Mwa Kwingidijija Mwadijo

BANTU bavule batuyukanga pa kuyuka amba basa kunena myanda na mwadijo bitupu. Beivwananga senene enka shi myanda yonso yobasaka kukanena ilembelwe pa papye nansha kukwata’yo ku mutwe.

Ino kunena na bubine, batwe bonso tunenanga difuku ne difuku pampikilwa papye wa myanda milembe. Mo motunenenanga potwisambanga na ba mu kisaka ne na balunda netu. Kadi mo motunenenanga kitatyi kyotusapula mu mwingilo wa budimi. Kadi mo monka motunenenanga potulombelanga milombelo ya na mutyima umo pa kasuku nansha pa kwimanina kitango kya bantu.

Shi konena mwisambo, lelo padi kwishila shi wingidija myanda milembe nansha mwadijo? Eyo, kutanga myanda milembe kudi na bukwashi shako, mwanda ukanena pampikwa kwitupa kadi na bishima bitongwe senene, inoko kudi na mikalo, kekuteñangapo mityima biyampe. Shi utange misemwa mivule, kukejepo kala kotange na mashikula ne muleulwilo mwishile na mwisambilo owisambanga myanda itamba ku mutyima. Shi ute mutyima mpata ku mapapye obe pa kyaba kya kuta’o kudi bemvwaniki, bavule kebakevwanapo na katentekeji mobadi ba kukwivwanina shi bemona amba bine wibalangila ne kukwatañanya myanda yobe na ngikadilo yobadi’mo. Pa kusaka mwisambo utenge bantu ku mityima bya binebine, i kipite buya kwisamba bitamba ku mutyima.

Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike i matūdilwe’ko kwitukwasha mu būmi bwa difuku ne difuku. Shi tubetana na balunda, ketukulumunangapo papye pantu kampanda ketwibatangila milangwe yetu amba ye kunena tunene na bishima bilumbuluke mpata. Mu mwingilo wa budimi, ketuselangapo myanda milembe pa papye ya kukatanga kutyina amba twakavulaminwa milangwe imo yotusaka kusapwila bantu. Shi upityija kya kumwena’ko ku masomo kya mwa kusapwila mu ngikadilo ya uno muswelo, wiibidije kunena’nka monenenanga kete. Shi witeakanye biyampe, bine ukamona amba mwadijo wa myanda, wa mu ñeni nansha mulembe, i mubwane biyampe, ukakuvuluja milangwe mikatampe yosaka kwisamba. Ino ukokeja namani kutamija kikulupiji kya kunena na mwadijo?

Longolola Milangwe Yobe. Pa kusaka kwingidija mwadijo kitatyi kyonena, kikulomba kulongolola milangwe yobe. Ke kunenapo amba ufwaninwe kutonga bishima byosaka kukanena. Ino kikulomba’tu kulanga kumeso kwa kunena.

Mu būmi bwa difuku ne difuku, muntu wa mwididi ukokeja kusaba myanda ku mfulo kaialakanya amba nasabilanga’yo bika? Mukwabo nandi ukokeja kutwalala na myanda kungi, wadi mu ou kadi mu ou. Ino minenakanya yonso ibidi ikokeja kulemununwa biyampe na kwitūja mwa kuteakenya mu ñeni mwadijo upēla kumeso kwa kushilula kunena. Dibajinji lama kitungo kyobe mu ñeni, kupwa tonga matabula ofwaninwe kutabula mwa kufikila pa kitungo’kya, penepa koshilula kunena.

Lelo witeakanyanga mwa kwendela mu mwingilo wa budimi? Witūdile’ko kitatyi, ke enkapo kya komeka bya komeka mu sakoshi obe kete, mhm, ino ne kya kulongolola milangwe yobe mine. Shi ubatonge kulonda musapwilo kampanda uletelwe mu Mwingilo Wetu wa Bulopwe, nankyo tanga’o misunsa mivule mwa kulamina biyampe milangwe mikatampe mu ñeni. Nena kitako kine kya mwanda mu musemwa umo nansha ibidi mīpi. Kwatañanya bishima na bumuntu bobe ne na ngikadilo ya mu wenu mwaba. Bine, ukamona amba kwikala na mwadijo wa myanda mu ñeni i kuyampe. Lelo kino kilomba kulonga bika ne bika? (1) Ku ntwelelo, i biyampe kutela kintu kikidi ku mityima ya bavule mu kibundi kyenu. Nena muntu owisamba nandi alombole mwalangila’po. (2) Lama mu ñeni kintu kampanda kipotoloke kyokokeja kumulombola pa mwanda omwisambila’po, tweja’mo ne kisonekwa kimo nansha bibidi bilombola mulao ulaile Leza wa kupwija kine kintu’kya. Shi abakupe mukenga, nena ukoma amba Yehova ukapwija’kyo kupityila ku Bulopwe bwandi, umbikalo wandi wa momwa mūlu. (3) Kankamika muntu’wa alonge kintu kampanda pa myanda yomwesamba. Ukokeja kumupa dibuku ne kumunena mwifunde nandi Bible, mwipei ne kilayeno kiluji mwa kwendeleja mīsambo yenu.

Mwadijo umo kete okokeja kwikala nao mvubu mwa kusapwila uno muswelo i mwadijo wa mu ñeni. Ino shi usaka kwela diso pa mwadijo wa myanda milembe kumeso kwa kupempula muntu umbajinji, nankyo i biyampe mwadijo obe wikale wa bishima bibala-binga kete bya ntwelelo yobe, ne kisonekwa kimo nansha bibidi bilembe, ne tubilembwa twīpi twa myanda yosaka kutweja ku mvuyo. Kwiteakanya ne kwingidija mwadijo wa uno muswelo ko kwitwepukija kudya mu kanwa, kadi kwitukwashanga tusapule musapu wivwanikwa patōka, upēla kuvuluka.

Shi kudi kipangujo nansha kijika kyobemukambakanya nakyo divule mu mwaba wenu, nankyo i biyampe kulonga’po bukimbi. Divule, bikusakila’tu kwikala na milangwe ibidi nansha isatu pamo ne bisonekwa bya kwiibingija. Kabuku Mitwe ya Myanda ya mu Bible ya Kwisambila’po nansha tumitwe twa myanda twa bilembwa bityite tudi mu dibuku Comment raisonner à partir des Écritures tukokeja kukupa mwadijo mwinemwine okimba. Padi ukatana mu dibuku dikwabo binenwa biyampe bya kupituluka’mo. Shi kidi uno muswelo, longa kamwadijo kēpi kalembe, lamika’ko fotokopi ya binenwa’bya, kupwa tūla’byo pamo na bintu bya kwenda nabyo mu mwingilo wa budimi. Shi mwinē njibo wāipangula kipangujo nansha kuleta kijika kampanda, mulombole amba nasangala pa kumona uno mukenga wa kukulombola byobya byonkulupile. (1 Pet. 3:15) Penepo ingidija mwadijo obe bu pobe pa kutadila malondololo.

Shi i abe wa kwimanina kyenu kisaka, kisumpi kya kifundwa kya kitabo, nansha kipwilo mu milombelo, i kipite buya kulongolola milangwe yobe. Mungya kunena kwa Luka 11:2-4, Yesu wāpele bandi bana ba bwanga mwadijo upēla wa milombelo miluji. Solomone nandi, pa kufikijija tempelo mu Yelusalema, wālombēle milombelo milampe. I kimweke patōka amba wālangile’po kumeso kwa kitatyi. Wāimika bidi milangwe yandi padi Yehova ne pa milao Yandi yaālaile Davida; kupwa ke pa tempelo; ebiya katela kimo ne kimo, ngikadilo miyukane ne bisumpi bya bantu kampanda. (1 Bal. 8:22-53) Tukokeja kuboila ñeni ku bino bimfwa.

Pēleja Mwadijo wa Mwisambo Obe. Lelo mwadijo obe i wa kwingidija pa kunena mwisambo? Lelo ufwaninwe kwikala na myanda inga?

Vuluka amba mwadijo i wa kukuvuluja milangwe. Padi ukamona amba i kipite buya kulemba misemwa ibala-inga ya kunena ku ntwelelo. Ino shi ubapu ino misemwa, ta mutyima ku milangwe, ke ku bishimapo, mhm. Shi ubalembe ino milangwe mu misemwa, i biyampe ikale misemwa mīpimīpi. Myanda mikatampe ibala-inga yolanga kuvungulula ifwaninwe kumweka biyampe mu mwadijo obe. Ubwanya kwiimwekeja na kulemba’yo mu masomo makatampe, na kushika mushiko munshi mwayo, nansha na kulemba’yo na musombelo. Munshi mwa mwanda ne mwanda mukatampe, tunga’mo mulongo wa milangwe yosaka kunena pa kwiuvungulula. Lemba’mo bisonekwa byowitungīle kutanga. Divule i kipite buya kutanga’byo mu Bible mwine. Lemba ne byelekejo byosaka kuleta. Ukokeja kwikala ne na binenwa bikwabo bya bwine ntanda abyo’ko bifwaninwe. Lemba bilembwa bibwanine senene mwa kwikadila na milangwe mipotoloke ya kunena. Mwadijo ukapēla kwingidija shi enka i mulembwe na bukundwe.

Bamo bengidijanga myadijo ya bintu bya kyalwilo kete. Bakokeja kulemba mwadijo wa bishima bikatampe bibala-binga, bisonekwa bya binenwa byobakapituluka’mo ku mutwe, ne bifwatulo nansha mafoto a kumuvuluja milangwe. Na bino bilembwa bipēla, muneni ubwanya kunena myanda yandi mu ndudi, pamo bwa aye usekununa. Kino kyo kitungo kine kya kino kifundwa.

Ukatana mwanda unena amba “Mwa Kulongela Mwadijo” pa paje wa 39 kutūla ku wa 42 mu dino dibuku. Kutanga mine myanda’i shi wingidila pa kino kifundwa, “Mwa Kwingidijija Mwadijo,” kukakukwasha mpata.

Muswelo wa Kwingidija Mwadijo. Inoko, kitungo kyobe pa uno mwanda ke enkapo kuteakanya mwisambo obe pa mwadijo kete, mhm. Ino i ne kuyuka kwingidija mwadijo mobifwaninwe.

Ditabula dibajinji dya kutabula pa kwingidija mwadijo obe i kwiteakanya mwa kukanenena. Tala mutwe wa mwanda, tanga mwanda mukatampe umo ne umo, nena mundamunda kukwatañana kwa mwanda ne mwanda mukatampe na mutwe wa mwanda. Lemba buvule bwa kitatyi kyokapityija mwanda ne mwanda mukatampe. Kupwa jokela ku ngalwilo, shilula kwifunda mwanda mukatampe umbajinji. Bandaula milangwe, bisonekwa, byelekejo, ne bimfwa byotongele kuleta pa kuvungulula mwanda’wa. Pita mu myanda misunsa mivule enka ne byomona amba ubakwata biyampe kino kipindi kya mwisambo obe. Longa namino ku mwanda mukatampe umo ne umo. Tala i byepi byokokeja kukila, shi bibwanika, mwa kupwila pa kitatyi kitungilwe. Kupwa pita mu mwisambo onso mutuntulu. Ta mutyima ku milangwe, ke ku bishimapo, mhm. Kokakwatyila mwisambo onso pa mutwe.

Kitatyi kyopityija mwisambo, ufwaninwe kwitala biyampe na bemvwaniki bobe. Shi ubapu kutanga kisonekwa, ufwaninwe divule kulanguluka’po koku wingidija Bible obe, ino kokajokela kwela diso ku byolembele. Ne pa kuleta kyelekejo napo monka na monka, sekununa’kyo pamo bwa abe ubangila balunda nobe myanda kupita’ko kutanga’kyo pa byolembele. Ponso ponena, kokatala pa byolembele mwa kuselela’po musemwa ne musemwa. Nena bitamba ku mutyima, bine kukabulwepo kutenga mityima ya boba bakwivwana.

Shi ubapotolola busendwe bwa kunena na kutala pa mwadijo, nankyo ubatabula ditabula dya mvubu mpata mwa kwendelela kumeso bu muneni wa bwino wa pa kitango kya bantu.