Makani Akusebensesha amu Kabuku Kamabungano Abuumi Anciito
JUNE 1-7
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MATALIKILO 44-45
“Josefu Wabalekelela Bamakwabo”
(Matalikilo 44:1, 2) Kuswawaawo Josefu wakalwiita basebenshi bakalinga kulama ŋanda yakwe ayi, “Susha masaka a basankwa aba ashakulya shifule kweelana ambobakonsha kunyamuna, alimwi ubike maali a muntu womwi awomwi peculu mulisaka lyakwe. 2 Bika nkomeshi yangu ya silifa mulisaka lya mwanikebantu pantu pomwi amaali akwe akuula shakulya.” Musebenshi wakacita kweelana ambwaakaambilwa.
w15-CG 5/1 mape. 14-15
“Nshikonshi kuba mumusena wakwe Lesa”
Bamakwabo ndyebakanyamuka, Josefu wakalwiita musebenshi wakwe ayi abakonkele. Ndyaakabacana, wakabalwiita ayi beepa kaapu yakwe Josefu. Bakatalika kulangoola akuicana mulisaka lyakwe Benjameni. Lyalo, boonse bakaboolela kuli Josefu. Ano Josefu wakalinga kusuni kushiba bamakwabo nshebakalinga kuyeeya. Juda ngowakalinga kwaambililaako bamakwabo. Aboobo wakasenga ayi abanyumfwileeko nkumbu, alimwi ayi boonse bali 11 inga balyaaba akuba basha mu Ijipiti. Sombi Josefu wakakaka akubalwiita ayi boonse inga baboolela ku Kenani, sombi Benjameni lakwe atoocala mbuli musha.—Matalikilo 44:2-17.
Aboobo ca buumba Juda wakaamba ayi, “Ngowakacaalabo kuli banyina, alimwi baishi balimusuni abuumbi.” Maswi aya alyeelete akamucata kumoyo Josefu mukwiinga ngowakalinga mwaana munene wakwe Lakelo, mukaakwe Jakobo uyo wakafwa ciindi ndyaakatumbuka Benjameni. Bweenka mbuli baishi, Josefu alyeelete wakalinga kubayeeya banyina. Aboobo mpashi ici ncecakalengesha ayi Josefu amusuune abuumbi Benjameni.—Matalikilo 35:18-20; 44:20.
Juda wakasenga Josefu ayi Benjameni atacaali akuba musha. Sombi lakwe mwiine wakalyaaba kuba musha mumusena wakwe Benjameni. Wakaamba ca buumba ayi: “Anu inga ndaya buyani kuli bata na ndabula kuya amwanike uyu? Taakuwo. Nshisuni kubona bata mbweshi bakoongumane abuumba bweshi bukashike pali mbabo.” (Matalikilo 44:18-34) Apa Juda taakwe kutondeshabo ayi wakaana akwaaluka, sombi wakatondesha nkumbu, kulyaaba alimwi aluse.
Josefu wakaalilwa kulicata. Aboobo wakatandila basebenshi bakwe boonse pansengwe, akutalika kulila abuumbi cakwaamba ayi wakanyumfwika akuŋanda yakwe Falawo. Lyalo wakaliyubulula kubamakwabo akwaamba ayi: “Ndime Josefu.” Pesule wakabakumbata akubalekelela kuswa panshi lyamoyo pashintu shoonse nshebakamucitila. (Matalikilo 45:1-15) Josefu wakakonkela cakubonenaako cakwe Yehova, uyo ulekelela camoyo woonse. (Kulumbaisha 86:5) Sa aswebo tulalekelela bamwi?
(Matalikilo 44:33, 34) Ono aboobo nobaami, amuleke nebo nemusebenshi wanu ncaale akuba musha wanu mumusena wa mwanike wesu. Lakwe aye abamakwabo. 34 Anu inga ndaya buyani kuli bata na ndabula kuya amwanike uyu? Taakuwo. Nshisuni kubona bata mbweshi bakoongumane abuumba bweshi bukashike pali mbabo.”
(Matalikilo 45:4, 5) Lyalo Josefu wakabaambila ayi: “Amusene pafwaafwi.” Mpeeke bakasena. Alimwi wakabaambila ayi: “Ndime mukwabanu Josefu uyo ngomwakoolisha ayi atolwe muIjipiti. 5 Ono mutakankamani akulipa mulandu nobeene ceebo cakungulisha kokuno; ngu Lesa mwiine wakantanjisha kulindimwe kwaamba ayi mpulushe bantu.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Matalikilo 44:13) Bamakwabo bakakwamoona shakufwala kubuumba, mpeeke bakatantika shifunta shabo pa mbongolo akuboolela kundabala inene.
it-2-E 813
Kukwamoona Shakufwala
Cakalinga citondesho ca buumba ku baJuda alimwi abantu baku Eastern Asia, Japan a China, bunene bunene na banyumfwa ayi shikamukowa wafwa. Liinji bakalinga kukwamoona cakufwala paniinibo pacaamba, kuteshi kukwamoona cakufwala coonse.
Cakucitika citaanshi cilembetwe mu Baibo ca kukwamoona shakufwala, ncakwe Lubeni mwaana munenebantu wakwe Jakobo. Ndyakaboolela akucana ayi Josefu taamo mumukalo, wakakwamoona shakufwala akwaamba ayi: “Mwanike taamo, anu ntoocita buyani?” Mukwiinga ngowakalinga munene, wakalinga kucite mukuli wakulama mwanike wakwe. Jakobo alakwe ndyaakalwitikwa ayi mwanaakwe wafwa, wakakwamoona shakufwala shakwe akufwala masaka. (Mata. 37:29, 30, 34) Alimwi bamakwabo Josefu ndyebakalinga mu Ijipiti bakatondesha buumba bwabo kwiinda mukukwaamoona shakufwala shabo ciindi Benjameni ndyebakamubekesha kuba mwiipi.—Mata. 44:13.
(Matalikilo 45:5-8) Ono mutakankamani akulipa mulandu nobeene ceebo cakungulisha kokuno; ngu Lesa mwiine wakantanjisha kulindimwe kwaamba ayi mpulushe bantu. 6 Uno ngu mwaaka wabilibo kuba munsala mucishi cino, sombi kucisa aimwi myaaka yosanwe yakutalima nabi kutebula. 7 Lesa wakantanjisha kokuno kunembo lyanu ayi mupulushe munshila ikankamanisha iyi, alimwi ayi ncakwiila mwebo abamulunyungu lwanu mutafwi. 8 Aboobo teshi ndimwe mwakantuma kokuno, sombi ngu Lesa, wakanengesha kuba muntu wacinenenene ukonkela Falawo mubweendeleshi. Ndime nyendelesha ŋanda yakwe yoonse alimwi ndi mweendeleshi wacishi coonse ca Ijipiti.
w04-CW 8/15 15 pala. 15
Kupatwa Kwakubula Mulandu
Ino nciinshi ceenga catucafwa kutakalala na bamwi batupata kwakubula mulandu? Mutaluubi kwaamba ayi Satana abashikaswa bakwe mbobalwani besu banene. (Bene Efeso 6:12) Nabi kwaamba ayi bamwi balacitila kashanga kutupensha, sombi baanji bapikisha bantu bakwe Lesa balacita boobo cakuteshiba na ceebo cakuyungwa abamwi. (Danyelo 6:4-16; 1 Timoti 1:12, 13) Yehova “alisuni kwaamba ayi bantu boonse bakapulushikwe akwishiba shalushinisho.” (1 Timoti 2:4) Ncakwiila bamwi bakalinga kutupikisha kale kale, bakaba bamakwesu ceebo cakubona mibo yesu ibotu. (1 Pita 2:12) Kwiilikaawo, inga tweeya ciiyo cibotu kuswa kucakubonenaako cakwe Josefu mwanaakwe Jakobo. Nabi kwaamba ayi bamakwabo bakamupensha abuumbi, Josefu taakwe kubabikila mfundilishi. Ino nceebonshi? Mukwiinga wakeshiba ayi Yehova ngowakalengesha ayi shintu shicitike munshila iyo kwaamba ayi akumanishe kuyanda kwakwe. (Matalikilo 45:4-8) Amunshiku shino, Yehova inga wasuminisha shintu shitaluleme kutucitikila kwaamba ayi liina lyakwe lilemekwe.—1 Pita 4:16.
Kubelenga Baibo: (Matalikilo 45:1-15)
JUNE 8-14
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MATALIKILO 46-47
“Kupulushikwa Muciindi ca Nsala”
(Matalikilo 47:13) Nsala yakakomena cakwaamba ayi taaku akwakalinga cakulya, aboobo bene Ijipiti abene Kenani bakalefuka kunsala.
w87-E 5/1 15 pala. 2
Kupulusha Buumi Muciindi ca Nsala
Myaaka 7 yashakulya shiinji ndyeyakamana, nsala yakatalika kweelana a Yehova mbwakaamba. Alimwi nsala iyi tayakalingabo mucishi ca Ijipiti ceenka, sombi ‘pacishi coonse capanshi.’ Aboobo bene Ijipiti bakatalika kulilila Falawo ayi abape shakulya, alakwe wakabalwiita ayi: “Baye kuli Josefu akucita nceenga wabalwiita.” Josefu wakoolisha shakulya bene Ijipiti kushikila maali abo amana. Lyalo bakatalika kuleta shifubwa shabo kushintana ashakulya. Kuswawaawo, bantu bakesa kuli Josefu akwaamba ayi: “Amutuule amyuunda yesu mukushinta ashakulya, tutooba basha ba mwaami Falawo alimwi myuunda yesu itooba yakwe.” Aboobo Josefu wakoolila mwaami Falawo myuunda yoonse ya bene Ijipiti.—Matalikilo 41:53-57; 47:13-20
(Matalikilo 47:16) Josefu wakaamba ayi: “Amulete shifubwa shanu tushintane ashakulya na maali anu amana.”
(Matalikilo 47:19, 20) Mutatuleeki ayi tufwe. Amuciteewo comwi! Mutaleki myuunda yesu kucaala cisuukila. Amutuule amyuunda yesu mukushinta ashakulya. Tutooba basha ba mwaami Falawo alimwi myuunda yesu itooba yaakwe. Amutupe witi tunoolyaako kwaamba ayi tutafwi, ambuuto tushange mumyuunda yesu.” 20 Josefu wakoolila mwaami myuunda yoonse muIjipiti. Mwine Ijipiti woonse wakakakatishikwa kuulisha muunda wakwe, ceebo nsala yakakomena. Alimwi myuunda yoonse muIjipiti yakaba ya mwaami.
(Matalikilo 47:23-25) Josefu wakaambila bantu ayi: “Mwaboona ndamuula amyuunda yanu yoonse kwaamba ayi mube bakwe Falawo. Ono mbuto njeeyi, mushange mumyuunda yanu. 24 Pakutebula mulyeelete kupa mwaami cipansha comwi ca shosanwe. Shacaala inga mwakushaawo mbuto acakulya canu nobeene abamuŋanda yanu.” 25 Lyalo bakakumbula ayi: “Mwapulusha buumi bwesu. Mwatunyumfwila nkumbu nkambo, alimwi tulisuminite kuba basha ba mwaami Falawo.”
kr-CW 234-235 mapa. 11-12
Bwaami Bwakumanisha Kuyanda Kwakwe Lesa Pacishi
Shintu shiinji. Mucishi muli nsala yakumushimu. Baibo yakaambila limwi ayi: “‘Nshiiku shitoosa ndyeshi nkatume nsala mucishi cino, teshi nsala ya shakulya nabi nyotwa ya maanshi, sombi ninsala yakubula maswi akwe Yehova.’” (Amosi 8:11) Sa balelwa aBwaami bwakwe Lesa abalo balicite nsala? Yehova wakaambila limwi bupusano bweshi bukabe pakati kabantu bakwe alimwi abalwani bakwe: “Basebenshi bangu balaakunoolya, sombi mwebo mulaakunoofwabo nsala. Basebenshi bangu balaakunoonwa, sombi mulaakunoofwabo nyotwa. Basebenshi bangu balaakunoosangalala, sombi mwebo mulaakulenshekwa nsoni.” (Isa. 65:13) Sa mwaabona maswi aya kaakumanishikwa?
Tulatambula shakulya shiinji shakumushimu alimwi shilibo anga ngu mulonga utooya bukomenenaako. Mabuku aamba shamu Baibo kwiilikaawo ashakukutikakobo shakalekodwa, mavidyo, mabungano, kubungana kunene alimwi amakani acanika pa webusaiti yesu, nshakulya shakumushimu shitupa buumi mucishi ici cicite nsala yakumushimu. (Ese. 47:1-12; Jowelo 3:18) Sa tamukondwi kubona Yehova mbwaatokumanisha shishomesho shakwe shakumupa shintu shiinji? Sa mulashinisha kwaamba ayi lyoonse mutoolya patebulu yakwe Yehova?
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Matalikilo 46:26, 27) Boonse pantu pomwi bamulunyungu lwakwe Jakobo mbwaakayaabo kuIjipiti, kutabelengelaako bamalokashi bakwe, bakalinga 66. 27 Ono kubikaako abaana basankwa bobilo Josefu mbwaakashala kuIjipiti, bamulunyungu lwakwe Jakobo bakaya kuIjipiti bakalinga 70.
nwtsty makani acafwa kwiiya pa Milimo 7:14
Bantu boonse 75: Sitifini alyeelete taakwe kukusha maswi aya mu Malembo aciEbulu ndyakaamba pa bantu boonse bamumukwashi wakwe Jakobo bakalinga mu Ijipiti kuba 75. Alimwi namba ya bantu njakaamba taicanikiiwo mu Malembo aciEbulu eetwa ayi Masoretic. Matalikilo 46:26 ilaamba ayi: “Boonse pantu pomwi bamulunyungu lwakwe Jakobo mbwaakayaabo kuIjipiti, kutabelengelaako bamalokashi bakwe, bakalinga 66.” Vesi 27 ilatolelela kwaamba ayi: “Bamulunyungu lwakwe Jakobo bakaya kuIjipiti bakalinga 70.” Apa bantu bakabelengwa mumbasu shobilo shipusene. Lubasu lwakutaanguna lulyeelete lwakalinga kucitebo namba ya bamulunyungu lwakwe Jakobo. Lyalo lubasu lwabili lutootondesha namba ya baabo boonse bakaya mucishi ca Ijipiti. Pa Kulonga 1:5 a Duto. 10:22 palatondesha namba ya bamulunyungu lwakwe Jakobo kuba bantu “70.” Aboobo citoboneka kwaamba ayi namba njakaamba Sitifini ileelikaawo abeshikamukowa bamwi bakwe Jakobo. Bamwi balaamba ayi namba iyi ileelikaawo baana abeshikulu bakwe Manase a Efuleemu abo bakalinga baana bakwe Josefu baambwa pa Mata. 46:20 kweelana a busansulushi bwa Septuagint. Alimwi bamwi balaamba ayi namba iyi ileelikaawo abamalokashi bakwe Jakobo, abo mbobatana kubelengelaako pa Mata. 46:26. Aboobo namba ya “75” ilyeelete kuba namba ya bantu boonse. Aboobo mpashi namba iyi njoyakalinga kucanika mu Malembo aciEbulu ayo akalingaako muciindi ca batumwi. Kwa myaaka iinji, bashikwiiya balishi kwaamba ayi namba ya “75” njoicanika pa Mata 46:27 apa Kulo. 1:5 kweelana a Greek Septuagint. Kwiilikaawo, mumyaaka yamuma 1950, bakacana shipansha shobilo sha muciEbulu shiitwa ayi Dead Sea Scroll, isho shitondesha ayi palilembo lya Kulo. 1:5 pali namba ya “75.” Aboobo Sitifini alyeelete wakakusha namba iyi kuswa kushilembetwe ishi shakalekale. Mulimoonse mweenga cabeta, namba yakaamba Sitifini ilatondesha nshila ipuseneeko yakubelenga bantu boonse bamulunyungu lwakwe Jakobo.
(Matalikilo 46:28, 29) Jakobo wakatanjisha Juda ayi aambile Josefu bakumane muGosheni. Ndibakashika. 29 Josefu wakatanta mucikoci ca maaki cakwe akuya mukukumana abaishi muGosheni. Ndibakakumana, Josefu wakakumbata baishi munshingo akulila kwa ciindi cilaamfu
w04-CW 5/15 16 pala. 6
Kulama Bacembele Ngumukuli wa Mwineklistu
Kwiinda mukucafwikwa a Yehova, Josefu wakaba muntu womwi mubile pabaabo bakalinga babile alimwi bapukite mucishi ca Ijipiti. (Matalikilo 41:40) Nacibi boobo, taakwe kulisumpula akubona ayi taakalinga kuciteewo ciindi cakulemeka baishi abo bakalinga kucite myaaka 130. Ndyaakanyumfwa ayi Jakobo (na Isilaeli) washika pafwiifwi, “Josefu wakatanta mucikoci ca maaki cakwe akuya mukukumana abaishi muGosheni. Ndibakakumana, Josefu wakakumbata baishi munshingo akulila kwa ciindi cilaamfu.” (Matalikilo 46:28, 29) Ndyakabaciinsha taakwe kutondeshabo bulemu sobwe. Josefu wakalinga kubasuni abuumbi baishi alimwi taakwe kunyumfwa nsoni kucita boobo. Na aswebo tulicite bashali bacembele, sa inga twabatondesha ayi tulibasuni kwakubula kunyumfwa nsoni?
Kubelenga Baibo: (Matalikilo 47:1-17)
JUNE 15-21
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | MATALIKILO 48-50
“Bacinene Inga Batwiisha Shiinji”
(Matalikilo 48:21, 22) Lyalo Jakobo wakaambila Josefu ayi: “Ndi pafwaafwi kufwa, nacibi boobo Lesa unanooli awebo akukuboosha kucishi ca bamashali bako bakulukulu. 22 Ono webo mbooli muntu wiindaawo pabamakwanu mubulemu, ndakupa cishi ncendakanyaya bene Amoli mukusebensesha mupeni abuta.”
it-1-E 1246 pala. 8
Jakobo
Jakobo kataana kufwa, wakapa shoolwe beshikulu bakwe na baana bakwe Josefu. Kwiinda mubutanjilishi bwakwe Lesa, Jakobo wakaamba ayi Efuleemu mwanikebantu alaakumwiindaawo Manase uyo wakalinga munenebantu. Lyalo Josefu wakalwiitikwa ayi alaakutambula shipansha shobilo sha mwaana mutaanshi kushalwa. Jakobo wakaamba ayi: “Ndakupa cishi ncendakanyaya bene Amoli mukusebensesha mupeni abuta.” (Mata. 48:1-22; 1 Maka. 5:1) Mukwiinga Jakobo muluumuno wakoola musena wakalinga pafwiifwi a Shekemu kuswa kubana bakwe Amo. (Mata. 33:19, 20) Aboobo citoboneka anga ndyaakaamba cishomesho ici kuli Josefu, Jakobo wakatondesha lushomo ndwakalinga kucite kwaamba ayi kunembo bamulunyungu lwakwe balaakukoma bene Kenani. Alimwi wakaamba anga ishi shacitika kale kwiinda mukusebensesha mupeeni abuta bwakwe. (Amubone mutwi waamba ayi AMORITE mu Insight.) Shipansha shobilo shakwe Josefu isho shakalinga mucishi cakakomwa shakalinga kucite misena yobilo yakapekwa kumushobo wakwe Efuleemu a Manase.
(Matalikilo 49:1) Jakobo wakeeta bana bakwe basankwa akwaamba ayi: “Amubungane pano mulwiite ceshi cikamucitikile kunembo.
it-2-E 206 pala. 1
Inshiku Shakweelaako
Bushinshimi Jakobo Mbwaakaamba Kaatana Kufwa. Jakobo ndyaakalwiita bana bakwe ayi, “Amubungane pano mulwiite ceshi cikamucitikile kunembo” wakalinga kwaamba ciindi cakunembo maswi akwe ndyeshi akatalike kukumanishikwa. (Mata. 49:1) Myaaka 200 yainda, Yehova wakalwiita Abulaamu bankambiyakwe Jakobo ayi bamulunyungu lwakwe balaakupenshekwa kwa myaaka 400. (Mata. 15:13) Aboobo ciindi cakunembo Jakobo ncaakalinga kwaambawo tacikwe kutalika kushikila myaaka 400 yakupenshekwa ndyeyakamana. (Kwaamba ayi mushibe makani aamwi aambwa pa Matalikilo 49, inga mwabona mitwi kuswa mulibuku lya Insight itokwaamba pa bana bakwe Jakobo.) Kukumanishikwa kumwi kwa bushinshimi ubu nkweenga twalangila, mpashi kuleelikawo Isilaeli wakumushimu wakwe Lesa.—Gala. 6:16; Loma. 9:6.
(Matalikilo 50:24, 25) Mpeeke wakaambila bamakwabo ayi: “Ndi pafwaafwi kufwa, sombi Lesa ulaakumucafwa akumutanjilila kuswa momuno kuya kucishi ico ncaakalasha Abulaamu, Isaki, aJakobo cakulumbila.” 25 Lyalo Josefu wakasenga bamakwabo bana bakwe Isilaeli ayi balumbile, wakaamba ayi: “Amunshomeshe kwaamba ayi Lesa aakumutanjilila kumutola kucishi ico mulaakutolelela amafuwa angu.”
w07-CW 6/1 28 pala. 10
Bacinene—Nshipo Kubacanike
Kuli ashimwi bacinene nsheenga bacita kwaamba ayi bacafwe bashominyinaabo. Josefu mwanaakwe Jakobo ndyaakakomena, wakaamba cintu cakatondesha ayi wakalinga kucite lushomo. Kaacite myaaka 110, wakapa mulawo pamafuwa akwe ayi, bene Isilaeli ndyeeshi bakanooswa muIjipiti bakalinga kweelete kubwesa a shifuwa shakwe. (Bene Ebulu 11:22; Matalikilo 50:25) Mulawo uyu wakacafwa bene Isilaeli kutolelela kuba abulindilishi kwa myaaka iinji iyo njobakalinga mubusha ubo bwakatalika ciindi Josefu ndyaakafwa, alimwi mulawo uyu wakalinga ncishomesho cakwaamba ayi balaakupulushikwa.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Matalikilo 49:19) “Gadi ulaakulwanwa alikoto lya bapambi, sombi ulaakupiluka akubatandaanya.
w04-CW 6/1 15 mapa. 4-5
Bacite Coolwe Mbaabo Balumbaisha Lesa
Kabatana kunjila mucishi cakashomeshekwa, bene Isilaeli bamushobo wa Gadi bakasenga ayi bakale mumusena ubotu nkweenga balamina shifubwa shabo. Musena uyu wakalinga kwicwe kwa mulonga wa Joodani. (Shakubelenga 32:1-5) Kukala mumusena uyu kwakalinga kuyandika kuliyumya kumapensho anene. Cinyika ca Joodani cakalinga kushitilisha mishobo yakalinga kumbo ku balwani. (Joshuwa 3:13-17) Sombi kweelana alibuku lya Historical Geography of the Holy Land, lyakalembwa a George Adam Smith lyakaamba pa shishi shakalinga kwicwe kwa cinyika ca Joodani ayi, “Shishi shakalinga mulubasu lwa cishi ca Arabia tashakalinga kushitilishitwe ku bantu bakalinga kufuba shifubwa, abo bakalinga kuya cilangoola shakulya ceebo cansala, alimwi bamwi bakalinga kulwanwa kubantu aba mwaaka amwaaka.”
Ino mushobo wabene Gadi wakalinga kweelete kucita buyani alipenshi ili lyakatola ciindi cilaamfu? Myaaka iinji yakwisule, mushali wabo mukulukulu Jakobo ndyaakalinga kufwa, wakashinshima ayi: “Gadi ulaakulwanwa alikoto lya bapambi, sombi ulaakupiluka akubatandaanya.” (Matalikilo 49:19) Na tamukwe kuyeyaawo pamaswi aya, inga mwabona anga mushobo uyu wakalingabo kupenshekwa. Sombi, citokwaambwawo ncakwaamba ayi mushobo wabene Gadi wakalinga kweelete kulwana balwani babo. Jakobo wakabaambila ayi na bakacite boobo, nkokwaamba ayi balwani babo balaakuboleela kumishaabo bene Gadi kabayacibatandaanya.
(Matalikilo 49:27 NWT) “Benjameni ulaakutolelela kukwamoona mbuli umpe mukali. Macuunsa cuunsa ulaakunoolya nyama njaacata, sombi macolesha ulakwaabanya nshaacaya.”
it-1-E 289 pala. 2
Benjameni
Nkusu shakulwana bene Benjameni nshobakalinga kucite shakaambilwa limwi mubushinshimi Jakobo mbwakaamba kataana kufwa. Wakaamba ayi: “Benjameni ulaakutolelela kukwamoona mbuli umpe mukali. Macuunsa cuunsa ulaakunoolya nyama njaacata, sombi macolesha ulakwaabanya nshaacaya.” (Mata. 49:27 NWT) Bene Benjameni bakalinga kucibwene kuwaala akufusa mabwe kusebensesha lyaansa lyalulyo na lyacipiko. Alimwi bakalinga kucikonsha “akuuma nabibo mususu cakuteenshaawo.” (Boombo. 20:16; 1 Maka. 12:2) Mwaami Eyudi mwine Benjameni wakalinga kusebensesha lyaansa lyacipiko alimwi ngowakacaya Mwaami Egiloni uyo wakalinga kupensha bene Isilaeli. (Boombo. 3:15-21) Alimwi citoboneka kwaamba ayi cakalinga ciindi ca “macuunsa” na kumatalikilo abwaami bwa bene Isilaeli ciindi mushobo wabene Benjameni nabi kwaamba ayi wakalinga kubonwa ayi nguniini kwiindaawo, ndyemwakaswa Saulo mwanaakwe Kishi kwaamba ayi abe mwaami wakutaanguna wabene Isilaeli. Alimwi Saulo wakalinga kulwana bene Filisiti cabukali. (1 Samwe. 9:15-17, 21) Alimwi ciindi ca “macolesha,” mumushobo wabene Benjameni mwakaswa mwaami mwanakashi Esita alimwi amweendeleshi Modekayi. Aba mbobakapulusha bene Isilaeli kwaamba ayi batanyonyoolwi ku Bweendeleshi bwa bene Pesha.—Esita 2:5-7
Kubelenga Baibo: (Matalikilo 49:8-26)
JUNE 22-28
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 1-3
“Ndaakuba Wooyo Ngoonsuni Kuba”
(Kulonga 3:13) Sombi Mose wakaambila Lesa ayi: “Ono na nkaye kubene Isilaeli akubaambila ayi, ‘Lesa wa bamashali banu bakulukulu wantuma kulindimwe,’ balo balaakunjipusha ayi, ‘Ino liina lyakwe ngani?’ Ono ndakubalwiita ayinshi?”
w13-CW 3/15 25 pala. 4
Kamulemeka Liina Lyakwe Yehova Linene
Amubelenge Kulonga 3:10-15. Mose ndyaakalinga kucite myaaka 80, Yehova wakamupa ncito inene, wakamulwiita ayi: “ Ukakushe bantu bangu bene Isilaeli mucishi ca Ijipiti.” Mose wakakumbula cabulemu kwiinda mukusebensesha mwiipusho uyandika abuumbi. Cakalingabo anga atokwiipusha ayi: ‘Ino liina lyako ndiwe aani?’ Sombi liina lyakwe Lesa lyakalinga kushibikitwe kale, ano ino nceebonshi Mose ncakeepushila mwiipusho uyu? Cakutatonsha wakalinga kusuni kushiba shiinji pawooyo ucite liina ili, nkokwaamba ayi shintu shancine sheenga shapa bantu bakwe Lesa kushoma ayi ncakwiila alaakubapulusha. Cakalinga cintu ca maano Mose kwiipusha mwiipusho uyu mukwiinga bene isilaeli bakalinga basha kwaciindi cilaamfu. Mpashi bakalinga kutonsha na Lesa wa bamashali baabo bakulukulu inga wabapulusha. Ncakwiila, bene Isilaeli bamwi bakatalika kupaila balesa babene Ijipiti!—Ese. 20:7, 8
(Kulonga 3:14 NWT) Mpomunyaawo Lesa wakaambila Mose ayi: “Ndaakuba Wooyo Ngoonsuni Kuba.” Alimwi wakatolelela akwaamba ayi: “Anu ulyeelete kubalwiita boobu bene Isilaeli, ‘Uyo wiitwa ayi Ndaakuba wantuma kuli ndimwe.’”
kr-CW 43, kabokosi
LIINA LYAKWE LESA NCOLISANSULULA
Liina lyakwaamba ayi Yehova lilaswa kuliswi lya ciEbulu lisansulula “kuba.” Baanji balicishi ayi liina lyakwe Lesa lilasansulula ayi “Alalengesha Kuba.” Busansulushi ubu bulikwene mukwiinga bulasansulula kabotu incito Yehova njaacite mbuli Mulengi. Ngowakalenga bubumbo boonse kwiilikaawo abaanjelo alimwi abantu. Alimwi watolelela kulengesha ayi kuyanda kwakwe kukumanishikwe.
Ano ino tulyeelete kwaanyumfwishisha buyani maswi Yehova ngakaamba, Mose ndyakamwiipusha mwiipusho ucanika pa Kulonga 3:13, 14? Mose wakeepusha ayi: “Ono na nkaye kubene Isilaeli akubaambila ayi, ‘Lesa wa bamashali banu bakulukulu wantuma kulindimwe,’ balo balaakunjipusha ayi, ‘Ino liina lyakwe ngani?’ Ono ndakubalwiita ayinshi?” Yehova wakakumbula ayi: “Ndaakuba Wooyo Ngoonsuni Kuba.”
Amubone kwaamba ayi Mose taakwe kwiipusha Yehova ayi amuyubulwiite liina lyakwe. Mose alimwi abene Isilaeli bakalinga kulishi kabotu liina lyakwe Lesa. Mose wakalinga kusuni ayi Yehova ayubulule cimwi cintu ceenga cayumya lushomo lwakwe muli nguwe, ico cakalinga kutondesha liina lyakwe ncolisansulula. Aboobo Yehova ndyakamukumbula ayi, “Ndaakuba Wooyo Ngoonsuni Kuba,” wakalinga kulisansulula mbwaabete: Mubukalo buliboonse ulaba ncaasuni kuba kwaamba ayi akumanishe kuyanda kwakwe. Kucakubonenaako, Yehova wakalinga Mupulushi, Shikupa milawo, Shikubapa shiyandika alimwi ashimwi shiinji, kuli Mose aku bene Isilaeli. Aboobo Yehova alaba cilicoonse ncaasuni kuba kwaamba ayi akumanishe shishomesho shakwe kubantu bakwe. Nacibi boobo, liina lyakwe Yehova talyaambibo ayi inga wasuna kuba. Sombi lilasansulula akwaamba ayi ulalengesha bubumbo bwakwe kuba ncaasuni ayi bube kwaamba ayi akumanishe kuyanda kwakwe.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 2:10) Ono mwaana ndyaakakula, banyina abo bakamutola kumwanaakwe Falawo ulya, lyalo wakaba mwanaakwe. Wakalyamboosha ayi: “Ceebo ndakamusubula mumaanshi, ntoomutumba ayi Mose.”
g04-CN 4/8 6 pala. 5
Sa Mose Wakalinga Muntu Wancine Na Wakalinga Wakubeca?
Sa ncintu camaano kushoma ayi mwaana mwanakashi wa mwaami waku Ijipiti inga wabwesa mwaana uyu akumulela? Ee mukwiinga bupailishi bwa bene Ijipiti bwakalinga kwiisha ayi, kwaamba ayi muntu akenjile kwiculu alyeelete kutondesha nkumbu kubamwi. Kwaamba pamakani akubwesa baana akubalela, shikukaba shakukabakaba waliina lya Joyce Tyldesley wakaamba ayi: “Banakashi bene Ijipiti bakalinga kucite nkusu shakucita shintu bweenka mbuli basankwa. Alimwi kweelana amakani akalembwa, banakashi bakalinga kucite nkusu pamakani amilawo amaali, alimwi . . . bakalinga kucite nkusu shakubwesa mwaana wa muntu umwi akumulela.” Lipepa limwi lyakalekale ndyobakacana kuIjipiti lyakaamba pa mwanakashi mwine Ijipiti uyo wakasuminishikwa kubwesa basha bakwe, ayi babe bana bakwe. Kwaamba pamakani akupa ncito banyina Mose kwaamba ayi kabayamwisha mwaana uyo, libuku lya The Anchor Bible Dictionary lyakaamba ayi: “Kupa ncito banyina Mose ayi kabamuyamwisha . . . kuleendelana ashakalinga kucitika ku Mesopotamia na muntu bamusuminisha kubwesa mwaana wa muntu umwi.”
(Kulonga 3:1) Bushiku bumwi Mose wakalinga kweembela mbelele ampongo sha mupongoshi wakwe musankwa wiitwa ayi Jetulo, uyo wakalinga mupailishi waku Midyani. Mpeeke wakalansha litanga lya mbelele alimwi ampongo muluyanga tibili washika kuKalundu kasalalite kakwe Lesa ka Olebu.
w04-CW 3/15 24 pala. 4
Shiteente Shinene Shitocanika Mulibuku Lya Kulonga
3:1—Ino Jetulo wakalinga mupailishi wa buyani? Kale kale, mutwi wamukwashi ngowakalinga kuba mupailishi wamumukwashi wakwe. Jetulo alyeelete ngowakalinga mutwi wamukwashi wa mushobo wa bene Midyani. Mukwiinga bene Midyani bakalinga bamulunyungu lwakwe Abulaamu kwiinda muli Ketula, mpashi bakalinga kucishi shakalinga kucitwa pakulambila Yehova.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 2:11-25)
JUNE 29–JULY 5
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 4-5
“Ndaakuba Andiwe Ndyeshi Ukanokwaamba”
(Kulonga 4:10) Sombi Mose wakaamba ayi: “No Yehova, nebo kuswabo kalekale nshaambiwo kabotu, alimwi ampomwatalikila kwaamba anebo poonse nshitokwaambawo kabotu, ndacelwa kuposha shikani alimwi ndicite kamaama.”
(Kulonga 4:13) Sombi lakwe Mose wakakumbula ayi: “Sobwe no Yehova ndakombelela amutume umwi.”
w10-CW 10/15 mape. 13-14
Ino Yehova alakubona buyani kutasuna kupekwa Mulandu?
“Nsheeleli.” Mpashi inga mwalinyumfwa ayi tamweeleli kushimikila makani abotu. Basebenshi bakwe Yehova bamwi bamuciindi camu Baibo, abalo cimwi ciindi bakalinga kulinyumfwa ayi tabeeleli kucita ncito Yehova nshaakabapa. Kucakubonenaako, Mose ndyaakapekwa ncito, wakaamba ayi: “No Yehova nebo kuswabo kalekale nshaambiwo kabotu, alimwi ampomwatalikila kwaamba anebo poonse nshitokwaambawo kabotu, ndacelwa kuposha shikani alimwi ndicite kamaama.” Nabi kwaamba ayi Yehova wakamuyuminisha, Mose alimwi wakaamba ayi: “Sobwe no Yehova ndakombelela amutume umwi.” (Kulo. 4:10-13) Ino Yehova wakacita buyani?
(Kulonga 4:11, 12) Lyalo Yehova wakamwaambila ayi: “Ino ngani upa muntu mulomo, ulengesha ayi ashinke matwi, kuba cibuulu, alimwi ayi anoobona nabi ayi abe moofu? Sa teshi ndime, ne Yehova? 12 Anu webo, koya bulya bweenka, ndaakukucafwaako kwaamba alimwi ndaakukulwiita ashakwaamba.”
w14-CW 4/15 9 mapa. 5-6
Sa Mulabona “Wooyo Utaboneki”?
Mose kaatana kuboolela ku Ijipiti, Lesa wakamwiisha njiisho iyandika abuumbi iyo njakesa mukulemba mulibuku lya Jobo. Wakalemba ayi: “Kuloonda Yehova mbobusongo.” (Jobo 28:28) Yehova wakacafwa Mose kwaamba ayi abe akuloonda kwa mushobo uyu akucita shintu munshila yabusongo, kwiinda mukumutondesha bupusano buliiwo pakati ka bantu a Lesa Shinkusu shoonse. Wakamwiipusha ayi: “Ino ngani upa muntu mulomo, ulengesha ayi ashinke matwi, kuba cibuulu, alimwi ayi anoobona nabi ayi abe moofu? Sa teshi ndime, ne Yehova?”—Kulo. 4:11.
Ino Lesa wakacafwa Mose kushiba nshi? Mose taakalinga kuyandika kuloonda. Yehova ngowakamutuma, alimwi wakamushomesha ayi alaakumucafwa ciindi ndyeshi akanookwaambilisha makani akwe kuli Falawo. Kwiilikaawo, Falawo taakalinga kweelana a Yehova. Alimwi ici tacakalinga ciindi cakutaanguna basebenshi bakwe Lesa kuba mumapensho mubweendeleshi bwa bene Ijipiti. Mpashi Mose wakayeeya Yehova mbwaakashitilisha Abulaamu, Josefu alimwi a mwiine kubaami bamwi bakalinga kuleela mu Ijipiti. (Mata. 12:17-19; 41:14, 39-41; Kulo. 1:22–2:10) Ceebo cakushoma muli Yehova, “uyo Utaboneki,” Mose wakaya kuli Falawo akumulwiita maswi oonse Yehova ngakaamwambila.
(Kulonga 4:14, 15) Lyalo Yehova wakakalalila Mose akumwaambila ayi: “Ino mbuyani mukwanu Aloni mwine Lefi? Ndishi kwaamba ayi lakwe inga waamba kabotu. Cino ciindi uli munshila ayi ese abonane awebo alimwi utosangalala abuumbi pakukubona. 15 Inga wabandikaakwe akumulwiita shakwaamba, noonse nobilo ndaakumucafwaako kwaamba alimwi ndaakumulwiita shakucita.
w10-CW 10/15 pe. 14
Ino Yehova alakubona buyani kutasuna kupekwa Mulandu?
Yehova taakwe kusuminisha Mose kukaka kusebensa ncito njaakamupa, sombi wakasala Aloni ayi amucafwe kukumanisha incito njaakapekwa. (Kulo. 4:14-17) Mumyaaka yakakonkelawo, Yehova wakacafwa Mose akumupa shoonse shakalinga kuyandika kwaamba ayi akumanishe ncito Lesa njaakamupa. Munshiku shino, inga mwashoma ayi Yehova alaakulengesha bashominyinaanu basebensa kwa myaaka iinji kumucafwa kusebensa ncito yakushimikila. Alimwi ciinditeewo, Maswi akwe Lesa alatushomesha ayi, Yehova alaakulengesha ayi tweelele kusebensa incito iliyoonse njaatupa.—2 Koli. 3:5; amubone kabokosi kacite mutwi utokwaamba ayi “Myaaka Njondakasangalala Abuumbi Mubuumi Bwangu.”
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 4:24-26 NWT) Ndibakalinga kookesha pamusena umwi, Yehova wakamukumanya akuyanda nshila yakwaamba ayi amucaye. 25 Sombi Sipola wakabwesa libwe likolete akupalula mwanaakwe musankwa akucatisha cikanda ico kumyeendo yakwe akwaamba ayi: “Uli ibaangu ceebo ca bulowa.” 26 Aboobo Lesa wakamuleka ayi aye. Paciindi ceenka ico Sipola wakaamba ayi, “ibaangu wa bulowa,” ceebo cakupalulwa.
w04-CW 3/15 28 pala. 4
Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga
Maswi akaamba Sipola akwaamba ayi “ibaangu wa bulowa” alilibetele. Ino maswi aya alatwiisha nshi pali Sipola? Ndyaakasumina kucita shintu kweelana acipangano, Sipola wakasumina kuba mucipangano a Yehova. Ndipakeenda ciindi, Yehova wakapangana Cipangano ca Mulawo abene Isilaeli, alimwi cipangano ici cakatondesha ayi Yehova inga wabonwa kuba musankwa, lyalo abo mbwaakapanganaabo kuba anga ngu mwanakashi. (Jelemiya 31:32) Aboobo Sipola ndyaakalwiita Yehova (kwiinda mu munjelo ngwaakatuma) ayi “ibaangu wa bulowa,” citoboneka kwaamba ayi wakasumina kukonkela shakaambwa mucipangano. Cakalingabo anga wasumina kuba mwanakashi mucipangano cakupalulwa, alimwi Yehova anga ngo ibaye. Alimwi ceebo cakufwambaana kucita shintu Lesa nshaakalinga kusuni, wakapulusha buumi bwa mwanaakwe.
(Kulonga 5:2) Lyalo Falawo wakabeepusha ayi: “Ino Yehova uyo ngweshi nyumfwile akuleka bene Isilaeli ayi banooya ngani? Yehova uyo nshimwishiiwo, alimwi bene Isilaeli teshi mbalekeewo.”
it-2-E 12 pala. 5
Yehova
“Kushiba” tacaambibo kushiba cintu mbociboneka na kushibabo muntu umwi. Nabi kwaamba ayi Nabali uyo wakalinga muluya wakalinga kucishi liina lyakwe Defedi, sombi wakeepusha ayi, “Anu Defedi uyo ngani?” (1 Samwe. 25:9-11; amweelanishe a 2 Samwe. 8:13.) Alakwe Falawo wakaambila Mose ayi: “Ino Yehova uyo ngweshi nyumfwile akuleka bene Isilaeli ayi banooya ngani? Yehova uyo nshimwishiiwo, alimwi bene Isilaeli teshi mbalekeewo.” (Kulo. 5:1, 2) Falawo ndyakaamba boobo taakwe kushiba ayi Yehova ngu Lesa wancine nabi ucite nkusu pa mwaami waku Ijipiti. Alimwi taakwe kushiba ayi alicite nkusu shakukumanisha kuyanda kwakwe bweenka mbwaakaambilisha kuli Mose a Aloni. Ano paciindi ici, Falawo alimwi abene Ijipiti boonse kwiilikaawo abene Isilaeli, bakalinga kusa mukushiba liina lyakwe ncolisansulula, na ncolyakalinga kwiimikaninaako. Bweenka Yehova mbwakatondesha Mose, Lesa wakalinga kusa mukucita kuyanda kwakwe kubene Isilaeli kwiinda mukubangulula kuswa mubusha akubapa Cishi ncaakabashomesha. Aboobo wakakumanisha cishomesho cakwe ncakashomesha bamashali babo bakulukulu. Lesa ndyaakacita boobo wakatondesha nshakaamba ayi, “Mulaakushiba ayi ndime Yehova, Lesa wanu.”—Kulo 6:4-8; amubone mutwi waamba ayi ALMIGHTY mu Insight.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 4:1-17)