) Mi Chiisu dimi vɛlɛ aa, “Sɔɔŋ lakpaloŋ cho yɔnɔŋ o paaleŋ, a paŋgei, a looŋ. Buulaŋ bɛndoo wa niŋ lɛŋnde o chieeŋndo choo, mi kɔltaŋ la laasiaŋ waŋnda a kpoku kpoku bɛndu pee mɛŋma ihɛllo o wa niŋ ndo.

kr-E 226 ¶9

Masale Mɛlɛkaleŋ le Cho Hunɔɔ Yaamɔɔwaa Nduaa Faŋa

9 Kaamaa yɔŋnuŋ niŋ o halaa niŋndo. Mi Chiisu dimi aa, “O palɛi keŋ niŋ, te teleŋ nyɛ palaa koŋ hiou pɛ, o koŋ kɔɔli, nyumndaŋ ma kumbu niŋ paaleŋ kpu. Paŋgei bɛɛ mi i pɛŋgi diondɔɔ. Looŋ nɔ diondɔɔ o hala woŋ mi ŋ fula mi ŋ deli.” O kpeekpei niŋ, waŋnda tiindaŋ lɛ niŋ simlachiaa lepiɛiya le mala le kanifuule, a nɔ lɛ niŋ kpaaya le. Baa a kaamaa yɔŋnuŋ niŋ o halaa niŋndo Chiisu wa suɛi okɔɔ ni? Naapum a ndu okɔɔ o wa suɛi ni. (Aisaya 13:​9-11; Chowɛɛ 2:​1, 30, 31) Yɛɛ waŋnda cho yɛ tosa te a che pɛ sɔɔŋ muŋ yɔŋnɔŋndo? A cho wa o “buulaŋ bɛndoo” niŋ nduyɛ mi “kɔltaŋ la laasiaŋ” nda. (Luku 21:​25; Sɛfa. 1:​17) A tonya, wanaa tul Masale Mɛlɛkaleŋ leyɛ wa kpou, chɔŋ a ‘masaa waa kɔ bii a chiaa’ cho “wou kpanɛi a siooŋnde. A wa niŋ a kɔlta landaŋndaŋ le nyɛ cho hunɔɔ yɔnɔŋ o chieeŋndo choo wo” nduyɛ ma nyaanuŋ le vioŋnɔŋndo. Kɛ a cho fonda o fonda viaŋnaŋ sɔla le kindaa sɔlaa o paale Masa naa duaunuŋ niŋ tumbe a nda wo le.—Luku 21:​26; 23:​30; Sɔɔŋ. 6:​15-17.

(Luku 21:​26) Waŋnda wou niŋ kpanɛi a siooŋnde. A wa niŋ a kɔlta landaŋndaŋ le nyɛ cho hunɔɔ yɔnɔŋ o chieeŋndo choo wo. Kani fondole, kpaayalaŋ choo choo la cho faŋaŋ o fondaŋnda ndalaŋ.

(Luku 21:​27, 28) O koŋ kɔɔli, waŋnda cho wana nda veelu aa, Po Wana Pɔnɔɔ wo chɔ hunɔɔ o yumbu yumboo niŋ, a kpaayaa, a naŋɔɔ bɛndoo. 28 Te sɔɔŋ muŋ kandu yɔnɔŋndo pɛ, la wa niko lehɔl o nɛi, kani fondole maa boondii Mɛlɛka cho nya piŋi ve i cho niŋ kpɛɛluŋ.”

w16.01 11 ¶17

La Nɔ Kɔl Sikpaa mi “La Hiou Lachi a Puaapiliaa Nyaa Kaalaa”!

17 “La ŋ nɔŋnuŋ kɔlta simulaalaŋ.” (Nuawɔ Hibuluiya 13:​6.) Tiindaŋ naŋ nɔ o Chɛhowa niŋndo ke naa kɔl sikpaa le tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ biuwɔŋndo. Kɔl sikpaa hoo mala naa le yiyaŋ kɛndɔɔ nɔɔ. Nduyɛ te ŋ nɔ pɛ yiyaŋ kɛndɔɔ, ŋ nɔla miŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa nduyɛ miŋ wa nda kɔltaŋ dɛɛniaa. (1 Tɛsa. 5:​14, 15) A teleŋ nyɛpalaa bɛndoo bɛɛ, ŋ nɔla miŋ sɔla kɔl sikpaa nduyɛ miŋ sina maa pioŋɔɔ naa cho niŋ kpɛɛluŋ.—Luku 21:​25-28.

w15 7/1 19 ¶13

“Boondii Mɛlɛka Cho Nya Piŋi Ve i Cho Niŋ Kpɛɛluŋ”!

13 Yɛɛ wanaa cho maa ŋchuiŋnda cho yɛ tosa te a sina pɛ maa a nɔ le “tambii fɛɛŋ fɛɛŋnde” sɔlaa? Nda kpou cho wa chaŋndo. (Mat. 24:​30) Kɛ vɛɛ pɔmbuaa Chiisuaa a chaaŋaa ndaa dɔu tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda cho yɛ wa a teleŋ koŋ? A tiindaŋ ndaa kpou o Chɛhowa Mɛlɛka niŋ, vɛlɛ a Po ndɔɔ, a cho nyɛ Chiisu dimul nda hoo wo tosa, “Te sɔɔŋ muŋ kandu yɔnɔŋndo pɛ, la va niko lehɔl o nɛi, kani fondole maa boondii Mɛlɛka cho nya piŋi ve i cho niŋ kpɛɛluŋ.” (Luku 21:​28) A tonya, ŋ cho nɔ tiindaŋ kpeekpeiyo le pioŋɔɔ sɔlaa.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Luku 21:​33) Halaa a chieeŋndo cho faŋaŋ, kɛ diomnda nilaŋ la feŋaŋ lechoo le.

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 21:​33

Halaa a chieeŋndo cho faŋaŋ: Bolii Baabuiye ipum chɔm maa halaa a chieeŋndo cho lo le fɛɛŋ a fɛɛŋ. (Chɛ 9:​16; Sam 104:​5; Iki 1:​4) Mɛɛ nyɛ Chiisu dimi hoo wo cho ko mɛɛ wana wa naa nyɔɔ tuuwo yɛ. Ŋ sina kpendekele maa fɛɛŋ bɛɛ i yɔŋnuŋ niŋ te. Kɛ, o yɔŋ bɛɛ mi halaa a chieeŋndo faŋaŋ, mɛɛ mi nyɛ Chiisu dimi wo peeluŋ. (Tuuwɔ Mat 5:​18.) Kɛ, naapum halaa a chieeŋ bolle Baabuileŋ le cho suɛi a ndu okɔɔ wo cho halaa ɔɔ chieeŋ kpeekpei le nduyɛ ndu koni Baabuiyo veelu vɛlɛ ni aa, ‘Choo choo tasoo a chieeŋ tasoo’ o Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​1 niŋ.

diomnda nilaŋ la feŋaŋ lechoo le: Ɔɔ “nyɛ ya dimi wo del lɛŋ te.” Diomnda maKilikiila nda soliŋ kpeku le ‘feŋaŋ lechoo le’ a ‘del lɛŋ te’ sim le nyɔɔ kiɔɔ yɔŋnɔŋndo nduyɛ hei chɔɔlu kindila maa diomnda Chiisulaŋ la cho lo lefafɛɛŋ.

(Luku 22:​28-30) Mbo hiau lachi a suɛi aa, “Nya wa hɔlaa tulu a ya ni, mi la lo a ya hɔlaa tulu, haaa o nyɛ o nyɛ palaa keeku ya choo. La mel la le. 29 Finya nuu chua ya le mi wa masaa. Nduyɛ, lende koni ya I cho nya chua le mi la wa lamasa ni. 30 O koŋ, naa nyaa mi ŋ de nyɛ diaa o hɛŋgɛi pilɔɔ niŋ, lɔɔ ya I cho wa masaa wo. Nduyɛ, I cho tosa mi la simnuŋ masaa, mi la huŋ kɔɔsa a wanaa kaala tɔ a la tiɔɔŋnda, a fula o pulale Isɔluɛileŋ choo wa.”

w14 10/1 19 ¶15-16

La Cho Simnɔŋ “Wanaa Soliaa Sala o Masaleŋ Choo”

15 Mɛɛ nda wa Nyɛdiaa Ichɔllo dioo, mi Chiisu yii kpemaa a buɛiyaa nduaa. Kpemaa hoo nɔ diolaŋ ni aa, kpemaa le Masaleŋ. (Nuawɔ Luku 22:​28-30.) Chɛhowa cho waŋndo opilɛ o kpemala cheleŋ tɛɛŋ. Kɛ kpemaa hoo ndu Chiisu pila nda buɛiyaa nduaa pɔyaŋnda o cho tɛɛŋ ni. Mɛɛ o wa dimioo aa, “Finya nuu yii kpemaa a ya,’ Chiisu wa suɛi a kpema Chɛhowa yii nda ndu tɛɛŋndo, le waa ‘wana soliaa salaa lefafɛɛŋ maa Mɛkisidɛɛ.”—Hibu. 5:​5, 6, NW.

16 Kiilaa laalaŋaa 11 ‘wa a Chiisu latulu o nyɛ ndɔ palaa niŋ.’ Kpema leMasaa hoo ke nda tiindaŋndo le waa masaa, a wanaa soliaa salaa o kpeŋgbeila lemasalaŋ choo, a Chiisu latulu o choo choo niŋ. Kɛ, o cho ko kiilaa 11 haa le cho di koŋ sɔla le. Mi salamanɔɔ Chiisu fula kiilanɔɔ Chɔŋ o hɔl o yilaŋndo niŋ mbo dimul ndu aa, “Wana o wana hiou lachi a sisilaŋ a dialuŋ kala pɛ yi, mbo lo o koŋ mbo yem pɛ, I chɛl ndu o chal la ikɛi o kpeŋgbei ni lemasaa choo mɛɛ ya bɛɛ I yem mi I chal Finya nuu ikɛi o kpe-ŋgbei ndɔ lemasaa choo yɛ.” (Sɔɔŋ. 3:​21) Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda 144,000 cho o kpema leMasaa hoo niŋ ni. (Sɔɔŋ. 5:​9, 10; 7:​4) Kpemaa hoo ke nda dioo ni le waa o masaleŋ choo a Chiisu latulu o choo choo niŋ. O cho ko mɛɛ wana lanɔɔ fula o yuŋgu lebiɔɔ niŋ, mbo chal nɔɔ masaa o ba mi ndu bɛɛ simnuŋ masaa a pɔnɔ ndɔ latulu yɛ. Lelaŋ Baabuiyo veelu Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda haa ni aa, ‘lanɔɔ’ le Kiliti, wana lanɔ “yufuaanɔɔ”, o nda cho Kiliti ke o nɔɔ niŋndo.—Sɔɔŋ. 19:​7, 8; 21:​9; 2Kɔl. 11:​2.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Luku 22:​35-53) Mi Chiisu nyuna nda aa, ‘Boondii ya I vem nya mi dimul nya maa wana kua a ŋkani le ve, kɛlɛŋgaa lawolɔɔ, kɛlɛŋgaa la kɔɔvɛi, pɛŋndeŋ lee bii nya le nyɛ o nyɛ?’ Ma muli aa, “Pɛŋnde bii naa le nyɛ o nyɛ le.” 36 Mbo dimul nda aa, “Kɛ, I cho niŋ nya dimul pɛŋgoo hoo maa wana nɔ ikani pɛ, o chua. Wana nɔ lawolɔɔ pɛ, o chua. Wana nɔ muɛi faŋ te, o pisi doma ndɔɔ mbo pendu. 37 Mi dimul nya, mɛɛ mi nyɛ dimiŋ o Yau Mɛlɛkaa niŋ a ya okɔɔ wo, o yɔnuŋ. I cho i poonyiaa aa, ‘Ma hivi ndu kumbu wanaa yɔŋ wɔɔŋnda.’ Nyɛ dimiŋ hoo wo cho niŋ le yɔnɔŋndo.” 38 Mi buɛiya dimi aa, “Mi cheŋ mɔɔŋ faŋndoŋ ŋ muuŋ.” Mbo dimi aa, “Koŋ cho letuu.” 39 Mi Chiisu faŋaŋ chiee. Mbo kua o Pembii Yɔmii Ɔlifiive choo maa paandu. Mi buɛiyaa nduaa tual ndu kɔɔli. 40 Mɛɛ o fuuluu o fondaŋ o wa kɔl lo, mbo dimul buɛiyaa nduaa aa, “La piɛi Mɛlɛka maa te nyina wɔɔŋndo tɔɔndaŋ nya pɛ, maa la tosa yɔŋ wɔɔŋ te.” Mbo faŋaŋ nda ikɛi, mbo hiau tiŋ lachi le nɛiyo bele yaa. Mbo baŋ wulaŋ. Mɛɛ o baŋ wulaŋ, mbo piɛi Mɛlɛka aa, 42 “Finya nuu, te a chɛl pɛ, mɛɛ faŋa ya taala imɔnɔɔ hoo kuee. Kɛ nduyɛ, tosa nyɛ cho ya o kɔl lo le. Tosa nyɛ cho num o kɔl lo.” 43 O koŋ kɔɔli, mi kiilanɔɔ chaŋ o ɛchɛnɛ mbo huŋ naa ndu chua. Mbo luei ndu kpaayaa. 44 Chiisu kɔl ndɔɔ wa o piaa a mɔnɛi. Le hei, mbo chɔɔlu Mɛlɛka piɛi kpeekpei. Lalii wa ndu fulaa lekɔɔ mi i deli lɛŋnde, i wa ma waa mɛɛ koowaŋ ma wa fulaa nuaa mi ma deli pa pa yɛ. 45 Mɛɛ o chii piɛileŋ mbo chaŋ, mbo miiŋgu naa buɛiyaa nduaa chua. Miiŋgoo, mbo komal nda o malɔ, kani fondole, a wa saŋgaa a mɔnɛi wa nda ve. 46 Mbo nyuna nda aa, “Baa mi la lɔl pɛŋgoo hoo?” Mbo dimul nda aa, “La chɔŋ la piɛi Mɛlɛka maa, te tɔɔndaŋndo komal nya pɛ, la tosa yɔŋ wɔɔŋ te.” 47 Chiisu lo suɛi mi waŋnda huŋ faŋga bɛndoo. Buɛiyaa nduaa tɔ a a ŋiɔɔŋnda o pilɔɔ diolaŋ Chuda, ndu wa nda lachi ni. Mɛɛ o fuuluu, mbo kua le Chiisu kɔmaŋndo mbo sɔsa ndu kuuwo. 48 Mi Chiisu nyuna ndu aa, “Chuda, ma sɔsa wana nda veelu aa, Po Wana Pɔnɔɔ wo kuuwo le ndu pisioo waŋnda o ba?” 49 Mɛɛ buɛiyaa Chiisuaa sina nyɛ wa hunɔɔ yɔnɔŋ ndo, ma nyuna Chiisu aa, “Masanɔɔ, ŋ sɔŋga a nda a mɔɔŋ naŋ?” 50 O koŋ kɔɔli, mi o pilɔɔ lɔwa bɛɛ chɛ masa wanaa soliaa lasalaa, mbo kialu ndu nile ba kɛndɛleŋ kpali. 51 Kɛ, mi Chiisu dimi aa, “La pɛŋgi lende. La sɔŋga le.” Mbo pilaŋ poo nileŋ mbo siŋgi ndu. 52 Mi Chiisu lo o koŋ, mbo suaa naa wanaa hiŋ ndu biyɔɔ wa chua. Nduyɛ, wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa ni, a wanaa bɛnduaa lepolisiiya, a manda chiɛi Mɛlɛkaa wa, a laŋgbaa kalla, nda nda aa hiŋ le ndu biyɔɔ ni. Mbo nyuna nda aa, “La vɛ hunɔɔ a mɔɔŋ a yɔmii biŋgei le ya biyɔɔ mɛɛ nda yɔŋ ko aa viinɔɔ ya cho ni?” 53 Mbo dimi aa, “Le lepaa o lepaa, naa nyaa ŋ cho o bɛɛ chiɛi Mɛlɛkaa, la bii ya pɛŋgu koŋ te. Kɛ nduyɛ, teleŋ nyaa fuuluu hoo ni, teleŋ nyumndaŋ ma cho hoo mi nyina wɔɔŋndo wa masaa wo.”

NAANDƆƆ 27–TAPIOO 2

NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | LUKU 23-24

“Wa o Bɛɛndiaŋ le Acheleŋnda Malɔɔ Haki”

(Luku 23:​34) Mɛɛ nda baŋ Chiisu, mbo dimi aa, “Finya nuu, mal nda le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ, kani fondole a sina nyɛ nda cho tosaa wo pɛ-ŋgu le.” Okoŋ kɔɔli ma wuu kooŋ le nyɛla ndɔlaŋ piɔuwo.

cl-E 297 ¶16

“Le Kaala Kiliti Wo Sinaa”

16 Mi Chiisu tual taamasi kɛndɛ Finya ndɔ wo kɔɔli le kaalaa chɔmndo o nɛi sɔvɛ cheleŋ choo. Chiisu wa “o bɛɛndiaŋ” le acheleŋnda malɔɔ haki le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ. (Sam 86:​5) Mbo chɔm vɛlɛ maa o yɔŋguŋ a kɔllo wulee teleŋ nda baŋ ndu bɛɛ o yɔmndo choo wo. Ma dii ndu diyɔɔ lasiɔmboo, ma baŋ ndu lɔndimɛiyoŋ o ba a o ŋpelu. Kɛ a koŋ kpou, a yɛɛ okɔɔ Chiisu soo yɛ? Baa ndoo dimul pa Chɛhowa le mbo tusi wanaa wa ndu kaŋ nyɛpalaa tusioo choo wa saŋgaa choo? O tosa lende le. Kɛ mi Chiisu mɛɛlu dimi aa, “Finya nuu, mal nda le yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ, kani fondole a sina nyɛ nda cho tosaa wo pɛŋgu le.”—Luku 23:​34.

(Luku 23:​43, NW) Mi Chiisu dimul ndu aa, “Mi dimul num hau, a cho wa a ya latulu o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ.”

g-E 2/08 11 ¶5-6

Baa Mɛlɛka Mal Pa Wana le Haki Wɔɔŋ Wɔɔŋndo?

O cho ko hakioo le Chɛhowa tofa le, kɛ mbo tofa vɛlɛ kaa wana tosa koŋ hakioo wo. (Aisaya 1:​16-19) Yiyaŋndɔ a puaa ŋiɔɔŋaa yɔŋ wɔɔŋaa nda baŋ o yɔmndo choo Chiisu ikɛiya. Nda ŋiɔɔŋ kpou ma tosa yɔŋnda wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ. Nduyɛ mi poo pilɔɔ dimi pɛɛŋ aa, “O cho machuaa paawaa le yɔŋnda wɔɔŋnda naa ŋ tosa laŋ. Kɛ laŋunɔɔ hoo [Chiisu], ndu tosa isɔɔ o isɔɔ wɔɔŋ te.” Nyɛ po yɔŋ wɔɔŋndo hoo dimi wo chɔm maa ndoo sina isɔɔ a Chiisu okɔɔ. Nduyɛ naapum kɔl kalu ndoo nɔ koŋ a Chiisu okɔɔ wo mala ndu ni mbo siŋga kaa ndɔɔ. Hei cho kpendekele a nyɛ o dimul Chiisu okoŋ kɔɔli wo. Mbo nyɔɔlu Chiisu aa, “Loonuŋ a ya Chiisu, lɔɔ ŋ cho hunɔɔ wa Masaa wo.” Vɛɛ Chiisu mulul lɛ poo hoo? Mbo mulul ndu aa, “Mi dimul num hau, a cho wa a ya latulu o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ.”—Luku 23:​41-43, NW.

Yiyaŋndɔ a keŋ okɔɔ. O diomnda Chiisu mɛɛlu dimi laŋ tɛɛŋ teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo, mbo chɔm po ndoo chɔm koŋ kpendekele maa ndu nɔ le piɔmndo sɔlaa wo nyiɛɛye. Nuawɔ se suɛi kɔl dɛɛniaa! Lelaŋ, ŋ nɔ tiindaŋndo maa Chiisu Kiliti nda Finya ndɔ Chɛhowa, cho wanaa mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ nda nyiɛɛye chɔm, mɛɛ mɛɛ hakila ndalaŋ la wa bɛɛ.—Luomaŋnda 4:​7.

(Luku 24:​34) ma dimul nda aa, “I cho tonya maa Masanɔɔ miiŋgu yoomu. Kani fondole, o chɔmnuŋ naa Saimɔŋ chua.”

cl-E 297-298 ¶17-18

“Le Kaala Kiliti Wo Sinaa”

17 Naapum ŋ cha vɛlɛ taamasi kɛndɛ Chiisoo a malɔɔ hakioo okɔɔ a mɛɛ o bii kiilanɔɔ Pitɛ yɛ. A tonya, Pitɛ ndoo kaala Chiisu tau. A Nisaŋ 14, nyumma Chiisu ndoo nɔ le piɔmndo sɔlaa waŋ, mi Pitɛ dimul ndu aa, “Masanɔɔ, I cho o bɛɛndiaŋ ma dɔu naa chiɛi niŋ naa num. Nduyɛ, a yɔŋ bɛɛ aa piɔmndo ni, I cho o bɛɛndiaŋ mi ŋ vi naa num.” Kɛ o viu bɛɛ le, mi Pitɛ dimi leyaa kpulukuu maa pesiŋ bɛɛ o sina Chiisu le! Baabuiyo chɔm naa nyɛ yɔŋnuŋndo mɛɛ Pitɛ dimi teleŋ yaa ndɔɔ maa o sina Chiisu le. O dimi aa, “Mi Masanɔɔ Chiisu muliŋ mbo tofa Pitɛ.” Mi kɔllo hiu ndu tambei le haki o tosa koŋ ndo. Okoŋ, mi Pitɛ “faŋaŋ loŋ mbo kɔ chaŋ chaŋndo pila.” Mɛɛ Chiisu vi okoŋ kɔɔli o paale leŋ choo, naapum mi Pitɛ nyunaŋ dɔɔ aa, ‘Baa Masa nuu malla pa haki?’—Luku 22:​33, 61, 62.

18 O viu bɛɛ le mi Pitɛ sɔla mulioo. Mi Chiisu miiŋgu yoomu a Nisaŋ 16 idiiyo. Nduyɛ naapum o paale pilɛle leŋ choo kpe Chiisu fula Pitɛ o hɔl ni. (Luku 24:​34; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​4-8) Le yɛɛ Chiisu chɔm yɛ kaala teŋgeŋ waa naa o buɛi ndɔ dimi maa pesiŋ bɛɛ o sina ndu le wo? Naapum Chiisu ndoo yeema mbo chɔm Pitɛ kpendekele maa ndu Chiisu kaala wɔ ndu kɛ nduyɛ maa o che ndu wana sɔvɛ. Kɛ mi Chiisu chɔɔlu vɛlɛ Pitɛ kaalaa chɔm mbo hiau bɛɛ koŋ.

Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ

(Luku 23:​31) Naa waŋnda tosa wɔ hei a ya cho maa yɔm cho yoomu wo, te yiŋndeŋ le hiŋ pɛ, vɛɛnɛ nda tosa yɛ niŋ a nya cho maa yɔmii vesɛi ya?”

nwtsty sɔɔŋ kulloŋ le pɛɛkoo o Luk 23:​31

yɔm hiŋ niŋ le vesaa mbo nɔ wɔ mɛŋndaŋ nyɛɛmbɔ wo, . . . yɔm vesɛiyo: O Chuuwa lo kpeekpei Chiisu wa suɛi ni. A wa ko maa yɔm hiŋ niŋ le vesaa, kɛ mbo nɔ wɔ mɛŋndaŋ leniŋ nyɛɛmbɔ wo kanifuule, Chiisu wa o chieeŋndo choo mi Chuuwaa apum laalaŋ o ndu niŋ. Kɛ, Chiisu wa suŋ hunɔɔ piɔmndo sɔla, mi Chuuwaa ndaa laalaŋ o ndu niŋnda sɔla pɔyaa a nyina diandaa nduyɛ ma simnuŋ Isɔluɛi Mɛlɛkaa. (Luom 2:​28, 29; Kal 6:​16) A teleŋ koŋ, kaale kpeekpeileŋ Isɔluɛi cho dialloŋ wu o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, mi le simnuŋ maa yɔmii vesɛi.—Mat 21:​43.

(Luku 23:​33) Mɛɛ nda fuuluu o fondaŋ nda veelu aa, fondaŋ lakpokpoo wo, ma baŋ Chiisu nda puaa dɛnɛ wɔɔŋaa ŋiɔɔŋnda haa. Ma baŋ o pilɔɔ Chiisu o ba kɛndɔɔ choo. Ma baŋ o pilɔɔ o ba ndɔ miallo choo.

nwtsty diomnda nda chualaŋ a vidueilaŋ

Lɔndimɛiye o Paa Tɔndiikɔɔlioo Niŋ

Fotueiyo hoo cho chɔmndo lɔndimɛi nda baŋ o paa tɔndiikɔɔlii wana chioo wo. Nduyɛ lɔndimɛiye hei bandii nduɛi wa le sɛntimitɛɛlaŋ 11 a tɛndaa tɛɛŋ. A saaluŋ paa hoo o wɔsi 1968 niŋ, teleŋ nda wa nuuviaa le sɔɔŋ paanduŋ yɔŋnuŋ Chulusɛlɛm ba luaŋndo wo, nduyɛ o teleŋ Luomaŋnda niŋ suɛi hei yɔŋnuŋ ni. Hei chɔm kpendekele maa wanaa yaasiaa a sɔɔŋ paandoŋ okɔɔ wa dimi tonya maa mi ndaa soliŋ lɔndimɛiyoŋ kpeku le wanaa ndaa diiya baŋɔɔ o yɔmndo choo. Naapum lɔndimɛiye hei ndii velaŋ a lɔndimɛi sovɛiyaa Luomaŋnda soliŋ kpeku le Chiisu baŋɔɔ o yɔmndo choo wo. A saaluŋ lɔndimɛiye hei o kɔfu sɛi lapouwo niŋ, naa paala vesɛila wana ndoo vi niŋ mbo sia wo la wa la kɛsiaa wa. Hei chɔm maa wana ndaa dii o yɔmndo choo wo bɛɛ, mi ndaa kumbu ndu.

Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ

(Luku 23:​1-16) O koŋ, mi laŋgbaa kalaa kialu yamaŋ nda, a waŋnda a tuaa kpede a chaŋ ma kua a ndu o Paile lo. 2 Ma kandu sɔɔŋ chɔmndo ndu choo. Ma dimi aa, “Ŋ saaluŋ poo hoo mbo wa waŋnda suɛi o lani. O dimi maa ŋ mal paawaa Masaa maLuomaŋndo o cho masaa kpede bolleŋ le lɛŋii Luomaŋnde wo o ba le. Mbo dimi maa ndu cho Kiliti ni, wana Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho viomɔɔ le waŋnda piŋioo wo, koŋ cho yɛ ni, Masa Bɛndoo.” 3 O koŋ kɔɔli, mi Paile nyuna Chiisu aa, “Num cho Masa Chuuwa ni?” Mi Chiisu muli aa, “Mm nyɛ ŋ dimi wo cho tonya.” 4 Mi Paile lo o koŋ, mbo dimul wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa, a faŋgaa aa, “I seeluŋ nyɛ o nyɛ o tosa o wana bii wana le ndu le.” 5 Kɛ mi wanaa wa ndu kɔɔli a suɛi ya, chɔɔlu ndi kindila a sɔɔŋ ndu chɔmndo choo. Ma dimi aa, “Ndu cho waŋnda bolle kindioo, o lɛŋnde Chudiaaleŋ niŋ kpede a sɔɔŋ o cho nda pɛɛkoo woŋ ni. O kandu ndi Kalili. Nanuŋ o hiŋ niŋ ni.” 6 Mɛɛ Paile tuei hei, mbo nyuna te Kalili Chiisu fula ni. 7 Mɛɛ o saaluŋ maa lɛŋnde Hɛlɔɔ cho masaa choo leŋ Chiisu fula ni, ndu yɔnuŋ maa Kalili ni, mbo yɔŋ ndu naa ndu Hɛlɔɔ chua. Nduyɛ, ndu Hɛlɔɔ o wa Chulusɛlɛm boondii keŋ. 8 Mɛɛ Hɛlɔɔ che Chiisu, mbo naŋ kɔl tau. Kani fondole, le teleŋ vilɛi o wa yeemɛi le ndu chɔɔ. O tuei a Chiisu okɔɔ wanaa faŋga faŋga o sondo. Nduyɛ, ndu oo nɔ yeemɛi le Chiisu chɔɔ o kaamaalaŋ tosaa. 9 Le hei, mbo nyuuniaa Chiisu nyuuniaala faŋga faŋga. Kɛ nduyɛ, Chiisu muli nyɛ o nyɛ le. 10 Wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa, a wanaa pɛɛku waŋnda sawala Mɛlɛkalaŋ nda, a wa loŋ. Ma chɔm Chiisu sɔɔŋ choo ŋ kala kala. 11 Mi Hɛlɔɔ nda sovɛiyaa nduaa a tɛɛmbuu Chiisu labɛɛ. Ma mam ndu. Mi Hɛlɔɔ tosa ma wou ndu doma kɛndɛ bɛndu pilɛ le ndu chɔɔlu mamɔɔ. O koŋ kɔɔli, mbo miŋgi ndu naa Paile chua. 12 Yaamɔɔleŋ le wa Hɛlɔɔ tɛɛŋ nda Paile. Kɛ, mi naŋaŋndo miiŋgu nda tɛɛŋ pila. 13 Mi Paile veelu wanaa bɛnduaa soliaa lasalaa, a laŋgbaa kalla, a waŋnda naa pilɛ. 14 Mbo dimul nda aa, “La hiŋ a poo hoo naa ya chua mi la dimi maa o cho tosaa mi waŋnda simul masaa. I nyuuniaa ndu nya pila o hɔl, kɛ, i sɔɔ o isɔɔ nya chɔm a ndu okɔɔ i pilɛ bɛɛ I seeluŋ mi i wa yɔŋ ndɔ le. 15 Masaa Hɛlɔɔ bɛɛ o seeluŋ nyɛ o nyɛ wɔɔŋ a ndu okɔɔ le. Le hei, o miŋgi ndu naa o nya lo ni. Poo hoo tosa nyɛ o nyɛ wana dii wana le ndu le. 16 Lelaŋ, lɔɔ koni ya I cho ndu ni mi mal ndu.”

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2026)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share