Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
FUOO 2-8
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 22-23
“Mɛlɛka Tɔɔndaŋ Ebilaham”
(Chɛnɛsee 22:1, 2) Mɛɛ teleŋnda tiŋ la hiou, mi Mɛlɛka tɔɔndaŋ Ebilaham. Mbo veelu ndu aa, “Ebilaham.” Mi Ebilaham chɛl aa, “Ee, mi cheŋ ya.” 2 Mi Mɛlɛka dimul ndu aa, [Yandii, NW] “Chua po num pilɔɔ hoo, ndu yɔnuŋ maa Aase ni, o ŋ kaala hoo tau wo, ma kuɛ a ndu o lɛŋnde Moliaaleŋ niŋ, ma kɔ yɔŋgu ndu naa ya I chua maa sala luamaa o pembii ya cho num chɔm nde choo.”
w12-E 1/1 23 ¶4-6
Le Yɛɛ Mɛlɛka Dimul lɛ Ebilaham le Mbo Soli Po Ndɔɔ Sala?
Tofawɔ nyɛ Chɛhowa dimul Ebilahamndo: , “[Yandii, NW] Chua po num pilɔɔ hoo, ndu yɔnuŋ maa Aase ni, o ŋ kaala hoo tau wo ma kɔ yɔŋgu ndu naa ya I chua maa sala luamaa” (Chɛnɛsee 22:2) Ŋ che maa mi Chɛhowa dimi a Aase okɔɔ aa: po num “ŋ kaala hoo tau wo.” Chɛhowa ndoo sina maa Ebilaham kaala Aase tau. Ndu bɛɛ ndoo kaala Po ndɔɔ Chiisu tau tau. Lelaŋ mbo suaa bɛmbɔɔ lediiŋ o choo choo niŋ a Chiisu okɔɔ aa: “Num cho po nuu ni. I kaala num.”—Maki 1:11; 9:7.
Loonuŋ maa mɛɛ Chɛhowa wa suɛi o Ebilahamndo mbo dimul ndu aa: “yandii.” Mi wana pɛɛkaa Baabui pilɛ dimi aa: “Mɛlɛka ndoo sina mɛɛ suɛi o dimul Ebilaham le tosaa ve ndii kendu yɛ,” lelaŋ o dimul ndu ni aa: “yandii.” Ŋ sina maa mi nyɛ Chɛhowa dimul Ebilaham le tosaa wo tɛɛmbuu ndu kɔllo tau. Yiyaŋndɔ vɛlɛ mɛɛ kpɛ Chɛhowa bɛɛ ndoo tambu kɔl lɛ mɛɛ o che ma wa Po ndɔɔ saaŋgiaa nduyɛ ma dii ndu. Suɛi kɛ kɛ tɛɛmbuu wɔ Chɛhowa kɔllo mbo sulaŋ a piɔm Chiisu wo le, nduyɛ fɛŋ bɛɛ o tembu lɛ niŋ kɔl mbo sulaŋ a teleŋ koŋ te.
Lepum mi kɔndɔfillo bii naa le nyɛ Chɛhowa dimul hoo Ebilaham le tosaa wo, kɛ o bɛnda miŋ loonuŋ maa Chɛhowa chɛl mi Ebilaham soli po ndɔɔ sala le. Chɛhowa ndoo yeema mi Ebilaham ndoo bii mɔnɛi kala chuaa bii le piɔm hɔɔ ndɔɔ ve le, lelaŋ o chɛl mi Aase vi le. Kɛ Chɛhowa ndu “o kakaŋ bɛɛ po ndɔɔ le. Mbo yɔŋgu ndu le mbo wa o soliaa sala le naa kpou.” (Luomaŋnda 8:32) Le yɛɛ Chɛhowa chɛl lɛ le mɔnɛi waa naa biyɔɔ? Le miŋ “sɔla yoomu kpeekpeiyo.” (Chɔŋ Tasoo 4:9) Nuawɔ sei kaala bɛndu Chɛhowa chɔm naa wo! Baa hei nyindu naa le mi naa bɛɛ chɔm ndu kaalaa le?
(Chɛnɛsee 22:9-12) Mɛɛ nda fuuluu o fondaŋ Mɛlɛka dimul Ebilaham ndo, mi Ebilaham taŋgul maaŋndo loŋ le salaa solioo lechoo o Mɛlɛka lo. Mɛɛ o chii taŋgul, mbo yɛɛmbuu yɔmnde lechoo. Mbo muliŋ mbo yii po ndɔɔ Aase poŋ, mbo yambu ndu o yɔmii keŋ choo o maaŋndo choo. 10 Mɛɛ o yambu ndu, mbo chua muɛi le po ndɔɔ diyɔɔ. 11 Kɛ, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ kiilanɔ ndɔɔ o lo ɛchɛnɛ mbo veelu Ebilaham aa, “Ebilaham.” Mi Ebilaham chɛl aa, “Ee.” 12 Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa dimul ndu aa, “Yɔŋ poombɔɔ nyɛ o nyɛ le. I sina niŋ maa a cho wana tuei Mɛlɛka diom, kani fuule, a kuunaŋ po numndo choo le Mɛlɛka le.”
(Chɛnɛsee 22:15-18) O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ kiilanɔ ndɔɔ o suaa diiŋ ndɔɔ ɛchɛnɛ naa Ebilaham chua aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ dimi aa, 16 ‘I mɛnaŋ o ya pila po le nyɛ ŋ tosa hoo wo, a kuŋgulaŋ po num pilɔɔ choo le ya le, 17 I chuel num buŋgɛi maa I cho num sala dɔwɔɔ. Wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa, I cho tosa ma kuii ma wa maa looŋ o hala, ma wa faŋga maa siooŋnde o pee mɛŋma ihɛllo kɔŋgɔ. Nduyɛ, chuauwaa num a mamaa a kuumbuŋ niŋ yaamɔɔwaa ndaa choo kpulu. 18 O sabu chuaa num a mamaa niŋ ya I duau niŋ lɛŋnde kpou o chieeŋndo choo sala ni, kani fuule, le mɛɛ ŋ tosa nyɛ ya dimul num ndo yɛ.’”
w12-E 10/15 23 ¶6
Diikuŋ Mɛlɛka Ma Sɔla Tɔnɔɔ o Buŋgaŋ o Chua Woŋ Niŋ
6 Mi Chɛhowa ndoo soliŋ diomndaŋ lapum kpeku o paandoo niŋ le waŋchieeya buŋgaŋ chuello. Le taamaseliiyo, o Isikiaa 17:16 niŋ, mbo dimi aa: “Ya Mɛlɛka Yaawɛɛ kpuluŋguma bɛndoo, I mɛnaŋ po.” Baabuiyo chɔm maa mi Mɛlɛka chua buŋgaŋ hiouwɔɔ bɛmbɔɔ 40. Naapum taamaselii keleŋa waŋnda hunɔɔ o kɔllo cho suukaŋ keeku ndu tɛɛŋ nda Ebilaham ndo ni. Mi Chɛhowa ndoo chuel Ebilaham buŋgaŋ tau. Mi buŋgaŋ muŋ kpou chɔm maa o Aase niŋ Mɛsayanɔɔ cho fula o pulale Ebilahamndeŋ choo ni. (Chɛ. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Kɛ mi Chɛhowa tɔɔndaŋ Ebilaham, mbo dimul ndu le mbo soli po ndɔ kaalaa sala. Ebilaham dounuŋ tamala le, mbo tosa nyɛ Mɛlɛka dimul ndu wo. O wa niŋ le po ndɔɔ salaa soli, kɛ mi Maalikɛinɔɔ kuuna ndu. Okoŋ mi Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi aa: “I mɛnaŋ o ya pila po le nyɛ ŋ tosa hoo wo, a kuŋgulaŋ po num pilɔɔ choo le ya le. I chuel num buŋgɛi maa I cho num sala dɔwɔɔ. Wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa, I cho tosa ma kuii ma wa maa looŋ o hala, ma wa faŋga maa siooŋnde o pee mɛŋma ihɛllo kɔŋgɔ. Nduyɛ, chuauwaa num a mamaa a kuumbuŋ niŋ yaamɔɔwaa ndaa choo kpulu. O sabu chuaa num a mamaa niŋ ya I duau niŋ lɛŋnde kpou o chieeŋndo choo sala ni, kani fuule, le mɛɛ ŋ tosa nyɛ ya dimul num ndo yɛ.”—Chɛ. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Chɛnɛsee 22:5) Mi Ebilaham dimul buɛiyaa nduaa ŋiɔɔŋnda aa, “La chum naa pɔɔ nanuŋ a sofɛlɔɔ. Ŋ cho laŋ nda, naa poombɔɔ, mi ŋ kɔ sooluu Mɛlɛka loŋ. Te ŋ chii pɛ, ŋ cho miiŋgu nanuŋ naa nya chua.”
Mi Chɛhowa Veelu Ndu aa ‘Chaaŋ Nuu’
13 Tuupa mi Ebilaham faŋaŋ buɛiyaa nduaa ikɛi, mbo dimi aa, “La chum naa pɔɔ nanuŋ a sofɛlɔɔ. Ŋ cho laŋ nda, naa poombɔɔ, mi ŋ kɔ sooluu Mɛlɛka loŋ. Te ŋ chii pɛ, ŋ cho miiŋgu nanuŋ naa nya chua.” (Chɛnɛsee 22:5) Yɛɛ Ebilaham ndoo yiyaŋ yɛ? Baa choolaŋ o wa dimioo le miiŋgoo nda Aase ni, mɛɛ o sina maa o cho lakɔ ndu salaa soli? Sako bɛɛ. Baabuiyo dimi maa Chɛhowa ndoo nɔla mbo miŋgi Aase yoomu. (Nuawɔ Hibuluiya 11:19.) Ebilaham ndoo sina maa teleŋ ndu nda Sela wa a yuwɛiyo, Chɛhowa ke nda kpaayaa ni le poo violɔɔ. (Hibuluiya 11:11, 12, 18) Lelaŋ, mbo sina maa nyɛ o nyɛ cho mi Chɛhowa bumba ndu tosa le. Ebilaham ndoo sina nyɛ wa yɔŋnɔŋ o paale leŋ choo wo le. Kɛ ndoo nɔ tiindaŋndo maa te Chɛhowa yeema pɛ, o nɔla mbo soli po ndɔɔ o sɛiyo niŋ le halikpeŋ mbo peelu sɔɔŋ o dimul ndu woŋ. Lelaŋ Baabuiyo veelu Ebilaham ni maa ‘finyaa le wanaa dɔu tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda.’
(Chɛnɛsee 22:12) Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa dimul ndu aa, “Yɔŋ poombɔɔ nyɛ o nyɛ le. I sina niŋ maa a cho wana tuei Mɛlɛka diom, kani fuule, a kuunaŋ po numndo choo le Mɛlɛka le.”
Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda
Hiɔɔloo, Chɛhowa hɛli le sinaa nyɛ o nyɛ nɔ le naa yɔŋnɔŋndo o chilaŋ niŋndo le. Tonya, Chɛhowa nɔla mbo sina nyɛ nɔ le yɔŋnɔŋndo o chilaŋ niŋndo te o yeema pɛ. (Aisaya 46:10) Kɛ Baabuiyo chɔm maa o hɛli le sinaa nyɛ o nyɛ fee nɔ le yɔŋnɔŋndo o chilaŋ niŋndo le. (Chɛnɛsee 18:20, 21; 22:12) Chɛhowa cho wana kaalaa nduyɛ o cho sakpo. Lelaŋ, o luei o hɛnɛkɛyɛi naŋ nɔ le kɛɛsiaalaŋ tosaa a ba naa wo niŋ te.—Ditɔnɔmii 32:4; Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 3:17.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chɛnɛsee 22:1-18) Mɛɛ teleŋnda tiŋ la hiou, mi Mɛlɛka tɔɔndaŋ Ebilaham. Mbo veelu ndu aa, “Ebilaham.” Mi Ebilaham chɛl aa, “Ee, mi cheŋ ya.” 2 Mi Mɛlɛka dimul ndu aa, “Chua po num pilɔɔ hoo, ndu yɔnuŋ maa Aase ni, o ŋ kaala hoo tau wo, ma kuɛ a ndu o lɛŋnde Moliaaleŋ niŋ, ma kɔ yɔŋgu ndu naa ya I chua maa sala luamaa o pembii ya cho num chɔm nde choo.” 3 O koŋ kɔɔli, mi Ebilaham pena chɔnɔŋ idiiyo puuŋ, mbo bɛɛndiaŋ le kɔlaŋ sala Mɛlɛka dimul ndu wo solioo. Mbo kili yɔmnde, mbo tɛɛndiaa, mbo handu sofɛlɔɔ o kɔɔ, mbo yii. Mbo chua buɛiyaa cho ndu o ba chiɛi niŋ nda a ŋiɔɔŋ, a Aase po ndɔ, ma chaŋ kɔlaŋ o fondaŋ Mɛlɛka dimul ndu wo. 4 Mɛɛ nda kuɛ le palɛi i ŋiiŋ o yaa ndɔɔ, mɛɛ Ebilaham chua hɔlla, mbo cha fondaŋ Mɛlɛka dimul ndu wo lachi pɔ. 5 Mi Ebilaham dimul buɛiyaa nduaa ŋiɔɔŋnda aa, “La chum naa pɔɔ nanuŋ a sofɛlɔɔ. Ŋ cho laŋ nda, naa poombɔɔ, mi ŋ kɔ sooluu Mɛlɛka loŋ. Te ŋ chii pɛ, ŋ cho miiŋgu nanuŋ naa nya chua.” 6 Mi Ebilaham chua yɔmnde le salaa lomɔɔ, mbo handu Aase po ndɔ o lebol, mi ndu pila bii yiŋndeŋ o ba, a muɛi. Ma hiau lachi a kɔlaŋ nda ŋiɔɔŋ. 7 Kɔlaŋ haaa, mi Aase veelu finya ndɔ aa, “Kɛkɛ.” Mi Ebilaham chɛl aa, “Ee, po nuu.” Mi Aase nyuna ndu aa, “Ŋ nɔ yiŋndeŋ a yɔmnde, kɛ ɔɔ niko saa fɔŋndɔɔ le salaa?” 8 Mi Ebilaham dimi aa, “Po nuu, Mɛlɛka pila cho saa fɔŋndɔɔ yɔŋgu le sala luamaa.” Ma hiau lachi a kɔlaŋ. 9 Mɛɛ nda fuuluu o fondaŋ Mɛlɛka dimul Ebilaham ndo, mi Ebilaham taŋgul maaŋndo loŋ le salaa solioo lechoo o Mɛlɛka lo. Mɛɛ o chii taŋgul, mbo yɛɛmbuu yɔmnde lechoo. Mbo muliŋ mbo yii po ndɔɔ Aase poŋ, mbo yambu ndu o yɔmii keŋ choo o maaŋndo choo. 10 Mɛɛ o yambu ndu, mbo chua muɛi le po ndɔɔ diyɔɔ. 11 Kɛ, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ kiilanɔ ndɔɔ o lo ɛchɛnɛ mbo veelu Ebilaham aa, “Ebilaham.” Mi Ebilaham chɛl aa, “Ee.” 12 Mi kiilanɔ Mɛlɛkaa dimul ndu aa, “Yɔŋ poombɔɔ nyɛ o nyɛ le. I sina niŋ maa a cho wana tuei Mɛlɛka diom, kani fuule, a kuunaŋ po numndo choo le Mɛlɛka le.” 13 Mi Ebilaham chua hɔlla mbo mɛɛndiaŋ. Mbo cha saa kondoo ndu kɔɔli, leelaŋ la wa ndu la hauwaa o bɔɔ niŋ. Mi Ebilaham kua mbo kɔ bii saa kondo koŋ, mbo soli ndu sala luamaa sɔŋgɔ po ndɔɔ. 14 Mi Ebilaham ke fondaŋ koŋ diolaŋ aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ cho yɔŋgu”. A paale hauleŋ bɛɛ waŋnda cho ndi dimioo maa tale aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ cho yɔŋgu o pembii nduɛi choo.” 15 O koŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ kiilanɔ ndɔɔ o suaa diiŋ ndɔɔ ɛchɛnɛ naa Ebilaham chua aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ dimi aa, 16 ‘I mɛnaŋ o ya pila po le nyɛ ŋ tosa hoo wo, a kuŋgulaŋ po num pilɔɔ choo le ya le, 17 I chuel num buŋgɛi maa I cho num sala dɔwɔɔ. Wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa, I cho tosa ma kuii ma wa maa looŋ o hala, ma wa faŋga maa siooŋnde o pee mɛŋma ihɛllo kɔŋgɔ. Nduyɛ, chuauwaa num a mamaa a kuumbuŋ niŋ yaamɔɔwaa ndaa choo kpulu. 18 O sabu chuaa num a mamaa niŋ ya I duau niŋ lɛŋnde kpou o chieeŋndo choo sala ni, kani fuule, le mɛɛ ŋ tosa nyɛ ya dimul num ndo yɛ.’”
FUOO 9-15
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 24
“Lanɔɔ le Aase”
(Chɛnɛsee 24:2-4) O koŋ, mi Ebilaham veelu buɛi wa buɛiyaa nduaa bolleŋ o ndu lo chiɛi niŋ, nduyɛ mbo wa nyɛm ndɔŋ kpou bɔlleŋ ndo. 3-4 Mbo dimul ndu aa, “I hɛnaŋ ma kɔ nuuviaa lanɔɔ le Aase po ni. Kɛ nduyɛ, chua wana lanɔ waa Kenanaitiiya tɛɛŋ, a ya I chal haa tɛɛŋ nanuŋ nda le pa. O lɛŋnde nileŋ niŋ naa ya I fula wa, loŋ ŋ kɔ ni ma kɔ puu lanɔɔ wanaa niaa tɛɛŋ le po nuu. Lelaŋ, wou baa ya o lɔlulaŋ tɛɛŋ ma mɛnaŋ o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo, o cho Mɛlɛka le chieeŋndo kpou wo, maa a tosa niŋ mɛɛ ya I dimul num yɛ.”
wp16.3-E 14 ¶3
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
Mi Ebilaham dimul Iliɛɛsa le mbo mɛnaŋ maa o cho Aase lanɔɔ chuel waŋ laanduaa Kenanaitiiya tɛɛŋ te. Le yɛɛ? Kanifuule Kenanaitiiya ve Chɛhowa piɛi le, nduyɛ ndaa nɔ lebɛɛ le ndu le. Ebilaham ndoo sina maa Chɛhowa wa hunɔɔ Kenanaitiiya tɛɛmbuu le sɔɔŋ wɔɔŋ nda wa tosaa woŋ. Nduyɛ ndoo kaala po ndɔɔ, lelaŋ ndoo yeema mi Aase tosa chaŋyɛi a waŋnda haa okoŋ mbo luei balaŋ o kaala ndala nɔɔlɛilaŋ niŋ te. Ebilaham ndoo sina vɛlɛ maa Aase ndoo nɔ le wali sɔvɛ sɔviɔɔ tosaa le mi sɔɔŋ Mɛlɛka mɛi lediom ndoŋ peeluŋ.—Chɛnɛsee 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Chɛnɛsee 24:11-15) A paale yɔŋgaŋndeŋ, a boondii waŋ laanduaa kua o peelo ve kinɛi, mbo fuuluu chiee lekɔɔ. Mbo tosa mi chɔluaa o wa kɔlaŋ nda a hini lɛŋ le pɛŋgioo. 12 O koŋ kɔɔli, mi finya buɛiyo hoo o piɛi Mɛlɛka aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ, num Mɛlɛka wana ni banaa Ebilaham o piɛi yo, tosal wana ni banaa dɛnɛ kɛndɛ, ma tosa mi suɛi ya hiŋ le ndi ve i bɛɛndiaŋ. 13 A che ya o sooŋ kolaa chioo ikɛi. Chuaa laanduaa veluŋ chiee naŋ nda cho suŋ suŋ kandɔɔ hunɔɔ le mɛŋndaŋ kɔndɔɔ. 14 Chua laandu ya cho mɛŋndaŋ piɛi aa, ‘Yandii tusul la kpɛɛnɛi num i mamɛŋnde mi kol,’ te o dimi pɛ aa, ‘Kol, te a kol pɛ I kɔndu vɛlɛ nyɔmiaa numnda a kol’ lo, mɛɛ o wa ndu num Mɛlɛka hɛli le waa lanɔɔ le buɛi numndo Aase ni. Te hei yɔnuŋ pɛ, mɛɛ I sina dɔɔ maa a tosal wana ni banaa dɛnɛ kɛndɛ.” 15 Kɛ buɛi Ebilaham ndo o chii bɛɛ suɛi le, mi Luibɛka, chua Bɛtihɔɔ wo, o huŋ a kpɛɛnɛi o choŋgu le mɛŋndaŋ kɔndɔɔ. Bɛtihɔɔ yɛ, ndu pɔmbɔɔ Ebilaham ndu yɔnuŋ maa Nahɔɔ ni, puaa nda velu nda laa ndɔ wa o pilɔɔ wa koŋ ni.
wp16.3-E 14 ¶4
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
Mi Iliɛɛsa dimul yuŋgu Lubɛka wo maa mɛɛ o fuuluu Haluaŋ chiee lekɔɔ, mbo piɛi o Chɛhowa lo. Mbo dimul Chɛhowa le mbo hɛli lanɔɔ le Aase. Vɛɛ hei wa yɛ yɔŋnɔŋ? Mi Iliɛɛsa piɛi o Mɛlɛka lo maa chua laandu cho hunɔɔ o sooŋndo mbo piɛi ndu mɛŋndaŋ le kolɔɔ, nduyɛ mbo chɛl le ndu a nyɔɔmiaa nduaa mɛŋndaŋ kioo le kolɔɔ wo, o wa ndu Mɛlɛka hɛli ni le waa lanɔɔ Aase. (Chɛnɛsee 24:12-14) Nɛɛ kpeekpei hiŋ yɛ o sooŋndo, mbo tosa nyɛ Iliɛɛsa nyuna hoo Mɛlɛka wo? Lubɛka! Yiyaŋndɔ mɛɛ kɔllo wa Lubɛka yɛ mɛɛ o tuei Iliɛɛsa yuŋgu ndɔɔ suɛi hei tɛɛsiallo!
(Chɛnɛsee 24:58) Ma veelu Luibɛka, ma nyuna ndu aa, “A chɛl ma kuɛ nya finyaa hoo?” Mbo dimi aa, “I chɛl mi ŋ kuɛ naa ndu.”
(Chɛnɛsee 24:67) O koŋ, mi Aase huŋ a Luibɛka o tɛndii Selua kala ndɔ wo niŋ. O koŋ kɔɔli, mi Luibɛka simnuŋ laa ndɔ. Nduyɛ, mi Aase kaala Luibɛka tau tau. Kɔl tambɛi wa Aase le piɔm kala ndɔɔ wo, mbo sɔla niŋ kɔl nyɔɔlaa.
wp16.3-E 14 ¶6-7
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
Tuupa mi Iliɛɛsa huŋ lanɔɔ hoo nuuviaa, mbo nyuna Ebilaham aa: “Kɛ te wana lanɔ koŋ o kɛɛ yɛ le hunɔɔ?” Mi Ebilaham muli aa: “Mɛɛ sendi ya I ke num ndo o cho lɛ num choo le.” (Chɛnɛsee 24:39, 41) Mi Iliɛɛsa naŋ kɔllo tau mɛɛ o sɔla lanɔ o kuɛ le ndu wo. Lelaŋ mɛɛ paaleŋ le sɛ diimandɔɔ, mbo nyuna te o bɛnda ma miiŋgu Kenaŋ nda Lubɛka latulu. Bɛtihɔɔ nda yuŋgu ndɔɔ ndaa yeema mi Lubɛka chua nda ndoo lo wɔ loŋ le palɛi tɔ. Kɛ ma sina maa o bɛnda ma nyuna yiyaŋ Lubɛka wo. Lelaŋ, ma dimi aa: “Mɛɛ ŋ veelu wɔ chuaa pila, mi ŋ nyuna ndu.”—Chɛnɛsee 24:57.
Mi Lubɛka luɛi o yɔm tɛndaa tɛɛŋ. Yɛɛ o cho yɛ tosa? Baa Lubɛka cho pa finya ndɔ a yema ndɔ nilaŋ yaŋɔɔ mbo kɛɛ le kɔlaŋ? Ɔɔ o cho ndi chɔ maa dioo o sɔla ni le mbo tosa nyɛ o suɛi Chɛhowa kɛɛsiaa hei ve niŋ? Muli o yɔŋgu wo chɔm mɛɛ ndoo yiyaŋ a siŋgaŋndo hoo o yoomu ndɔɔ niŋ yɛ. Mbo dimi aa: “I chɛl mi ŋ kuɛ naa ndu.”—Chɛnɛsee 24:58.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Chɛnɛsee 24:19, 20) Mɛɛ o kol, mi Luibɛka dimi aa, “I cho vɛlɛ kɔndɔɔ mi nyɔmiaa numnda a kol kpou.” 20 Mi Luibɛka hulu mɛŋma wa o kpɛɛnɛi niŋ ndaŋ o nyɛ chɔluaa kol leniŋ ndo niŋ. Mbo kua vɛlɛ o sooŋndo mbo kuandu mɛŋndaŋ, mbo huŋ hulu leniŋ. O lo maŋ vilioo mi nyɔmiaa kpou a kol.
wp16.3-E ¶12-13
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
Mɛɛ Lubɛka hiŋ o sooŋndo a paale yɔŋgaŋndeŋ, mbo kuandu mɛŋndaŋ o kpɛɛnɛi niŋ, mi finya pilɛ nyaanuŋ ndu kɔɔli mbo dimul ndu aa: “Chuaa, yandii tusul la kpɛɛnɛi numnde I kol nyɛ pɔmbɔ fɔ.” O tusiŋ bɛndoo niŋ finyaa hoo soo o ndu lo ni. Mi Lubɛka cha kɛsɛ maa finyaa hoo fula levil. Lelaŋ mbo tusi kpɛɛnɛi chɔ chɔ o balaŋ choo, mbo dimul finyaa hoo le mbo kol mɛŋma nyulu ma vili viliaŋ. Mi Lubɛka cha maa finyaa hoo nɔ nyɔɔmiaa tɔ, nduyɛ mɛŋma ve o nyɛ chɔluaa kol leniŋ ndo niŋ le ma kol te. Mɛɛ Lubɛka chiikuu maa finyaa hoo cho ndu tofaa, mbo chɔɔlu yeemɛi nɔ le ndu kɛndɛi tosallo. Mbo dimi aa: “I cho vɛlɛ kɔndɔɔ mi nyɔɔmiaa numnda a kol kpou.”—Chɛnɛsee 24:17-19.
Loonuŋ maa mi Lubɛka chɛl le mbo kɔndu mɛŋndaŋ mi nyɔɔmiaa tɔ wa haa kpou kol ma pim. Te kolɔɔ bii pɛ nyɔɔmiɔɔ tau, kalɔŋndaŋ 25 ɔɔ (litɛɛlaŋ 95) o kol o foofu ni. Te nyɔɔmiaa haa kpou ndaa wa pɛ a bolola vesɛilaŋ, mɛɛ Lubɛka ndoo nɔ mbo tosa wallo tau. Nduyɛ a mɛɛ i yɔŋnuŋ yɛ, kolɔɔ ndoo bii nyɔɔmiaa haa tau. Baa Lubɛka ndoo sina pa hei mɛɛ o chɛl le mɛŋndaŋ kɔndɔɔ le nyɔɔmiaa haa? Sako. Kɛ mbo kɛɛsiaa a kɔllo kpou le wallo tosaa kalaŋ le finya yuuwɛi ndoo sina hoo le wo kɛndɛi tosallo. Nduyɛ mi finyaa hoo chɛl ndu diom. Okoŋ mbo chal Lubɛka tofaa mɛɛ o wa mɛŋndaŋ vilioo o nyɛ chɔluaa kollo niŋ.—Chɛnɛsee 24:20, 21.
wp16.3-E 13, ftn.
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
Paaleŋ lee del niŋ doŋ. Kɛ Baabuiyo dounuŋ kona maa mi Lubɛka viau tau o sooŋndo le. Nduyɛ o dounuŋ vɛlɛ kona maa mbo komal yuŋgu ndɔɔ o malɔ le, ɔɔ ma viam waŋndo le ndu kɔlaŋ tofaa le sabu o wa viouwɔɔ wo le.
(Chɛnɛsee 24:65) Mbo nyuna finya buɛiyo aa, “Po kuɛɛnɛ cho yɛ koŋ hunɔɔ naa demullo?” Mi finya buɛiyo muli aa, “Wana ni banaa cho koŋ hunɔɔ ni.” Mɛɛ o dimul ndu lende, mbo chua kolaa mbo kuumbuŋ o hɔl le hɔlla vioŋɔɔ.
wp16.3-E 15 ¶3
“I Chɛl Mi Ŋ Kuɛ Naa Ndu”
O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi paaleŋ le fuuluu niko le mi Lubɛka chiikaŋ nda pɔnɔ ndɔ. Mɛɛ Lubɛka nda wanaa wa hunɔɔ wa fuuluu o lɛŋnde Kenaŋndeŋ niŋ a paale yɔŋgaŋnde, mbo cha poo balɔɔ o pollo niŋ. Poo hoo wa balɔɔ mbo mɛɛndiaŋ. Mi Lubɛka “tual o nyɔɔmiɔɔ choo,” naapum o chum pɛŋ mi nyɔɔmiɔɔ hini lɛŋ le mbo tol te. Okoŋ mbo nyuna finya buɛiyo aa: “Po kuɛɛnɛ cho yɛ koŋ hunɔɔ naa demullo?” Mɛɛ Lubɛka bii bila maa Aase wa koŋ hunɔɔ ni, mbo chua kolaa mbo kuumbuŋ o hɔl le hɔlla vioŋɔɔ. (Chɛnɛsee 24:62-65) Le yɛɛ? Hei wa chɔmndo maa ndoo nɔ niŋ bɛɛleŋ le pɔnɔ ndɔ. Waŋnda apum chi hau suɛi Lubɛka tosa hei ve nyɛ sɔvɛ le. Kɛ o wa bɛɛ lende, naa kpou nɔla miŋ pɛɛku nyɛ o tusiŋ Lubɛka wo niŋ. Nɛɛ kpeekpei yeema yɛ mbo nɔ suliŋ kɛndɛ waa naa le?
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chɛnɛsee 24:1-21) A boondii keŋ, Ebilaham wa niŋ o yuvɛi tau, nduyɛ mi Mɛlɛka Yaawɛɛ duau ndu sala o nɛi o nɛi niŋ. 2 O koŋ, mi Ebilaham veelu buɛi wa buɛiyaa nduaa bolleŋ o ndu lo chiɛi niŋ, nduyɛ mbo wa nyɛm ndɔŋ kpou bɔlleŋ ndo. 3-4 Mbo dimul ndu aa, “I hɛnaŋ ma kɔ nuuviaa lanɔɔ le Aase po ni. Kɛ nduyɛ, chua wana lanɔ waa Kenanaitiiya tɛɛŋ, a ya I chal haa tɛɛŋ nanuŋ nda le pa. O lɛŋnde nileŋ niŋ naa ya I fula wa, loŋ ŋ kɔ ni ma kɔ puu lanɔɔ wanaa niaa tɛɛŋ le po nuu. Lelaŋ, wou baa ya o lɔlulaŋ tɛɛŋ ma mɛnaŋ o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo, o cho Mɛlɛka le chieeŋndo kpou wo, maa a tosa niŋ mɛɛ ya I dimul num yɛ.” 5 Mi buɛi ndɔɔ nyuna ndu aa, “Kɛ te o wa yɛ mi chua koŋ o kɛɛ le hunɔɔ nanuŋ, baa I miiŋgu a po numndo o lɛŋnde numndeŋ niŋ naa ŋ chɛŋ nda?” 6 Mi Ebilaham kɛɛ aa, “Ɛɛ. Miiŋgu a po nuu loŋ kposoŋ te. 7 Mɛlɛka Yaawɛɛ, o cho ɛchɛnɛ wo, o cho kiilanɔ ndɔɔ yɔŋ num lachi, mbo tosa ma puu lanɔɔ wanaa niaa tɛɛŋ le po nuu. Ndu Mɛlɛka, ndu chua ya o lɛŋnde nileŋ niŋ naa nda velu ya wa ni mbo huŋ a ya nanuŋ. Mbo chuel la buŋgɛi mbo mɛnaŋ aa, ‘I cho wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa, lɛŋndeŋ ndeŋ ke nyɛ nda.’ ” 8 Mi Ebilaham dimul buɛiyo aa, “Kɛ, te wana lanɔ waa o naalo o kɛɛ le hunɔɔ pɛ, mɛɛ a fula o sendioo bɛŋgu. Kɛ nduyɛ, miiŋgu a po nuu o naalo loŋ kposoŋ te.” 9 O koŋ, mi buɛi Ebilahamndo hoo wou baa wana ndɔ banaa o lɔlulaŋ tɛɛŋ, mbo mɛnaŋ maa o cho tosa mɛɛ Ebilaham dimi yɛ. 10 O koŋ kɔɔli, mi finya buɛiyo hoo chua nyɔmiaa tɔ. Mbo chua wolɔɔlaŋ a nyɛm kɛndɛ kɛndɛŋ wana ndɔ banaa tau, mbo dovi muŋ nyɔmiaa o lakɔɔ. Mbo chaŋ kɔlaŋ lɛŋnde Mɛsopoteemiaaleŋ, o chiee Nahɔɔ wo. 11 A paale yɔŋgaŋndeŋ, a boondii waŋ laanduaa kua o peelo ve kinɛi, mbo fuuluu chiee lekɔɔ. Mbo tosa mi chɔluaa o wa kɔlaŋ nda a hini lɛŋ le pɛŋgioo. 12 O koŋ kɔɔli, mi finya buɛiyo hoo o piɛi Mɛlɛka aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ, num Mɛlɛka wana ni banaa Ebilaham o piɛi yo, tosal wana ni banaa dɛnɛ kɛndɛ, ma tosa mi suɛi ya hiŋ le ndi ve i bɛɛndiaŋ. 13 A che ya o sooŋ kolaa chioo ikɛi. Chuaa laanduaa veluŋ chiee naŋ nda cho suŋ suŋ kandɔɔ hunɔɔ le mɛŋndaŋ kɔndɔɔ. 14 Chua laandu ya cho mɛŋndaŋ piɛi aa, ‘Yandii tusul la kpɛɛnɛi num i mamɛŋnde mi kol,’ te o dimi pɛ aa, ‘Kol, te a kol pɛ I kɔndu vɛlɛ nyɔmiaa numnda a kol’ lo, mɛɛ o wa ndu num Mɛlɛka hɛli le waa lanɔɔ le buɛi numndo Aase ni. Te hei yɔnuŋ pɛ, mɛɛ I sina dɔɔ maa a tosal wana ni banaa dɛnɛ kɛndɛ.” 15 Kɛ buɛi Ebilaham ndo o chii bɛɛ suɛi le, mi Luibɛka, chua Bɛtihɔɔ wo, o huŋ a kpɛɛnɛi o choŋgu le mɛŋndaŋ kɔndɔɔ. Bɛtihɔɔ yɛ, ndu pɔmbɔɔ Ebilaham ndu yɔnuŋ maa Nahɔɔ ni, puaa nda velu nda laa ndɔ wa o pilɔɔ wa koŋ ni. 16 Nduyɛ, naŋɔɔ pila Luibɛka ndu oo naŋ ni, ndu oo hiu wɔ bɛɛ wana pɔnɔ kɔɔli le, o wa wɔ yufuaanɔ. Mbo tual o sooŋndo. Mbo kuandu mɛŋndaŋ kpɛɛnɛi cha, mbo hel a maŋ. 17 Mi finya buɛiyo kua ndu lachi chɔ chɔ, mbo piɛi ndu mɛŋndaŋ aa, “Chuaa, yandii tusul la kpɛɛnɛi numnde I kɔl nyɛ pɔmbɔ fɔ.” 18 Mi Luibɛka tusi dɔɔ kpɛɛnɛi chɔ chɔ o balaŋ choo, mbo dimul ndu aa, “Kol, fallo.” 19 Mɛɛ o kol, mi Luibɛka dimi aa, “I cho vɛlɛ kɔndɔɔ mi nyɔmiaa numnda a kol kpou.” 20 Mi Luibɛka hulu mɛŋma wa o kpɛɛnɛi niŋ ndaŋ o nyɛ chɔluaa kol leniŋ ndo niŋ. Mbo kua vɛlɛ o sooŋndo mbo kuandu mɛŋndaŋ, mbo huŋ hulu leniŋ. O lo maŋ vilioo mi nyɔmiaa kpou a kɔl. 21 Mɛɛ nda chii kolɔɔ kpou, mi finya buɛiyo o mei doŋ, mbo tofa Luibɛka haaa. Mbo nyuna ndu pila o kɔl niŋ aa, “Baa suɛi wana ni banaa o vem ya ve, baa mbo wa ndi Mɛlɛka Yaawɛɛ o bɛɛndiaa hei ni?”
FUOO 16-22
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 25-26
“Iisɔ Pisi Di Ndoo Nɔ le Waa Po Tasoo Wo”
(Chɛnɛsee 25:27, 28) Mi puaambuaa haa a hindu, ma sul lakaasoŋ. Sulɔɔ lakaasoŋ, mi Iisɔ ndu simnuŋ doosunɔ bɛndu. Wana yondoo ndu wa ni. Kɛ Chekɔpu ndu wana meiyaa o wa ni. Ndu ndu ve wana yondo le. Le teleŋ o teleŋ chiee koni o waŋnuŋ ni. 28 Wana Aase ndu oo hiou kaala wo wa Iisɔ ni, kani fondole, le nyɛ mahilu Iisɔ ndu oo you ndu mbo dia wo. Luibɛka yɛ, ndu Chekɔpu ndu oo hiou kaala.
it-1-E 1242
Chekɔpu
Wana sɔɔlɛmɛiyo Iisɔ wa ni, ndoo chel te, nduyɛ o wa vɛlɛ doosunɔ bɛndu. Kɛ ndu Aase ndoo hiou kaala. Chekɔpu ndu, Baabuiyo dimi a ndu okɔɔ maa ‘wana sakpoo o wa ni, nduyɛ le teleŋ o teleŋ chiee koni o waŋnuŋ ni.’ Wana meiyaa Chekɔpu wa vɛlɛ ni, waltaŋ o bɛɛ ndoo kaala tosaa ni, nduyɛ ndu kala ndɔ ndoo hiou kaala. (Chɛ 25:27, 28) Ma soliŋ diom maHibuluiyo hoo tam kpeku le suɛi a wanaa Mɛlɛka hini kɔl la okɔɔ. Le taamaseliiyo, “wana o wana cho wana diyaa ŋwaŋchiee, yɛleŋ o tul wanaa cho sakpo wa ni,” kɛ Chɛhowa ndu dimi maa wana o wana ‘cho sakpo, ndu sɔla kɔl nyuloo’ ni. (Pulɔ 29:10; Sam 37:37) Choobu bɛɛ wa “wana kɛndɛ, nduyɛ o wa wana sakpo Mɛlɛka o hɔl”—Choobu 1:1, 8; 2:3.
(Chɛnɛsee 25:29, 30) Paale pilɛ, mɛɛ Iisɔ chɛŋ yondoo niŋ, mbo komal Chekɔpu cho kpɔndɔmɛiyo yauwo. Nduyɛ, yiaaŋ ma wa Iisɔ nɛiyo tau tau. 30 Mbo dimul Chekɔpu aa, “Chekɔpu, ke ya kpɔndɔmɛi siaŋa koŋ fɔ, I dia. I chal le dɛnɛ kɔndɔɔ a yiaaŋ.” Le hei ma ke Iisɔ diolaŋ aa, Idɔm.
(Chɛnɛsee 25:31-34) Kɛ, mi Chekɔpu dimul ndu aa, “Mɛɛ ŋ siŋgafila mi num ke ya di ŋ nɔ o yuŋgu naa choo maa po tase wo, mi ya I ke num nyɛ diaa.” 32 Mi Iisɔ dimi aa, “I chɛl. Yiaaŋ ma chal le ya diyɔɔ, nduyɛ te I vi pɛ, mi yɛɛ di koŋ o tosal lɛ ya?” 33 Mi Chekɔpu dimul ndu aa, “Mɛɛ mɛnaŋ maa a viinuŋ niŋ siɔdii le.” O koŋ, mi Iisɔ mɛnaŋ. Mbo pisi di ndu oo nɔ maa po tasoo o yuŋgu ndaa choo wo Chekɔpu o ba. 34 Mi Chekɔpu ke ndu beediiyo a kpɔndɔmɛi koŋ mbo dia, mbo kol wulaŋ. Mbo chaŋ mbo kuanuŋ. Mɛɛ nuaa Iisɔ looku di ndɔɔ pisi maa chua tase o yuŋgu ndaa choo ni, o nyɛ diaa taaniŋndo bɛŋgu, o chue ndi bɛɛ maa Isɔɔ le.
Le Yɛɛ Ŋ Nɔ yɛ Ma Chɔm Balika Melaa?
11 I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa mi wanaa Baabuiyo soo okɔɔ wa apum kɛɛ le balika melaa chɔmndo. Le taamaseliiyo, mi che bɛɛ wanaa ndaa velu Iisɔ wa ndaa nɔ bɛɛleŋ le Chɛhowa nduyɛ ma kaala ndu, kɛ mbo kɛɛ balika melaa chɔmndo le sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ. (Nuawɔ Hibuluiya 12:16.) Vɛɛ o kɛɛ yɛ balika melaa chɔmndo? Le nyɛdiaa paale pilɔɔ, mi Iisɔ pisi di ndu oo nɔ o yuŋgu ndaa choo maa po tase wo Chekɔpu pɔmbɔ ndɔ o ba. (Chɛ. 25:30-34) Okoŋ kɔɔli, mi Iisɔ tambu kɔllo tau le kɛɛsiaa o tosa wo. Kɛ pesiŋ bɛɛ o chɔm balika melaa le nyɛ ndoo nɔ wo le. Nduyɛ, ndoo nɔ sabu o sabu le mbo tambu kɔl le mɛɛ di ndu oo nɔ o yuŋgu ndaa choo maa po tase wo, vɛlɛ a sala di koŋ hɛluŋ ndu yɛ le.
it-1-E 835
Po Tasoo
Chɔŋ o sindɔɔ niŋ, po tasoo ndoo nɔ bɛɛleŋ tau o yuŋgoo niŋ, nduyɛ ndu ndoo miiŋgu o foofo finya ndɔɔ ni. Bɛmbɔɔ le diiŋ po tasoo ndoo sɔla nyɛm kɛŋ finya ndɔ woŋ ni. (Di 21:17) Mɛɛ Lubɛŋ wa nyɛdiaa dioo nda pɔmbuaa nduaa, mi Choosɛ kɛsi ndu o foŋndaŋ po tasoo nɔ mbo chal lo. (Chɛ 43:33) O cho teleŋ o teleŋ te Baabuiyo suaa a waŋpiaanduaa okɔɔ o yuŋgoo niŋ mɛɛ nda vialuŋ o lepula yɛ le. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, wana wa sakpo Mɛlɛka o hɔllo Baabuiyo handu o foofo tasoo ni.—Chɛ 6:10; 1Ko 1:28; tuuwɔ Chɛ 11:26, 32; 12:4; tofawɔ BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Chɛnɛsee 25:31-34) Kɛ, mi Chekɔpu dimul ndu aa, “Mɛɛ ŋ siŋgafila mi num ke ya di ŋ nɔ o yuŋgu naa choo maa po tase wo, mi ya I ke num nyɛ diaa.” 32 Mi Iisɔ dimi aa, “I chɛl. Yiaaŋ ma chal le ya diyɔɔ, nduyɛ te I vi pɛ, mi yɛɛ di koŋ o tosal lɛ ya?” 33 Mi Chekɔpu dimul ndu aa, “Mɛɛ mɛnaŋ maa a viinuŋ niŋ siɔdii le.” O koŋ, mi Iisɔ mɛnaŋ. Mbo pisi di ndu oo nɔ maa po tasoo o yuŋgu ndaa choo wo Chekɔpu o ba. 34 Mi Chekɔpu ke ndu beediiyo a kpɔndɔmɛi koŋ mbo dia, mbo kol wulaŋ. Mbo chaŋ mbo kuaŋnuŋ. Mɛɛ nuaa Iisɔ looku di ndɔɔ pisi maa chua tase o yuŋgu ndaa choo ni, o nyɛ diaa taaniŋndo bɛŋgu, o chue ndi bɛɛ maa Isɔɔ le.
(Hibuluiya 12:16) Nduyɛ vɛlɛ, la mandaŋ yɔŋi wana wa nya tɛɛŋ mbo wa o niilu suundɛi niŋ, kɛlɛŋgaa mbo pɛɛsa sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, mɛɛ Iisɔ tosa yɛ. Kani fondole, Iisɔ ndu ndu le nyɛ diaa paale pilɔɔ, di o nɔ o yuŋgu ndaa choo maa po tase wo mbo pisi ndu pɔmbɔ ndɔ o ba.
w17.12-E 15 ¶5-7
Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda
Ŋ tofaŋndɔ Hibuluiya 12:16, le dimi aa: “La mandaŋ yɔŋi wana wa nya tɛɛŋ mbo wa o niilu suundɛi niŋ, kɛlɛŋgaa mbo pɛɛsa sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, mɛɛ Iisɔ tosa yɛ. Kani fondole, Iisɔ ndu ndu le nyɛ diaa paale pilɔɔ, di o nɔ o yuŋgu ndaa choo maa po tase wo mbo pisi ndu pɔmbɔ ndɔ o ba.” Yɛɛ cho yɛ suɛi kulle o bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋ?
O cho a finyaa mamaa Mɛsayanɔɔ okɔɔ le Pɔɔl wa suɛi le. Silaa o wa Kilisiɔŋnda ni le ma ‘tosa mi kaala ndalaŋ la wa sakpo’ halikpeŋ ‘wana o wana fula o kɛndɛi Mɛlɛkɛi bɛŋgu le.’ Nduyɛ hei ndii nɔla mii yɔŋnuŋ te ndaa wou pɛ balaŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋ. (Hibu. 12:12-16) Te ndaa tosa pɛ lende, mɛɛ kaa ndaa wa velaŋ a kaa Iisɔ wo, o ndoo nɔ lebɛɛ le “sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ” te wo. Nduyɛ mi hei tosa mbo wou baa o sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ niŋ.
Iisɔ wa a chal o teleŋ waŋ banaa masindiaa niŋ. Naapum ndoo nɔ dioo le salalaŋ solioo o Mɛlɛka lo. (Chɛ. 8:20, 21; 12:7, 8; Choobu 1:4, 5) Kɛ mi Iisɔ pisi dilaŋ ndaŋ kpou o nyɛdiaa paale pilɔɔ bɛŋgu le yeemɛi nduɛi ŋdialle peeloo. Naapum nyɛpalaa Baabuiyo ndoo dimi maa o wa chuauwaa mamaa Ebilahamnda komallo Iisɔ wa kpakpalaa ni. (Chɛ. 15:13) Iisɔ ndoo hɛnaŋ sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa, nduyɛ ndoo nɔ lebɛɛ le sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ te. Le hei mbo chua laanduaa a ŋiɔɔŋ a ndaa piɛi mɛlɛkaa lachoowaa wa, nduyɛ mi hei chuu wanaa velu ndu wa kɔl tambɛiyo tau. (Chɛ. 26:34, 35) Mi Chekɔpu kindiŋ kpoke le wana lanɔ piɛi Mɛlɛka tonyaa wo chuaa o nɔɔ niŋ. Nuawɔ sei teŋgeŋ bɛndu wa Iisɔ tɛɛŋ nda Chekɔpu wo!—Chɛ. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Chɛnɛsee 26:7) O koŋ kɔɔli, mɛɛ puaa loŋ a nyuna ndu a Luibɛka okɔɔ, mbo dimul nda aa, “Yema nuu o cho ni.” Le mɛɛ Luibɛka ndu oo naŋ yɛ tau yɛ, mi Aase yɔŋ siooŋnde maa te o dimi pɛ maa laa ndɔ ni, puaa chiee loŋ a dii ndu le laa ndɔ.
it-2-E 245 ¶6
Choolaŋ
Mi che bɛɛ Baabuiyo kɛɛ choolaŋ, kɛ keŋ chɔm naa maa ŋ nɔ kuee miŋ dimul waŋnda yooŋgula nda nɔ di ma sina le laŋ te. Mi Chiisu yɔŋgu silaa aa: “La ke tuŋnda nyɛm cho le wali Mɛlɛkaa woŋ te. Te la ke nda pɛ, o koŋ kɔɔli, a mululuŋ nya. Nduyɛ, la ke peuwa nyɛm nyaŋ kɛndɛ kɛndɔŋ te. Te la ke nda muŋ pɛ, niɔuwo koni nda niɔu muŋ ni.” (Mat 7:6) Le saboo hoo Chiisu ndoo kɛɛ le muli sakpoo yɔŋgoo le nyunalaŋ lapum ni, taama taama te ndoo sina pɛ maa muli koŋ nɔla mbo hiŋ a kpundɔɔ fondo fuu. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Chɔŋ 7:3-10) Sabu pilɔɔ hoo kpe tosa ni mi Ebilaham, Aase, Luehabi, a Ilaasia kɛɛ le wanaa ndaa piɛi Chɛhowa le wa tonya kpeekpei ndaa yeema sinaa wo dimullo.—Chɛ 12:10-19; bolii 20; 26:1-10; Chɔ 2:1-6; Chemi 2:25; 2Ma 6:11-23.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chɛnɛsee 26:1-18) Mi i yɔnuŋ, mi yima cheleŋ ma del vɛlɛ o lɛŋndeŋ niŋ, o faŋaŋ o yima del a boondii Ebilaham wa yoomu ve. Mɛɛ yiaaŋ maŋ ma del, mi Aase kua Kɛlua chiee naa Masaa Abimɛlɛki chua, o wa masa bɛndoo le Filiitiaŋnda wo. 2 Kani, yima maŋ delɔɔ, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o chɔmnuŋ ndu. Mbo dimul ndu aa, “Kua o lɛŋnde Ichipileŋ niŋ te. Chal nanuŋ o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ naa ya I cho num chɔm nda. 3 Wa nanuŋ o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ. I cho wa num kɔɔli, nduyɛ mi dɔu num sala. I cho num lɛŋndeŋ ndeŋ kpou ke, nya wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa. Buŋgɛi ya I chuel Ebilaham finya numnde, I cho ndi peelu. 4 I cho tosa, mi wanaa cho fula o pulale numndeŋ choo wa a kuii ma wa maa looŋ o halaa niŋ. Nduyɛ, pulale numnde leŋ ya I ke lɛŋndeŋ ndeŋ fau ni. Nduyɛ o koŋ kɔɔli, o sabu chuaa num a mamaa niŋ ya I duau niŋ lɛŋnde kpou o chieeŋndo choo sala ni. 5 I cho hei tosa, kani fondole, le mɛɛ Ebilaham tuei ya diom mbo tosa nyɛ ya I dimul ndu wo, o koŋ kɔɔli, mbo chua sawala nilaŋ kpou yɛ.” 6 Le hei, mi Aase chal Kɛlua chiee. 7 O koŋ kɔɔli, mɛɛ puaa loŋ a nyuna ndu a Luibɛka okɔɔ, mbo dimul nda aa, “Yema nuu o cho ni.” Le mɛɛ Luibɛka ndu oo naŋ yɛ tau yɛ, mi Aase yɔŋ siooŋnde maa te o dimi pɛ maa laa ndɔ ni, puaa chiee loŋ a dii ndu le laa ndɔ. 8 Mi Aase chal Kɛlua chiee le teleŋ vilɛi. Paale pilɛ, Masaa Abimɛlɛki wa o ndu lo chiɛi niŋ, mbo wa nuaa o dio pɔmbɔɔ, mbo cha Aase cho Luibɛka kɔɔmiaŋndo. 9 O koŋ kɔɔli, mi Abimɛlɛki viam le Aase. Mbo dimul ndu aa, “Mɛɛmaa laa num Luibɛka cho ni, ma dimi maa yema num ni. Vɛ ma tosa lende?” Mi Aase dimul ndu aa, “I dimi lende fondole, yɔŋi nda aa dii ya le ndu.” 10 Mi Abimɛlɛki dimul ndu aa, “Mɛɛ a tosa suɛi kɛndɛ a naa le. Te ndu oo lo yɛ o koŋ mi wana pilɛ ndu oo tɛm a laa num, mɛɛ num kpeekpei wa tosa ni, mi naa ŋ tosa yɔŋ wɔɔŋndo.” 11 Sinaa lende, mi Abimɛlɛki sila waŋnda kpou. Mbo dimul nda aa, “Wana o wana la pilaŋ poo hoo nda laa ndɔ le. Wana o wana yɔŋ o pilɛ bɛɛ nyɛ pɛ a sɔla piɔmndo.” 12 Mi Aase tosa wali ichiɔɔ wɔsi koŋ. Nduyɛ nyɛ o nyɛ o saŋ o chiɛi nduɛi niŋ mi ŋ naŋ, mi ŋ kuam lɔpi lɔpī bɛndu. Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ o duau ndu sala tau. 13 Mbo sɔla nyɔɔŋ, mbo sul sullo pila. 14 Mi saa kuii ndu o ba, a nauwa chapooli. Mi chiɛi ndɔɔ pia a waŋnda chieeya. Le hei, mi Filiitiaŋnda, a o wa o lɛŋnde ndaleŋ niŋ nda a saa ndu paŋalaa. 15 Sooŋnda mamɛŋnda buɛiyaa Ebilaham finya ndɔ wa nda aa tou boondii o wa ichali laŋ, mi Filiitiaŋnda haa a miŋgi puuloo leniŋ, ma baŋul laŋ fɛsu fɛsu. 16 O koŋ kɔɔli, mi Abimɛlɛki o dimul Aase aa, “Naa nyaa ŋ sul nanuŋ te. A hiou naa kpaaya, lelaŋ faŋaŋ naa nanuŋ.” 17 Aase bɛɛ mbo faŋaŋ loŋ, mbo kɔ kila chaltaŋ o lɛŋnde dɛŋgbɛleŋ Kɛluaa, mbo chal loŋ le teleŋ tiŋ. 18 Mi Aase muliŋ, sooŋnda mamɛŋnda Ebilaham finya ndɔ ndu oo tou, kɛ mi Filiitiaŋnda a miŋgi laŋ baŋul laŋ, mbo miŋgi laŋ touwɔɔ wu Ebilaham vi wo. Diola Ebilaham ndu oo ke sooŋnda laŋ ndaŋ, mbo miŋgi laŋ diola laŋ ke kpɛ kpɛ.
FUOO 23-29
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 27-28
“Chekɔpu Sɔla Sala Ndoo Nɔ Di le Sɔlaa Wo”
(Chɛnɛsee 27:6-10) Mɛɛ Iisɔ hiou dɔɔ, mi Luibɛka dimul Chekɔpu po ndɔ aa, “Chekɔpu, I tuei mi finya num wa Iisɔ bɛnum dimullo, 7 ‘Maa o kɔ tosal ndu doosuleŋ mbo huŋ you ndu nyɛ diaa o yeelɛi, mɛɛ o hɛnaŋ yɛ, mbo de. Aa te o de pɛ, o dɔu ndu sala o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo lɔɔpa o wu.’ 8 Lelaŋ, tosa mɛɛ ya I cho num dimul lɛ, po nuu. 9 Kɔ naa mandaa lachɔluaa ma kɔ chuu ya chuiŋaa fɔŋnduaa a ŋiɔɔŋ. A hiŋ a nda pɛ, I yau nyɛ diaa o yeelɛi mɛɛ o hɛnaŋ finya num yɛ. 10 Te I chii pɛ, a you finya num o kɔ dio, o dɔu num sala lɔɔpa o wu.”
w04-E 4/15 11 ¶4-5
Lubɛka—Wana Lanɔ Ndoo Nɔ Yiyaŋ Mɛlɛkaa le Sɔɔŋ Tosaa Wo
Baa Aase ndoo sina pa maa Iisɔ nɔ mbo wa Chekɔpu o ba bɛŋgu? Baabuiyo suu a keŋ okɔɔ le. Kɛ Chekɔpu ndoo sina maa ndu finya ndɔ nɔ ni mbo dɔu sala, nduyɛ Lubɛka bɛɛ ndoo sina hei. Mɛɛ Lubɛka tuei mi Aase dimul Iisɔ maa o kɔ tosal ndu doosuleŋ mbo yiou ndu nyɛdiaa yeelɛiyo le mbo dɔu ndu sala, o mel ndi lende le. Ndoo nɔ wɔ sɛmbɔɔ kɛ le sɔɔŋ tosaa maa o feleŋgɔyɛi nduɛi niŋ. Mbo dimul Chekɔpu le mbo chuu ndu chuiŋaa fɔŋnduaa a ŋiɔɔŋ, mbo yau nyɛdiaa yeelɛi pɔnɔ ndɔ hɛnaŋ ndo, okoŋ mi Chekɔpu tosa naŋ chaa ndu cho Iisɔ ni le mi finya ndɔ dɔu ndu sala. Kɛ mi Chekɔpu dimi maa te finya ndɔ sina pɛ maa o cho ndu le cho Iisɔ le, o cho ndu mɛna. Mi Lubɛka dimi aa: “O wa suɛi sendi pɛ, sendi koŋ o wa yapila choo.” Mɛɛ o chii nyɛdiaa yau, mbo wou Chekɔpu nyɛla Iisɔ laŋ, mbo chua yaula visiaa, mbo hɛɛnduu ndu o balaŋ a kɛsei naa ndoo nɔ iyiiŋ te wa.—Chɛnɛsee 27:1-17.
Ŋ sina le sabu Lubɛka tosa suɛi heiyo le. Nduyɛ wanaa bɔɔbɔɔ hɛnaŋ a nyɛ Lubɛka tosa hoo wo le. Kɛ Baabuiyo ndu pɛɛsa nyɛ o tosa wo le, nduyɛ Aase bɛɛ. Mi Aase chɔɔlu pɛŋ Chekɔpu salaa dɔwɔɔ okoŋ kɔɔli. (Chɛnɛsee 27:29; 28:3, 4) Lubɛka ndoo sina nyɛ Chɛhowa ndoo dimi a puaa nduaa okɔɔ wo. Lelaŋ o tosa a sabu ni mi Chekɔpu sɔla sala ndoo nɔ di le sɔlaa wo. Nyɛ o tosa hoo wo wa o chɛlaŋ a hɛnaŋ Chɛhowa wo.—Luomaŋnda 9:6-13.
(Chɛnɛsee 27:18, 19) Mi Chekɔpu kua a ndu naa finya ndɔ chua. Mbo veelu aa, “Kɛkɛ, kɛkɛ.” Mi fallo chɛl aa, “Ee.” Mbo nyuna aa, “Num nɛɛnɛ?” 19 Mi Chekɔpu dimi aa, “Ya ni kɛkɛ, po num tasoo Iisɔ ni. I tosa nyɛ ŋ dimi wo. Chɔŋ niko ma de nyɛ mahilu ya I yau wo, ma dɔu ya sala.”
w07-E 10/1 31 ¶2-3
Nyunala Wanaa Nua o Yaula Naalaŋ Niŋnda
O cho sɔɔŋ kpou le Baabuiyo tɛɛsiaa le sabu Lubɛka nda Chekɔpu tosa suɛi heiyo le, kɛ mbo chɔm naa mɛɛ suɛi hei yɔŋnuŋ o teleŋ biŋgi bɛŋgu yɛ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa Baabuiyo chɛl nyɛ Lubɛka nda Chekɔpu tosa wo le, o pɛɛsa vɛlɛ ndu le. O cho vɛlɛ taamasi le nda kɛsul naa le waŋnda choolaŋ dimullo ɔɔ miŋ hui nda le. Baabuiyo tɛɛsiaa chobe le sabu suɛi hei yɔŋnuŋndo.
O tasoo, Baabuiyo chɔm maa Chekɔpu Aase ndoo nɔ ni mi ndoo dɔu sala, kɛ o cho Iisɔ le. Le mɛɛ Iisɔ ndoo chue di ndoo nɔ le waa po tasoo o yuŋgu ndɔɔ choo wo nyɛ sɔvɛ le yɛ, mbo pisi ndu Chekɔpu o ba o nyɛdiaa paale pilɔɔ bɛŋgu. “Mɛɛ nuaa Iisɔ looku di ndɔɔ pisi” ni. (Chɛnɛsee 25:29-34) Chekɔpu ndoo yeema mbo sɔla sala ndoo nɔ di le sɔlaa wo, lelaŋ o kuɛ o finya ndɔ lo ni.
(Chɛnɛsee 27:27-29) O koŋ, mi Chekɔpu sɔɔŋguu ndu ikɛi, mbo kɔmaŋ ndu, mbo sɔsa ndu kuuwo. Mi Aase tuɛi nyɛla wa ndu lekɔɔ laŋ chuŋ. O koŋ, mbo duau ndu sala. Mbo dimi aa, “Ɛɛ hɛɛ, po nuu chuŋ ndɔɔ cho hoo ni. Yondo Mɛlɛka dɔu sala wo chuŋ kɛndɛ koŋ cho hoo ni. 28 Mbɔ maa Mɛlɛka o yɔŋgu piɔɔ o lɛŋndeŋ choo mbo pɔɔliaa lɛŋndeŋ mi tɔlɔɔlaŋ la naŋ mi nyɛ diaa o kuii a muɛiyaŋ fɔ. 29 Mbɔ waŋnda a wa num o ba bɛŋgu ma tosa wallo le num fɔ. Mbɔ kaala faŋga a tunduŋ num o labɛŋgu niŋ fɔ. Nuaa ŋ wa pɔmbuaa numnda chilaŋ fɔ. Mbɔ puaa kala numnda a tunduŋ num o labɛŋgu niŋ fɔ. Wana o wana mɛna num pɛ, wana koŋ sendioo cho ndu choo. Kɛ wana piɛi pɛ maa Mɛlɛka dɔu num sala, wana koŋ Mɛlɛka dɔu ndu sala fɔ.”
it-1-E 341 ¶6
Salaa
O teleŋ waŋ banaa masindiaa niŋ, finyaa ndoo duau fɛŋ puaa nduaa sala tuupa mbo vi. Hei wa bɔɔ suɛi sɔvɛ o teleŋ koŋ niŋ. Mɛɛ Aase wa Chekɔpu salaa dɔwɔɔ, mbo yiyaŋ maa po ndɔ tasoo Iisɔ o wa salaa dɔwɔɔ ni. Le mɛɛ Aase ndoo yuuwa niŋ nduyɛ mbo wa o sumɛiyo yɛ, mbo duau Chekɔpu sala le mi nyɛ o nyɛ wa o kɛndɛ a ndu mbo hiou Iisɔ. Nduyɛ ŋ laalaŋ maa mi Aase nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo peelu sala o dɔu Chekɔpu wo. (Chɛ 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hibu 11:20; 12:16, 17) Mi Aase duau vɛlɛ Chekɔpu sala cheleŋ, kɛ ndoo sina niŋ maa Chekɔpu wa koŋ ni. (Chɛ 28:1-4) Tuupa mi Chekɔpu wu, puaa ŋiɔɔŋaa Choosɛ wa fɛŋ o dɔu sala malaŋ o duau puaa nduaa sala. (Chɛ 48:9, 20; 49:1-28; Hibu 11:21) Lende koni, tuupa mi Muuse wu, mbo duau kaaleŋ Isɔluɛi kpou sala. (Di 33:1) Taamaseliilaŋ ndaŋ kpou la chɔm maa a sɔɔŋ muŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo o chilaŋ niŋndoŋ okɔɔ nda wa suɛi ni. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, te waŋndo ndoo wa pɛ waŋndo salaa dɔwɔɔ, mi ndoo handu ndu baa o lebol.—Chɛ 48:13, 14.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Chɛnɛsee 27:46–28:2) O koŋ kɔɔli, mi Luibɛka dimul Aase aa, “Waŋ laanduaa Hitaitiiyaa Iisɔ chua haa wa, a tosa mi tambu kɔl tau tau. O bɛnda mi Chekɔpu bɛɛ ndu chua lɛ Hitaitiiya haa o nɔɔ niŋ te. O naŋ bɛɛ mi I vi, mbo hiau a keŋ yɔnɔŋndo.”
28 O koŋ kɔɔli, mi Aase veelu Chekɔpu. Mɛɛ o hiŋ, mbo yil ndu aa, “Mɛlɛka wa num kɔɔli.” Mbo sila ndu aa, “Chekɔpu, chuaa laanduaa Kenaŋ nanuŋ kinɛi, o pilɛ bɛɛ chua o nɔ niŋ te pa. 2 Lelaŋ, chɔŋ ma kuɛ Mɛsopoteemiaa o finya num mama lo, ndu yɔnuŋ maa Bɛtihɔɔ ni. A kuɛ pɛ, a chua chuauwaa Lebaŋ bɔm num nda o pilɛ o nɔɔ niŋ.”
w06-E 4/15 6 ¶3-4
Suukaŋ Kɛndɔɔ Nya Wana Nya Cho o Nɔɔ Niŋndo
Baa suukaŋ kɛndɔɔ wa pa Lubɛka tɛɛŋ nda Aase? Mɛɛ Iisɔ chua waŋlaanduaa Hitaitiiya o nɔɔ niŋ, mi bahawɛi kala kalaa luɛi o yuŋgu ndaa niŋ. Le hei mi Lubɛka dimul Aase aa: “Waŋ laanduaa Hitaitiiyaa Iisɔ chua haa wa, a tosa mi tambu kɔl tau tau. O bɛnda mi Chekɔpu bɛɛ ndu chua lɛ Hitaitiiya haa o nɔɔ niŋ te. O naŋ bɛɛ mi I vi, mbo hiau a keŋ yɔnɔŋndo.” (Chɛnɛsee 26:34; 27:46) O dimul pɔnɔ ndɔ yiyaŋ ndɔɔ o i kpaawa niŋ te.
Mi Aase dimul Chekɔpu maa o chua chuaa laanduaa Kenaŋ o nɔɔ niŋ te. (Chɛnɛsee 28:1, 2) Lubɛka dimul pɔnɔ ndɔ yiyaŋ ndɔɔ ni, nduyɛ mi nda ŋiɔɔŋ kpou suukaŋ o suɛi ndii paaliaŋ niŋ hei yuŋgu ndaa ve choo. Taamasi kɛndɔɔ pila nda kɛsi hoo le naa ni. Kɛ te o yɔŋ yɛ mi wanaa cho o nɔ niŋ nda chɛlaŋ o sɔɔŋ pum choo le? Yɛɛ nda nɔ yɛ ma tosa?
(Chɛnɛsee 28:12, 13) Nyumma maŋ, mbo sɔl luaaŋ. O lɔma ndɔma sɔlaŋ niŋ, mbo cha kpeŋgba kaa bɛndoo, chɔnɔŋndo lɛŋ mbo fuuluu ɛchɛnɛ di. Mbo cha kiilaa Mɛlɛkaa, a wa tolɔɔ o kpeŋgba kaa hoo, ma hel, ma tual. 13 O koŋ kɔɔli, mbo cha Mɛlɛka Yaawɛɛ isisi ndu choo. Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ lo o koŋ mbo dimul Chekɔpu aa, “Ya cho Mɛlɛka Yaawɛɛ o Ebilaham finya num mama a Aase finya num a piɛi yo ni. Lɛŋnde ŋ hini leŋ choo leŋ, leŋ ya I cho num ke ni, nya wanaa fula niŋ o pulale numndeŋ choo wa.
w04-E 1/15 28 ¶6
Yaandiaa le Nyɛ Yau Chɛnɛsee Wo Dimi Wo—II
28:12, 13—Yɛɛ lɔma sɔlaama Chekɔpu che “kpeŋgba kaa” waŋ ma sim yɛ? Le mɛɛ wana hel o “Kpeŋgba kaa” ma tol lɛ, lɔma sɔlaŋ maŋ ma cho chɔmndo maa suukaŋndo cho wanaa cho o choo choo niŋnda tɛɛŋ nda wanaa cho o lɛŋndeŋ choo wa. Nduyɛ Kiilaa Mɛlɛkaa o che ma wa helɔɔ a tolɔɔ o kpeŋgba kaa hoo wa chɔm maa, mi maalikɛiya tosa wali sɔviɔɔ Chɛhowa tɛɛŋ nda waŋchieeyaa o hini kɔl la.—Chɔŋ 1:51.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chɛnɛsee 27:1-23) Mi i yɔnuŋ, mi Aase yuwa niŋ tau. A boondii keŋ, ndu oo chi lɛ le. Mbo veelu po ndɔ tasoo Iisɔ, aa, “Po nuu.” Mi Iisɔ chɛl aa, “Ee.” 2 Mbo dimul ndu aa, “I yuwa. I sina paale ya I cho wu le. 3 Lelaŋ, chua wolɔɔla numnda ledoosulaŋ, chiɔu numndo ni a bɔlɔ num machiŋɔɔ, ma kɔ tosal la doosuleŋ. 4 Te a hiŋ pɛ, a huŋ you ya nyɛ diaa o yeelɛi, mɛɛ o hɛnaŋ ya yɛ. A yau pɛ, a chuu ya I de, I dɔu num sala, lɔɔpa ya I wu.” 5 Mɛɛmaa boondii Aase wa suɛi naa Iisɔ chua ve, Luibɛka wa nilaŋ yaŋɔɔ. O koŋ kɔɔli, mi Iisɔ chaŋ mbo kua doosuleŋ yondoo niŋ. 6 Mɛɛ Iisɔ hiou dɔɔ, mi Luibɛka dimul Chekɔpu po ndɔ aa, “Chekɔpu, I tuei mi finya num wa Iisɔ bɛnum dimullo, 7 ‘Maa o kɔ tosal ndu doosuleŋ mbo huŋ you ndu nyɛ diaa o yeelɛi, mɛɛ o hɛnaŋ yɛ, mbo de. Aa te o de pɛ, o dɔu ndu sala o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo lɔɔpa o wu.’ 8 Lelaŋ, tosa mɛɛ ya I cho num dimul lɛ, po nuu. 9 Kɔ naa mandaa lachɔluaa ma kɔ chuu ya chuiŋaa fɔŋnduaa a ŋiɔɔŋ. A hiŋ a nda pɛ, I yau nyɛ diaa o yeelɛi mɛɛ o hɛnaŋ finya num yɛ. 10 Te I chii pɛ, a you finya num o kɔ dio, o dɔu num sala lɔɔpa o wu.” 11 Kɛ, mi Chekɔpu dimul kala ndɔ aa, “Kɛ bɛ nuu ndu nɔ yiiŋnde lekɔɔ tau. Ya yɛ kɔɔleŋ ya kpɔlɔkɔ. 12 Te o lo yɛ o koŋ mi kɛkɛ piiliaŋ ya dialloŋ? Te o sina pɛ maa ya ni, o cho dimi maa I huii ndu, o koŋ, mbo mii ya mɛna o Mɛlɛka lo.” 13 Mi kala ndɔ dimul ndu aa, “O wa suɛi sendi pɛ, sendi koŋ o wa ya pila choo. Num tosa suee mɛɛ ya I dimul num yɛ, ma chuu ya chɔluaa ŋiɔɔŋnda.” 14 O koŋ, mi Chekɔpu kua mbo kɔ huŋ a chuiŋaa fɔŋnduaa ŋiɔɔŋnda naa kala ndɔ chua. Mi kala ndɔ bɛɛndiaa nyɛ diaa o yeelɛi mɛɛ o hɛnaŋ finya ndɔ yɛ. 15 Mi Luibɛka muliŋ mbo chua nyɛla Iisɔ la wa chiɛi niŋ ndu o ba laŋ, la kɛndɛ kɛndɛlaŋ, mbo wou Chekɔpu. 16 Mbo chua yaula chuiŋaa nda dii ya, mbo holi ndu o balaŋ a kɛsei naa o nɔ iyiiŋ te wa. 17 Mbo chua nyɛ diaa yeelɛi o yau wo, a beedii o toosiaa wo mbo ke Chekɔpu. 18 Mi Chekɔpu kua a ndu naa finya ndɔ chua. Mbo veelu aa, “Kɛkɛ, kɛkɛ.” Mi fallo chɛlaa, “Ee.”Mbo nyuna aa, “Num nɛɛnɛ?” 19 Mi Chekɔpu dimi aa, “Ya ni kɛkɛ, po num tasoo Iisɔ ni. I tosa nyɛ ŋ dimi wo. Chɔŋ niko ma de nyɛ mahilu ya I yau wo, ma dɔu ya sala.” 20 Kɛ mi Aase dimi aa, “A keleŋa bɔɔ, vɛɛnɛ ŋ looku yɛ visioo saalɔŋ nuaa chɔ chɔ?” Mi Chekɔpu dimi aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ o ŋ cho piɛiyo wo, ndu kposoŋ yoola ya nuaa ni.” 21 Mi Aase dimi aa, “Sɔɔŋguu wɔ nanuŋ I pilaŋ num, te Iisɔ po ni ŋ cho lekɛndɛi ni.” 22 Mi Chekɔpu sɔɔŋguu finya ndɔ ikɛi. Mi Aase piiliaŋ ndu, mbo dimi aa, “Diomndo ndu, diom Chekɔpu wo, kɛ balaŋ ndaŋ, bala Iisɔlaŋ.” 23 O sina maa Chekɔpu le, kani fondole, mɛɛ yiiŋnde wa Iisɔ yɛ koni yiiŋnde wa ndu ni. O koŋ kɔɔli, mbo duau ndu sala.
FUOO 30–NYAAKUƐIYO 5
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | CHƐNƐSEE 29-30
“Chekɔpu Chua Laanduaa”
(Chɛnɛsee 29:18-20) Chekɔpu ndu oo kaala Luechɛl tau. Le hei, mbo dimul Lebaŋ aa, “I yeema mi tosal num wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu le ma ke ya chua numndo, o pɔmbɔɔ, ndu yɔnuŋ maa Luechɛl ni.” 19 Mi Lebaŋ dimul ndu aa, “Yɔŋi ya I ke wana pɔnɔ cheleŋ ndu yɛ, I naŋ kɔl mi ke num ndu. Lelaŋ, wa ya o bɛŋgu choo naŋ nuŋ.” 20 O koŋ, mi Chekɔpu tosal Lebaŋ wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu le mbo ke ndu Luechɛl maa lanɔ. Kɛ Chekɔpu ndu oo cha bɛɛ ko wɔsila ŋɔmmɛu laŋ aa palɛi tiŋ koni, kani fondole, a kaala ndu oo kaala Luechɛl wo.
w03-E 10/15 29 ¶6
Chekɔpu Ndoo Nɔ Bɛɛleŋ le Sɔɔŋ Cho a Mɛlɛka Okɔɔ Woŋ
O sindɔɔ niŋ, te wana pɔnɔɔ ndoo yeema pɛ wana lanɔɔ le nɔɔ, mɛɛ mbo dɔu ndu fɛŋ fulu. Mi Sawa Muuse wo dimi maa, te wana pɔnɔɔ ndoo kpuuwa pɛ wana lanɔ ndoo sina wɔ suɛi wana pɔnɔ le wo, ndoo nɔ mbo yɔŋgu kaniŋ humboŋ 50. Mi wana sinaa dɛnɛ pilɛ diolaŋ aa Gordon Wenham dimi maa kaniei hei wana pɔnɔɔ ndoo nɔ ni mbo yɔŋgu le “wana lanɔɔ fuloo dɔuwɔɔ.” Kɛ wanaa bɔɔbɔɔ “ndaa fuuluu yɔŋgoo lende le.” (Ditɔnɔmii 22:28, 29) Chekɔpu ndu ndoo nɔ ŋkani le yɔŋgu le. Lelaŋ mbo tosal Lebaŋ wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu. Mi Wenham dimi vɛlɛ maa, “o Babilɔŋ niŋ sindɛ, kanii humbuei ipilɛ ɔɔ tɛndaa tɛɛŋ ndaa paawa wana wallo o paŋgei niŋ ni.” (Hei sim ni maa te waŋndo ndoo tosa pɛ wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu, kaniŋ humboŋ 42 ɔɔ 84 ndoo sɔla ni.) “Mɛɛ wali Chekɔpu tosal Lebaŋ le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu wo chɔm maa mbo duau Luechɛl fulu tau.” Lelaŋ mi Lebaŋ chɛl nyɛ Chekɔpu dimi wo.—Chɛnɛsee 29:19.
(Chɛnɛsee 29:21-26) Mɛɛ Chekɔpu tosa wallo le wɔsila ŋɔmmɛu laŋ, mbo dimul Lebaŋ aa, “Ke ya niko laa nuu o hiou ya kɔɔli, kani, I chii wallo le ndu.” 22 O koŋ kɔɔli, mi Lebaŋ toosiaa nyɛ diaa chapooli le bɔŋaŋ nɔ kɛsiaa. Mbo veelu waŋnda tau o fondaŋ koŋ. 23 Kɛ, mɛɛ nyumndaŋ ma tol, mi Lebaŋ toosiaa chua ndɔ tasoo, Liya. Mbo huŋ a ndu o Chekɔpu lo chiɛi niŋ. Kɛ Chekɔpu sina maa Liya le, mbo hiviŋ ndu kɔɔli nyumma maŋ. 24 Mi Lebaŋ chua buɛiyaa nduaa laanduaa o pilɛ, diolaŋ aa, Silipaa, mbo yɔŋgu Liya le waa wana ndɔ malaa. 25 Mɛɛ paaleŋ le sɛ idiiyo, mi Chekɔpu saaluŋ maa Liya nda chuu ndu ni. Mbo nyuna Lebaŋ aa, “Vɛ ya tosallo nuaa? Vɛ I tosa wallo pɛ le Luechɛl, a mii ya Liya chuu? Vɛ ya huiiyo hoo?” 26 Mi Lebaŋ dimi aa, “Naa naa, o lɛŋnde naaleŋ niŋ ŋ kɛsi chuaambɔɔ o nɔɔ bɛ ndɔ tase le.
w07-E 10/1 8-9
Luechɛl Nda Liya Simnuŋ “Kalaa Mamaa Bɛnduaa le Isɔluɛiya”
Baa Liya ndoo kɛɛsiaa ni le Chekɔpu huiyo, ɔɔ finya ndɔ baŋ ndu ni? Kuɛɛ Luechɛl ndu wa yɛ? Baa ndoo sina pa nyɛ wa yɔŋnɔŋndo wo? Te o yɔŋ pɛ aa ndoo sina, mɛɛ vɛɛ kɔllo wa yɛ ndu? Baa ndoo nɔla pa mbo kɛɛ nyɛ finya ndɔ ndoo dimi wo? Baabuiyo ke naa mulilaŋ kposoŋ le nyunalaŋ ndaŋ te. Ŋ sina mɛɛ Luechɛl nda Liya ndaa yiyaŋ a suɛi hei okɔɔ yɛ le, kɛ ŋ sina maa mi nyɛ yɔŋnuŋ hoo wo tɛɛmbuu Chekɔpu kɔl tau. Nduyɛ a Lebaŋ ndoo tambu kɔl ni, kɛ o cho a chuauwaa nduaa le. Mbo nyuna Lebaŋ aa: “Vɛ ya tosallo nuaa? Vɛ I tosa wallo pɛ le Luechɛl, a mii ya Liya chuu?” Mi Lebaŋ mulul ndu aa: “Naa naa, o lɛŋnde naaleŋ niŋ ŋ kɛsi chuaambɔɔ o nɔɔ bɛ ndɔ tase le. Lelaŋ siou niko lɔlta ndɔla lɔɔ pilɛlaŋ. A chii lɔlta ndɔlaŋ pɛ, I ke vɛlɛ num o pilɔɔ, a tosal la vɛlɛ wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu.” (Chɛnɛsee 29:25-27) Mi nyɛ yɔŋnuŋ hoo wo tosa mi Chekɔpu kpɔnda laanduaa. Nduyɛ mi hei huŋ a bahawɛilaŋ tau o yuŋgu ndɔɔ niŋ.
it-2-E 341 ¶3
Nɔɔ
Dunyɛi nɔ kɛsiaa. Dunyɛi kpeekpei ve le nɔ kɛsiaa o Isɔluɛi niŋ sindɛ le. Kɛ mi waŋnda ndaa dɔunuŋ nyaale o paale nɔ kɛsiaa choo. O paale nɔ kɛsiaa choo, mi wana lanɔ nda wa chuaa o nɔɔ niŋndo ndoo tosa sɔɔŋ tau. I tasei, mi ndoo puluŋ fo nduyɛ mbo suunuŋ chuɛima chuŋ kɛndiaŋ. (Tuuwɔ Lufu 3:3; Isikiaa 23:40.) Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi buɛiyaa nduaa ndaa mala ndu le doma humboo a nyɛm baa kala o pendu woŋ wounɔŋndo. (Chɛlui 2:32; Sɔɔŋ 19:7, 8; Sam 45:13, 14) Te o nɔ pɛ vɛlɛ yɔlɔŋ laboloŋ, kelaŋ labaŋ, a kelaŋ lanioŋ, o wounuŋ. (Ai 49:18; 61:10; Sɔɔŋ 21:2) Okoŋ mbo kuumbuŋ kola vɛmtu vɛmtoo o hɔl, nduyɛ mi kolaa hoo ndoo tol ndu o peloŋ di. (Ai 3:19, 23) Hei chɔm naa le sabu Lebaŋ tiuba le Chekɔpu huiyo wo mɛɛ o ke ndu Liya. (Chɛ 29:23, 25) Lubɛka bɛɛ, mɛɛ o che Aase, mbo kuumbuŋ kolaa o hɔl. (Chɛ 24:65) Hei wa chɔmndo maa wana lanɔ koŋ ndoo nɔ mbo tusiŋ pɔnɔ ndɔ o ba bɛŋgu.—1Kɔl 11:5, 10.
(Chɛnɛsee 29:27, 28) Lelaŋ siou niko lɔlta ndɔla lɔɔ pilɛlaŋ. A chii lɔlta ndɔlaŋ pɛ, I ke vɛlɛ num o pilɔɔ, a tosal la vɛlɛ wallo le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu. 28 Mi Chekɔpu tosa mɛɛ Lebaŋ dimi yɛ. Mbo siou lɔlta lɔɔ pilɛla Liya laŋ. Mi Lebaŋ ke vɛlɛ ndu Luechɛl chua ndɔ.
Yaasiaa le Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
(Chɛnɛsee 30:3) O koŋ kɔɔli, mi Luechɛl dimul Chekɔpu aa, “Mɛɛ a che Bilihaa buɛi ni. Hiviŋ ndu kɔɔli, o wa bɛɛ ndu ni, mi sɔla chuauwa a ndu.”
it-1-E 50
Chua Ŋ Vilu le wo Siiŋguu wo Chua Num
Mi Luechɛl nda Liya chua chuauwaa buɛiyaa ndaa vilul Chekɔpu wa maa chuauwaa nda. (Chɛ 30:3-8, 12, 13, 24) Chuauwa haa bɛɛ ndaa nɔ dioo o nyɛm kɛŋ Chekɔpu woŋ choo maa chuauwaa Luechɛl nda Liya wa. Chuauwaa Chekɔpu wa kpeekpei nda bɛɛ wa ni. Nduyɛ le mɛɛ kalaa ndaa wa buɛiya le Luechɛl nda Liya yɛ, lelaŋ nda wa chuauwaa ndaa ni.
(Chɛnɛsee 30:14, 15) Paale pilɛ, a teleŋ witiiyoŋ ŋ vesa o chiɔɔŋ niŋ le kouwɔɔ wo, mi Lubɛŋ, po Liya wo kua kelaa yondoo niŋ. Mbo huŋ a manduluei kuamaa. Mbo kɔ ke kala ndɔ. Mi Luechɛl lo o koŋ mbo piɛi Liya manduluei kuamaa hoo aa, “Liya, yandii ke ya manduluei po numndo hiŋ ndo o tiŋ.” 15 Kɛ mi Liya dimul nda aa, “Baa puu ŋ puu ya pɔnɔ nuu o ba wo a hini kɔl a koŋ te, mandulueima po nuu ŋ hɛnaŋ vɛlɛ ni ma bii?” Mi Luechɛl dimul Liya aa, “Te o wa le Chekɔpu pɛ, mɛɛ a che ndu mi la lɔl chuɛllɛŋ sɔŋgɔ mandulueima po numndo.”
w04-E 1/15 28 ¶7
Yaandiaa le Nyɛ Yau Chɛnɛsee Wo Dimi Wo—II
30:14, 15—Le yɛɛ Luechɛl ndoo siŋga yɛ lɔlta ndɔlaŋ a komɔɔ mandulueiyo? O teleŋ masindɔɔ niŋ, mi waŋnda ndaa soliŋ komɔɔ yɔmndo hoo kpeku le koowaŋ te boondoŋ muŋ wa pɛ waŋndo nɛiyo. Mi ndaa de vɛlɛ komɔɔ yɔmndo hoo le mi waŋndo nɔ yeemɛi le chiɛɛniŋndo tosaa ɔɔ le wana lanɔɔ malaa mbo chua folioo. (Chondii Sɔlɔmɔŋ Nde 7:13) Baabuiyo chɔm naa le sabu Luechɛl ndoo siŋga lɔlta ndɔlaŋ a komɔɔ yɔmndo hoo wo le, kɛ naapum mbo yiyaŋ maa komɔɔ yɔmndo hoo cho ndu mala mbo chua folioo mbo velu chuaa. Kɛ a koŋ kpou, mi wɔsioŋ hiau tau tuupa mi Chɛhowa “kumbi ndu pulei le mbo velu chuauwa.”—Chɛnɛsee 30:22-24.
Diomndaŋ Veeloo o Baabuiyo Niŋ
(Chɛnɛsee 30:1-21) Mɛɛ Luechɛl che maa ndu vilu chua le Chekɔpu le, mbo saa bɛ ndɔ paŋalaa. Mbo lo o koŋ mbo dimul Chekɔpu aa, “Chekɔpu, ya bɛɛ ke ya chuauwa. Te a ke ya chuauwa le i cho wu.” 2 Mɛɛ o dimul Chekɔpu lende, mi Chekɔpu tuulu kɔl. Mbo dimul nda aa, “Baa ya cho Mɛlɛka ni? O cho ya le yii num pulei maa vialu le le.” 3 O koŋ kɔɔli, mi Luechɛl dimul Chekɔpu aa, “Mɛɛ a che Bilihaa buɛi ni. Hiviŋ ndu kɔɔli, o wa bɛɛ ndu ni, mi sɔla chuauwa a ndu.” 4 O koŋ, mbo ke Chekɔpu Bilihaa le waa laa ndɔ. Mi Chekɔpu hiviŋ ndu kɔɔli. 5 Hiouwɔɔ Chekɔpu kɔɔli, mi Bilihaa chua yollo, mbo vilul Chekɔpu poo. 6 Mɛɛ o velu, mi Luechɛl dimi aa, “Mɛlɛka kelu yamɛi, mbo ke ya di. O muli piɛile nileŋ mbo ke ya poo.” Mbo ke poombɔɔ hoo diolaŋ aa Daŋ. 7 Mulioo, mi Bilihaa chua vɛlɛ yollo, mbo vilul Chekɔpu po diiŋ ndɔɔ. 8 Mɛɛ o velu, mi Luechɛl dimi aa, “Naa bɛnuu ŋ sɔŋga sɔŋgɔɔ pila, nduyɛ mi yam.” Mbo ke poombɔɔ diolaŋ aa Nafitali. 9 Liya bɛɛ mɛɛ o che maa o cho lɛ violɔɔ le, mbo chua Silipaa buɛi ndɔ mbo ke Chekɔpu ndu maa lanɔ. 10 O koŋ kɔɔli, mi Silipaa vilul Chekɔpu poo. 11 Mɛɛ o velu, mi Liya dimi aa, “Tofa wɔ dɛnɛ kɛndɛ bɛndu.” Mbo ke poombɔɔ diolaŋ aa Kaadi. 12 O koŋ kɔɔli, mi buɛi Liya wo o vilul vɛlɛ Chekɔpu poo. 13 Mɛɛ o velu, mi Liya dimi aa, “I naŋ bɔɔ kɔl. Waŋ laanduaa cho dimi maa, Mɛlɛka dɔu ya sala bɔɔ.” Mbo ke ndu diolaŋ aa, Asiɛɛ. 14 Paale pilɛ, a teleŋ witiiyoŋ ŋ vesa o chiɔɔŋ niŋ le kouwɔɔ wo, mi Lubɛŋ, po Liya wo kua kelaa yondoo niŋ. Mbo huŋ a manduluei kuamaa. Mbo kɔ ke kala ndɔ. Mi Luechɛl lo o koŋ mbo piɛi Liya manduluei kuamaa hoo aa, “Liya, yandii ke ya manduluei po numndo hiŋ ndo o tiŋ.” 15 Kɛ mi Liya dimul nda aa, “Baa puu ŋ puu ya pɔnɔ nuu o ba wo a hini kɔl a koŋ te, mandulueima po nuu ŋ hɛnaŋ vɛlɛ ni ma bii?” Mi Luechɛl dimul Liya aa, “Te o wa le Chekɔpu pɛ, mɛɛ a che ndu mi la lɔl chuɛllɛŋ sɔŋgɔ mandulueima po numndo.” 16 O koŋ, mɛɛ Chekɔpu chɛŋ yondoo niŋ a paale delaa leŋ mbo huŋ, mi Liya kua ndu demullo. Mbo dimul ndu aa, “Ŋ nɔ hau mi ŋ lɔl naa num sɔŋgɔ mandulueima po nuu. Chɛlaŋ naa cho koŋ naa Luechɛl ni.” O koŋ kɔɔli, mi Liya lɔl nda Chekɔpu nyumma maŋ. 17 Mi Mɛlɛka muli piɛile Liya leŋ. Mbo chua yollo, mbo vilul Chekɔpu poo. Puaa Liya vilul Chekɔpu wa ŋuɛɛnoo wa niŋ koŋ ni. 18 O koŋ, mi Liya dimi aa, “Mɛlɛka fanda ya le mɛɛ ya I ke pɔnɔ nuu buɛi ni laandoo yɛ.” Mbo ke ndu diolaŋ aa Isaaka. 19 Mulioo, mi Liya chua vɛlɛ yollo, mbo vilul Chekɔpu poo. Puaa ŋɔmpum ndɔɔ wa niŋ koŋ ni. 20 Mi Liya dimi aa, “Mɛlɛka ke ya nyɛ baa bɛndu. Pɔnɔ nuu cho niŋ kɔllo muli o ya lo. Kani, I vilul ndu puaa ŋɔmpum waŋ.” Mbo ke poombɔɔ hoo diolaŋ aa Sɛbulɔŋ. 21 Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Liya vialu wana lanɔɔ. Mbo ke ndu diolaŋ aa Daina.