Kwitūkija Kufwaninwe

MU KUNENA, kwitūkija pa bifuko biyampe kudi na mvubu. Bine kudi na mvubu ponena dishikulu nansha ke powisamba na muntu pene. Pampikwa kwitūkija, myanda īsambwa ikokeja kwivwanwa bu mibotakanya pa kyaba kya kwivwanwa’yo bu binenwa biselele milangwe miluji. Kwitūkija kufwaninwe ko kuleta kitōkeji mu byonena. Kadi ukokeja ne kwitūkija mwanda wa myanda mikatampe yonena ishale kitatyi kilampe mu mityima ya bemvwaniki.

Ino ukayuka namani kitatyi kyofwaninwe kwitūkija? Lelo kwitūkija kunenwe kwikala kulampe namani?

Kwitūkija kwa Kwishinkija. Bishinkijo i kipindi kikatampe mu binenwa bilembwe. Bikokeja kulombola mfulo ya binenwa nansha kipangujo. Mu ndimi imoimo, bingidijibwanga ne pa kulombola binenwa binene muntu. Bishinkijo bimo bilombolanga kukwatañana kukwatañene kipindi kimo kya musemwa na bipindi bikwabo. Muntu witangila aye mwine ukokeja kumona biyukeno bya kwishinkija. Ino shi katange na diwi ditunduke mwanda wa bakwabo bamwene’ko, nabya diwi dyandi difwaninwe kulupula buluji bwa bishinkijo byo-byonso byatana mu myanda ilembelwe’ya. (Pa kuyukila’ko myanda mikwabo, tala Kifundwa 1, “Butangi Bwambulwa Kilubo.”) Kubulwa kwitūkija popa panenwe kwishinkija kukokeja kukambija bakwenu batunya kwivwana byotanga, pakwabo kubwanya’nka ne kunyengakanya buluji bwa myanda.

Kutentekela pa bishinkijo, muswelo wilonda milangwe mu musemwa ukayukanya i pepi pa kwitūkija mobifwaninwe. Ñomba umo mutumbe wanene amba: “Mawi oñombanga keapityilepo a bañomba bavule ba binanda. Ino kwitūkija pa bukata bwa mawi, leka, leka, po pene palēle busendwe.” Ne mu kunena namo mo monka. Kwitūkija kufwaninwe kutuntwilanga muneñenya ne buluji ku myanda yonena.

Kitatyi kyowiteakanya mwa kukatangila pa bantu bavule, i kipite buya kutūla tuyukeno pa myanda yokatanga. Shika kamushiko kemane popa posa kwitūkija bityetye, pakwabo i pantu pa kumina’tu mata bityetye. Tūla tumishiko tubidi twimane kadi twifwene popa posa kwitūkija bilampe. Ino shi ubamone amba bishima bimobimo kebidipo na buluji kodi, bikulengeja koimana divule kepafwaninwe, nabya tūla tuyukeno na kidiyo twa kulunga bishima byonso bibundile musemwa mukomo’wa. Kupwa tanga musemwa’wa tamba ku ngalwilo kufika ne ku mfulo. Muno mo mulongelanga baneni bavule ba bwino.

Divule, kwitūkija mu mīsambo ya difuku ne difuku kekuletangapo makambakano, mwanda uyukile kala milangwe yosaka kulupula. Inoko shi udi na kasela ka kwitūkija nyeke pantu pamopamo pampikwa kulonda milangwe yonena, nankyo mīsambo yobe ikabulwa bukomo ne kitōkeji. Madingi a mwa kulumbulwila kino i maletwe mu Kifundwa kya 4, “Buneni Bwampikwa Kushishikita.”

Kwitūkija kwa Kushinta Mulangwe. Shi koshiye mulangwe kampanda mwa kusambukila ku mukwabo, kwitūkija kukokeja kupa bemvwaniki bobe mukenga wa kulanguluka, kwalamuna ñeni, kujingulula kwenda mwanda, ne kwivwana biyampe shē mulangwe mupya osa kunena. Kwitūkija pa kushinta mulangwe na mulangwe mukwabo kudi na mvubu mpata kodi pamo’nka bwa kutyepeja lubilo shi kotonte pa mansanka mwa kutwelela mu kipito kikwabo.

Buluji bumo bunenenanga baneni bamo lubilo pampikwa kwitūkija pobashinta mulangwe na mulangwe mukwabo i buno: basakanga kunena myanda mivule mpata. Ku bamo, kino i kibidiji kyobadi nakyo kala ne mu mīsambo ya difuku ne difuku. Kekubulwe padi bantu bonso bobekalanga nabo banenanga muswelo umo onka. Ino kunena namino kekulupulangapo bufundiji bulumbuluke. Shi udi na kintu kya kunena, kyosaka bantu bekivwane ne kwikivuluka, nankyo witūdile’ko kitatyi kibwane kya kulupwila mulangwe patōka. Yuka amba kwitūkija kudi na mvubu mu mīsambo ilupwila milangwe patōka.

Shi kishinte kyosa kunena kidi pa mwadijo, myanda yobe ifwaninwe kulongololwa mu muswelo ulombola patōka bifuko bya kwitūkija’po pa bukata bwa myanda mikatampe. Shi i dishikulu dya kutanga dyobakupele, tūla tuyukeno pa bifuko pomona amba mwanda mukatampe ubashinta pano ke mukwabo.

Kwitūkija kwa kushinta mulangwe kwikalanga divule kulampe kupita’ko kwitūkija kwa pa bishinkijo​—inoko nako kekwakalepelela kutyina amba buneni bwakalāla. Shi kubalepa bipitepite, kukakumwekeja amba kwiteakenyepo biyampe ne amba myanda ya kunena ibakupu pano kokimbe’yo.

Kwitūkija kwa Kukoma Mwanda. Divule kwitūkija kwa kukoma mwanda ko kumwekanga bininge, mwanda ko ako kubadikilanga nansha kulonda binenwa nansha kipangujo kipangulwa na bukomo kampanda. Kuno kwitūkija kupanga bemvwaniki kyaba kya kulanguluka pa byapwa kunenwa, nansha kupa bantu kyaka kya kusaka kwivwana binenwa bilonda’ko. Kuno kwitūkija ke kudipo muswelo umo. Tonga i kwepi kwendele’mo kwingidija. Ino kokilwa amba kwitūkija kwa kukoma mwanda kufwaninwe kutūlwa’nka ku misemwa ya mvubu bya binebine kete. Shi bitupu mvubu yayo ikajimina.

Pātangile Yesu Bisonekwa na diwi ditunduke mu shinakoka ya Nazala, wētūkije biyampe mpata. Dibajinji wātangile mu muvungo wa mupolofeto Isaya mwingilo umupelwe kwingila. Ino, kumeso kwa kulombola mvubu ya byatanga, wāvunga bidi muvungo, wātambika’o kalama, kupwa wāshikata. Meso a bantu bonso bādi mu shinakoka ābambila padi, ebiya wānena’mba: “Kino kisonekwa kyo mubaimvwana ntanga kino, kibafikidila dyalelo dino’di.”​—Luka 4:16-21, MB.

Kwitūkija Kukwatañana na Ngikadilo. Kudi bintu bya kukalakanya bikokeja kyaba kimo kukulomba kwitūkija mu kunena kobe. Lunwa lwa bapityeshinda, lwa motoka, nansha kudila kwa mwana bikokeja kulomba kwimika bidi mīsambo yowisamba na mwinē njibo mu mwingilo wa budimi. Ku kubungakana, shi ubamone amba lunwa ke lukatampepo bininge, ukokeja’tu kukandija diwi ne kwendelela na kunena. Ino shi lunwa i lukatampe, lwija kitatyi kilampe, ufwaninwe kwitūkija. Shi bitupu bemvwaniki kebakevwanapo kintu nansha kimo. Nanshi i biyampe kwitūkija senene mwanda wa kukwasha bemvwaniki bamwene bininge mu bintu biyampe byosaka kwibasapwila.

Kwitūkija kwa Kwilaija Malondololo. Nansha shi unena kishinte kyakubulwa kupa bemvwaniki kyaba kya kunena’po, ino i kipite buya kushila bemvwaniki kyaba kya kulondolola, ke kulondololapo na diwi, ino i mu mutyima wabo. Shi ubaipangula bipangujo bya kulanguluja bemvwaniki, ino abe kwitūkija biyampe mpika, nabya mvubu mikatampe ya bine bipangujo’bya ikajimina.

Eyo, ke biyampepo kwitūkija enka potunena ku lukala kete, ino i ne potusapwila bakwetu musapu. Bantu bamo kebekalangapo betūkija nansha dimo. Shi nobe udi na ano makambakano, wielele’ko bya binebine utamije uno mushetekelo wa buneni. Ukalumbulula buneni bobe mu mīsambo na bakwenu, kadi ne mwingilo wa budimi obe ukalupula bipa. Kwitūkija i kitatyi kya kuba talala, o mwanda i bya bine byobanenanga amba kuba talala ko kwishinkija, kukoma mwanda, kukoka milangwe, ne kukōkoloja matwi.

Mīsambo yotwisambanga difuku ne difuku i kwishinta kwa milangwe. O mwanda bakwenu bakakwivwana biyampe shi nobe wibevwana ne kuta mutyima ku byobanena. Kino kilomba kwitūkija kitatyi kilampe senene mwa kwibapela mukenga wa kusaba milangwe yabo.

Mu mwingilo wa budimi, busapudi bwetu bulupulanga bipa bivule shi tusapula’bo bu mīsambo yotwisamba na bantu. Batumoni bavule bamonanga amba, shi mubapu kwiimuna, i biyampe kusokola bidi mwanda oile nao ebiya koipangula kipangujo. Betūkijanga mwa kupela mwisambi nabo kyaba kya kulondolola, kupwa bakwija ku byanena. Mu mīsambo yabo, bashilanga mwisambi nabo byaba bivule bya kunena’po. Mwanda bayukile amba bakokeja kukwasha muntu’wa biyampe shi bayukile milangwe yandi pa mwanda obesambila’po.​—Nk. 20:5.

Eyo, ke bonsopo bakalondolola bipangujo mu biyampe. Ino kino kekyākankejepo Yesu kwimana kitatyi kilampe senene mwa kupela bantu, nansha ke bakinkwa nandi bene, mukenga wa kunena. (Mako 3:1-5) Kushila muntu mukenga wa kunena kumukankamikanga nandi alange’po, ku mfulo ubwanya’nka ne kusokola bidi ku mutyima wandi. Kunena na bubine, kitungo kimo kya mwingilo wetu i kukunka mityima ya bantu na kwibasapwila myanda ya mvubu ya mu Kinenwa kya Leza yobafwaninwe kukwata’po kya mfulo.​—Bah. 4:12.

Kwitūkija mobifwaninwe mu mwingilo wetu i busendwe bwa binebine. Shi witūkija mobifwaninwe, milangwe ikamweka patōka biyampe kadi ikashala ivulukwa’nka kuvulukwa.