Octobre

Ya ke kwandi mpasi na nge na kutumama? Nge ke ve nge mosi. Mfumu Davidi sambilaka: ‘Vumbula na kati ya munu luzolo ya kutumama na nge.’ (Nku. 51:12) Yandi vandá zolá Yehova. Kasi, bantangu ya nkaka kutumama vandá mpasi na yandi. Ya ke kuminá mpe beto. Samu na yinki? Ya ntete, kuzola ve kutumama ke kifu yina beto butamá na yawu. Ya zole, Satana ke sosá kunata beto ntangu nyonso na kutumama ve mutindu yandi. (2 Ko. 11:3) Ya tatu, beto ke na yinza yina bantu zola ve kutumama. Biblia ke zonzilá mpe ‘mpeve yina ke na kusala ntangu yayi na kati ya bayina ke mangaka Nzambi.’ (Ef. 2:2) Na yawu, samu beto tumama, beto me lunga ve kaka kunwana na nzutu ya beto ya masumu, kasi mpe na Satana mpe yinza yayi. Beto me lunga kusala bangolo mingi samu na kutumama na Yehova mpe na bantu yina ke na lutumu na zulu ya beto. w23.10 6 §1

Wapi kileso beto lenda benda na kimangu yina Yesu salá ntangu yandi balulá maza na vinu? Kimangu yayi ke longá beto ti Yesu vandá muntu ya kukuluka. Yesu salá ve matalana na kimangu yina yandi salaka. Na bamambu nyonso yina yandi salá, Yesu salá ata fioti ve matalana. Kasi bambala mingi, na kukuluka nyonso, yandi vandá pesá nkembo na Tata ya yandi samu na bamambu nyonso yina yandi vandá salaka. (Yoa. 5:19, 30; 8:28) Kana ntangu nyonso beto vanda ya kukuluka mutindu Yesu, beto ke sala ve matalana na bamambu yina beto ke lungisaka. Beto sala matalana samu na bweso yina beto ke na yawu ya kusadila Nzambi ya kulutila kitoko. (Yer. 9:23, 24) Beto pesa yandi nkembo yina yandi me lunga kuzwa, samu ti ya ke ve na kima ya mbote yina beto lenda lungisa kana Yehova sadisa ve beto? (1 Ko. 1:26-31) Kana beto ke ya kukuluka, beto ke sala ve matalana na bamambu yina beto ke salá samu na bampangi. Beto ke vanda na kilengi na kuzaba ti Yehova ke talá mpe ke sepelá na yina beto ke salaka. (Fwanisa yawu na Matayi 6:2-4; Ebr. 13:16) Ntembe ve, beto ke sepelisá Yehova ntangu beto ke vandá ya kukuluka mutindu Yesu.—1 Pi. 5:6. w23.04 4 § 9; 5 §11-12

Yehova natá ntumwa Polo na kuzonza na Bakristo na kutala ve kaka bansatu ya bawu. Wa’ faso beto lenda sadila dilongi yayi na balukutakanu? Beto me bonga kuzimbana ve ti bampangi mpe ke na nsatu ya kupesa bamvutu. Kanisa na kifwani yayi. Kana nge ke na salá masolo na bandiku ya nge, nge ke sosa kaka ba kuwa nge, mpe nge ke pesa ve bawu bweso ya kuzonza? Ni yawu ve nge ke sala. Mutindu mosi mpe, ntangu beto ke vandá na balukutakanu, beto ke vandá na nsatu bampangi mingi pesa bamvutu. Na yawu kubika bampangi kupesa bamvutu ke mosi ya bafaso ya kukindisa bawu. (1 Ko. 10:24) Kupesá bamvutu ya nkufi samu bampangi mpe kuzwa bweso ya kupesa bamvutu. Ata ntangu nge ke pesá mvutu ya nkufi, kutulá ve bamambu mingi na kati. Kana nge zonzila bamambu nyonso yina ke na paragrafe, yinki dyaka bampangi ke bwela? w23.04 22-23 §11-13

Beto me lunga kuzimbana ve yinki me lutila mfunu mpe kubika ve kusadisa bampangi, mingi-mingi na kisalu ya kusamuna. Ya ke mfunu beto zaba kumesana na kisalu ya beto ya kusamuna. Beto ke samuná na bantu yina ke na makanisi ya mutindu na mutindu na yina me tadila Nzambi, mpe yina katuká ve kisika mosi. Ntumwa Polo zabá kumesana. Beto mpe lenda longoka na kifwani ya yandi. Yesu tulá Polo mutindu ‘ntumwa ya makanda.’ (Rom. 11:13) Na yawu, Polo samuná na bazwife, bagreke, bantu ya mayela, bantu ya bwala mpe bamfumu ya yinza. Yandi vandá sosa kusimba bantima ya bantu ya mutindu nyonso. Na yawu, Polo kumá “mambu nyonso yina me fwanana na bantu nyonso.” (1 Ko. 9:19-22) Yandi vandá kanisá mbote-mbote na bantu ya mutindu na mutindu yina yandi zolá samuna. Ya sadisak’ yandi na kuzaba kumesana mpe kuzaba kuzonza na muntu ni muntu samu na kusimba ntima ya yandi. Beto mpe lenda bongisa kisalu ya beto ya kusamuna, kana beto zaba kumesana mpe beto ndima kusoba faso ya beto ya kusamuna samu na kusadisa bantu ya mutindu na mutindu. w23.07 23 §11-12

Kuvanda na lembami ke ve kuvanda yuma, kasi ya ke ngolo. Ntangu beto ke kutaná na bamambu yina ke meká beto, kuvanda na lembami ke kuvanda na ngolo. Lembami ke kifu mosi ya ‘mbuma ya mpeve ya santu.’ (Gal. 5:22, 23) Na ndinga ya Greke, ba vandá sadila “lembami” samu na kuzonzila mpunda (cheval) yina ba me longá kutumama na bantu. Kasi, ya zola zonza ve ti yandi ke dyaka ve na ngolo. Ata ti kibulu yango me kuma ya kulembama, yandi ke kaka na ngolo ya yandi. Kasi beto, wa’ faso beto lenda kulisa lembami mpe kuvanda kaka na ngolo ya beto? Beto ke lenda ve kusala yawu na bangolo ya beto mosi. Na yawu, beto ke na nsatu ya kusambila mpe kulomba na Nzambi yandi pesa beto mpeve ya santu yina ke sadisa beto na kukulisa kifu yayi ya mbote. Ya ke na bantu mingi yina longoká kuvanda na lembami. Na kifwani, bampangi mingi lakisá kifu yayi ntangu ba vandá sombola bawu. Ni yawu sadisá bantu ya nkaka na kusoba makanisi ya bawu na yina me tadila Bambangi ya Yehova mpe kutala bawu na faso ya mbote.—2 Tim. 2:24, 25. w23.09 15 §3

Na kimona-meso, ntumwa Yoane talá bakuluntu 24 yina vandá na mazulu mpe ba vandá kembila Yehova. Ba vandá zonza ti Nzambi me lunga kuzwa “nkembo, masiika, mpe lulendo.” (Luz. 4:10, 11) Ya ke mpe na bamambu mingi yina ke natá bambazi na kupesa nkembo mpe masiika na Yehova. Ba ke vandá na yandi na mazulu mpe ba zaba yandi mbote-mbote. Ba ke talá bifu ya Yehova na bamambu nyonso yina yandi ke salaka. Ntangu ba ke talá yina yandi ke salá, ya ke natá bawu na kukembila yandi. (Yobi 38:4-7) Beto mpe me bonga kukembila Yehova na balusambu ya beto. Beto lenda zonzila yandi samu na yinki beto ke zolak’ yandi. Ntangu nge ke tangá Biblia mpe ke longokak’ yawu, sosa kutala bifu ya Yehova yina nge ke sepelá na yawu. (Yobi 37:23; Rom. 11:33) Zonzila mpe Yehova yinki bifu ya yandi ke salá nge na ntima. Beto lenda kembila mpe Yehova samu na bamambu yina yandi ke salá samu na beto mpe samu na bampangi ya beto ya yinza nyonso.—1 Sa. 2:1, 2. w23.05 3-4 §6-7

Na 1919, dikanda ya Nzambi katuká na lutumu ya Babilone ya nene. Na mvula yayi, “kisadi ya kukwikama mpe ya mayela” bandá kisalu samu na kusadisa bantu ya ntima ya mbote na kubanda kutambula na “Nzila ya Busantu.” (Mat. 24:45-47; Iza. 35:8) Kisalu yina bantu ya nkaka salá na ntama samu na kubongisa nzila, sadisá ba yina bandá kutambula na yawu na kulongoka mingi na yina me tadila bamambu yina Yehova ke lungisa. (Bin. 4:18) Ya sadisá mpe bawu na kubanda kusadila misiku ya Yehova na luzingu ya bawu. Yehova vingilá ve ti na mbala mosi dikanda ya yandi soba faso ya bawu ya kutadila bamambu. Kasi malembe-malembe, yandi sadisá bawu na kukuma bantu yina yandi zolá ti ba kuma. Na mantwala, beto ke vanda na kilengi mingi ntangu beto ke lenda kusepelisa Nzambi ya beto na bamambu nyonso yina beto ke sala. Samu nzila vanda kaka kitoko, ya ke lombá ti ba kipek’ yawu. Banda 1919, kisalu ya kukipe “Nzila ya Busantu” ke kaka na salamá samu na kusadisa bantu mingi na kubasika na Babilone ya nene. w23.05 17 §15; 19 §16

Bampangi ya Kimvuka ya Bantwadisi ke na lakisaka kisalu na bampangi yina ke basadisi na kati ya ba comités ya Kimvuka ya Bantwadisi. Na yawu, basadisi yina, ke na lungisaka bisalu ya nene bubu yayi. Mpe ba ke ya kubongama samu na kusala yawu ntangu bakristo yina ba tulaka mafuta ke vanda dyaka ve. Ntangu muntu ya nsuka na kati ya bakristo yina ba tulaka mafuta ke kwenda na zulu pene-pene na nsuka ya mpasi ya nene, bisadi ya Yehova ke bika ve kusadila yandi na kukwikama nyonso awa na ntoto. Beto me zaba ti na ntangu yina, Gogi ya Magogi, yina ke kuvukana ya makanda, ke nwanisa beto. (Ezk. 38:18-20) Kasi, ba ke nunga ata fioti ve, mpe dikanda ya Yehova ke bika ve kusadila yandi. Yandi mosi ke vuukisa bawu. Na kimona meso, ntumwa Yoane talaka ‘kimvuka ya bantu’ ya mameme ya nkaka ya kristo. Yoane zonzaka ti ‘kimvuka ya nene’ ya bantu yayi, katukaka na ‘mpasi ya nene.’ (Luz. 7:9, 14) Ntembe ve, Yehova ke vuukisa bawu. w24.02 5-6 §13-14

Yinki beto lenda sala samu na kuzwa mpeve ya santu? Beto lenda sambila, kulongoka Biblia mpe kulanda nzila ya kimvuka ya Yehova. Ya ke sadisa beto na kukulisa ‘mbuma yina mpeve ya santu ke pesaka.” (Gal. 5:22, 23) Nzambi ke pesá mpeve ya yandi ya santu na ba yina ke bumbá makanisi mpe ndyatulu ya mbote. Kasi muntu yina ke biká makanisi ya yimbi kula na kati ya yandi mpe ke sadilak’ yawu, Yehova ke pesá dyaka ve yandi mpeve ya yandi ya santu. (1 Tes. 4:7, 8) Samu Nzambi bika ve kupesa beto mpeve ya santu, beto zolá “baka ve bambikululu mutindu mambu ya mpamba.” (1 Tes. 5:20) “Bambikululu” awa zola zonza bansangu yina Yehova pesá beto na nzila ya mpeve ya santu. Na kati ya bansangu yango, ya ke na yina me tadila kilumbu ya Yehova mpe bamambu yina ke na lakisá ti ntangu me bikana kaka fioti. Na yawu, beto me lunga ve kukanisa ti kilumbu ya Yehova ke ntete ntama. Beto zolá lakisa na ndyatulu ya beto ti kilumbu ya Yehova me kuma pene-pene. Beto me lunga kuvanda ya “kukwikama na yandi.”—2 Pi. 3:11, 12. w23.06 12 §13-14

Yinki beto bakristo me lunga kusala, kana beto me kubwa na telefone, tele to appareil ya nkaka na kizizi ya bantu yina ke na vukisá nzutu to yina ke kimpene? Na mbangu-mbangu, beto me fwana kukatula yawu. Mosi ya bamambu yina ke sadisa beto na kusala yawu ni kuzimbana ve ti kindiku ya beto na Yehova ke kima yina me lutila mfunu. Ya ke mpe na bizizi yina ke lakisá ve bantu yina ke na vukisá nzutu to yina ke kimpene, kasi yina lenda pesa muntu nsatu ya kuvukisa nzutu. Samu na yinki kulosa yawu? Samu beto zola ata fioti ve kusala kinsuza na kati ya ntima ya beto. (Mat. 5:28, 29) David, kuluntu mosi yina ke vandá na Thaïlande me zonza: “Mu ke yufulá na munu mosi: ‘Ata ti bizizi yina mu ke na talá ke na lakisá ve bantu yina ke na vukisá nzutu to yina ke kimpene, kasi Yehova ke kwandi na kilengi na yina mu ke na talaka?’ Kukanisa na yawu ke sadisá munu na kusala bamambu na mayela nyonso.” Mosi ya bamambu yina lenda sadisa beto, ni kuvanda na boma ya kusala mambu yina lendá nyongisa Yehova. Boma ya Nzambi ke ‘kubanda ya ndwenga.’ w23.06 23 §12-13

‘Basuku ya beto’ lenda sosa kuzonza bimvuka ya beto. Yehova me pesa beto nsilulu ti yandi ke bika ve kubumba beto na kati ya mpasi ya nene, kana beto tatamana na kusadila yandi na bumosi kintwadi na bampangi ya beto. Na yawu, beto me fwana kusala bangolo mingi bubu yayi samu na kukulisa luzolo ya beto samu na bampangi. Ni yawu lenda vuukisa beto luzingu. ‘Kilumbu ya nene ya Yehova’ ke vanda mpasi mingi samu na bantu nyonso. (Sof. 1:14, 15) Bisadi ya Yehova mpe ke tala mpasi. Kasi, kana beto vanda ya kubongama bubu yayi, beto ke tekita ve na boma mpe beto ke lenda kusadisa bampangi. Beto ke kanga ntima na mantwala ya mambu ni mambu yina beto ke kutana na yawu. Ntangu bampangi ya beto ke vanda na kati ya mpasi, beto ke lakisa bawu ntima ya kyadi mpe ke pesa bawu lubakusu yina ba ke vanda na yawu nsatu. Kana beto longoka kuzola bampangi ya beto bubu yayi, ya ke sadisa beto na kulakisa bawu luzolo na mantwala. Yehova ke pesa beto luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu, kisika beto ke zimbana bampasi ya mutindu nyonso yina beto ke na kutaná na yawu.—Iza. 65:17. w23.07 7 §16-17

Biblia ke zonzilá bantu ya kukwikama mutindu bantu yina ke na ngolo. Kasi bantangu ya nkaka, bawu mpe vandá tala ti ba ke ve na ngolo. Na kifwani, kilumbu mosi mfumu Davidi talá ti yandi vandá na ‘ngolo mutindu mongo.’ Kasi bilumbu ya nkaka, yandi “kumaka kutekita” na boma. (Nku. 30:7) Samsoni vandá na ngolo ya ngitukulu yina mpeve ya Nzambi vandá pesa yandi. Kasi, kana ngolo ya Nzambi ve, Samsoni ndimá ti ‘yandi ke lemba mpe yandi ke kuma mutindu bantu nyonso ya nkaka.’ (Baz. 14:5, 6; 16:17) Ni Yehova vandá pesa bisadi ya yandi ngolo. Ntumwa Polo ndimá mpe ti yandi vandá na nsatu Yehova pesa yandi ngolo. (2 Ko. 12:9, 10) Yandi kutaná na mambu ya mavimpi. (Gal. 4:13, 14) Bantangu ya nkaka, ya vandá mpe mpasi na yandi na kusala bamambu ya mbote. (Rom. 7:18, 19) Mpe bantangu ya nkaka, yandi vandá na boma na mambu yina lendá kumina yandi. (2 Ko. 1:8, 9) Kasi, ntangu Polo vandá ve na ngolo, ni na ntangu yina yandi vandá na ngolo. Wa’ faso? Yehova vandá pesak’ yandi ngolo yina yandi vandá na yawu nsatu samu na kukanga ntima. w23.10 12 §1-2

Kana bantangu ya nkaka beto ke nwanaka na makanisi ya mutindu yayi, beto zimbana ve ti Yehova yandi mosi bendaka beto na sika ya yandi. (Yoa. 6:44) Yandi ke talaka bifu ya mbote yina ke na beto ata ti beto mosi ke talaka ve yawu. Yandi zaba mbote-mbote ntima ya beto. (2 Ns. 6:30) Na yawu beto me bonga ve kuvanda na bantembe ntangu yandi ke zonzaka na beto ti beto ke ntalu na meso ya yandi. (1 Yoa. 3:19, 20) Tekila ba longoka matsyeleka, mingi na kati ya beto salaka bamambu ya yimbi yina ke nyongisaka bawu tii bubu yayi. (1 Pi. 4:3) Zaba ti ata bampangi yina ke ya kukangama na Yehova kubanda bamvula ke nwanaka na nzutu ya bawu ya masumu. Ya ke kuminaka kwandi nge na kukanisa ti Yehova lenda lemvokila nge ve? Kana ni yawu, nge ke ve nge mosi. Bisadi mingi ya Yehova ke nwanaka na makanisi ya mutindu yayi. Na kifwani, ntumwa Polo vanda talaka ti yandi ke kaka muntu mpamba, ntangu yandi vanda kanisaka na masumu ya yandi. (Rom. 7:24) Ya tsyeleka, Polo balulaka ntima mpe yandi kuzwaka mbotokolo. Kasi yandi vanda tadilaka yandi mosi mutindu “muntu ya kulutila fioti na kati ya bantumwa” mpe muntu yina me “lutila” bantu nyonso na masumu.—1 Ko. 15:9; 1 Tim. 1:15. w24.03 27 §5-6

Mukanu ya yimbi yina Yehoashi baká ke na longá beto kileso mosi ya mfunu. Beto me lunga kusala kindiku na bantu yina ke nata beto na kusala bamambu ya mbote, yina ke zolá Yehova mpe yina ke zolá kaka kusepelisa ntima ya yandi. Beto me lunga ve kusala kaka kindiku na bantu yina ke na bamvula mosi na beto. Kuzimbana ve ti Yehoashi vandá ntete ntwenya ntangu yandi vandá ndiku ya Yehoyada yina vandá kuluntu ya yandi ya bamvula mingi. Na yina me tadila bandiku ya nge, nge lenda yufula: ‘Bandiku ya munu ke sadisá kwandi munu na kuvanda na kiminu ya ngolo na Yehova? Ba ke salá kwandi nyonso samu na kutumama na Yehova mpe ba ke kindisá kwandi munu na kutumama na Yehova mutindu bawu? Ba ke sololá kwandi na bamambu yina me tadila Yehova mpe yina ba ke longoká na Biblia? Ba ke pesá kwandi munu malongi ntangu mu ke vandá na nsatu ya yawu?’ (Bin. 27:5, 6, 17) Ya ke na talaná pwelele ti kana bandiku ya nge ke zolá ve Yehova, nge ke ve na nsatu ya bawu. Kasi, kana nge ke na bandiku yina ke zolá Yehova, kangama na bawu mpe ya ke vanda mbote samu na nge.—Bin. 13:20. w23.09 9-10 §6-7

Alafa ke kisoni ya ntete na alafabe ya ndinga ya Greke mpe Omega ke kisoni ya nsuka. Ntangu Yehova ke sadilá “Alafa mpe Omega,” ya ke lakisá ti ntangu yandi ke bandá kusala mambu, yandi ke natak’ yawu ti na nsuka. Na manima ya kuyidika Adami na Eva, Yehova zonzilá bawu: “Beno buta mingi mpe beno kuma mingi, beno fulusa ntoto mpe beno yala yawu.”’ (Kub. 1:28) Mbala ya ntete yina yandi zonzilá dikanisi ya yandi, ya vandá mutindu Yehova zonzaka: “Alafa.” Ntangu zolá kuma yina bantu ya kulunga, bana ya Adami na Eva yina zolá tumama na yandi, zolá fulusa ntoto mpe zolá kumisa yawu paradiso. Ntangu dikanisi ya yandi ke lungana, ya ke vanda mutindu yandi me zonza “Omega.” Ntangu Yehova manisá kuyidika ‘zulu, ntoto, mpe bima nyonso yina kele na kati ya yawu,’ yandi zonzá mambu mosi samu na kulakisa ti ya tsyeleka dikanisi ya yandi ke lungana. Yehova zonzá ti kilumbu ya 7 ke vanda kilumbu ya santu samu na yandi. Ya zola zonza ti, na nsuka ya kilumbu ya 7, mambu nyonso yina Yehova zonzá na yina me tadila dikanisi ya yandi samu na bantu mpe ntoto ke lungana.—Kub. 2:1-3. w23.11 5 §13-14

Kukatuka na Babilone samu na kuvutuka na Izraele zolá baka bawu bangonda pene-pene na 4. Kasi Yehova pesá bawu nsilulu ti yandi ke katula masakuba nyonso mpe ke bongisa nzila samu na bawu. Samu na Bazwife yina vandá ya kukangama na Yehova, kuvutuka na Izraele zolá natina bawu bambote kulutila bima yina ba zolá bika. Lusakumunu ya kulutila nene yina ba zolá kuzwa vandá tadila lusambu ya Yehova. Na Babilone, ya vandá na batempelo kuluta 50. Kasi ata mosi ya yawu vandá ya Yehova. Nyonso vandá ya banzambi ya luvunu. Bantu ya Izraele vandá na ata kisika samu na kuyoka minkayulu mutindu Misiku ya Moyize vandá lomba bawu, mpe kisalu ya banganga-nzambi vandá salama ve. Dyaka, bwala yayi vandá na bantu mingi yina vandá sambilá banzambi ya luvunu mpe ba vandá zitisá ve Yehova mpe misiku ya yandi. Na yawu, Bazwife mingi yina vandá zolá Yehova vandá na nsatu ya kuvutuka na Izraele, kisika yina ba lendá sambila Yehova na mutindu yina yandi ke zolaka. w23.05 14-15 §3-4

Beto ke na nsatu ya lubakusu ya mpeve ya santu samu beto bika ve na kudyatila “mutindu bantu yina ke na kuzinga na nsemo.” Samu na yinki? Samu ti ya tsyeleka, na yinza yayi ya mvindu, ya ke mpasi na kubikana na bunkete. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) Mpeve ya santu lenda sadisa beto na kukuma ve mutindu bantu ya yinza yina ke talaka ve bamambu mutindu Yehova. Ya lenda sadisa mpe beto na kusala “konso mutindu ya bumbote [mpe] ludedemo.” (Ef. 5:9) Mosi ya bafaso ya kuzwa mpeve ya santu, ni kusambila samu na yawu. Yesu zonzaka ti Yehova ke “kupesa mpeve ya [santu] na bayina ke lombaka yandi yawu.” (Luke 11:13) Dyaka, ntangu beto ke kembilaka Yehova kintwadi na bampangi na balukutakanu, beto ke kuzwaka mpe mpeve ya santu. (Ef. 5:19, 20) Ngolo yina mpeve ya santu ke pesa beto ke sadisa beto na kunata luzingu yina ke sepelisaka Nzambi. w24.03 23-24 §13-15

Kana nge ke na nsatu ya kukulisa dyaka kifu ya kuvanda na ntima ya yinda, sambila. Ntima ya yinda ke kitini ya mbuma yina mpeve ya santu ke butaka. (Gal. 5:22, 23) Na yawu, beto lenda lomba na Yehova na lusambu, yandi pesa beto mpeve ya santu samu ya sadisa beto na kukulisa kifu yayi. Kana beto me kutana na mambu yina ke na meká kiminu ya beto, beto “lomba” mpeve ya santu sadisa beto na kuvanda na ntima ya yinda. (Luke 11:13) Beto lenda lomba mpe na Yehova na kusadisa beto na kutala mambu mutindu yandi. Na manima ya lusambu, beto me bonga kusala bangolo samu na kuvanda na ntima ya yinda konso kilumbu. Kana beto sambila mingi mpe beto sala bangolo samu na kuvanda na ntima ya yinda, ntima ya yinda ke kuma kifu yina ke vanda na kati ya beto. Kuyindula na bifwani ya Biblia ke sadisa mpe beto. Biblia ke na bifwani ya bantu mingi yina vandá na ntima ya yinda. Ntangu beto ke kanisá mbote-mbote na bifwani ya bawu, beto lenda longoka mingi na faso yina ba lakisá ntima ya yinda. w23.08 22 §10-11

Yesu zonzá na ntumwa Piere ti Yehova ke kipe yandi. Ntangu yandi vumbuká na lufwa, Yesu salá kimangu samu na kusadisa Piere na bantumwa ya nkaka na kuzwa bambisi. (Yoa. 21:4-6) Kimangu yayi kwizá lakisa na Piere ti ya ke ve mpasi na Yehova na kupesa yandi bima yina yandi vandá na yawu nsatu. Ya lenda vanda ti ya bambulak’ yandi moyo ntangu Yesu zonzá ti Yehova lenda pesa ba yina ke “sosa ntete Kimfumu” bima yina ba ke na yawu nsatu. (Mat. 6:33) Nyonso yayi sadisá Piere na kutula kisalu ya kusamuna na kisika ya ntete, kasi ve kisalu ya yandi ya kuloba bambisi. Na kilumbu ya Pantekote ya mvula 33 N.B., na bukindi nyonso, Piere samuná mpe sadisá bantu pene-pene na 3 000 na kundima nsangu ya mbote. (Bis. 2:14, 37-41) Na manima, yandi sadisá bantu ya Samaria mpe ba yina vandá ve bazwife na kulongoka kuzaba mpe kulanda Kristo. (Bis. 8:14-17; 10:44-48) Yehova sadilá mpe yandi na kunata bantu ya mutindu na mutindu na kimvuka. w23.09 20 §1; 23 §11

Bamvula zole na manima ya ntangu yina bantu ya Babilone mwangisá bwala ya Yeruzalemi, Mfumu Nebukadenezare talá kiteki mosi ya nene na ndosi. Ndosi yango vandá kwamisa yandi. Yandi zonzá ti kana bantu ya mayela, na Danyele mpe na kati, zonzila ve yandi yinki ndosi yango kele mpe yinki ya zola zonza, yandi ke kufwa bawu nyonso. (Dan. 2:3-5) Samu bantu mingi zolá kufwa, Danyele salá kima na mbangu. Yandi ʻkwendaka mpe lombaka na mfumu na kupesa yandi ntangu samu yandi bangula ndosi yina mfumu salaka.ʼ (Dan. 2:16) Biblia ke zonzá ve ti, na ntama Danyele vandá bangula bandosi. Na yawu, ya lombá ti yandi vanda na bukindi mpe kiminu. Yandi lombá mpe na bampangi ya yandi “na ʻkusambila Nzambi ya mazulu samu yandi kuwa bawu mawa na dyambu yina me tadila kinsweki yayi.ʼ (Dan. 2:18) Yehova pesá mvutu na balusambu ya bawu. Na lubakusu ya Yehova, Danyele lendá kubangula ndosi ya mfumu Nebukadenezare. Mpe ya salá ti, Danyele na bandiku ya yandi kufwa ve. w23.08 3 §4

Bambote ya kuvanda na ntima ya yinda. Kuvanda na ntima ya yinda ke sala ti beto vanda na kilengi mpe kizunu. Ya lenda sala ti beto bongisa mavimpi ya beto mpe beto bongisa makanisi ya beto. Ntangu beto ke lakisá ntima ya yinda na bampangi, kindiku ya beto na bawu ke kumá ngolo mpe kimvuka ke vandá na bumosi. Kana muntu me sombola beto, ntima ya yinda ke sadisa beto na kudasuka ve na mbangu mpe na kusala ve yina lenda nata kaka na mambu ya yimbi. (Nku. 37:8, nyp.; Bin. 14:29) Ya kulutila mfunu, beto ke landa kifwani ya Tata ya beto Yehova mpe beto ke vanda pene-pene na yandi. Ntima ya yinda ke kifu mosi yina lenda natina beto nyonso bambote. Ntangu ya nkaka, ya lenda talana mpasi na kuvanda na ntima ya yinda. Kasi, Yehova lenda sadisa beto na kubika ve kukulisa yawu. Mpe ntangu beto ke na vingilá yinza ya malu-malu, beto lenda vanda na kundima ti ‘meso ya Yehova ke talaka bantu yina ke waka yandi boma, bantu yina ke vingilaka luzolo ya yandi ya kukwikama.’ (Nku. 33:18) Bika ti beto nyonso tatamana na kusala bangolo samu na kuvanda na ntima ya yinda. w23.08 22 §7; 25 §16-17

Muntu yayi Zaki ke na zonzilá lenda tala ti yandi ke na kiminu. Kasi, bamambu yina yandi ke na salá ke na lakisá kwandi yawu? (Zaki 2:1-5, 9) Zaki zonzilá dyaka na muntu yina me tala ‘mpangi yina kele ve na lele ya kulwata to ke ve na madya,’ kasi me pesa ve yandi lubakusu yina yandi ke na yawu nsatu. Ata yandi lenda zonza ti yandi ke na kiminu, ndyatulu ya yandi ke ve na lakisak’ yawu. (Zaki 2:14-16) Zaki zonzilá Rahabi mutindu muntu yina lakisá kiminu na bisalu ya yandi. (Zaki 2:25, 26) Yandi kuwá bamambu na yina me tadila Yehova mpe yandi vandá na kundima ti Yehova ke na bantu ya Izraele. (Yos. 2:9-11) Yandi lakisá kiminu ya yandi na bisalu yina yandi salaka. Yandi bumbá bantu yina kwizá kuzwa na mansweki bansangu ya bwala yina yandi vandá, samu ti ba zolá kufwa bawu. Ata ti yandi vandá ve muntu ya Izraele, mpe ti yandi vandá muntu ya masumu, ba bokilak’ yandi muntu ya lunungu kaka faso Abrahami. Kifwani ya yandi ke na lakisá mfunu ya kuvanda na kiminu yina ke talaná na bisalu. w23.12 5-6 §12-13

Beto me lunga kuzaba ve matsyeleka ya Biblia kaka na zulu-zulu. Mpeve ya santu lenda sadisa beto na kuzola kulongoka “ata mabanza ya Nzambi yina kele ya kubumbama ntama.” (1 Ko. 2:9, 10) Yinki nge lenda fyongonina na Biblia samu na kukuma dyaka pene-pene na Yehova? Na kifwani, nge lenda timuna faso yandi lakisá luzolo na bisadi ya yandi ya ntama mpe mutindu ya ke na lakisá ti yandi ke zolá mpe nge. Nge lenda sosa kulongoka faso yandi zolá ti bantu ya Izraele sambila yandi na ntama mpe mutindu yandi zola bakristo sala yawu bubu yayi. Nge lenda sosa kutimuna bambikudulu nyonso yina Yesu lungisá ntangu yandi vandá awa na ntoto. Kusadila bima mutindu Buku ya kusosa samu na Bambangi ya Yehova ke pesa beto kilengi ya kulongoka. Kutimuna mambu ya Nzambi lenda kulisa kiminu ya nge mpe kusadisa nge na kuzwa “nzayilu ya Nzambi.”—Bin. 2:4, 5. w23.10 18-19 §3-5

Nzonzolo “mingi” yina ntumwa Piere sadilá zola zonza “yina ke bendamaka.” Kitini ya zole ya verse ke lakisá yinki luzolo ya mingi lenda nata beto na kusala: ya ke lemvokilaka lutangu ya nene ya masumu. Beto lenda fwanisa yawu mutindu yayi: Beto me simba luzolo na maboko nyonso zole mutindu lele yina ke bendamaka. Na manima, beto me benda yawu, beto me benda dyaka yawu, tii ya ke fuka kaka mosi ve, zole ve, kasi “lutangu ya nene ya masumu.” Kaka mutindu kilele lenda fuka mvindu, luzolo lenda fuka bafoti mpe mwa bifu ya yimbi ya bampangi. Bantangu ya nkaka kulemvokila bampangi ke lombá bangolo mingi. Na yawu, luzolo ya beto samu na bampangi me fwana kuvanda ngolo mingi samu beto lenda kulemvokila bafoti ya bawu. (Kol. 3:13) Ntangu beto ke lemvokilá bampangi, beto ke lakisá ti luzolo ya beto samu na bawu ke ngolo mpe ti beto zola kusepelisa Yehova. w23.11 11-12 § 13-15

Ntangu yandi vandá na bamvula 26, mfumu Yoziasi bandá kuyidika tempelo. Na kati ya kisalu yina, ba kuzwá ‘mukanda ya Musiku ya Yehova yina yandi pesaka na nzila ya Moyize.’ Ntangu ba tangilá mfumu mukanda yango, na mbala mosi, yandi sosá kutumama na yina yandi kuwaka. (2 Ns. 34:14, 19-21) Yinki nge me kanisa na kutanga Biblia bilumbu nyonso? Ya lenda vanda ti nge ke salak’ yawu. Kasi nge ke kuzwá kwandi bambote na yina nge ke tangaka? Nge ke bumbá kwandi baverse yina lenda sadisa nge? Ntangu Yoziasi vandá na bamvula 39, yandi salá foti mosi yina natak’ yandi na lufwa. Yandi lombá ve na Yehova na kutwadisa yandi, kasi yandi tulá ntima na yandi mosi. (2 Ns. 35:20-25) Wapi yina ke kileso samu na beto? Ata ti beto ke ya kukula to ke longoká Biblia na kati ya bamvula mingi, beto me lunga ve kubika kusosa Yehova. Ya zola zonza kusambila yandi ntangu nyonso samu yandi twadisa beto, kulongoka Biblia mpe kuwa malongi yina bakristo ya kukula na kimpeve ke pesá beto. Ya ke sadisa beto na kusala ve bafoti ya nene mpe beto ke vanda na kilengi.—Zaki 1:25. w23.09 12 §15-16

Biblia ke zonzilá bakento mingi yina vandá zolá Yehova, mpe yina vandá sadilak’ yandi. Bakento me lunga “kuvwanda na nkadulu ya kufwanana, mpe bantu ya kukwikama na mambu nyonso.” Na kimvuka ya bawu, ba lenda longoka mingi na bakento ya kukula na kimpeve yina ke zolá Yehova. Bampangi ya ntwenya ya kento, beno me zaba kwandi bakento ya kukula na kimpeve yina beno lenda landa kifwani ya bawu? Beno sosa kutala bifu ya mbote yina ke na bawu. Mpe beno tala wa’ faso beno lenda sadila yawu. Kima ya mfunu mingi samu na kuyela na kimpeve kele kukuluka. Samu na kuvanda na kindiku ya ngolo na Yehova mpe na bantu ya nkaka, kento me lunga kuvanda ya kukuluka. Na kifwani, kento yina ke zolá Yehova, ke soolá kutumama na misiku yina ke na 1 Bakorinto 11:3 yina ke zonzilá misiku yina Yehova pesá na kento na kati ya kimvuka mpe na kati ya dikanda. w23.12 18-19 §3-5

Yehova ke na vingilá na bakala yina ke ya kukwela na kuzola kento ya yandi, na kukipe bansatu ya yandi, na kusadisa yandi na kuvanda ya kukangama na Yehova, mpe na kuvanda ndiku ya yandi ya ntima. Kukulisa mayela ya kuyindula, kuzitisa bakento mpe kuvanda muntu yina ba lenda tula ntima, lenda sadisa nge ntangu nge ke kwela. Na manima ya makwela, nge lenda kuma papa. Yinki nge lenda longoka na Yehova na yina me tadila kuvanda tata ya mbote? (Ef. 6:4) Yehova zonzá pwelele ti, Yesu ke mwana ya yandi yina yandi ke zolá mingi mpe yina ke kilengi ya yandi. (Mat. 3:17) Kana nge me kuma papa, konso ntangu zonza na bana ya nge ti nge ke zolá bawu. Ntangu ba ke salá bamambu ya mbote, budila bawu maboko. Papa yina ke landá kifwani ya Yehova ke sadisá bana ya yandi na kukuma bakento mpe babakala ya kukula na kimpeve. Samu na kuvanda tata ya mbote, nge me lunga kulakisa luzolo na bantu ya dikanda ya nge, na bampangi na kati ya kimvuka, mpe kukipe bawu mbote-mbote. w23.12 28-29 §17-18

Ata beto vanda mbangi ya Yehova to ve, beto nyonso ke kutanaka na bamambu ya mpasi. Ya lenda vanda mpe ti beto ke na kutanaka na bankwamusu samu na kiminu ya beto. Ata ti Yehova ke katulaka ve bampasi ya beto, yandi me pesa nsilulu ti yandi ke sadisa beto. (Iza. 41:10) Na lubakusu ya yandi, beto lenda bumba kilengi, beto lenda baka mikanu ya mbote mpe kuvanda kaka ya kukangama na yandi ata na bantangu ya kulutila mpasi. Yehovah me pesa beto nsilulu ti yandi ke pesa beto yina Biblia ke bokilaka “kizunu ya Nzambi.” (Flp. 4:6, 7) Ya ke kizunu yina kindiku ya mbote na yandi ke salaka beto na ntima. Kizunu ya Nzambi “me lutila nyonso yina muntu lenda kuvisa.” Na manima ya kusambila mingi Yehova, ya me kuminaka nge na kuzwa kizunu? Ni yawu ke “kizunu ya Nzambi.” w24.01 20 §2; 21 §4

Luzolo samu na Nzambi ke nataka bantu ya kukwikama na kukembila nkumbu ya yandi na ntima nyonso. Mfumu Davidi bakulaka ti, kukembila nkumbu ya Yehova ke ni kukembila yandi. Nkumbu ya Nzambi ke lakisaka nani yandi kele, bifu ya mbote yina ke na yandi, mpe bamambu ya kitoko yina yandi ke salaka. Samu na Davidi, nkumbu ya Yehova ke santu mpe yandi vanda sosa kukembila yawu. Yandi zolaka kusala yawu na “bima nyonso yina ke na kati” ya yandi. Ya zola zonza, na ntima nyonso. Balevi mpe kembilaka Yehova. Na kukuluka nyonso, ba zonzaka ti ata mambu yina ba lenda zonza lenda kembila nkumbu ya Yehova ya santu na mutindu ya kulunga. (Neh 9:5) Ntembe ve, kukembila Yehova na kukuluka nyonso mutindu yayi, pesaka yandi kilengi. w24.02 9 §6

Yehova ke tala ve ti nge ke muntu ya mpamba kana nge me lenda ve kulungisa dikanisi yina nge vandá ve na ngolo ya kulungisa. (2 Ko. 8:12) Benda bileso na bamambu yina kangá nge nzila ya kulungisa dikanisi ya nge. Kanisa na bamambu yina nge lendaka kulungisa. Biblia ke zonzá ti “Nzambi kele ya kudedama. Yandi lenda kuzimbana ve kisalu ya [nge].” (Ebr. 6:10) Na yawu, nge mpe me bonga kuzimbana ve yawu. Kanisa na bamambu yina nge lendaka kulungisa mutindu kukulisa kindiku na Yehova, kuzonzila mambu ya yandi na bantu ya nkaka, to kuzwa mbotokolo. Kaka mutindu nge kulá na kimpeve mpe nge lungisá bamambu ya kimpeve yina nge vandá sosa kusala, nge lenda tatamana na kusosa kulungisa dikanisi yina nge ke na yawu bubu yayi. Na lubakusu ya Yehova, nge lenda lungisa dikanisi ya nge. Ntangu nyonso tala mutindu Yehova ke na sadisá nge. Ya ke sala ti nge kuzwa kilengi ntangu nge ke na salá bangolo na kulungisa dikanisi ya nge. (2 Ko. 4:7) Kana nge lemba ve, nge ke kuzwa balusakumunu ya kulutila.—Gal. 6:9. w23.05 31 §16-18

Yehova ke sosaka bafaso ya kulakisa bisadi ya yandi ti yandi ke zolaka bawu, mpe ke sepelaka na bawu. Yehova zonzaka na Yesu ti yandi ke zolaka yandi mingi. Biblia ke zonzilaka bambala zole yina yandi salaka yawu. (Mat. 3:17; 17:5) Nge mpe ke kwandi na nsatu Yehova zonzila nge ti yandi ke zolaka nge? Ya tsyeleka, beto lenda kuwa ve ndinga ya Yehova. Kasi yandi ke zonzaka na beto na nzila ya Biblia. Ntangu beto ke tangaka bamambu ya kitoko yina Yesu zonzaka na bilandi ya yandi, ya ke mutindu beto ke na “kuwaka” Yehova kuzonzila beto yawu. Yesu landaka mbote-mbote bifu ya Tata ya yandi. Na yawu, kutangaka mambu ya kitoko yina Yesu zonzaka na bilandi ya yandi, ata ti ba vandaka bantu ya masumu, lenda sadisa beto na kutala ti Yehova ke na zonzaka bamambu yango na beto. (Yoa. 15:9, 15) Ntangu beto ke kutanaka na bampasi, ya zola zonza ve ti Yehova ke na sepelaka dyaka ve na beto. Ya ke pesaka beto bweso ya kulakisa ti beto ke tudilaka Yehova ntima mpe beto ke zolaka yandi mingi.—Zaki 1:12. w24.03 28 §10-11