Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
5-11 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | DIVILU 31-32
“Nyema Butōtyi bwa Bilezaleza”
Tutundulukilei ku Byabukulu—“Difuku Dikatakata dya Yehova Didi Pabwibi”
Kwingidija byobya byotwifunda mu Bisonekwa kukokeja kwikala kukomo, nakampata shi tudi mu makambakano. Kimfwa, bana ba Isalela pa kupwa kunyongololwa na Yehova mu bupika bwa Bene Edipito, “bapatana ne Mosesa” ne ‘kumutompa Yehova.’ Mwanda waka? Mwanda bābudilwe mema a kutoma. (Div. 17:1-4) Myeji ibidi pa kupwa kupwana na Leza ne kwitabija amba “binenwa byonso byanena Yehova batwe tukalonga’byo,” bājilwile kijila kyandi na kutōta kilezaleza. (Div. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Le kyēbakwatyije moyo i kwija kwāijije Mosesa ku Lūlu lwa Holeba kwaādi ufundijibwa? Le padi i mwanda wa kutyina amba Bene Amaleke bakebatamba monka ne amba Bene Isalela bādi ba kushindwa pa kubulwa bukwashi bwa Mosesa wēbatūlwidile maboko bamone bushindañani bwabo bubajinji? (Div. 17:8-16) Eyo, nansha shi bikale nankyo, inoko Bene Isalela “bamupelele aye kumukōkela.” (Bil. 7:39-41) Polo usoñanya Bene Kidishitu ‘bapyasakane’ “kutyina’mba muntu wakaponena umuswelo umo onka wa mifutululo” na wa Bene Isalela bātuninye kutwela mu Ntanda ya Mulao.—Bah. 4:3, 11.
Kōkela Leza Amba Umwene mu Milao Yandi Yatyipile
Yehova wāshilwile kiponka na ponka kufikidija byaālaile kulonga mu Mukanda wa Bijila wa kipwano, na kuteakanya dipema dya kutōtela’mo ne bupidishitu bwākweshe bantu ba bubi bafwene kwadi. Pakwabo napo, ne kwija mpika Isalela wavulaminwa kwipāna kwāepēne kudi Leza ne “kusomba Mwine Mupandulwemo wa Isalela.” (Mit. 78:41) Kimfwa, kitatyi kyādi kikwete’ko Mosesa na kutambula bulombodi bukwabo ku Lūlu lwa Shinai, Bene Isalela babulwa kitūkijetyima, bashilula kujimija lwitabijo lwabo mudi Leza ne kulanga amba Mosesa webanyema. Ebiya bapunga nkishi wa kyana kya ñombe kya nsahabu ne kusapwila bantu amba: “A Isalela! mwine uno’u ye leza obe wakufundwile mu Edipito.” (Div. 32:1, 4) Penepa balonga kyokya kyobāityile bu “masobo kudi Yehova,” kadi bafukama ne kwela bitapwa kudi nkishi obāpungile. Yehova pa kumona kino, wasapwila Mosesa amba: “Abasasuka bukidibukidi kala dyodya dishinda dyo ne basoñaninye.” (Div. 32:5, 6, 8) Ino i kya bulanda, mwanda tamba penepa Isalela wādi utyipa’nka mityipo kudi Leza ino ukomenwa kufikidija’yo mwenda mafuku.—Umb. 30:2.
“I Ani Udi ku Mutamba wa Yehova?”
Bene Isalela bādi bayukile amba i bibi kutōta bankishi. (Divilu 20:3-5) Inoko bukidi bonka bāshilula kutōta kyana kya ñombe kya olo! Nansha byobāpelele kukōkela mbila ya Yehova, ino bēongwele abo bene na kulanga’mba bakidi ku mutamba wa Yehova. Alone wāityile’nka ne butōtyi bwa kino kyana kya ñombe bu “masobo a Yehova”! Le Yehova wālongele’po namani? Wāsapwidile Mosesa amba bantu “abalonga bya kiboja” ne kuleka dishinda “dyonebalombwele kwenda’mo.” Yehova wāfitwa bininge kasake konakanya muzo onso mutuntulu.—Divilu 32:5-10.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
‘Kudi Kitatyi Kitungwe’ kya Kwingila ne Kukōkolokwa
Le kimfwa kitupele ba Yehova ne Yesu mu mwanda utala kwingila kilombola’mba ketufwaninwepo kukōkolokwa? Mhm. Yehova kakōkangapo nansha dimo, o mwanda kasakilwapo kukōkolokwa. Ino Bible unena’mba, Yehova paāpwile kupanga madiulu ne ntanda, “wākōkolokwa ne kwitūkija.” (Div. 31:17) Nanshi kino kilombola’mba Yehova wētūjije ne kusangela bintu byaālongele. Kadi nansha Yesu byawāingile bininge paādi pano pa ntanda, wādi witūdila’ko nyeke kitatyi kya kukōkolokwa ne kudya pamo na balunda nandi.—Mat. 14:13; Luka 7:34.
w87-F 1/9 p. 29
Bipangujo bya Batangi
Shi muntu waitabijibwa na Leza (ko kunena’mba walembwe dijina “mu mukanda wa būmi”) kino kekishintululapo kala’mba ukamona būmi bwa nyeke pamo bwa akyo kyādi kimutungilwe kala nansha bu kintu kekibwanyapo kushinta. Mosesa wālombele Yehova pa mwanda utala bene Isalela amba: “Pano shi uswile, lekela bubi bwabo; shi bitupu, nankyo mbule mu mukanda obe olembele.” Ino Yehova wāmutentulula’mba: “Yewa ense umpile mambo, ye onkabula mu mukanda wami.” (Divilu 32:32, 33) Na bubine, nansha shi Leza waitabija muntu, walembe dijina dyandi mu “mukanda” wandi, ino shi muntu’wa wabulwe kikōkeji nansha kubulwa lwitabijo, Leza ubulanga “dijina dyandi mu mukanda wa būmi.”—Kusokwelwa 3:5.
12-18 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | DIVILU 33-34
“Ngikadila Miyampe ya Yehova”
it-2-F p. 412
Dijina
Bupangi bulombolanga’mba Leza udi’ko, inoko kebusokolangapo dijina dyandi. (Ñi 19:1; Lo 1:20) Kuyuka dijina dya Leza kulombanga bivule. (2Bi 6:33) Kulombanga kuyuka Bumuntu bwandi—ko kunena’mba kuyuka mpango yandi, mingilo yandi, ne ngikadila yandi ilombwelwe mu Kinenwa kyandi. (Dingakanya na 1Ba 8:41-43; 9:3, 7; Neh 9:10.) Kino i kimweke kupityila ku kimfwa kya Mosesa, muntu wādi uyukilwe na Yehova pa ‘dijina,’ ko kunena’mba wādi mumuyuke biyampe. (Div 33:12) Mosesa wāikele na dyese dya kumona ntumbo ya Yehova ne kwivwana ‘kusapulwa kwa dijina dya Yehova.’ (Div 34:5) Kuno kusapulwa kekwādipo kwimanine pa kutela’tu bitupu dijina Yehova, ino kwādi kwimanine pa ngikadila ya Yehova ne mingilo yandi. “Yehova, Yehova, Leza wa lusa ne kanye, wija pa kukwatwa bulobo kadi muyule buswe bwa ndamatyidile ne bubine, ulombola buswe bwa ndamatyidile ku tununu ne tununu, ulekela bilubo ne kujilula ne bubi, ino kakalekapo nansha dimo kupa kipya-mambo mfuto, upa bana ne bankana mfuto pa kilubo kya bashabo, ne ba ku lukongo lwa busatu ne lukongo lwa buná.” (Div 34:6, 7) Kadi mu lwimbo lwa Mosesa namo mutanwa bino binenwa bya amba “mwanda nkasapula dijina dya Yehova,” ne luno lwimbo lulombola mwādi mwikadile Leza na bene Isalela ne kulombola bumuntu bwandi.—Kup 32:3-44.
w09-F 1/5 p. 18 mus. 3-5
Kitatyi Kyēlombwele Yehova Aye Mwine
Dibajinji, Yehova wēlombwele amba i “Leza wa lusa ne kanye.” (Vese 6) Mungya mwifundi umo wa Bible, kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “lusa” kifunkila “pa mutyima wa lusalusa wa Leza pamo bwa shabana na bandi bana.” Kishima kyalamwinwe bu “kanye” i kikwatañane na kyubwa “kilombola muntu udi na mutyima wa kukwasha muntu mukwabo usakilwa bukwashi.” Na bubine Yehova usakanga tuyuke amba ukwatakanyanga batōtyi bandi pamo bwa mbutwile ukwatakanya bandi bana na buswe ne kuta mutyima ku bisakibwa byabo.—Ñimbo ya Mitōto 103:8, 13.
Kadi Yehova unena’mba wijanga “pa kukwatwa bulobo.” (Vese 6) Kalobelangapo bukidibukidi bengidi bandi. Ino wibatūkijije mutyima, wibalekela bilubo byabo, ne kwibapa kitatyi kya kushinta mwiendelejo wabo mubi.—2 Petelo 3:9.
Leza ubweja’ko amba i “muyule buswe bwa ndamatyidile ne bubine.” (Vese 6) Buswe bwa ndamatyidile nansha kanye ka buswe, i ngikadila miyampe ilengeja Yehova apwane nyeke na bantu bandi kipwano kya mpwaninine. (Kupituluka mu Bijila 7:9) Kadi Yehova i Nsulo ya bubine. Kabwanyapo nansha dimo kongolañana nansha kongolwa. Byadi “Leza wa bubine,” tubwanya kukulupila ne pa mfulo byonso byanena kubadila’mo ne milao yandi ya kumeso.—Ñimbo ya Mitōto 31:5.
w09-F 1/5 p. 18 mus. 6
Kitatyi Kyēlombwele Yehova Aye Mwine
Yehova usakanga tuyuke bubine bukwabo bwa mvubu butala pādi, aye ulekelanga “bilubo ne kujilula ne bubi.” (Vese 7) Kejengapo “kulekela” banonga bibi besāsa. (Ñimbo ya Mitōto 86:5) Inoko kadi Yehova katalengapo nansha dimo bubi kilomonyeka. Unena’mba “kakalekapo nansha dimo kupa kipya-mambo mfuto.” (Vese 7) Leza ujila kadi moloke kakalekapo kupa mfuto boba balonga bubi ku kusaka. Nansha shi pabapite kitatyi kilampe namani, bakangula bipa bilula bilupuka ku bubi bwabo.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Divilu
33:11, 20—Le Leza wēsambile namani na Mosesa “mpala na mpala”? Uno i muneneno ulombola mīsambo ya bantu babidi bapwene. Mosesa wādi wisamba na ntunguluji wa Leza ne kutambula ku kanwa bulombodi butamba kudi Yehova kupityila kudi uno ntunguluji. Ino Mosesa kāmwenepo Yehova, mwanda i “kutupu muntu ūmona [Leza] kadi wikele mumi monka.” Ino na bu bine, Yehova kēsambilepo aye mwine na Mosesa. Mwanda Mukanda wa Bijila “wafikijibwe na bamwikeulu kudi muntu umo, nandi waikele bu nsenga,” mo munenena Ngalatea 3:19, MB.
Bintu Bibajinji Tūlai’byo Pa Kifuko Kibajinji!
Mwana-mulume yense mwine Isalela nansha waketutyile mu ino ntanda wādi musoñanibwe kukamweka ku meso a Yehova misunsa isatu ku mwaka. Mitwe mivule ya bisaka pa kuyuka’mba kisaka kituntulu kikamwena kamweno ka kumushipiditu mu bino byaba, yādi ipaika bakaji babo ne bana babo bene kumo. Ino lelo i ani wādi wa kulama mobo abo ne madimi ku balwana nabo pādi bisaka byabo mu lwendo? Yehova wēbalaile’mba: “[Kekudipo] nansha umo mwine muntu ukasaka ntanda yobe pokakanda kukamweka ku meso a Yehova Leza obe misungu isatu ku mwaka.” (Divilu 34:24) Kino kyādi kilomba bene Isalela bekale na lwitabijo amba shi batūle tumweno twa kumushipiditu pa kifuko kibajinji, kebakajimijapo bintu bya kungitu. Lelo Yehova wādi wabine mu binenwa byandi? Bine, wādi wabine!
19-25 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | DIVILU 35-36
“Witeakanye Kwingila Mwingilo wa Yehova”
Yehova Weselanga Bininge Mutyima wa Kwipāna
Byāletēle Yehova nsangaji ke bintupo byāpēnwe, ino i mutyima wa kwipāna wa boba bākwatakenye mutōtelo utōka. Kadi bātonwenwe kupāna ne kitatyi kyabo ne bukomo bwabo bwine. Nsekununi inena’mba, “bāna-bakaji bonso badi ne mutyima wa bwino, baluka byakuluka na maboko abo.” Kabidi “bana-bakaji bonso batununwa ku mutyima mu manwa, baluka moya a bambuji.” Kadi Yehova wāpele Bezalela “ñeni, kwivwanija, kuyukidila mu miswelo yonso ya busendwe.” Na bubine, Leza wāyujije ba Bezalela ne Ohodiaba bwino bobādi basakilwa mwanda wa kwingila mwingilo wēbapelwe.—Div. 35:25, 26, 30-35.
Bantu ba Kikōkeji ba pa Kala—Bāludikilwe na Mushipiditu wa Leza
Bintu byēmwenine Bezalela wa mu mafuku a Mosesa bilombola bivule bitala pa muswelo ubwanya kwingila mushipiditu wa Leza. (Tanga Divilu 35:30-35.) Bezalela wātongelwe mwanda wa kwimanina mwingilo wa kupunga bingidilwa byādi bisakibwa mu tabenakulo. Lelo wādi kala na busendwe kumeso kwa kushilula uno mwingilo mukatampe? Padi wādi nabo. Ino bimweka bu mwingilo wandi wāingile ku mfulo i wa kufwatula matafwadi a Bene Edipito. (Div. 1:13, 14) Le Bezalela wādi wa kubwanya namani uno mwingilo mukomo? Yehova “wamuyuja na mushipiditu [wandi], mu ñeni, mu kwivwanija, ne mu kuyukidila, ne monka mu miswelo yonso ya busendwe . . . kwingila mu miswelo yonsololo ya busendwe bwa bwino.” Nansha shi Bezalela wādi na bwino bwa muswelo’ka, ino mushipiditu sandu o wāvudije’bo. Ye mobyāikadile ne kudi Ohodiaba. Ba Bezalela ne Ohodiaba ye bano bāfundile biyampe, mwanda kebādipo’tu bengila mwingilo kete, ino bādi bafundija ne bakwabo mwa kwingidila’o. Eyo, Leza wātūdile mobadi mutyima wa kufundija.
Bantu ba Kikōkeji ba pa Kala—Bāludikilwe na Mushipiditu wa Leza
Bukamoni bukwabo bulombola’mba ba Bezalela ne Ohodiaba bādi bendejibwa na mushipiditu wa Leza i kwija kutulumukwa kwa bintu byobāpungile. Byāingidijibwe mu bula bwa myaka 500 ne kupita. (2 Bil. 1:2-6) Ba Bezalela ne Ohodiaba kebādipo bwa basendwe ba dyalelo, abo kebālangilepo kulemba’po biyukeno pa mingilo yabo. Ntumbo ya byonso byobālongele yāmwendele Yehova.—Div. 36:1, 2.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
Kulaijibwa Mashinda a Yehova
Kutangidija bintu bya ku mushipiditu. Muzo wa Isalela kewādipo unenwe kwitumpa mu bisakibwa bya ku ngitu ne kulengwa ku mingilo ya ku mushipiditu. Būmi bwa bene Isalela kebwādipo bwa kwipāna enka mu bya kulondalonda bya bwine ntanda. O mwanda Yehova wātūdile’ko kitatyi kikola mu yenga ne yenga, kitatyi kya kwipāna enka mu mingilo ya kutōta Leza wa bine. (Divilu 35:1-3; Umbadilo 15:32-36) Mwaka ne mwaka, kwādi bitatyi bitūlwe pafula bya kwenda ku bitango bikola. (Levi 23:4-44) Ino yādi mikenga ya kusekununa bilongwa bya bukomo bya Yehova, ya kuvuluka mashinda andi, ne ya kumufwija’ko pangala pa buyampe bwandi bonsololo. Bantu pobādi bamwekeja lulamato lwabo kudi Yehova uno muswelo, kwakamwa Leza ne buswe bwabo byādi bitama kadi bādi bamona bukwashi bwa mwa kunangila mu mashinda andi. (Kupituluka 10:12, 13) Misoñanya ya kamweno idi mu buno bulombodi ikidi na kamweno ku bantu ba Yehova dyalelo.—Bahebelu 10:24, 25.
w00-F 1/11 p. 29 mus. 1
Nsangaji Itamba ku Buntu
Langa’po bidi mwēivwanine bene Isalela. Nkongo mivule yāsusukile mu bupika busansa ne kumweshibwa malwa. Kupwa bānyongololwa kadi bāikala na bintu bivule. Le bēivwene namani kitatyi kyobēbanenene kupāna’ko bintu bimo? Bādi babwanya kunena’mba i bintu byobesokwedile kadi badi na lupusa lwa kwilamija’byo abo bene. Ino kitatyi kyobēbanenene kutūla byabuntu mwanda wa kukwatakanya mutōtelo wa bine, bāpēne bintu byabo na mutyima tō kadi pampikwa kakama. Bādi bayukile amba Yehova ye wēbakweshe basokole bino bintu. O mwanda bāletele ndalama mivule, olo, ne bimunanwa byabo. Bādi na “mutyima uswile.” ‘Bākunkilwe mutyima.’ ‘Bātonwenwe na mushipiditu.’ Na bubine, bāletele “byamulambu bya kwilanga kudi Yehova.”—Divilu 25:1-9; 35:4-9, 20-29; 36:3-7.
26 KWEJI 10–1 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | DIVILU 37-38
“Bisōkelo bya ku Kipema ne Mwingilo Wabyo mu Butōtyi bwa Bine”
it-1-F p. 230 mus. 1
Kisōkelo
Kisōkelo kya ensense. Kisōkelo kya ensense (kitwa ne bu “kisōkelo kya olo” [Div 39:38]) nakyo kyādi kilongwe na mutyi wa akashia, kulamike olo peulu pakyo ne ku mitamba yakyo yonso. Kadi peulu pakyo, pādi palongwe kamulomo ka olo kufulakufula. Kino kisōkelo kyādi na masantimetele 44,5 mitamba yonso iná, masantimetele 89 mu bwimwa, kadi peulu pakyo pādi “masengo” ku mafinko onso aná. Kwālongelwe ne nzenze ibidi ya olo mwa kukwata mitembo ya mutyi wa akashia milamike’ko olo, ino nzenze yātūdilwe munshi mwa kamulomo ka olo ku mitamba ibidi ya kisōkelo koku ne koku. (Div 30:1-5; 37:25-28) Pa kino kisōkelo pādi pasōkelwa ensense ya pa bula misunsa ibidi pa difuku, lubanga ne kyolwa. (Div 30:7-9, 34-38) Kininga nansha kininga kya mudilo i kitelwe ne bu kisōkelwa’mo ensense, kino kilombola’mba kyādi kingidijibwa ne ku kisōkelo kya ensense. (Lev 16:12, 13; Bah 9:4; Kus 8:5; dingakanya na 2Bi 26:16, 19) Kisōkelo kya ensense kyādi munda mwa kipema ku meso kwa mpashila ya Kijila Nakampata. O mwanda Bible unena’mba kyādi “kumeso kwa sanduku wa Bukamoni.”—Div 30:1, 6; 40:5, 26, 27.
it-1-F p. 756
Ensense
Ensense ijila yādi ingidijibwa ku kipema mu ntanda mutuputupu yādi milongwe na bintu bya pa bula byāletele kipwilo. (Div 25:1, 2, 6; 35:4, 5, 8, 27-29) Yehova ye wālombwele mwa kusambakenya bino bintu bya miswelo iná, wāsapwila Mosesa amba: “Yata bungi bumo bonka bwa ano mananshi: mano a natafu, ne shekeletyi, ne shelebena ya mananshi, ne ensense itōka tō. Longa’o ensense; binunka mwenye bisambakanye bifwaninwe kwikala bisobakanibwe na bwino, mwele mwepo, bitōka tō, kadi bijila. Ukatwa’ko bimo ke bukula bupēla ne kutūla’ko bumo ku meso a Bukamoni mu pema wa kubungakena’ko, ponkelombola kodi. Ensense ikekala ijila nakampata kodi.” Kadi pa kulombola buujila bwa ino ensense ne amba keifwaninwepo kwingidijibwa mu muswelo mukwabo, Yehova wābwejeje’ko amba: “Yewa ense ulonga ensense pamo bwa ino’i mwanda wa kwivwana luvumba lwayo ufwaninwe kutyibwa’ko mu bantu bandi.”—Div 30:34-38; 37:29.
it-1-F p. 229 mus. 5
Kisōkelo
Bisōkelo bya ku Kipema. Kitatyi kyāubakilwe kipema, kwālongelwe ne bisōkelo bibidi mungya bulombodi bwāletele Yehova bwa mwa kwibilongela. Kisōkelo kya kyamulambu kisōkwe (kitwa ne bu “kisōkelo kya mukuba” [Div 39:39]) kyādi kilongwe na mutyi wa akashia pamo bwa sanduku udi pululu. Kyādi na mametele 2,2 mitamba yonso iná ne metele 1,3 mu bwimwa, kadi kyādi na “masengo” ku mafinko onso aná. Kino kisōkelo kyonso kyādi kilamike’ko mukuba. Kadi “munshi mwa mulomo” wa kisōkelo, “pa bukata” mu kisōkelo, pātūdilwe seketa nansha nsambo misuke ya mukuba. Kadi ku nsambo misuke’kwa nako kwātūdilwe nzenze iná ku mafinko onso aná, ne kadi bimweka’mba ino nzenze ye mwādi mukujibwa mitembo ibidi ya mutyi wa akashia milamike’ko mukuba mwanda wa kusela kisōkelo. Bimweka’mba kino kisōkelo kyādi na bipunzu mitamba ibidi pa kutwejeja seketa, ebiya nzenze yashala itelamine dya panja ku mitamba yonso ibidi. Befundi ba Bible badi na milangwe mishileshile pa uno mwanda. Bavule balanga’mba kwādi nzenze ya miswelo ibidi, ne nzenze ya muswelo wa bubidi yo yādi ikobekwa’mo mitembo kadi yādi milamike panja pa kisōkelo. Kupwa kwālongelwe ne bipungwa bya mukuba, mambeketyi mwa kōlwela buto ne bipawa, ngeso mwa kusūmina mashi a banyema, nkanya ya kwipula nayo mwita, ne bininga bya mudilo.—Div 27:1-8; 38:1-7, 30; Umb 4:14.
Kukola Byabupeta bya ku Mushipiditu
it-1-F p. 34
Akashia
Mutyi wa akashia udi na misambo milampe ne miba milampe. Divule ino misambo ipindakanyanga na misambo mikwabo ya mityi ya akashia idi pabwipi yapunga bivunda; o mwanda mu nsekununi ya mu Bible isambila pa uno mutyi i mwingidijibwe kishima kya mu buvule shittim. Mutyi wa akashia ubwanya kwikala na bula bwa mametele 6 kutūla 8, inoko wikalanga nyeke muvwambile. Udi na mani anekena, maluba anunka biyampe a musombelo wa mandyano, kadi upa bipa bya mize bidi mu bipusu bitonte. Udi na kipusu kifīta kyūmu bininge kine kiukinga ku kudibwa na bīshi. Kukwatañana na ino myanda yonso’i kadi ne mu ntanda mutuputupu byomwādi mityi mivule ya akashia, o mwanda yāingidijibwe pa kūbaka kipema ne kupunga bipungwa bya mu kipema. Kimfwa mutyi wa akashia wālongelwe nao sanduku wa kipwano (Div 25:10; 37:1), meza wa mikate milombolwe (Div 25:23; 37:10), bisōkelo (Div 27:1; 37:25; 38:1), mitembo ya kuselela’ko bino bintu (Div 25:13, 28; 27:6; 30:5; 37:4, 15, 28; 38:6), bikomo bya mpashila ne bya kya kukinga (Div 26:32, 37; 36:36), makadelema (Div 26:15; 36:20) ne mikabo ya makadelema (Div 26:26; 36:31).
w15-F 1/4 p. 15 mus. 4
Lelo Wadi Uyukile Kala?
Kwishila na makalashi a kwitala’mo engidijibwa dyalelo, makalashi ādi engidijibwa mu kitatyi kyālembelwe Bible ādi a byuma bisenena bininge—mavule ādi a mukuba ufītuluka, ino mobimwekela kwādi ne a mukuba, a ndalama, a olo, ne a olo misambakanye na ndalama. Musunsa umbajinji utelelwe makalashi a kwitala’mo mu Bible i kitatyi kyāubakilwe kipema, kifuko kibajinji kya bene Isalela kya kutōtela’po. Bana-bakaji bāletele makalashi mwanda wa kupunga kyoilo kijila kya mukuba ne kitako kyakyo. (Div 38:8) Mobimwekela bāsungulwile bidi ano makalashi pa kupunga bino bintu.