Kuvungulula Myanda Biluji

KUMESO kwa kulongolola myanda mu muswelo muluji, ufwaninwe kwikala na kitungo mu ñeni. Lelo kitungo kyobe i kulombola’tu bakwenu mwanda kampanda​—kimfwa lufundijo, mulangilo, ngikadilo, mwiendelejo kankenge, nansha mwikadilo kamukaya wa umbūmi? Le usakanga kubingija nansha kuponeja mulangwe kabidye? Lelo kitungo kyobe i kusaka bantu batendele kintu kampanda’ni nansha i kwibakunka balongele mungya byonena? Pa kupityija myanda biyampe, shi ku muntu umo, shi ku bemvwaniki bavule, ufwaninwe bidi kubandaula bintu byobayukile kala pa mwine mwanda’wa ne mulangilo wabo pa ao. Shi ubapu kulonga namino, ala mwadijo wa myanda yobe mu muswelo ukokeja kukukwasha ufikile pa kitungo kyobe.

Kisonekwa kya Bilongwa 9:22 kinena pangala pa mwingilo wa Solo (Polo) mu Damakasa amba “webavutakanya [Bayuda] badi bēkele mu Damakasa pa kwibalumbulwila [“kubingija mungya buluji,” NW]’mba: Uno’u ye enka Kidishitu nanshi.” Lelo kuno kubingija kuluji kwādi kuselele milangwe’ka? Monka mwikilombwela nsekununi ya mwingilo wāingile Polo mwenda mafuku mu Antyioka ne mu Tesalonika, dibajinji wāadile kyalwilo na kulombola amba Bayuda betabije kala Bisonekwa bya Kihebelu ne amba betelanga amba bakulupile byobinena pangala pa Meshiasa. Kupwa Polo wātonga enka mu Bisonekwa’mwa bipindi byādi bisambila pa būmi ne mwingilo wa Meshiasa. Wāpituluka mobinenena, kupwa wēbidingakanya na bintu byāfikīle Yesu. Ku mfulo, wāleta mvuyo ya mwanda, amba bine Yesu ye Kidishitu, utelwa ne bu Meshiasa. (Bil. 13:16-41; 17:2, 3) Shi nobe upityije bubinebine bwa mu Bible mu muswelo muluji, kebukabulwepo kwikala na bukomo bwa kunekenya bakwenu.

Kutandika Myanda ya Kunena. Milangwe ikokeja kutandikwa mu miswelo pala pala ayo’ko miluji. Shi ubamone amba bidi na kamweno, ukokeja kwingidija manwa mavule lwendo lumo. Tala ino miswelo ibala-inga.

Ntandiko ya bishinte biifwene. Kuno i kupanga myanda mu bipindi bipindi, kimo ne kimo kikukwasha ufikile pa kitungo kyobe. Bino bipindi bikokeja kusela myanda mikatampe idi na mvubu pa kwivwanija bantu mwanda obe. Pakwabo bikokeja kusela milangwe mipotoloke ibingija nansha kuponeja kintu. Ino milangwe mikwabo, nansha shi ikwatañene na mwanda wisambilwa’po, ikokeja kubwejibwa’mo nansha kutalulwa’mo, kukwatañana na bemvwaniki bobe nansha na kitungo kyobe.

Tala kino kimfwa kya ntandiko ya bishinte biifwene. Buneni bwīpi bwa myanda isambila pa dijina dya Leza bukokeja kusela ne ino myanda (1) mwanda waka i kya mvubu kuyuka Leza pa dijina dyandi, (2) dijina dya Leza i ani, ne (3) muswelo otukokeja kupa dino dijina bulēme.

Tukokeja kuyuka bintu bivule pa ntandiko ya bishinte biifwene na kubandaula mabuku alupulwa na “umpika wa binebine ne wa manwa” bu a kwendeja nao bifundwa bya Bible. (Mat. 24:45, NW) Ano mabuku divule adi kala na myanda, nansha na bishinte pala pala, bikokeja kukwasha befundi bekale na mumweno wa kikonge wa bubinebine bwa kyalwilo bwa mu Bible. Mabuku makatampe ekalanga na tumitwe twa myanda twabanya shapita ne shapita mu bipindi bipindi. Kishinte ne kishinte kiteakanyanga mwifundi ku myanda ilonda’po ne kubweja muneñenya ku mwanda onso kikonge.

Nsulo ne kipa. Kulanga mulangilo wa kuyuka nsulo ne kipa nako i manwa makwabo a kunena milangwe mu muswelo muluji.

Uno mulangilo ukokeja kwendeka biyampe shi wisamba na kisumpi kya bantu nansha na muntu umo umo usaka kubandaula bya binebine bipa bikalupuka ku kintu kampanda kyalonga nansha kyalanga kulonga. Nkindi shapita wa 7 uleta kimfwa kiyampe mpata pa uno mulangilo. Usekununa senene shē muswelo wāponene nsongwalume kilumbilumbi “wampikwa ñeni” (nsulo) mu dikinga dya wabwitwa ne kufula wāfula ku bibi (kipa).​—Nk. 7:7.

Shi usaka kukoma mwanda bininge, ukokeja kulombola kwishila kwishidile bipa bibi byangula boba baleka kulonda mashinda a Yehova na bipa biyampe byangula boba bevwana Yehova. Mosesa wātonwenwe na mushipiditu wa Yehova wālombola kuno kwishila pa kwisamba ku meso a muzo wa Isalela kumeso kwa abo kutwela mu Ntanda ya Mulao.​—Kup., shap. 28.

Mu byaba bimo, i biyampe kushilula mīsambo yobe na kutela mwanda (kipa), kupwa koleta bubinga bulombola bine biulengele (nsulo). Divule kino kilondanga mulangilo wa kuyuka makambakano ne mpwilo yao.

Makambakano ne mpwilo. Mu mwingilo wa budimi, shi mwisambila pa makambakano kampanda aseleje bantu mityima kūlu, ino ulombole amba kudi moakokeja kupwila biyampe, muntu ukamona bukomo bwa kukwivwana. Ukokeja abe mwine kutela ano makambakano, nansha muntu mukwabo ukokeja kutela’o.

Ano makambakano akokeja kwikala mwanda utala kine kinunupila bantu ne kufwa, kuvula kwa bupolapola, nansha kikadile’ko mboloji pi na pi. Kekudipo kinenenwa myanda milamila pa kulombola ano makambakano, ke-pantu i mayukane kala. Abe shilula’tu na kutela makambakano’a, kupwa koenda ku mpwilo yao ilombwelwe mu Bible.

Ku mutamba mukwabo, makambakano akokeja kutala muntu umo kete, kimfwa a mbutwile ulela bana kasukwa, kutyumukwa mutyima pangala pa misongo mikatampe, nansha masusu a muntu kampanda umweshibwa na muntu kankenge malwa pampikwa lusa. Shi usaka kulupula bipa biyampe kutabuka, ufwaninwe kwikala bidi mwimvwaniki muyampe. Bible i mulete milangwe mifwaninwe pa bino bikoleja byonso. Ino i ya kwingidija na bwino. Shi usaka muntu kampanda amwene mu binenwa byobe, nena myanda miluji. Lombola patōka shi mpwilo yolombola’ya i mpwilo ya lonso, ya kitatyi kityetye, nansha ulombolanga’tu mwa kutyumwina umanwi mwanda kampanda keubwanyapo kushinta mu ino ngikadilo ya bintu. Mu muneneno mukwabo, tadija biyampe shi mulangwe wa mu Bisonekwa ubwanya ao kete kubingija mvuyo yosa kuvuya nayo mwanda. Shi bitupu, mpwilo yosa kulombola keikekalapo na buluji nansha bumo ku muntu mukwabo.

Ndudi ya bitatyi. Kudi myanda ifwaninwa kala kunenwa mungya bitatyi byoyādi ilongeka. Kimfwa, mu mukanda wa Divilu, Mpupo Dikumi i milombolwe moyādi īlondela pa kulongeka. Mu Bahebelu shapita wa 11, mutumibwa Polo wātungile mulongo wa bana-balume ne bana-bakaji bādi na lwitabijo luleta kimfwa kiyampe, uno mulongo i mutūlwe mungya ndudi ya bitatyi.

Shi usekununa myanda ya kala mungya ndudi ya bitatyi, ukakwasha bemvwaniki bevwanije biyampe mwadi mutandabukila ngikadilo kampanda. Kino kidi na mvubu pa kusekununa nsekununi ya mānga ya mu ino myaka ne yoya ya mu bitatyi bisekunwinwe mu Bible. Kadi ukokeja kwingidija ndudi ya bitatyi ne mulangilo wa nsulo ne kipa kilupuka’ko byonso pamo. Shi usaka kulombola myanda kampanda inenwa na Bible amba ikalongeka mu mafuku āya kumeso, nankyo kutela myanda moikelondela mungya bitatyi kukokeja kupēlejeja bemvwaniki bobe bamone kwiilonda ne kuvuluka’yo.

Kunena na kulonda ndudi ya bitatyi kekushintululapo amba ufwaninwe’nka kushilwila ku ngalwilo. Kyaba kimo, i biyampe kushilwila kusekununa popa pananine mwanda mu mānga. Kimfwa, shi usekununa mwanda kampanda mumweke, ukatonga padi kulombola kitatyi kyaikele kutūlwa bululame bwa kankenge pa ditompo. Shi ubapu kusolokeja mityima ya bemvwaniki na kino kipindi kya mu nsekununi, kokokeja papo kunena myanda pala pala ikwatañene nakyo na kulonda ndudi ya bitatyi.

Nena’nka Milangwe Idi na Mvubu Kete. Nansha shi ubalongolola myanda namani, ino ta mutyima ku kunena enka yoya idi na mvubu kete. Mutwe wa mwanda wa mwisambo obe ufwaninwe kuludika butongi bobe bwa myanda. Ludingo lwa bemvwaniki bobe nalo i lwa kuta’ko mutyima. Ke-pantu mwanda kampanda ukokeja kwikala na mvubu ku bemvwaniki kampanda, ino ku bakwabo waikala muyayate. Kadi ufwaninwe kutadija biyampe amba milangwe yonso yotonga ikukwasha ufikile pa kitungo kyobe. Shi bitupu, mwisambo obe, nansha usangaja namani, ukajimija buya bwao.

Shi ukimba myanda, ukokeja kutana milangwe mivule isangaja ikwatañene na mwanda okesambila’po. Penepo i milangwe inga yofwaninwe kukanena? Shi upakike bemvwaniki milangwe mivulevule, ukatunya kufikila pa kitungo kyobe. Milangwe ibala-inga, ayo’ko mivungululwe senene, ikavulukwa bukidibukidi kupita’ko milangwe mulwi inenwa lukusu. Kino kekishintululapo amba kufwaninwepo nansha dimo kutweja’mo tumyanda twa kutobaja. Ino koketuleka tujikakanye kitungo kyobe. Tala tuno tumyanda tutyetutye motwatwejibwe na bwino mu Bible mu Mako 7:3, 4 ne mu Yoano 4:1-3, 7-9.

Ponso posambukila ku mwanda mukwabo, tadija biyampe, kokasambuka mu kitulumukila kutyina amba bemvwaniki bobe bakajimija mwilondelo wa milangwe yobe. Pa kusaka milangwe ikwatañane yonso pamo senene, ufwaninwe kutūla lusambi lwa kulunga mulangwe kampanda na mulangwe kabidye. Lusambi lukokeja kwikala binenwa nansha musemwa mutuntulu ulombola kukwatañana kukwatañene milangwe. Mu ndimi mivule, kudi bishima nansha mineneno ipēla ya kulombola nayo kukwatañana kukwatañene mulangwe mupya na mukwabo wiubadikidile.

Bine kunena’nka milangwe ya mvubu ne kulongolola’yo mu ndudi miluji kukakupa muswelo wa kufikila pa kitungo kyobe.