Makani Akusebensesha amu Kabuku Kamabungano Abuumi Anciito
AUGUST 3-9
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 13-14
“Amuyumebo Akubona Lupulusho Lwakwe Yehova”
(Kulonga 14:13, 14) Mose wakabakumbula ayi, “Mutaloondi! Amuyumebo, mubone Yehova nceshi acite sunu kwaamba ayi amupulushe. Aba bene Ijipiti teshi mukababoneewo alimwi. 14 Yehova utoomulwaninaako, aboobo tamweelete kwaamba ayi mucite cintu nabi comwi.”
w13-CW 2/1 4
Mose Wakalinga Kucite Lushomo
Mpashi Mose taakwe kucishiba ayi Lesa wakalinga kusa mukupasaanya maanshi pa Lweenge Lusalala, kwaamba ayi bene Isilaeli basubuke. Nacibi boobo, Mose wakashoma ayi Lesa atocitaawo comwi kwaamba ayi ashitilishe bantu bakwe. Alimwi Mose wakalinga kusuni ayi abalo bene Isilaeli babe alushomo mbuli ndwakalinga kucite. Baibo ilaamba ayi: “Mose wakabakumbula ayi, ‘Mutaloondi! Amuyumebo, mubone Yehova nceshi acite sunu kwaamba ayi amupulushe.’” (Kulonga 14:13) Ano sa Mose wakacikonsha kuyumya bene Isilaeli kuba alushomo luyumu? Ee, kulansha kubene Isilaeli boonse Baibo ilaamba ayi: “Ndushomo lwakalengesha ayi bene Isilaeli basubuke Lweenge Lusalala kabalyatabo payumu, anga temwakalinga maanshi.” (Bene Ebulu 11:29) Aboobo, lushomo lwakwe Mose lwakacafwa bene Isilaeli boonse, kuteshibo lakwe.
(Kulonga 14:21, 22) Mpeeke Mose wakatandabika lyaansa lyakwe palweenge, alakwe Yehova wakapansaanya maanshi kwiinda mumuuwo wakapupa kuswa kwicwe. Muuwo uyo wakapupa mashiku oonse, lyalo palweenge pakaboolabo nta. Maanshi akapansaana. 22 Aboobo bene Isilaeli bakasubukabo payumu, maanshi akalinga kwiimfwibo kumbasu shoonse shobilo anga ndubumbu lwa ŋanda.
w18-CW.09 26 pala. 13
Shinkusu Shoonse Sombi Alayeeyelako Bamwi
13 Amubelenge Kulonga 14:19-22. Amuyeeye kwaamba ayi kunembo lyanu kuli Lweenge Lusalala, lyalo kwisule lyanu kutoosa Falawo abashilumamba bakwe. Lyalo Lesa wacitawo comwi. Licincilo lya likumbi lyaboola kwisule lyanu, kushinkila bene Ijipiti akubabika mumunshinshe. Sombi kulikoto nkomubete kuli mumuni abuumbi! Mpeeke mwabona Mose katandabika lyaansa lyakwe palweenge alimwi muuwo ucite nkusu abuumbi kuswa kwicwe, wapansaanya lweenge pakati. Aboobo mwebo, mukwashi wanu shifubwa alimwi abantu boonse mwatalika kweenda, akusubuka lweenge kuya kulubasu lumwi. Cakufwaambana mwabona ayi panshi mpayumu nta, tapuwo matipa, inga tamuteshimiwo alimwi mutocikonsha kweenda kabotu. Aboobo, ici capa kwaamba ayi nabibo balya beenda paniini paniini bacikonshe kusubuka.
(Kulonga 14:26-28) Mpomunyaawo Yehova wakaambila Mose ayi, “Tandabika lyaansa lyako palweenge, maanshi atookumana alimwi akufwekelesha bene Ijipiti alimwi ashikoci shabo shankondo alimwi abeshikweensha.” 27 Alakwe Mose wakatandabika lyaansa lyakwe palweenge, ono ndibwakaca, maanshi akakumana akuboola bweenka mbwaakalinga. Bene Ijipiti bakeelesha kusubuka mumaanshi, sombi Yehova wakabapisha mumaanshi. 28 Lyalo maanshi akakumanabo poonse poonse akufwekelesha shikoci shankondo, beshikweensha alimwi abashilumamba boonse bene Ijipiti abo bakalinga bakonkela bene Isilaeli mulweenge. Taaku muntu nabi womwi wakacalaawo.
w09-CW 3/15 7 mapa. 2-3
Mutakalubi Yehova
Bene Ijipiti ndyebakalinga kupenga ashikoci shabo shakanyonyooka, bene Isilaeli boonse bakashika kulubasu lwa kwicwe lwa lweenge. Lyalo Mose wakatandabika lyaansa lyakwe pa Lweenge Lusalala, mpeeke Yehova wakapa kwaamba ayi maanshi akapansaana aboolele. Mpomunyaawo maanshi aanji abuumbi akalengesha Falawo abashilumamba bakwe kunwita. Taakuwo mulwani nabi womwi wakapuluka. Aboobo bene isilaeli bakaangululwa!—Kulo. 14:26-28; Kulu. 136:13-15.
Makani asheshi shakacitika akapa kwaamba ayi mishobo yoonse yakalinga pafwiifwi, ibe aboowa kwamyaaka iinji. (Kulo. 15:14-16) Ndipakeenda myaaka 40, Laabu wakalinga kukala mu Jeliko wakalwiita basankwa bobilo baci Isilaeli ayi: “Boonse bantu bekala mucishi cino baliloondete abuumbi ceebo ca ndimwe, . . . twakanyumfwa mbuli Yehova mbwaakayumya Lweenge Lusalala ayi musubuke paciindi ndimwakalinga kuswa mucishi ca Ijipiti.” (Joshu. 2:9, 10) Nabibo mishobo yatakalinga kupaila Yehova, taikwe kuluba nshaakacita Yehova kwaamba ayi apulushe bantu bakwe. Ncakutatoonsha kwaamba ayi bene Isilaeli bakalinga kucite sheebo shiinji shakwiibaluka Yehova.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 13:17) Ono mwaami Falawo ndyaakasuminisha ayi bene Isilaeli banooya, Lesa taakwe kubeensha nshila iinda mucishi ca bene Filisiti, nabi yakalinga ifwaafwi abuumbi panshila shoonse. Lesa wakayeeya ayi, “Nshisuni kwaamba ayi bantu bakatyongole pakubona ayi balyeelete kulwa, akuboolela mucishi ca Ijipiti.”
it-1-E 1117
Mukwakwa, Nshila
Kuswabo kalekale, nshila shiinji kwiilikaawo anshila shamakwebo, shakalinga kukumanina mumandabala amumisena imwi yaku Palestaini. (Shakube. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Joshu. 2:22; Boombo. 21:19; 1 Samwe. 6:9, 12; 13:17, 18; amubone mutwi waamba ayi KING’S ROAD mu Insight.) Citoboneka kwaamba ayi mukwakwa ngobakalinga kusebensesha abuumbi ngu mukwakwa wakalinga kuswa ku Ijipiti kuya kundabala ya Gasa a Ashikeloni mucishi ca Filisiti akupetuka kuya ku Megido. Mukwakwa uyu wakatolelela kuya ku Asoli, kumatwa kwa Lweenge lwa Galili, lyalo akuya ku Damasikasi. Mukwakwa wakalinga kwiinda mu Filisiti ngowakalinga ufwaafwi kuswa mucishi ca Ijipiti kuya kuCishi Cakashomeshekwa. Sombi Yehova wakeensha bene Isilaeli mukwakwa umwi kwaamba ayi batakaaluli miyeeyo yabo ceebo cakulwanwa abene Filisiti.—Kulo. 13:17.
(Kulonga 14:2) “Lwiita bene Isilaeli ayi baboole kwisule akuyaka misumba pafwaafwi andabala ya Pi Ailoti, pakati lya ndabala ya Migidolu alimwi aLweenge Lusalala, pafwaafwi aBaali Sefoni.
it-1-E 782 mapa. 2-3
Kulonga
Ino Lweenge Lusalala lwakapansaanishikwa pali kwaamba ayi bene Isilaeli basubuke?
Citoboneka ayi pesule lyakwaamba ayi bene Isilaeli bashika kuEtamu uko nkobakekala akookesha mweela luyanga. Lesa wakaambila Mose ayi “aboolele kwisule akuyaka misumba pafwaafwi andabala ya Pi Ailoti . . . pafwiifwi aLweenge Lusalala.” Ici cakalengesha Falawo kubona anga bene Isilaeli “babula kwakuya.” (Kulo. 13:20; 14:1-3) Bantu bamwi bakeeya balaamba ayi nshila njebakasebensesha ilyeelete yakalinga ya el Haj, balaamba ayi liswi lya ciEbulu lya ‘kuboolela’ na ‘kupetuka’ talisansululi ‘kuswa munshila’ nabi ‘kupetukila kulubasu,’ sombi liinji lilapa muyeeyo wakuboolela na kwiinda nshila imwi. Balaamba ayi bene Isilaeli ndyebakashika kumatwa kwa musena wiitwa ayi Gulf of Suez, bakaboolela akuya kwicwe kwa Jebel ʽAtaqah, kufwiifwi akumbo kwa busena bwiitwa ayi Gulf. Aboobo likoto linene mbuli lya bene Isilaeli nakwiinga talikwe kucikonsha kucica, na abo bakalinga kubatandanya bakalinga kuswa kumatwa. Alimwi takwakalingaawo kwa kwiinda mukwiinga kulubasu lumwi kwakalinga lweenge.
Milawo yaba Juda ya muciindi ca batumwi ilatondesha ayi ubo mbocakalinga. (Amubone mutwi waamba ayi PIHAHIROTH mu Insight.) Sombi, ciyandika abuumbi ncakwaamba ayi, Baibo ilatondesha ayi ubu mbocakalinga, sombi bantu baanji bayiite abuumbi tabasuminiiwo makani aya. (Kulo. 14:9-16) Citoboneka kwaamba ayi bene Isilaeli bakaya kulubasu lwa kumbo lwa Lweenge Lusalala kwaamba ayi basubuke. Aboobo tacakalinga cuubu kubashilumamba bakwe Falawo kushinguluka Lweenge Lusalala kwaamba ayi baye kulubasu lumwi kwakalinga kuya bene Isilaeli.—Kulo. 14:22, 23.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 13:1-20)
AUGUST 10-16
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 15-16
“Amulumbaishe Yehova Mulwiimbo”
(Kulonga 15:1, 2) Lyalo Mose alimwi abene Isilaeli boonse bakeembila Yehova lwiimbo ulu: “Ntokwiimbila Yehova mukwiinga wakoma cabulemu. Wawaala maaki alimwi abalinga kutantiteewo mulweenge. 2 Yehova ngoompa nkusu alimwi ndamwiimbila, mukwiinga ngomupulushi wangu. NgoLesa wangu, alimwi ntoomulumbaisha ngoLesa wa bata alimwi ntokwiimba pankusu shakwe.
w95-CW 10/15 11 pala. 11
Ino Nceebonshi Tulyeelete Kuloonda Lesa Wancinencine Pacecino Ciindi?
11 Kunyonyoola bashilumamba babene Ijipiti uko Yehova nkwaakacita, kwakapa kwaamba ayi bantu bakwe bakalinga kumulambila bamulumbaishe akulengesha ayi liina lyakwe kushibikwa koonse. (Joshuwa 2:9, 10; 4:23, 24) Ncakwiila, liina lyakwe lyakalumbaishikwa kwiinda balesa bakubeca babene Ijipiti batakalinga kucite nkusu alimwi bakaalilwa kupulusha bantu abo bakalinga kubalambila. Kushoma balesa babo bakubeca, kushoma muntu ukonsha kufwa alimwi ankusu sha bashilumamba kwa kabalensha nsoni abuumbi. (Kulumbaisha 146:3) Nceceeco bene Isilaeli bakakakatishikwa kwiimba nyimbo sha kulumbaisha kutondesha kuloonda Lesa muumi, uyo upulusha bantu bakwe cankusu!
(Kulonga 15:11) O Yehova, ino ngani uli anga ndimwe pa balesa boonse? Ino ngani uli anga ndimwe nomusalalite abuumbi? Ino ngani uli anga ndimwe nomucite bulemu bukankamika? Mwebo nomweelete kuloondekwa akwiimbilwa nyimbo shakulumbaisha, nomucita shintu shikankamika.
(Kulonga 15:18) Yehova mulaakunoolibo baami lyoonse alyoonse.
w95-CW 10/15 11-12 mapa. 15-16
Ino Nceebonshi Tulyeelete Kuloonda Lesa Wancinencine Pacecino Ciindi?
15 Nakwiinga twakeemikana pafwiifwi a Mose cakushitilishikwa, cakutatoonsha nakwiinga twakayuminishikwa kwiimba ayi: ‘O Yehova, ino ngani uli anga ndimwe pa balesa boonse? Ino ngani uli anga ndimwe nomusalalite abuumbi? Ino ngani uli anga ndimwe nomucite bulemu bukankamika? Mwebo nomweelete kuloondekwa akwiimbilwa nyimbo shakulumbaisha, nomucita shintu shikankamika.’ (Kulonga 15:11) Kwamyaaka iinji maswi amushobo uyu asebenseshekwa cakwiinduluka induluka. Mulibuku lyakweelaako lya muBaibo, mutumwi Joni wakaamba pa likoto lya bananikitwe ayi: “Bakalinga kwiimba lwiimbo lwakwe Mose musebenshi wakwe Lesa alimwi alwiimbo lwa Mwanaambelele.” Ino ndwiimbo nshi ndobatokwiimba? “No Yehova Lesa beshinkusu shoonse, micito yanu njinene alimwi ilakankamika abuumbi. Nshila shanu shililuleme alimwi nshalushinisho. Ngani utamuloondi, akulemeka liina lyanu? Mukwiinga mwebo nweenka ndimwe musalalite.”—Ciyubululo 15:2-4.
16 Amunshiku shino kuli beshikulambila Lesa baanji batondesha kulumba pancito shakwe Lesa alimwi amilasho yakwe. Bantu baswa mumishobo yoonse baangululwe lwa kumushimu, kuswa kucishi ici cicite miibo ibiibi, mukwiinga balicishi alimwi balakonkela njiisho shiluleme shakwe Lesa. Mwaaka uliwoonse, bantu baanji balaswa kucishi ici cicite miibo ibiibi akuba kulubasu lwa libunga lyakwe Yehova liluleme alimwi lisalalite. Conoonobo pesule lyakwaamba ayi Lesa woombolosha akunyonyoola bupailishi bwakubeca abweende bwashintu ubu, bantu balambila Yehova balaakuba abuumi butamaani mucishi cipya.
(Kulonga 15:20, 21) Mpomunyaawo Milyamu mulaluki mwanakashi, nankashi yakwe Aloni wakabwesa musebe, mpeeke banakashi boonse bakatalika kulisha akushana. 21 Milyamu wakatalika kubeembila ayi, “Amwiimbile Yehova mukwiinga wakoma cabulemu. Wawaala maaki alimwi abalinga kutantiteewo mulweenge.”
it-2-E 454 pala. 1
Nyimbo
Citooboneka kwaamba ayi liinji bene Isilaeli ndibakalinga kwiimba bakalinga kusebensesha makoto obilo kwiimba maswi ashiyene, nkokwaamba ayi na likoto lyomwi lyatalika limwi lyakalinga kukumbula, nabi na muntu womwi watalika likoto lyakalinga kukumbula. Mumalembo kwiimba kwamushobo uyu mpashi kuletwa ayi ‘kukumbula.’ (Kulo. 15:21; 1 Samwe. 18:6, 7) Kwiimba kwamushobo uyu nkokwakatondeshekwa amumbasu shimwi shamu libuku lya Kulumbaisha mbuli Kulumbaisha 136. Neyemiya mbwakapandulula makoto obilo abeshikwiimba muciindi cakwe, alimwi alubasu ndobakalinga kucite mukusalasha lubumbu lwa Jelusalemu, shilatondesha kwaamba ayi bakeemba munshila iyi.—Neye. 12:31, 38, 40-42; amubone mutwi waamba ayi SONG mu Insight.
it-2-E 698
Mushinshimi Mwanakashi
Milyamu ngo mwanakashi wakutaanguna waambwa mu Baibo kuba mushinshimi mwanakashi. Citoboneka ayi Lesa wakalinga kumulwiitako nkombe mpashi kwiinda mukwiimba. (Kulo. 15:20, 21) Nceceeco, Milyamu a Aloni ncobakaambila Mose ayi: “Sa [Yehova] taakwe kwaambilawo kale kwiinda muli ndiswe?” (Shaku. 12:2) Yehova mwiine wakaamba kwiinda mu mushinshimi Mika ayi wakatuma “Mose, Aloni alimwi a Milyamu” kwaamba ayi batanjilile bene Isilaeli ciindi ndyaakalinga kubakusha mucishi ca Ijipiti. (Mika 6:4) Nabi kwaamba ayi Milyamu wakapekwa coolwe cakuba mushinshimi mwanakashi, bushicibusa bwakwe a Lesa mbuli mushinshimi tabwakalinga mbuli bwakwe Mose mukwabo. Ndyaakaalilwa kubona shintu munshila yeelete, Lesa wakamwaanisha.—Shaku. 12:1-15.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 16:13) Ingayi macolesha, bakancele baanji bakesa mukwikala poonse poonse pakati ka misumba. Ono macuunsa, kwakaba mume uunji abuumbi kushinguluka misumba yoonse.
w11-CW 9/1 14
Sa Mulishi?
Ino nceebonshi Yehova ncaakasalila kupa bene Isilaeli bakancele ciindi ndyebakalinga muluyanga?
Bene Isilaeli ndyebakalinga kuswa mu Ijipiti, mankanda obilo Lesa wakabapa bakancele mbuli nyama.—Kulonga 16:13; Shakubelenga 11:31.
Bakancele ntuyuni tuniini tulaampa masentimita mpashi ashika 18 alimwi tulalema magilamu ashika kuma 100. Tulacanika kumbo kwa cishi ca Asia a Europe bunene bunene na nciindi ndyetushalana. Mukwiinga ntuyuni tulonga longa, na kwatontola tulaya ku North Africa aku Arabia. Ndyetutolonga, makoto aanji alaya kulubasu lwa kwicwe lwa lweenge lwa Mediterranean akuluuka kuya ku Sinai.
Kweelana alibuku lya The New Westminster Dictionary of the Bible, ilaamba ayi tuncele “tulooluka kabotu alimwi cakufwaambana na kuli muuwo; ano na muuwo wapuupila kumwi nabi na twalema ceebo ca kuuluka mushinso ulaamfu, likoto lyoonse lya tuyuni lilalokela panshi alimwi tatubiwo ankusu sha kuuluka.” Aboobo katutana kutolelela kuuluka, tulayandika kookesha panshi kwabushiku bomwi nabi kwanshiku shobilo. Aboobo cilaba cuubu kutucata. Kumatalikilo kwamyaaka yamuma 1900, cishi ca Egypt cakalinga kuulisha bakancele bashika cakuma 3 miliyoni mwaaka amwaaka mbuli cakulya.
Mankanda oonse obilo bene Isilaeli ndyebakalya bakancele cakalinga ciindi ca cilimo. Nabi kwaamba ayi bakancele nceciindi ncebauuluka kuya ku Sinai, ngu Yehova wakapa kwaamba ayi muuwo upuupe akulengesha tuyuni utu kuya mumisumba ya bene Isilaeli.—Shakubelenga 11:31.
(Kulonga 16:32-34) Mose wakaamba ayi, “Yehova watulwiita ayi tubike malita obilo a mana palubasu kwaamba ayi bamulunyungu lwesu bakabone cakulya ico ncaakatupa muluyanga ndyaakatukusha mucishi ca Ijipiti.” 33 Mpomunyaawo Mose wakaambila Aloni ayi, “Bwesa kangomo, ubikemo mana akumana malita obilo akukabika pameenso akwe Yehova kwaamba ayi tukaboneshe bamulunyungu lwesu.” 34 Kweelana aYehova mbwaakaambila Mose, Aloni wakabika kangomo ka mana ako kunembo lya Libokoshi lya Cipangano kwaamba ayi kalamwe.
w06-CW 1/15 31
Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga
Ndipakeenda ciindi ciniinibo kuswa ciindi ndyebakalubulwa kuswa mu Ijipiti, bene Isilaeli bakatalika kutongooka pa shakulya. Aboobo Yehova wakabapa mana. (Kulonga 12:17, 18; 16:1-5) Paciindi cilya Mose wakaambila Aloni ayi: “Bwesa kangomo, ubikemo mana akumana malita obilo akukabika pameenso akwe Yehova kwaamba ayi tukaboneshe bamulunyungu lwesu.” Baibo ilaamba ayi: “Kweelana aYehova mbwaakaambila Mose, Aloni wakabika kangomo ka mana ako kunembo lya Libokoshi lya Cipangano kwaamba ayi kalamwe.” (Kulonga 16:33, 34) Ncakutatoonsha kwaamba ayi paciindi cilya, Aloni wakabwesa mana akubika mukangomo, sombi kubika kangomo ako mu Libokoshi lya Cipangano, pakeenda ciindi kushikila Mose ndyakapanga Libokoshi lya Cipangano akubikamo mabwe obilo.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 16:1-18)
AUGUST 17-23
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 17-18
“Basankwa Baliceesha Balaiisha Akupa Bamwi Mikuli”
(Kulonga 18:17, 18) Lyalo Jetulo wakaamba ayi, “Ici ncootoocita taciluleme, sobwe. 18 Utoolilemyabo omwiine alimwi akulemyabo baabo bantu. Iyi ncito njinene abuumbi alimwi tooelete kwiisebensa weenka.
w13-CW 2/1 6
Mose Wakalinga Kucite Lusuno
Mose wakatondesha lusuno kubene Isilaeli babye. Bakeshiba ayi Yehova wakalinga kusebensesha Mose kutanjilila bantu bakwe, aboobo bakalinga kulwiita Mose mapensho abo oonse. Baibo ilaamba ayi: ‘Aboobo bantu bakalinga kusa kuli Mose kuswa macuunsa kushikila amacolesha.’ (Kulonga 18:13-16) Amuyeeyebo Mose mbwaakalinga kulema kukutika bene Isilaeli ciindi ndyebakalinga kumulwiita mapensho abo! Nacibi boobo ceebo cakusuna bantu, Mose wakalinga kusangalala kubacafwa.
(Kulonga 18:21, 22) Sombi kwiilikaawo, ulyeelete kusala basankwa bamwi beenga basebensa mulimo wa butanjilili. Bamwi balyeelete kuba batanjilili ba bantu bali cuulu, bamwi mwaanda, bamwi makumi osanwe alimwi abamwi likumi. Bantu abo mbweshi ukasaale balyeelete kuba bantu balemeka Lesa, bashomeka alimwi batakoonshi kutambula mashinka kanwa. 22 Alimwi balyeelete kuba boomboloshi ba bantu lyoonsebo. Lyalo inga kabaleta milandu iyumu kuli ndiwe, sombi balyeelete kunokoombolosha yeeyo yoonse iniini beene. Ici cilaakukuubilaako ceebo milimo njewalinga kucita weenka, balaakuyaabana.
w03-CW 11/1 6 pala. 1
Kushomeka Kulayandika Kwaamba ayi Tube Basangalete
Aba mbasankwa bakatondesha mibo ya bulesa kabatana kusalwa kucita ncito yakalinga kuyandika bantu bashomeka. Bakatondesha kale ayi balaloonda Lesa; bakalinga kulemeka Mulengi akuleya kucita shintu sheenga shamukalasha. Bantu boonse bakeshiba ayi basankwa aba baleelesha cankusu kukonkela njiisho shiluleme shakwe Lesa. Bakalinga kupatite mashinka kanwa, ico cakatondesha ayi teshi bakasebenseshe nkusu sha bweendeleshi munshila iteelete. Tabakalinga kusa mukusebensesha lushomo bantu ndobakalinga kucite muli mbabo, kwaamba ayi bacite shintu nshebasuni bene nabi sheenga shaletela mpindu beshikamukowa na shibusa shabo.
(Kulonga 18:24, 25) Mose wakanyumfwila maswi akamulwiita Jetulo. 25 Wakasala basankwa beenga basebensa kuswa pabene Isilaeli boonse. Wakabasala ayi babe batanjilili ba bantu, bamwi ba bali cuulu, bamwi mwaanda, bamwi makumi osanwe alimwi abamwi ba bali likumi.
w02-CW 5/15 25 pala. 5
Kubula Kampenda Kulatanjilila Baluleme
Mose alakwe wakalinga kuliceesha. Ciindi ndyaakalinga kulemenwa ceebo cakucafwa bamwi mumapensho abo, Jetulo mupongoshi wakwe, wakamulwiita makani eenga amucafwa: Kupako basankwa bamwi beelela mikuli. Kushiba kwaamba ayi inga tacikoonshi kucita shintu shoonse, camaano Mose wakasumina kucita nshaakalwiitikwa. (Kulonga 18:17-26; Shakubelenga 12:3) Musankwa uliceesha tawayiwayi kupako bamwi mikuli, nabi kuloonda ayi na apeko bamwi beelela mikuli atooba ashakucita shiniini. (Shakubelenga 11:16, 17, 26-29) Sombi ulilibambite kucafwa bamwi kwaamba ayi baye panembo lwakumushimu. (1 Timoti 4:15) Sa aswebo teshi mbotweelete kucita ubo?
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 17:11-13) Paciindi ico Mose ncaakalinga kutambikite maansa mwiculu, bene Isilaeli bakalinga kukoma. Sombi na waaloshesha panshi, bene Amaleki bakalinga kutalika kukoma. 12 Ono maansaakwe Mose ndyaakacisa kutambika mwiculu, Aloni alimwi aElu bakamuletela libwe ayi akaleewo. Mpeeke balo bakeemikana umwi kululyo aumwi kucipiko, akucatilila maansaakwe kwaamba ayi anoolibo mwiculu kushikila kwipila kwa lisuba. 13 Munshila iyo Joshuwa wakakoma bene Amaleki cakumaninina.
w16-CW.09 6 pala. 14
“Maansa Anu Atalefuki”
Aloni a Elu bakayumya maansa akwe Mose kwaamba ayi ataawi ciindi ndyekwakalinga nkondo. Aswebo inga twacana nshila sha mbweenga twacafwa bamwi. Inga twacafwa bacinene, baciswa ciswa, bapikishikwa kubeshikamukowa, balisukamite, na abo bakafwitwa muyandwa wabo. Alimwi inga twacafwa bacanike bakakatishikwa kucita shintu shitaluleme, nabi basuni kuswitilila mubweende bwa shintu ubu kwiinda mukuba alwiiyo lwapeculu, buboni na kusebensa ncito yapeculu. (1 Tesa. 3:1-3; 5:11, 14) Atweeleshe kunoobikila maano kubashominyineesu ndyetuli ku Ŋanda ya Bwaami, muncito yakushimikila, ndyetutoolya cakulya pomwi abalo, nabi ndyetutobandikaabo pafooni.
(Kulonga 17:14) Lyalo Yehova wakaambila Mose ayi, “Ulembe mbuli mbondakoma munkondo iyi kwaamba ayi bantu bakanokwiibalukilaako. Alimwi ulwiite Joshuwa ayi ntoolengesha bantu kubula kwiibalukawo tubili bene Amaleki.”
it-1-E 406
Mabuku amu Baibo
Kweelana amakani atokwaambwawo, inga tatutoonshi kwaamba ayi shilembetwe ishi shakwe Mose shakaswa kuli Lesa, shakatanjililwa a Lesa, alimwi shilatanjilila pakulambila kwancine. Takwakalinga kuyanda kwakwe Mose kwaamba ayi abe mweendeleshi alimwi mutanjilili wabene Isilaeli; ceebo pakutaanguna wakakaka. (Kulo. 3:10, 11; 4:10-14) Sombi ngu Lesa wakeesha Mose akumupa nkusu shakucita shaankamiko cakwaamba ayi beshimasalamushi bakakakatishikwa kusumina ayi shintu Mose nshaakalinga kucita shakaswa kuli Lesa. (Kulo. 4:1-9; 8:16-19) Aboobo takwakalinga kuyanda kwakwe Mose kwaamba ayi abe shikwaambilisha makani alimwi ashikulemba. Sombi kwiinda mukunyumfwila milawo yakwe Lesa alimwi akutanjililwa amushimu usalashi, Mose wakataanguna kwaamba lyalo akulemba mabuku amwi amu Baibo.—Kulo. 17:14.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 17:1-16)
AUGUST 24-30
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA WORD | KULONGA 19-20
“Milawo Likumi Mboimukuma”
(Kulonga 20:3-7) Utalambili Lesa aumwi, sombibo ndime. 4 “Utalipangili shibumbwabumbwa shikoshanya ashintu sha kwiculu, mucishi ca panshi, nabi shili mumaanshi panshi lya cishi. 5 Utafukamini cibumbwabumbwa cili coonse nabi kucilambila, mukwiinga nebo neMwaami Lesa, Lesa wanu, ndi shibusuba. Ndapa mulandu bantu abo bampatite, alimwi akubamulunyungu lwabo kushikila akulishalane lyatatu alyane. 6 Sombi ndabonesha lusuno lwangu kushuulu ashuulu sha baabo bansuni akukonkela milawo yangu. 7 “Utasebenseshi liina lyangu mushintu shitaluleme, mukwiinga nebo neYehova, Lesa wanu ndaakupa mulandu muntu woonse weshi akabule kusebensesha kabotu liina lyangu.
w89-CN 11/15 6 pala. 1
Ino Milawo Likumi Ilasansululanshi Kulindimwe?
Milawo yone yakutaanguna ilatondesha mikuli njetucite kuli Yehova. (Mulawo wanamba 1) Ngu Lesa usunibo kulambila nguwe eenkabo. (Mateyo 4:10) (Mulawo wanamba 2) Taakuwo muntu nabi womwi weshi kumulambila weelete kusebensesha shibumbwabumbwa. (1 Joni 5:21) (Mulawo wanamba 3) Tulyeelete kusebensesha liina lyakwe Lesa munshila yeelete alimwi yabulemu. (John 17:26; Bene Loma 10:13) (Mulawo wanamba 4) Tulyeelete kubikila maano kukucita shintu shisalalite mubuumi bwesu. Ici cilatucafwa kookesha kuswa kunshila ya kulibona ayi tuliluleme palweesu sobene.—Bene Ebulu 4:9, 10.
(Kulonga 20:8-11) “Ingashila bushiku bwakookesha bwa Cibelu alimwi akubusalasha. 9 Ulicite nshiku shosanwe abomwi nsheweelete kusebensa milimo yako, 10 sombi bushiku bwasanu ashobilo, mbushiku bwangu ubo mboweelete kookesha. Taaku muntu weelete kusebensa pabushiku ubo, nkokwaamba ayi webo, bana bako, basha bako, shifubwa shako nabi baswamashi bekala mucishi cako. 11 Munshiku shosanwe abomwi, nebo neYehova ndakalenga cishi ca panshi, liculu, lweenge alimwi ashintu shoonse shili muli nshisho. Sombi pabushiku bwasanu ashobilo ndakookesha. Nceceeco nebo neYehova, ncendakapeta coolwe bushiku bwakookesha bwa Cibelu akubusalasha.
(Kulonga 20:12-17) “Lemeka baiso abanyoko kwaamba ayi ukekale nshiku shiinji mucishi ico nebo neYehova nceshi nkakupe. 13 “Utacaayi muntu, sobwe. 14 “Utaciti bulale. 15 “Uteepi. 16 “Utapi bukamboni bwakubeca pali shikamukobonyoko. 17 “Utakumbwi ŋanda ya shikamukobonyoko camunyono. Utakumbwi mukamwiine, musha wakwe musankwa nabi mwanakashi, ŋombe shakwe, mbongolo shakwe nabi shintu shakwe shimwi.”
w89-CN 11/15 6 mapa. 2-3
Ino Milawo Likumi Ilasansululanshi Kulindimwe?
(Mulawo wanamba 5) Na baana batolelela kunyumfwila bashali, mukwashi ulaba ucatene alimwi ulatambula shoolwe kuswa kuli Yehova. Alimwi “mulawo wakutaanguna ucite cishomesho” ulapa kulangila kubotu abuumbi! Kuteshibo kwaamba ayi “shintu shinotweendela kabotu” sombi “akwikala myaaka iinji mucishi.” (Bene Efeso 6:1-3) Ano mukwiinga tutokala “munshiku shakweelaako” sha bweende buno bubiibi bwashintu, kunyumfwila kwa bulesa kulapa bacanike coolwe cakuba abuumi bwamuyayaya.—2 Timoti 3:1; Joni 11:26.
Kusuna muntu umwi kulaakutucafwa kuleya kumucitila shintu shibiibi mbuli (Mulawo wanamba 6) kucaya, (Mulawo wanamba 7) bulale, (Mulawo wanamba 8) kwiipa, alimwi (Mulawo wanamba 9) akwaamba makani akubeca. (1 Joni 3:10-12; Bene Ebulu 13:4; Bene Efeso 4:28; Mateyo 5:37; Tushimpi 6:16-19) Ano ino mbuyani shintu nshetuyeeya? (Mulawo wanamba 10), utukasha kukumbwa, ulatwiibalusha kwaamba ayi Yehova alisuni ayi lyoonse nshetuyeeya shinoba shiluleme mumeenso akwe.—Tushimpi 21:2.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 19:5, 6) Ono na munyumfwile akulama cipangano cangu, mulaakuba bantu bangu. Cishi ca panshi coonse ici ncaangu, sombi mwebo mulaakuba bantu bangu basalitwe. 6 Mulaakuba bantu balibengetebo muli ndime neenka, alimwi mulaakusebenselabo ndime milimo ya bupailishi.”
it-2-E 687 mapa. 1-2
Mupailishi
Bupailishi bwa Bwineklistu. Yehova wakashomesha bene Isilaeli ayi na bakatolelele kulama cipangano balaakuba ‘bwaami bwa bapailishi alimwi mushobo usalalite.’ (Kulo. 19:6) Nacibi boobo, bupailishi bwa mulunyungu lwakwe Aloni bwakalinga kweelete kutolelela kushikila ciindi ca kusa kwa mupailishi munene uyo wakaambilwa limwi. (Ebulu. 8:4, 5) Bwakalinga kweelete kutolelela kushikila ciindi cipangano ca mulawo ndyecakamana alimwi amulawo upya ndyewakatalika kusebensa. (Ebulu. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Pakutaanguna coolwe ici cakapekwabo ku bene Isilaeli kwaamba ayi babe bapailishi bakwe Yehova mu Bwaami bakwe mbwaakashomesha; mukuya kwaciindi coolwe ici cakapekwa aku bantu batakalinga baJuda.—Mili. 10:34, 35; 15:14; Loma. 10:21.
Bene Juda baniini bakacaalaawo mbobakashoma muli Klistu, aboobo mushobo waba Juda wakaalilwa kuba abantu bakalinga kweelete kuba bapailishi ba bwaami bwancine alimwi mushobo usalalite. (Loma. 11:7, 20) Ceebo cakwaamba ayi bene Isilaeli tabana kushomeka, Lesa wakabacenjesha kwiinda mu mushinshimi Osiya myaaka iinji, ndyakaamba ayi: “Bantu bangu bamana kunyonyoolwa ceebo cakubula kwishiba ndime. Mwebo nobapailishi mwakaaka kwinshiba, aboobo ndamukaka kuba bapailishi bangu. Ono ceebo cakwaamba ayi mwaluba milawo yangu anebo ndaakukaka bana banu basankwa kuba bapailishi.” (Osiya 4:6) Alakwe Yesu wakalwiita bamatanjilili baci Juda ayi: “Mulaakunyaikwa Bweene bwakwe Lesa. Bulaakupekwa kumushobo umwi weshi ukacate shisepo sheelete.” (Mate. 21:43) Nacibi boobo, Yesu ndyaakalinga pacishi capanshi wakalinga kukonkela Mulawo wakwe Mose, alimwi wakashiba ayi bupailishi bwa mulunyungu lwakwe Aloni bwakalinga kunocisebensa, aboobo wakalinga kulwiita baabo mbaakalinga kushilika bulwashi bwa manata kuya ku mupailishi akubenga mulambu ngobakalinga kweelete kubenga.—Mate. 8:4; Maako 1:44; Luka 17:14.
(Kulonga 20:4, 5) “Utalipangili shibumbwabumbwa shikoshanya ashintu sha kwiculu, mucishi ca panshi, nabi shili mumaanshi panshi lya cishi. 5 Utafukamini cibumbwabumbwa cili coonse nabi kucilambila, mukwiinga nebo neYehova, Lesa wanu, ndi shibusuba. Ndapa mulandu bantu abo bampatite, alimwi akubamulunyungu lwabo kushikila akulishalane lyatatu alyane,
w04-CN 3/15 27 pala. 1
Shiteente Shinene Shitocanika Mulibuku lya Kulonga
20:5—Ino Yehova ulapa buyani mulandu ‘kumashalane akunembo ceebo cakubisha kwaba ishiwabo’? Muntu uliwoonse na wakula, alapekwa mulandu kweelana amibo yakwe alimwi ashintu nshayeeya palwaakwe. Sombi bene Isilaeli ndyebakatalika kulambila shibumbwabumbwa, bamulunyungu lwabo loonse bakapenga ceebo ca shesho nshebakacita. Nabibo kubene Isilaeli bashomeka tacakalinga cuubu kutolelela kushomeka, ceebo cakwaamba ayi bamulunyungu lwabo bakakonkela bupailishi bwakubeca.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 19:1-19)
AUGUST 31–SEPTEMBER 6
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | KULONGA 21-22
“Amubone Buumi Bweenka Yehova Mbwabubona”
(Kulonga 21:20) “Na muntu wooma musha wakwe musankwa nabi mwanakashi musako, mpeeke musha uyo wafwa mpomunyaawo, muntu uyo ulyeelete kupekwa mulandu.
it-1-E 271
Kuuma
Mwine Ebulu wakalinga kucite musha, wakalinga kucite nkusu shakuuma musha wakwe musankwa nabi mwanakashi musako, na musha uyo taakalinga kunyumfwila. Sombi na musha wafwa ndyatomuuma, mwine Ebulu wakalinga kwaanishikwa. Ano na musha wafwa pesule lya bushiku bomwi na inshiku shobilo kuswa ciindi ndyakoomwa, cakalinga kutondesha ayi mwiine musha uyo taakalinga kucitewo muyeeyo wa kumucaya. Wakalinga kucite nkusu shakwaanisha musha wakwe mukwiinga wakoola musha uyo kusebensesha ‘maali akwe.’ Taakuwo muntu weenga wanyonyoola cintu cakwe ncaasunishi, lyalo akupenga. Alimwi na musha wafwa pesule lya bushiku bomwi na kwiindaawo, tacakalinga kushibikwa kabotu na musha uyo wakafwa ceebo cakuumwa nabi na kuli cimwi cakalengesha. Nceceeco, na musha wafwa pesule lya bushiku bomwi nabi inshiku shobilo, mwiine musha taakalinga kwaanishikwa.—Kulo 21:20, 21.
(Kulonga 21:22, 23) “Alimwi na bantu bamwi batoolwana, ono bacisa mwanakashi uli bubi akulengesha ayi atikaanye, sombi wabula kucisikwawo munshila imwi, uyo wamucisa ulyeelete kulipila maali ngeenga ibaye wapingula. Maali ayo alyeelete kusuminishikwa aboomboloshi. 23 Sombi na mwanakashi uyo wacisikwa bunene, cilyeelete kuba buumi pabuumi,
lvs-CW 95 pala. 16
Sa Mulabona Buumi Bweenka Lesa Mbwabubona?
16 Yehova alabona ayi buumi bwa muntu uliwoonse bulayandika. Nabibo mwaana utana kushalwa ulyandika kulinguwe. Mu Mulawo wakwe Mose, Yehova wakaamba ayi na muntu cakuteshiba wacisa mwanakashi ucite lifumo, lyalo mwanakashi uyo nabi mwaana wafwa, muntu uyo wakalinga kupekwa mulandu wakucaya muntu. Ici cakalinga kusansulula ayi nabi taakwe kucitila kashanga, sombi cancine ncakwaamba ayi muntu umwi wacaikwa alimwi wakalinga kweelete kulipila. (Amubelenge Kulonga 21:22, 23.) Lesa alabona ayi mwaana utana kushalwa ngu muntu. Ino mutobona ayi Lesa alanyumfwa buyani na muntu wakusha lifumo? Ino mutoyeeya ayi alanyumfwa buyani na wabona baana baanji beshi kufwa mwaaka amwaaka ceebo cakwaamba ayi banakashi balakusha mafumo?
(Kulonga 21:28, 29) “Ono na mucende wayasoola muntu umwi akumucaya, mucende uyo ulyeelete kumucaya kumabwe, alimwi nyama iyo tayeelete kulikwa. Sombi mufubi wa mucende uyo teelete kupekwa mulandu. 29 Sombi na mucende uyo lyoonse ulishibite kuyasa bantu alimwi mufubi wa mucende uyo wakalwiitwa, sombi taakwe kunoomucalila mucimpati, na wayasa muntu cakumucaya, ulyeelete kucaikwa kumabwe alimwi mufubi wakwe alakwe ulyeelete kucaikwa.
w10-CW 4/15 29 pala. 4
Yehova Alisuni ayi Mube Bashitilishitwe Akuba Abuumi Bubotu
Kweelana aMulawo wakwe Mose, muntu wakalinga kupekwa mulandu na shifubwa shakwe shacisa muntu. Na mucende wayasa muntu lyalo muntu uyo akufwa, mwine ŋombe wakalinga kweelete kuicaya kwaamba ayi ashitilishe bantu bamwi. Mukwiinga takalinga kweelete kulya nyama iyo nabi kuulisha bamwi, taakuwo ncaakalinga kucanaamo. Ano ino cakalinga kuba buyani na ŋombe yacisa muntu umwi lyalo mwine waalilwa kuilama kabotu? Na ŋombe iyo yesa mukucaya muntu umwi, yakalinga kucaikwa alimwi mwineyo alakwe wakalinga kucaikwa. Mulawo uyu wakalinga kucenjesha babo batakalinga kubikila maano ku shifubwa shabo kwaamba ayi kabashilama.—Kulo. 21:28, 29.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
(Kulonga 21:5, 6) Sombi na musha uyo waamba mwiine ayi, ‘Nebo ndimusuni mwaami wangu, mukaangu, bana bangu alimwi nshisuni kwaangululwa,’ 6 Lyalo mwaami wakwe uyo ulyeelete kumutola kumusena nkobanambilila neYehova. Na bashika, ulyeelete kumwiimika kucisasa nabi kucisamu ca kumulyango akumutulula kutwi. Mpeeke ulaba musha wakwe wa nshiku shoonsebo.
w10-CW 1/15 4 mapa. 4-5
Ino Nceebonshi Mulyeelete Kulyaaba Kuli Yehova?
4 Kulyaaba kwa Bwineklistu ngamakani ayandika. Teshi cintu cuubu. Ano ino kulyaaba kulaakutucafwa buyani? Atwaambe bantu mbobafubilaamo na babika maano kukuyumya bushicibusa bwabo. Kwaamba musangalale acoolwe cakuba abeshicibusa, mulyeelete kulibambila kucita shintu shiyandika kwaamba ayi mube ashicibusa. Mulyeelete kulyaaba, nkokwaamba ayi kunoocita shintu shitondesha ayi mulamubikaako maano mubyaanu. Baibo ilaamba pacakubonenaako cibotu abuumbi ca beshicibusa bakalinga kunyumfwana, Defedi a Jonasani. Alimwi bakapangana cipangano ca bushicibusa bwabo. (Amubelenge 1 Samwelo 17:57; 18:1, 3.) Nabi kwaamba ayi teshi cuubu kucana bushicibusa bwamushobo uyu, bantu balakonsha kuba abushicibusa bubotu na kabanyumfwana akunocitilana shintu shimwi.—Tus. 17:17; 18:24.
5 Mulawo Lesa ngwaakapa bene Isilaeli ulasansulula pa bushicibusa bantu mbobakafubilaamo ceebo cakulyaaba. Na musha wakalinga kusuni kutolelela kwikala amwaami wakwe mubotu, wakalinga kweelete kupangana cipangano ca muyayaya amwaami wakwe. Mulawo wakalinga kwaamba ayi: “Sombi na musha uyo waamba mwiine ayi, ‘Nebo ndimusuni mwaami wangu, mukaangu, bana bangu alimwi nshisuni kwaangululwa,’ Lyalo mwaami wakwe uyo ulyeelete kumutola kumusena nkobanambilila neYehova, na bashika, ulyeelete kumwiimika kucisasa nabi kucisamu ca kumulyango akumutulula kutwi. Mpeeke ulaba musha wakwe wa nshiku shoonsebo.”—Kulo. 21:5, 6.
(Kulonga 21:14) Sombi na muntu wakalala akucaya mubye kashanga, alakwe ulyeelete kucaikwa nabi na wacicila kucipaililo cangu ayi akapulukileeko.
it-1-E 1143
Liica
Maswi ngotucana palilembo lya Kulonga 21:14 alyeelete alasansulula ayi nabibo mupailishi wakalinga kweelete kucaikwa na wacaya muntu, alimwi kucata meeca aku Libokoshi lya Cipangano takwakalinga kushitilisha muntu uliwoonse wacaya muntu kashanga.—amweelanishe a 1 Baami 2:28-34.
Kubelenga Baibo: (Kulonga 21:1-21)