Sɔɔŋ Tɛɛsiaŋndoŋ le Yoomu Naa a Wali Pollo Yau Wali Bɔŋaŋndo
SUƐƐSƆƆ 4-10
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAAMIƐƐ DIIŊ NDƆƆ 18-19
“Baasilai Kɛsi Tamasi Kɛndɔɔ te o Hiŋ pɛ a Kpeleŋ Naa Sinaa Okɔɔ”
w07-E 7/15 14 ¶5
Wana Ndoo Sina Kpeleŋ Ndɔɔ wo Baasilai wa Ni
O kpeekpei niŋ, Deeve ndoo nɔ balika melaa tau le mala Baasilai ndoo mala ndu wo. Mi Deeve kɛɛsiaa le Baasilai nyɔɔŋ kioo. Kɛ o cho nuaa maa kɛndɛi nduɛi le ndoo yeema miŋgioo le. Baasilai ndoo yeema nyɛm muŋ te, kanifuule wana sulaa o wa ni. Le mɛɛ ndoo nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ yɛ, lelaŋ Deeve ndoo yeema mi ndoo kuɛ o chiɛi lemasaa niŋ ni. Waa o chiɛi lemasaa niŋ, bɛɛleŋ pila o wa sɔla ni. Keŋ wa Baasilai mala mi ndoo nɔ dikeŋnaŋndo le waa o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a masaa.
w07-E 7/15 14 ¶7
Wana Ndoo Sina Kpeleŋ Ndɔɔ wo Baasilai wa Ni
Mi Baasilai kɛɛ le kɔlaŋ o chiɛi lemasaa niŋ. Naapum saboo opilɛ wa ni, le mɛɛ ndoo yuuwa niŋ, nduyɛ ndoo nɔla lɛ nyɛ tosa tau le yɛ. Kɛlɛŋgaa mi ndoo yiyaŋ dɔɔ vɛlɛ maa o viu lɛ niŋ yoomu le. (Sam 90:10) Mbo tosa o ndoo tiuba wo le Deeve malaa. Kɛ le mɛɛ ndoo yuuwa niŋ yɛ, ndoo nɔla lɛ tosaa tau maa paandu le. Baasilai ndoo hendu kɔllo o tɔɔ a dikeŋnaŋndo choo le. Lelaŋ o chɛl kposoŋ mi nyɔɔŋ muŋ kuuna ndu sinaa nyɛ ndoo tiuba le tosaa wo le. O ve maa Abisalɔm ndoo yeema tɔɔ fulaa wo le. Mi Baasilai chɔm kɛsɛ maa ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ.—Pulɔwaa 11:2.
A Nɔla Ma Sina Kpeleŋ Numndo o Tɔɔndaŋndo Bɛŋgu
Le yɛɛ Baasilai kɛɛ yɛ veeloo le waa o chiɛi lemasaa niŋ? Baa le kalaŋndo kpakpalaa nduyɛ mbo waŋnuŋ hɛnɛkɛ o kɛɛ ni? Ɛ ɛ, le mɛɛ Baasilai ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ yɛ. Ndoo sina maa sɔɔŋ siŋgaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ, nduyɛ mbo sina nyɛ ndoo tiuba le tosaa wo. (Nuawɔ Kaleesiaŋnda 6:4, 5.) Maa Baasilai, ŋ nɔ miŋ sina kpeleŋ naa. Ŋ nɔ miŋ handu kɔllo o nyɛ naŋ yeema wo choo ɔɔ miŋ tuu naapila a wanaa cheleŋnda le. Kɛ ŋ nɔ miŋ handu kɔllo o nyɛ naŋ nɔla miŋ ke Chɛhowa wo choo. Hei cho suɛi sɔvɛ mbo hiau wali teŋgeŋndo opum sɔlaa ɔɔ le mi waŋnda sina naa tau. (Kaleesiaŋnda 5:26) Te ŋ sina pɛ kpeleŋ naa, ŋ cho wallo tosa latulu a puaapiliaa naa le Chɛhowa bɛɛleŋ kioo a acheleŋnda malaa.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:31.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
‘Nyaanuŋ Haaa Ma Fuuluu o Mɛɛlulaŋ’
19 Te a ve wana kɛndiaa le nduyɛ ma yiyaŋ maa waŋnda cho num chaa biyɔɔ le, tambu kɔl te. Taamasi Mɛfibosiɛɛ wo nɔla mbo dɛɛniaa num tau. (2 Saam. 4:4) Namtaa finyaa hoo wa ni nduyɛ teleŋ pilɛ, o tɛɛmbuu isɔɔ le mi Masaa Deeve bii ndu biyɔɔ wɔɔŋndo. O cho vɛlɛ ndupila pɛŋ te tosa mbo simnuŋ namta le. Kɛ Mɛfibosiɛɛ hendu kɔllo o sɔɔŋ palaŋ wa ndu muŋ choo woŋ te. Mbo naŋ kɔl tau le sɔɔŋ kɛndɛŋ wa ndu komallo o yoomoo niŋndoŋ. Mbo chɔm vɛlɛ balika melaa le kɛndɛi Deeve tosal ndu paandu ve. (2 Saam. 9:6-10) Lelaŋ mɛɛ Deeve siŋgaŋ kɔl mbo bii ndu biyɔɔ wɔɔŋndo, mbo yiyaŋ a sɔɔŋ muŋ okɔɔ. Mɛfibosiɛɛ chɛl mi nyɛ Deeve tosal ndu wo tɛɛmbuu ndu kɔl te nduyɛ, o bii vɛlɛ Chɛhowa tɔɔyaŋ te. Mbo hiau lachi a Deeve tooloo a kɔl ndɔɔ kpou kanifuule, ndu wa masa Chɛhowa hɛli wo ni. (2 Saam. 16:1-4; 19:24-30) Taamasi kɛndɔɔ pila Mɛfibosiɛɛ kɛsi hoo ni. Nyɛ koŋ Chɛhowa chɛl ni ma poonyiaa ndu o Baabuiyo niŋ le naa pɛɛkoo.—Luomaŋ. 15:4.
SUƐƐSƆƆ 11-17
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAAMIƐƐ DIIŊ NDƆƆ 20-21
“Mɛlɛka Cho Sakpo Wo Chɛhowa Cho Ni”
it-1-E 932 ¶1
Kibiɔŋ
Chɔŋ o sindɔɔ niŋ, Kibiɔnaitiiya ndaa nɔ ma hiou lachi a waa Isɔluɛiya tɛɛŋ. Kɛ mi Masaa Sɔɔl ndu kɛɛsiaa le nda diuwo kpou. A koŋ kpou, mi Kibiɔnaitiiya biunuŋ, nduyɛ ma chum le mi Chɛhowa siɛɛnduu sɔɔŋ. Le hei, mi Chɛhowa tosa mi yiaŋ ma del o lɛŋnde leŋ niŋ le wɔsilaŋ la yaa a teleŋ Deeve wa masaa wo. Mɛɛ Deeve nyuna Chɛhowa, mbo saaluŋ maa suɛi wɔɔŋnde Sɔɔl ndoo tosal Kibiɔnaitiiya ni. Okoŋ mbo nyuuniaa nda le ma chɔm ndu nyɛ o nɔ mbo tosa le ma hini kɔl lo. Ma mulul ndu maa o cho suɛi ‘kanii humbuei ɔɔ ŋkoolii’ le. Kanifuule a mɛɛ sawaa ndoo dimi yɛ, ndaa nɔ ma bii wana ndoo dii chaaŋ ndɔ a siɛlɛi fuu wo nyɛsɔlaa o ba le sabu koŋ te. (Nɔ 35:30, 31) Kibiɔnaitiiya ndaa sina vɛlɛ maa ndaa nɔ di ma dii waŋndo te masaa ndoo chɛl te le. Lelaŋ mɛɛ mi Deeve nyuuniaa nda, malaŋ nda dimul ndu le mbo ke nda “puaa” Sɔɔl wa a ŋɔmmɛu. Naapum Sɔɔl sim lachi ni le Kibiɔnaitiiya diuwo. Kɛ a koŋ kpou, yuŋgu ndɔɔ kpou kooma wanaa kaŋ ma wa choo ni. Naapum nda “puaa” nduaa diu nda ni, ɔɔ ma toolu ndu o nɛi cheleŋ niŋ. (2Sa 21:1-9) Mɛɛ o suɛi hei niŋ, o cho nuaa maa piɔmndo le puaa haa wa sɔlaa le finya nda le. (Di 24:16) Kɛ nyɛ sawaa ndoo dimi le maa miŋgioo le sandei chɔmndo wo wa hoo ni. Mbo dimi aa: “Te diyɔɔ waŋndo o dii ni, ndu bɛɛ la dii ndu.”—Di 19:21.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
w13-E 1/15 31 ¶14
Mi Bɛnduaa Kundaa Tosa ‘Wallo a Naa Latulu’ le Miŋ Wa a Kɔl Kɛndɛ
14 Setana a wanaa cho ndu tooloo wa cho naa simultaŋ handɔɔ choo. Kɛ a koŋ kpou, wanaa Chɛhowaa chieeŋndo balɔɔ silɔ cho hiouwɔɔ lachi a wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa. Naa pumnda sɔla niŋ simulta kala kalalaŋ o yoomoo niŋ. Kɛ le mɛɛ naŋ tiindaŋ Chɛhowa yɛ, miŋ sɔla batiuwaa. Kɛ lepum, mi sɔɔŋ palaŋ komal naa teleŋ o teleŋ o yoomoo niŋndoŋ tosa miŋ saŋga, nduyɛ miŋ tambu kɔl. O teleŋ waa naa niŋ, ŋ nɔ lɛ mayoomu le, nduyɛ mi keŋ tosa mi simulta naŋ nɔla miŋ chɔulaba bɛɛŋ bɛɛŋ ndaŋ la tiu naa ba. O hei niŋ, mi kɔl dɛɛniaa bɛndu kundaa ke naa o teleŋ waa nuaa bɛŋgu wo mala naa miŋ miiŋgu yoomuaŋ a nyaale naa sɔla. Nduyɛ wanaa bɔɔbɔɔ sɔla niŋ mala waa nuaa le simultaŋ chɔulabaa. Mi kɔɔfanɔ cho niŋ wɔsilaŋ 60 dimi aa: “O teleŋnda hiou laŋ niŋ, mi kɛndiaa lepɛŋndo ndoo paaliaŋ ya. Le hei, mi yaa saŋga tau te yaa kuɛ pɛ o wali pollo niŋ. Mi bɛndu kundaa saaluŋ bahawɛi nuu, okoŋ mbo suukaŋ a ya a ndi okɔɔ. Mbo soliŋ Baabuiyo kpeku le ya kɔl dɛɛniaa kioo. Mi sɔla tɔnɔɔ tau mɛɛ ya dɔu kɛɛsiaala o ke ya laŋ o wali niŋ.” Mbo chɔɔlu dimi aa: “Mi bɛndu kundaa hoo ke ya mala yaa yeema wo a teleŋ yaa nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ muŋ ndoŋ. Nuawɔ sei kaala bɛndu o chɔm ya wo!” A tonya, i cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa ŋ nɔ bɛnduaa kundaa cho naa hɔlteŋ choo wa. Maa Abisiaa o paandoo niŋ, a cho a bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ ‘le naa malaa.’
SUƐƐSƆƆ 18-24
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAAMIƐƐ DIIŊ NDƆƆ 22
“Tiindaŋ Chɛhowa le Mbo Mala Num”
cl-E 19 ¶11
Baa A Tiu Pa Ba Ma “Sɔɔŋguu Mɛlɛka Ikɛi” Kpɛɛluŋ?
11 I cho bɔɔ suɛi kɛndɛ le sinaa maa, Mɛlɛka nɔ “kpaaya . . . bɛndoo.” (Aisaya 40:26) Nduyɛ i cho bɔɔ vɛlɛ suɛi kɛndɛ le sinaa mɛɛ o piŋi Isɔluɛiya o Pee Mɛŋma Ihɛl Siaŋaa niŋ yɛ, nduyɛ mbo manda nda o yondo pollo niŋ le wɔsilaŋ 40. Yiyaŋndɔ mɛɛ mɛŋma bɛndu bɛnduaŋ maŋ maa piɔunuŋ tɛɛŋ yɛ. Yiyaŋndɔ vɛlɛ mɛɛ waŋnda haa, naapum 3,000,000 wa kɔlaŋ o lɛŋnde vesɛileŋ choo o pee koŋ tɛɛŋ yɛ. Mɛŋndaŋ ma wa ma heelaa kpeŋgoŋ ŋmuuŋ maa lakpaki. (Ɛsɔdɔɔ 14:21; 15:8) Ŋ tiuba miŋ che kpendekele a mɛɛ Chɛhowa ndoo manda nda o yondo pollo niŋ yɛ. Yiyaŋndɔ vɛlɛ a hei. Mi mɛŋndaŋ ma fula o pouwo niŋ. Mi nyɛdiaa fula choo choo mbo deli lɛŋ mɛɛ kulta pɔmbɔla humbulaŋ la wa nuaa yɛ. (Ɛsɔdɔɔ 16:31; Nɔmbaa 20:11) Hei chɔm kpendekele maa o cho ko kpaayaa le Chɛhowa nɔ le, kɛ mbo soliŋ ndu kpeku le wanaa nduaa malaa. Mi Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo tuei piɛile naaleŋ. Baabuiyo dimi maa, ‘ndu cho wana manda naa wo ni, nduyɛ mbo ke naa kɔlta simulaalaŋ. O kpundɔɔ niŋ bɛɛ o cho naa ikɛi teleŋ o teleŋ le naa mala.’ Baa hei cho suɛi kɔl dɛɛniaa le naa le?—Sam 46:1.
w10-E 6/1 26 ¶4-6
“Lo Lechoo Wo Ŋ Chɔm Nda Ni” NWT
Ŋ Yiyaŋndɔ nyɛkɛndɛi a diomnda Deeve dimi laŋ ndaŋ okɔɔ. Dimioo hoo, “lo lechoo wo ŋ chɔm nda ni” sim o Hibuluiye niŋ, “kaalaa waŋnda chiee le teleŋ o teleŋ.” Lo lechoo wo tɔlnuŋ o kaalaa choo. Le mɛɛ Chɛhowa nɔ kaalaa yɛ, mbo naŋnuŋ wanaa chɔm lo lechoo wo o ndu lo wa ikɛi.
Kɛsiŋ o kɔl maa, lo lechoo wo cho ko mɛɛ naŋ sinaŋ yɛ le. Kɛ ŋ nɔ miŋ chɔm ndu sanaa a nyɛ naŋ tosa wo. Mi Deeve cha kɛsɛ maa mi Chɛhowa chɔm ndu lo lechoo wo. Masa ndoo nɔ laalaŋndo o Chɛhowa niŋndo Deeve wa ni. Mi Chɛhowa chɔm ndu lo lechoo wo a teleŋ sɔɔŋ palaŋ muŋ komal ndu o yoomoo niŋndoŋ, nduyɛ mbo manda vɛlɛ ndu. Mi Deeve chɔm balika melaa le mɛɛ Chɛhowa piŋi ndu “yaamɔɔwaa nduaa” o ba yɛ.—Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 22:1.
Yɛɛ diomnda Deeve dimi laŋ ndaŋ la sim yɛ le naa? Fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa siŋgaŋ te. (Chemisi 1:17) Mbo lo o sawala ndɔlaŋ choo, nduyɛ mbo peelu buŋgɛi o chua ve. O chondii cheleŋ o soli ve niŋ, mi Deeve dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ . . . puɛɛnuŋ a wanaa yɔŋguŋ o ndu lo sakpo wa le.”—Sam 37:28.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
w12-E 11/15 17 ¶7
Chɔm Kaa Tusiaŋndo Maa Chuaambɔ
7 Mi Tamasi Mɛlɛka kɛsi a tusiŋndo okɔɔ wo piiliaŋ Deeve tau tau. Mbo soli chondei o Chɛhowa lo aa: “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, num cho wana manda ya wo ni, mɛɛ puaa chɔuwa bii nuaa nyɛla manda nda laŋ o laba mi la manda nda o chɔuwo niŋ yɛ, lende ŋ lo okoŋ ni, ma chiindiaa yoomu nuu. Mala ŋ mala ya wo, [“Tusiŋ numndo,” NWT] tosa mi fula tɔɔ.” (2 Saam. 22:36) Mi Deeve chɔm maa tusiŋ Chɛhowaa tosa ni mbo fula tɔɔ o Isɔluɛi niŋ. Lelaŋ, mbo saŋgala ndu le mɛɛ o tusiŋ ndupila tooloo le ndu nilaŋ yaŋɔɔ yɛ. (Sam 113:5-7) Baa hei cho nyɛ pilɛ a naa le? Naa kpou nɔ suliŋnda kɛndɛlaŋ, taasioo, a dilakeŋnaŋ ndaŋ. Kɛ baa o cho ‘Chɛhowa le ke naa nyɔɔŋ muŋ kpou le?’ (1 Kɔliŋ. 4:7) Wana o wana chuaŋnuŋ ndupila o pɔmbɔ pɛ, mɛɛ ndu cho “wana bɛndoo” ni. Keŋ sim ni maa, mbo simnuŋ buɛi sɔvɛ sɔviɔɔ Chɛhowa o hɔl. (Luku 9:48) Maa ŋ hiounuŋ lachi a hei tosaa.
SUƐƐSƆƆ 25-31
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | SAAMIƐƐ DIIŊ NDƆƆ 23-24
“Baa Sala Soliaa Nyɛm Ŋ Yɔŋgu Woŋ Cho Ni?”
it-1-E 146
Aluana
Wana che pɛ maa Aluana nyuna le nyɛsɔlaa kposoŋ te, mɛɛ o yɔŋgu fondaa, nauwa, a yɔmii wa o fondaŋ koŋ nde le salaa solioo. Kɛ mi Deeve baŋ kaŋgalaŋ maa mɛɛ mbo paawa le muŋ. Kona cho o Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 24:24 niŋndo chɔm maa mi Deeve piandu fondaŋ koŋ, a nauwaa wa loŋ nda le kaniŋ humboŋ bele ŋuɛɛnu (50). Koŋ cho ni, kaniŋ mapuuloŋ dalalaŋ kɛmɛ tɔ (110). Kɛ kona cho o Koloniko Tasoo 21:25 niŋndo chɔm vɛlɛ maa, mi Deeve piandu fondaŋ koŋ le kooliiyoŋ paŋndaŋ kɛmɔɔ le ŋɔmpum (600). Koŋ cho ni, kaniŋ mapuuloŋ dalalaŋ bele ŋɔmmɛu a la ŋɔmmɛu (77). A fondaŋ Deeve ndoo pendu le bandu luamaa lasalaa, vɛlɛ a nyɛm wa loŋ le salaa solioo woŋ kinɛi wana poonyiaa yau Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ wo soo okɔɔ ni. Mɛɛ hei chɔm ni maa nyɛsɔlaa o soo a ndu okɔɔ wo, le nyɔɔŋ muŋ kinɛi o wa ni. O baa pilɔɔ choo, mi wana poonyiaa Koloniko Tasoo wo ndu suaa a sɔɔŋ wa a chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo o fondaŋ koŋ ndo, vɛlɛ a nyɛsɔlaa wa a taŋgul koŋ okɔɔ wo. (1Ko 22:1-6; 2Ko 3:1) Fondaŋ nda taŋgul chiɛi Mɛlɛkaa wo ndoo hiou a fondaŋ tase Deeve ndoo pendu le bandu luamaa lasalaa taŋgullo wo. Naapum kooliŋ paŋnda kɛmɛ le ŋɔmpum (600) ndaŋ la wa ni le fondaŋ wa le chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo wo.
w12-E 1/15 18 ¶8
La Pɛɛku a ‘Sinapɛŋgu Cho o Sawaa Niŋndo Okɔɔ’
8 Te ndoo yɔŋ pɛ maa a kɔllo wulee Isɔluɛinɔɔ ndoo yɔŋgu salaa o Chɛhowa lo le ndu balika melaa chɔmndo ni, ɔɔ le sala luamaa yɔŋgoo, ɔɔ le ndu nyunaa le nɛi chɔmaa, mɛɛ ndoo ve ikala kposoŋ le visi ndoo bɛnda wo hɛlioo le. Mi Isɔluɛinɔ waa nuaa wa a kɔl kɛndɛ le Chɛhowa kioo nyɛ ndoo hiou wa o sɔvɛ o yoomu ndɔɔ niŋndo. Mi che bɛɛ Kilisiɔŋnda hau soli visiaa sala mɛɛ sawa Muuse wo ndoo dimi yɛ le, kɛ a koŋ kpou mi nda bɛɛ soli salalaŋ. Mɛɛ nda soli hau salalaŋ ndaŋ yɛ cho ni, ma yɔŋgu teleŋ ndaa, yoomuma ndaŋ, a nyɛm ndaŋ sɔlaŋ le Chɛhowa piɛiyo. Mi kiilanɔ Pɔɔl suaa vɛlɛ a salala cheleŋ okɔɔ la Kilisiɔŋnɔɔ yɔŋgu o Mɛlɛka lo le ndu kɔllo nɛŋioo laŋ. Laŋ la cho ni, “waŋnda dimullo kpendekele” a tiindaŋ naa okɔɔ, ‘waŋnda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo, a piɔuviaŋndo nyɛm naŋ nɔ woŋ vellaa velle.’ (Hibu. 13:15, 16) Sɛmbɛ wanaa Chɛhowaa nɔ le sɔɔŋ muŋ tosaa wo chɔm kpendekele maa a nɔ balika melaa le nyɛ o nyɛ Mɛlɛka tosal nda niŋ. Nyɛ ndoo tosa mi Isɔluɛiya ndaa soli visiaa sala o Chɛhowa lo a kɔllo wulee wo koni tosa hau ni, mi Kilisiɔŋnda soli salalaŋ o Chɛhowa lo. Yiyaŋ pilɔɔ kpe nda nɔ a salalaŋ solioo okɔɔ.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
w05-E 5/15 19 ¶6
Yaandiaa o Yau Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ Niŋ
23:15-17. Deeve ndoo nɔ bɛɛle yiŋgoloŋndeŋ le sawa Mɛlɛka cho a yoomoo vɛlɛ a koowaŋ okɔɔ wo. Lelaŋ a boondei hei, mbo fafaŋ nyɛ wa tosa mi ndoo tɛɛmbuu sawa koŋ ndo. Ŋ nɔ miŋ nɔ kaa pilɔɔ hoo kpe le sawala Mɛlɛkalaŋ kpou diikɔŋndo.
NAANDƆƆ 1-7
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 1-2
“Baa Ma Pɛɛku Pa Nyɛ o Biondɔŋnda Numndaŋ Niŋ?”
it-2-E 987 ¶4
Sɔlɔmɔŋ
Pioo Kihɔŋ ndoo bendu a fondaŋ Adonicha wa nda wanaa wa ndu tooloo wa le. Le hei ma wa bɔɔluu nyɛchaa tueiyɔɔ, a deŋi waŋnda wa wo aa: “Masa bɛndoo Sɔlɔmɔŋ viou naa choo kɛndiaa.” Okoŋ mi siooŋii bɛnduei bii nda, nduyɛ ma nyaanuŋ. Mi Sɔlɔmɔŋ kɛɛ le maa miŋgioo yɔŋii keŋ ndii paaliaŋ ndu le challe o kpeŋgbei lemasaa choo. Chɔmndo o wa koŋ ni maa kɔl nyuloo wa niŋ o masale ndɔleŋ bɛŋgu. Te ndaa keleŋa sɔɔŋ tosa le, naapum Sɔlɔmɔŋ wa piɔmndo sɔla. Mi Adonicha nyaanuŋ o tɛndii Mɛlɛkaa niŋ le vioŋnɔŋndo. Okoŋ mi Sɔlɔmɔŋ yɔŋ le Adonicha ma kɔ huŋ a ndu. Mi Sɔlɔmɔŋ dimul ndu maa te o nɔ yiyaŋ wɔɔŋ o kɔl niŋ a ndu le, mɛɛ o cho ndu diyɔɔ le. Okoŋ mi Sɔlɔmɔŋ dimul ndu le mbo miiŋgu o ndu lo bɛɛ.—1 Masaa. 1:41-53.
it-1-E 49
Adonicha
Baasiɛba ndoo velu Sɔlɔmɔŋ ni. Lelaŋ mɛɛ Deeve sɔla piɔmndo, mi Adonicha hiau Baasiɛba kɔɔli le Sɔlɔmɔŋ nyunaa le mbo ke ndu Abisiaki ma chal o nɔɔ niŋ. Abisiaki wa chuaambɔ yufuaanɔ wa Deeve mandaa wo ni a teleŋ o wa o yuwɛiyo. Mi Adonicha dimi aa: “Ya ii nɔ ni mi ya ii simnɔŋ masaa o foofo finya naa. Nduyɛ Isɔluɛiya bɛɛ kpou ya nda wa kɔɔli ni.” Ndoo sina maa Mɛlɛka ndoo hɛli Sɔlɔmɔŋ ni. Kɛ mi nyɛ o dimi hoo wo chɔm maa puuwo nda puu ndu masaleŋ o ba ni. (1Ma 2:13-21) Mi che bɛɛ le sɔŋgɔ masaleŋ lee hɛluŋ ndu wo Adonicha ndoo nyuna le Abisiaki ni, kɛ hei chɔm kpendekele maa mi yeemɛi kala kalɛi hei hiau lachi a ndu waa o kɔl le simnɔŋndo masa. A mɛɛ o wa o sindɔɔ niŋ Ba Paaleŋ le Chaŋndo yɛ, laanduaa a samaa masaa ndoo mɛiya, le wana kpeekpei ndoo nɔ le miiŋgoo o foofo ndɔɔ wo kinɛi ndaa wa ni. (Tuuwɔ 2Sa 3:7; 16:21) Mɛɛ Sɔlɔmɔŋ yaasiaa suɛi kala ndɔ dimul ndu hei ve, mbo dimi le ma dii Adonicha. Okoŋ mi Bɛnaya kua sakpo mbo kɔ dii ndu.—1Ma 2:22-25.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
w05-E 7/1 30 ¶1
Yaandiaa o Yau Masaa Bɛnduaa Tasiaa Niŋ
2:37, 41-46. I cho bɔɔ suɛi kpundɛ le mi waŋndo yiyaŋ maa o tiuba mbo hiou kpeleŋndo a siɛlɛi fuu! Wanaa faŋaŋ haa ‘o nɛi sɔɔkɛnyɛɛ yaa wana o yoomoo’ a siɛlɛi fuu wa, cho fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ sɔla tau le kɛɛsiaa nda tosa koŋ ndo.—Maatiu 7:14.
NAANDƆƆ 8-14
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 3-4
“Mɛɛ Taasioo Cho Nyɛ Sɔvɛ Yɛ”
w11-E 12/15 8 ¶4-6
Baa Tamasi Kɛndɔɔ Pa O Cho le Num Ni, Ɔɔ Silaa O Cho le Num Ni?
4 Mɛɛ Sɔlɔmɔŋ kandu masaleŋ, mi Mɛlɛka chɔɔmuŋ ndu okoŋ mbo nyuna ndu le nyɛ o tosal ndu wo. Sɔlɔmɔŋ ndoo sina maa ndoo nɔ wɔ taasi bɔɔ le. Lelaŋ mbo nyuna le mi Mɛlɛka ke ndu taasioo. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Tasiaa 3:5-9.) Mi Mɛlɛka naŋ kɔl tau le mɛɛ Sɔlɔmɔŋ nyuna le taasioo yɛ, kɛ o nyuna le sullo a tɔɔ le. Lelaŋ mi Mɛlɛka ke ndu ‘taasioo, vɛlɛ a sinapɛŋgoo.’ Kɛ o fula muŋ kɔɔli, mbo tosa vɛlɛ mi Sɔlɔmɔŋ sul sullo pila. (1 Masaa. 3:10-14) A mɛɛ Chiisu ndoo dimi yɛ, mi taasi Sɔlɔmɔŋndo fula tɔɔ tau. Lelaŋ, mɛɛ masaa Siɛba tuei a hei okɔɔ, mbo buli tiŋ vilɛi vilɛiyo le mbo kɔ fula taasi Sɔlɔmɔŋndo kɔɔli.—1 Masaa. 10:1, 4-9.
5 Ŋ nɔ mi wa kɔl le mi Mɛlɛka tosa kaamaa le naa taasioo kioo le. Mi Sɔlɔmɔŋ dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ ndu pilɛ kpe ke wana kɔl kaloo ni.” Kɛ mbo poonyiaa maa ŋ nɔ miŋ kindiŋ le suliŋ Mɛlɛkaa hoo sɔlaa. Lelaŋ mbo dimi aa: “Yaŋ nilaŋ nyɛ kɛndɛi o sɔɔŋ kɔl kaloŋ, nduyɛ ma landuŋ kɔl le sɔɔŋ sina pɛŋgoŋ sinaa.” Mi Sɔlɔmɔŋ soliŋ diomndaŋ lapum kpeku o poonyiaa ndɔɔ niŋ. La tiŋ la cho ni, ‘chaŋ choo choo kpeleŋ, nuuviaa ndu, a lambaŋ nuuviaa’ le taasioo. (Pulɔ. 2:1-6) A tonya, ŋ tiuba miŋ sɔla taasioo.
6 I wa bɔɔ suɛi kɛndɛ le miŋ nyunaŋ aa, Baa I cho pa tamasi Sɔlɔmɔŋndo tolɔɔ kɔɔli le taasi Mɛlɛkaa chuaa o sɔvɛ? Le mɛɛ nyɔɔŋ cho hiouwɔɔ lachi a baa kaloo yɛ, wanaa bɔɔbɔɔ handu niŋ kɔllo o wali ndaa a o nyɛsɔlaa nuuviaa choo. Hei piiliaŋ niŋ kɛɛsiaala ndalaŋ a dɛnɛ sinaa suu nda pɛɛkoo wo, ɔɔ a mɛɛ kpɛ nda nɔ ma viou ndu tosaa yɛ. Baa hei piiliaŋ num pa nya yuŋgu numndo? Baa kɛɛsiaala numndaŋ la chɔm pa maa a cho taasi Mɛlɛka chuaa nyɛ sɔvɛ, nduyɛ ma wa ndu nuuviaa? Baa yɛlɛmiaalaŋ tosaa a kpeleŋnda numndaŋ okɔɔ, ɔɔ o yiyaŋ numndo niŋ cho num pa chɛlɔɔ le chɔɔlu taasi Mɛlɛkaa sɔlaa? O kpeekpei niŋ, tɔnɔ naapilaa i cho wa ni te ŋ sɔla pɛ taasi Mɛlɛkaa, nduyɛ miŋ dɔu ndu o wali niŋ. Mi Sɔlɔmɔŋ poonyiaa aa: “A cho sina pɛŋgoo sɔla a nyɛ bɛnda le tosaa wo okɔɔ, nduyɛ ma sina mɛɛ wana wa sakpo, nduyɛ ma wa wana tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ yɛ.”—Pulɔ. 2:9.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
w98-E 2/1 11 ¶15
Chɛhowa, Mɛlɛka Peelu Buŋgaŋ o Chua Woŋ Ndo o Cho Ni
15 Mɛɛ chuauwaa mamaa Ebilahamnda wa a kɔɔnaa maa lekaa o sawaa bɛŋgu, mi Chɛhowa duau nda sala a mɛɛ ndoo chuel Ebilaham buŋgɛi yɛ. A 1473 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi Chɔɔsuaa, o ndoo miiŋgu o foofo Muuse wo wo kua a Isɔluɛiya o lɛŋnde Kenaŋndeŋ niŋ. Okoŋ kɔɔli, ma piɔu yuŋgulaŋ Isɔluɛi kpou lɛŋndeŋ. Hei ndii peelu buŋgɛi Chɛhowa ndoo chuel Ebilaham nde ni, le chuauwaa nduaa mamaa lɛŋnde leŋ kioo. Te Isɔluɛiya ndaa chɔm pɛ lo lechoo wo o Chɛhowa lo, mi ndoo peelu buŋgɛi ndoo chua ve maa o cho tosa ma yem yaamɔɔwaa ndaa. Mi hei yɔŋnuŋ taama taama a teleŋ Deeve wa Masaa wo. Nduyɛ vɛlɛ, a teleŋ Sɔlɔmɔŋ, po Deevioo wa masaa wo, mi kpeŋgii yaa ve o kpema Ebilahamndo niŋ sɔla peelɔŋndo. Mi Baabuiyo dimi aa: “Waŋnda chieeya wa Chuda a Isɔluɛi haaa nda aa chuu chɔm te. Mɛɛ siooŋnde i wa nuaa o Pioo Mɛŋma Ihɛllo kɔŋgɔ yɛ, lende nda wa ni. Nduyɛ wana o wana wanuŋ a kɔl nyulu, ma wa diola nda a kolɔɔla nda.”—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 4:20.
NAANDƆƆ 15-21
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 5-6
“Ma Taŋgul Chiɛi Mɛlɛkaa a Kɔllo Kpou”
w11-E 2/1 15
A Sina Pa?
Wanaa bɔɔbɔɔ ndaa sina yɔmii sidaa ve Lebanɔŋ le naŋɔɔ, chuŋ kɛndɛ ndii nɔ wo, a le mɛɛ ndii viau yɛ. Nduyɛ pɛŋ, ndoo kendu mi kaaŋguaa a nyaa yoomaa cheleŋ ndaa de ndi. Te o wa lende pɛ, mɛɛ mi Sɔlɔmɔŋ soliŋ nyɛm muŋ hiou wa ŋ sɔvɛ woŋ kpeku le chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo. Hau, yɔmii sidaa lo o bundɛlaŋ niŋ o pembuŋ Lebanɔŋ ndoŋ choo woŋ lo lɛ i bɔɔ le.
it-1-E 424
Yɔm Sidaa Wo
Wanaa walla o waalaŋ niŋ ndaa yeemaŋ niŋ le yɔmii sidaa ve soliŋ kpeku tau. Waŋnda ndaa yeemaŋ le ndi kili kilioo, kɔlaŋ a ndi o Pee bɛndoo Mɛditalueeniaa kɔŋgɔ Taaya ɔɔ Saidɔŋ, yiu yiu wo ndi kpɔŋndaŋ, a le ndi vilioo naapum Chopa, o Pee Mɛŋma Ihɛllo kɔŋgɔ. Okoŋ mi ndaa kuɛ niko a ndi Chulusalɛm. Chɛlaŋndo wa Hiluam tɛɛŋ nda Sɔlɔmɔŋ le wallo hoo tosaa. (1Ma 5:6-18; 2Ko 2:3-10) Okoŋ kɔɔli, mi pɛŋgɔŋ kui tau tau o masaleŋ Sɔlɔmɔŋndeŋ bɛŋgu. Le hei mi waŋnda dimi a ndu okɔɔ maa, “mbo tosa mi yɔmii sidaa ve i kui Chulusalɛm mi i yɔŋnuŋ mɛɛ yɔmii sikamɔɔ i yɔŋɛi i cho nuaa tau tau” yɛ.—1Masaa. 10:27; tuuwɔ Aisaya 9:9, 10.
it-2-E 1077 ¶1
Chiɛi Mɛlɛkaa
Mi Sɔlɔmɔŋ kɔɔna wallo hoo nyɛkɛndɛ kɛndɛ. Mbo chua puaa waalaŋ bele yaa (30,000) Isɔluɛiya tɛɛŋ, le wali iyɔmndo waa kɔlaŋ tosaa Lebanɔŋ. Puaa waala bele yaa (30,000) wa haa wa a piɔuwaa kundalaŋ la yaa. Kunda o kunda waalaŋ tɔ (10,000). Ipaŋgu o ipaŋgu, kunda opilɛ ndoo kua Lebanɔŋ ni le wali yɔmii keŋ. (1Ma 5:13, 14) Mbo hɛli vɛlɛ wanaa cheleŋ waalaŋ bele ŋɔmaa (80,000) le poutaŋ bɛɛndiaa, a puaa waalaŋ bele ŋɔmmɛu (70,000) “wanaa lekaawa, NWT” tɛɛŋ le pouta laŋ vilioo. (1Ma 5:15; 9:20, 21; 2Ko 2:2) Okoŋ kɔɔli, mi Sɔlɔmɔŋ hɛli waŋnda kɛmɔɔ le ŋuɛɛnu a bele ŋuɛɛnu (550) le ma wa walta ndɔlaŋ kpou bolleŋ. Nduyɛ, mbo hɛli vɛlɛ puaa waalaŋ la yaa a kɛmɔɔ le yaa (3,300) le ma wa wanaa cho haa walta ndɔlaŋ bolleŋ nda ikɛi. (1Ma 5:16; 9:22, 23) Naapum o waŋnda haa tɛɛŋ, Isɔluɛiya wa kɛmɔɔ lediiŋ a bɛlɛ ŋuɛɛnu (250), nduyɛ mi “wanaa lekaa wa” nda wa waalaŋ la yaa a kɛmɔɔ le ŋpum (3,600).—2Ko 2:17, 18.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
g 5/12-E 17, kɔfoo
Baabuiyo, Yau Nɔ Huuluŋ Tonyaŋ Leniŋ Ndo o Cho Ni, Pɛl 1
MII YƆŊNUŊ A TELEŊNDO KPAFII
I cho suɛi sɔvɛ le sinaa maa mi Baabuiyo dimi sɔɔŋ nduyɛ miŋ yɔŋnuŋ a teleŋndo kinɛi. Ŋ saaluŋ tamaseliiyo o Masaa Bɛnduaa Tasiaa 6:1 niŋ. Bolle Baabuileŋ ndeŋ le chɔm teleŋ Sɔlɔmɔŋ kandu wallo le chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo Chulusalɛm ndo. Le dimi aa: “Fula Isɔluɛiya fula o chɛleŋ niŋ Ichipi wo, a chii wɔsilaŋ kɛmɔɔ le hiɔɔlu a bɛlɛ ŋɔmaa [wɔsila kpeekpeilaŋ, 479] mi Sɔlɔmɔŋ kandu chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo. Wɔsi Masaa Sɔlɔmɔŋ o chiŋa wɔsilaŋ la hiɔɔlu o masaleŋ choo Isɔluɛi yo, paŋgii ndii nduɛi o wɔsi koŋ niŋ, paŋgii Sivive, o paŋgii keŋ niŋ Masaa Sɔlɔmɔŋ o kandu taŋgullo hoo ni.”
Baabuiyo chɔm maa a wɔsii 1034 tuupa mi Chiisu vialuŋ Sɔlɔmɔŋ chiŋa wɔsilaŋ la hiɔɔlu o masaleŋ choo ni. Te a chɔm wɔsilaŋ kɛmɔɔ le hiɔɔlu a bele ŋɔmmɛu a la ŋɔma hiɔɔlu (479) pɛ, a cho saalɔŋ maa a wɔsi 1513 Isɔluɛiya fula o chɛleŋ niŋ Ichipi ni.
NAANDƆƆ 22-28
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 7
“Yɛɛ Suŋgbuma Miɔɔŋ Ndaŋ Ma Pɛɛku yɛ Naa?”
w13-E 12/1 13 ¶3
‘La Wa Niŋ Bulɔŋsiiyoŋ Touwɔɔ o Pemboŋ Choo’
Mi Sɔlɔmɔŋ soliŋ bulɔŋsiiyoŋ kpeku tau le chiɛi Mɛlɛka o taŋgul Chulusalɛmndo nɛŋioo. Ŋ bɔɔbɔɔ, finya ndɔ Deeve o ba o sɔla muŋ niŋ. A teleŋ Deeve yem waŋnda Siiliaa wo o sɔla bulɔŋsiiyoŋ muŋ tau tau ni. (Koloniko Tasoo 18:6-8) A bulɔŋsiiyoŋ nda toosiaa hɛŋgɛi bɛndu wanaa soliaa lasalaa ndoo soliŋ kpeku le peloŋ pulɔɔ wo ni. Hɛŋgɔɔ hoo ndoo yiŋgila tau tau. Mɛŋndaŋ kalɔŋndaŋ waalaŋ tɔ a la ŋɔmmɛu, a kɛmɔɔ le ŋuɛɛnu (17,500) (ɔɔ litɛilaŋ 66,000) ndoo chua ni. Lusul ndɔɔ ndoo wa le Paŋndaŋ waalaŋ la ŋɔmpum (6000). (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 7:23-26, 44-46) Ma toosiaa vɛlɛ suŋgbuaŋ ma miɔɔŋ, ma kɛsi maŋ o toŋgo wa le luɛiyɔɔ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋndo. Suŋgbuaŋ maŋ ma wa helɔɔ le nɛiyo 22 (ɔɔ mitɛɛlaŋ 8). Okoŋ ma toosiaa nyɛla tiilaŋndaŋ maa la mɔsil, ma handu laŋ o suŋgbuaŋ maŋ bolleŋ. O kɛ kɛ wa helɔɔ le nɛiyo le ŋɔmmɛu a tɛndaa tɛɛŋ (ɔɔ mitɛɛlaŋ la tiɔɔŋ a nyiɛmbɔ). Chelul suŋgbuaŋ maŋ ma wa le iŋchisiilaŋ la yaa. Te o yɔŋ pɛ ma tuu chelul suŋgbuaŋ maŋ o chiɛiyo, o wa le sɛŋtimitɛilaŋ la ŋɔmmɛu a tɛndaa tɛɛŋ. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 7:15, 16; Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 4:17) I cho suɛi kɔndɔfili te a yiyaŋ pɛ a mɛɛ kpɛ ndaa soliŋ bulɔŋsiiyoŋ kpeku yɛ, le nyɔɔŋ muŋ kinɛi toosiaa.
it-1-E 348
Bowaa, II
Mɛɛ nda toosiaa suŋgbuma miɔɔŋ ndaŋ maŋ, ma kɛsi le pilɛ ba luaŋndo le luɛiyɔɔ o chiɛi tɔɔma bɛndu Sɔlɔmɔŋ ndoo taŋgullo lachi. Leŋ ndaa veelu ni aa Bowaa. Ndu sim ni, “O Cho Wana Kpaaya Bɛndu.” Nduyɛ ma kɛsi vɛlɛ suŋgbuleŋ lepilɛ leŋ ba touwo le luɛiyɔɔ o chiɛi Mɛlɛkaa koŋ niŋ. Okoŋ ma ke leŋ diolaŋ aa Chachiŋ. Ndu sim ni, ‘[Maa Chɛhowa] Toosiaa.’ Te o yɔŋ pɛ ma dɔu diomnda tiɔɔŋndaŋ ndaŋ diompilɛ, okoŋ ma kandu diomndaŋ veeloo a nyɛ Chachiŋ sim ndo, o cho wa, ‘Maa [Chɛhowa] toosiaa [chiɛi ndɔɔ] le mɛɛ o cho wana kpaaya bɛndu yɛ fɔ.’—1Ma 7:15-21; tofa CAPITAL.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
it-1-E 263
Pulɔŋndo
Wanaa cho Chɛhowa piɛiyo o nɛi walaŋ ndo choo wa nɔ ma wa a diandaa o dialloŋ niŋ. Ŋ cha hei kpendekele o kɛɛsiaa wa a tɛndii Isɔluɛiya ndaa taŋgullo, vɛlɛ a chiɛi Mɛlɛkaa, o Sɔlɔmɔŋ ndoo mɛɛlu taŋgullo okɔɔ. O paale ndaa hɛli Elɔŋ nda puaa nduaa le waa wanaa soliaa salaa leŋ choo, ma puluŋ fɛlɛŋ tuupa ma wounuŋ domala wanaa soliaa salaa nɔ ma wounuŋ ndaŋ. (Ɛs 29:4-9; 40:12-15; Lɛvi 8:6, 7) Hɛŋgɛi bɛndu ichiliŋ ndaa toosiaa a bulɔŋsiiye, ma kɛsi ndu o lau tɛndii Mɛlɛkaa wo, wanaa soliaa lasalaa ndaa soliŋ kpeku niŋ le balaŋ a peloŋ pulɔɔ. Kɛ mɛɛ Sɔlɔmɔŋ taŋgul chiɛi Mɛlɛkaa, hɛŋgɛi mamɛŋ bɛndu nda toosiaa a bulɔŋsiiyoŋ mbo wa o chiɛi Mɛlɛkaa koŋ ndo, wanaa soliaa lasalaa ndaa soliŋ niŋ kpeku ni le balaŋ a peloŋ pulɔɔ. (Ɛs 30:18-21; 40:30-32; 2Ko 4:2-6) Mi masa wanaa soliaa lasalaa ndoo puluŋ lediiŋ o Paale Malaa le Hakileŋ choo. (Lɛvi 16:4, 23, 24) Wanaa ndaa kua a chuiŋndo o pollo niŋ Asasɛɛ wa, wana ndoo soli visiaa sala luamaa wo ni, vɛlɛ a wana ndoo soli nau siaŋaa salaa wo, nda kpou ndaa nɔ fɛŋ ma puluŋ, okoŋ ma tɔɔ nyɛla ndalaŋ tuupa mi ndaa miiŋgu o dɔɔŋgɔɔ niŋ.—Lɛvi 16:26-28; Nɔ 19:2-10.
NAANDƆƆ 29–TAPIOO 4
NYƐM TƆƆMAŊ O DIOM MƐLƐKAA NIŊ | MASAA BƐNDUAA TASIAA 8
“Piɛile Tusiaŋ Sɔlɔmɔŋ Piɛi a Kɔllo Kpou Leŋ”
w09-E 11/15 9 ¶9-10
Wa Baabuiyo Pɛɛkoo le Ma Tosa Hiouwɔɔ Lachioo o Piɛile Numndeŋ Niŋ
9 Le mi Mɛlɛka tuei piɛile naaleŋ, mɛɛ mi le chɛŋ naa o kɔllo niŋ di. Piɛile Sɔlɔmɔŋ ndoo yɔŋgu a kɔllo kpou leŋ le cho o Masaa Bɛnduaa Tasiaa 8 niŋ. Mbo piɛi Isɔluɛiya kpou o hɔl Chulusalɛm a teleŋ nda wa chiɛi Mɛlɛkaa kumbioo wo a wɔsi 1026 tuupa mi Chiisu vialuŋ. Mɛɛ nda luei kɔfu kpemaa o Fondaŋ Ndoo Hiou Diondɔɔ Kpou Wo niŋ, mi Chɛhowa tosa mi yumbu yumboo kumbu chiɛi Mɛlɛkaa kpu. Okoŋ mi Sɔlɔmɔŋ saŋgala ndu.
10 Pɛɛku a piɛile Sɔlɔmɔŋndeŋ okɔɔ, okoŋ ma kɛsiŋ nyɛ o dimi wo o kɔl. Mi Sɔlɔmɔŋ chɔm kpendekele maa Chɛhowa kinɛi sina nyɛ cho wanachioo o kɔl lo ni. (1 Masaa. 8:38, 39) Mbo chɔm vɛlɛ maa tiindaŋndo cho le wana tosa yɔŋ wɔɔŋndo, nduyɛ ‘mbo muliŋ o Mɛlɛka lo a kɔllo kpou wo.’ Te yaamɔɔnɔɔ ndoo chiŋalaŋ Isɔluɛiya pɛ, Chɛhowa wa piɛile ndaleŋ tueiyɔɔ te ndaa dɔu pɛ tiindaŋ ndaa o ndu niŋ a kɔl ndaa kpou. (1 Masaa. 8:48, 58, 61) A tonya, piɛile numndeŋ le nɔ mi le chɛŋ o kɔllo niŋ di.
w99-E 1/15 17 ¶7-8
Heelu Balaŋ Choo Choo o Piɛileŋ Niŋ
7 O yɔŋ aa le waŋnda ɔɔ le naapila naŋ cho piɛileŋ niŋ, sawa mandaa naŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl lo cho ni maa, ŋ nɔ miŋ chɔm kaa tusiaŋndo o piɛile naaleŋ niŋ. (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 7:13, 14) Mi Sɔlɔmɔŋ chɔm kaa tusiaŋndo mɛɛ o wa piɛileŋ waŋnda o hɔl Chulusalɛm a teleŋ nda wa chiɛi Chɛhowaa kumbioo wo. Nduyɛ hei yɔŋnuŋ mɛɛ Sɔlɔmɔŋ chii ndɔɔ chiɛi tɔɔma bɛndu ndoo naŋ mbo hiou chiɛilaŋ kpou o chieeŋndo choo wo taŋgul. A tonya, mbo piɛi a kɔl tusiaŋndo aa: “Kɛ num Mɛlɛka, [choo choo] bɛɛ kpou, o cho letuu le ma sul loŋ te. Ɔɔ niŋ chiɛi ya I taŋgul hoo le numndo, vɛɛnɛ ŋ looku yɛ ma sul leniŋ, ma wa Waŋnda chieeya tɛɛŋ o chieeŋndo hoo niŋ?”—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 8:27.
8 Maa Sɔlɔmɔŋ, naa bɛɛ nɔ miŋ chɔm kaa tusiaŋndo te ŋ wa pɛ piɛileŋ le waŋnda. Ŋ nɔ miŋ chɔm o piɛile naaleŋ niŋ maa ŋ sandu miŋ hiau acheleŋnda le. Kɛ ŋ tiuba miŋ chɔm maa ŋ nɔ kaa tusiaŋndo te ŋ wa pɛ piɛileŋ, sanaa a mɛɛ naŋ cho wa suɛi yɛ. Piɛile tusiaŋ ndeŋ le nɔ mi le nɔ diomnda bɛŋndaŋ, ɔɔ sɔɔŋ mamaŋ leniŋ te. Mi sɔɔŋ muŋ tosa mi waŋnda muli naa hɔlla kɔɔli, kɛ a hendu kɔllo o Wana naŋ cho suɛi o ndu lo wo choo le. (Maatiu 6:5) Ŋ tiuba miŋ chɔm vɛlɛ kaa tusiaŋndo o piɛile naaleŋ niŋ a nyɛ naŋ dimi wo. Te ŋ chɔm pɛ kaa tusiaŋndo o piɛile naaleŋ niŋ, ŋ cho wa chɔmndo maa Mɛlɛka nɔ mbo tosa sɔɔŋ a mɛɛ naŋ yeema yɛ le. Kɛ ŋ cho Chɛhowa nyɔɔlu le mbo tosa sɔɔŋ a mɛɛ ŋ chɛlaŋ a hɛnaŋ ndɔɔ yɛ. Mi wana soliaa ŋchondu pilɛ chɔm hei kpendekele mɛɛ o wa Chɛhowa nyɔɔloo aa: “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, yandii chiindiaa naa. Mɛlɛka Yaawɛɛ, tosa mi ŋ yem”—Sam 118:25; Luku 18:9-14.
Nyɛm Tɔɔmaŋ Mɛlɛkaŋ
it-1-E 1060 ¶4
Choo Choo
Mi Sɔlɔmɔŋ, wana ndoo taŋgul chiɛi Mɛlɛkaa Chulusalɛmndo dimi aa: “[Choo choo bɛɛ kpou, o cho letuu” le mi Mɛlɛka sul loŋ te. (1Ma 8:27) Chɛhowa toosiaa choo choo ni, kɛ foofo o nɔ wo cho filioŋ mbo hiau choo choo, nduyɛ “diola ndɔlaŋ la cho la bɛndu mi la hiau ladio o ladio o chieeŋndo niŋ. Nduyɛ naŋɔɔ ndɔɔ bɛndoo cho o tiuwaa o chieeŋndo niŋ, a [choo choo] kpou.” (Sam 148:13) I cho bɔɔ tɛtɛlɛ le mi Chɛhowa tuu choo choo mɛɛ mɛɛ waŋndo soliŋ nuaa suei nduɛi bɛnduei a i pɔmbuɛi kpeku le nyɔɔ tuuwo yɛ. (Ai 40:12) Nyɛ Sɔlɔmɔŋ dimi hoo wo chɔm nuaa maa Chɛhowa nɔ fondaŋ achal te le. Nduyɛ o sim vɛlɛ nuaa maa Chɛhowa cho ba o ba fee ɔɔ o nyɛ o nyɛ niŋ te. Kɛ ŋ tiuba miŋ che nyɛ hei sim ndo o nyɛ Sɔlɔmɔŋ dimi a Chɛhowa okɔɔ wo niŋ. Mbo dimi maa mbo tuei ‘naa o cho ichali [choo choo] wa.’ Koŋ cho ni maa o cho ichali choo choo o inyinaya.—1Ma 8:30, 39.