Ngondo 3

Katutu tuambila bantu bua batukine to. Katutu basue patubu batukengesha bua ditabuja dietu to. Kadi bua tshinyi mbimpe tuikale ne disanka padibu batukina? Mbua malu asatu aa: Bua kumpala, patudi tunanukila nansha batukine, tudi tusankisha Nzambi. (1 Pet. 4:13, 14) Buibidi, ditabuja dietu didi dilua ne mushinga ne dikola. (1 Pet. 1:7) Buisatu, netupete difutu didi kadiyi kuambangana nadi, dia muoyo wa tshiendelele. (Lomo 2:6, 7) Pakavua Yezu mubishibue ku lufu, bapostolo bakapeta disanka divuaye muakuile. Pakabelabu mfimbu ne kubatuminabu dîyi bua balekele kuyisha, bakasanka. Bua tshinyi? “Bualu bavua babadibue bu bantu bakumbane kufuishibua bundu bua dîna [dia Yezu].” (Bien. 5:40-42) Bavua banange Mfumuabu bikole kupita muvuabu batshina bavua babaluisha. Bua kulejabu kabidi muvuabu ne dinanga, bakatungunuka ne kuyisha lumu luimpe “kabayi balekela nansha.” Bena Kristo netu ba bungi lelu badi batungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu ne lulamatu nansha mudibu mu ntatu. Mbamanye ne: Yehowa kakupua mudimu wabu ne dinanga didibu baleja dîna diende muoyo to. w21.03 25 §18, 19

Bena Kristo bela manyi kabavua baledibue ne ditekemena dia kuya mu diulu to. Nzambi ke udi ubabuejadi mu mioyo yabu. Meji abu atu ku ditekemena adi, basambila bua bualu buadi, ne batu ne muoyo kuulu kuulu bua kupeta difutu diabu mu diulu. Kabena nansha mua kudifuanyikijila muikala mubidi wabu wa mu nyuma to. (Filip. 3:20, 21; 1 Yone 3:2) Nansha nanku, mbindile bua kusombabu mu Bukalenge bua mu diulu. Bena mu mikoko mikuabu mbanange ditekemena ditu bantu bonso nadi dia kusomba pa buloba badinange ne muoyo umue. Mbindile ne muoyo kuulu kuulu dituku dikalabu mua kuambuluisha mu mudimu wa dikudimuna buloba bujima mparadizu. Mbindile kabidi ne muoyo kuulu kuulu dituku dikalabu mua kuibaka nzubu yabu, kukuna bia pa madimi, ne kukolesha bana kabayi basama. (Yesh. 65:21-23) Badi bazuka bua kuendakana miaba ya bungi pa buloba apa bua kumona mikuna, mêtu, ne mbuu, ne kulonga bintu bionso bivua Yehowa mufuke. Kadi badi nangananga ne disanka dia kumanya ne: bulunda buabu ne Yehowa nebutungunuke anu ne kushema. w21.01 18-19 §17, 18

Pavua bena Babilona babutule buloba bua bena Isalele, tshivua natshi bantu mukana tshivua tshia kuamba ne: “Mbuloba buatuke budi kabuyi ne bantu ne nyama, ne mbabufile mu tshianza tshia bena Kasada.” (Yel. 32:43) Bidimu bitue ku 200 Yoele mumane kuamba mêyi ende au, Yehowa wakambila Yelemiya bua kumanyisha bualu bukuabu bua mvita ayi. Wakamba ne: bavua ne bua kukebangana ne bena Isalele bavua baditue mu malu mabi, bafika ne ku dibakuata. Bible udi wamba ne: “‘Mona, ndi mbikidisha balobi ba bungi,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ne nebabalobe. Pashishe nembikidishe bilembi bia bungi, ne nebibalembe pa mukuna munene wonso ne mukuna mukese wonso ne mu mitanta ya mikuna ya mabue. . . . [Nembafute] difutu dionso dijima bua tshilema tshiabu ne bua mpekatu yabu.’” Ni mmbuu, ni mmêtu kabivua mua kusokoka bena Isalele bavua kabayi banyingalala bua bena Babilona bavua balue abu kubapeta to.​—Yel. 16:16, 18. w20.04 5 §12, 13

Tshikondo kampanda, Lota uvua ne bua kuenza lukasa bua kutumikila malu avua Yehowa mumuambile, kadi yeye uvua ne lujoko. Tudi mua kumona Lota bu muntu uvua kayi umvua anyi kayi utumikila. Kadi Yehowa kakamulekela to. “Bua luse luvua nalu Yehowa bua bualu buende,” banjelu bakakuata Lota ne bena mu dîku diende ku tshianza kubapatulabu pambelu pa tshimenga. (Gen. 19:15, 16) Yehowa uvua mua kuikala mumvuile Lota luse bua malu a bungi. Lota uvua mua kuikala ukuatshidila muoyo bua kushiya kuende bualu uvua utshina bantu ba pambelu pa tshimenga. Kuvua njiwu mikuabu kabidi. Lota uvua mua kuikala mumanye bualu bua bakalenge babidi bavua bakuluke mu bina bia kabudimbu bia mu tshibandabanda tshia pabuipi apu. (Gen. 14:8-12) Bu muvuaye tatu wa dîku, uvua ne bua kuikala usamisha mutu bua dîku diende. Bualu bukuabu, bu muvua Lota mubanji, uvua mua kuikala ne nzubu muimpe mu Sodoma amu. (Gen. 13:5, 6) Nansha tuamba eku tuela eku, kakuvua bualu nansha bumue buvua mua kubingisha Lota bua kubenga kutumikila Yehowa diakamue to. Kadi Yehowa kakimanyina pa bilema bia Lota to, wakamumona “muntu muakane.”​—2 Pet. 2:7, 8. w20.04 18 §13, 14

Bansonga wetu, bidi mua kuangata matuku bua bantu bavua bakumanye pautshivua muana babange kukumona bu muntu mukulumpe. Kadi ikala mutuishibue ne: Yehowa yeye katu wimanyina pa tshimuenekelu tshiebe to. Mmumanye tshiudi ne tshiudi ukumbana bua kuenza. (1 Sam. 16:7) Shemeja bulunda buebe ne Nzambi. Davidi uvua wenza nanku dîba divuaye ubandila bufuki bua Yehowa. Uvua welangana meji a tshivua bufuki abu bumuambila bua Mufuki. (Mis. 8:3, 4; 139:14; Lomo 1:20) Bualu bukuabu buudi mua kuenza nkulomba Yehowa bukole. Tshilejilu, balongi benu batu bakuseka bua muudi Ntemu anyi? Bobu bakuseka, lomba Yehowa akuambuluishe bua utantamene lutatu alu. Tumikila kabidi mibelu mimpe idi mu Dîyi diende, idi mu mikanda yetu idi yumvuija malu a mu Bible ne idi mu filme yetu. Dîba dionso diudi umona mudi Yehowa ukuambuluisha bua kutantamena lutatu kampanda, newikale ne ditabuja dikole dia ne: neakuambuluishe kabidi mu ntatu mikuabu. Bualu bukuabu, padi bantu bakuabu bamona ne: udi weyemena Yehowa, nebabange kukueyemena. w21.03 4 §7

Balunda ba pa muoyo batu bambilangana yabu ya munda ne mudibu badiumvua. Ke mudibi kabidi bua bulunda buetu ne Yehowa anyi? Eyowa! Yehowa utu wakuila netu mu Dîyi diende ne utulejilamu mutuye wela meji ne mutuye udiumvua. Tuetu petu tutu tuyikila nende mu disambila ne tudi mua kumuambilamu yetu ya munda ne mutudi tudiumvua menemene. Bu mudi Yehowa Mulunda muimpe, katu anu uteleja masambila etu tshianana to, utu kabidi uandamuna. Imue misangu utu uandamuna pa lukasa. Misangu mikuabu bidi mua kutulomba bua tutungunuke ne kusambila bua bualu kampanda. Tshidibi tuikale bashindike ne: neatuandamune dîba didi dikengedibua ne mu mushindu mutambe buimpe. Tumanye ne: bidi mua kuenzeka bua Nzambi atuandamune mutuvua katuyi belele meji. Tshilejilu, pamutu pa yeye kutumbushila lutatu kampanda, udi mua kutupesha meji ne bukole bua “kunanukila.” (1 Kol. 10:13) Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne dianyisha bua dipa dia disambila didi kadiyi kuambangana nadi edi? Umue mushindu nkuteleja mubelu wa Yehowa wa ‘kusambila misangu yonso.’​—1 Tes. 5:17. w20.05 27-28 §7, 8

Padi banyemi ba lubilu mu lubilu lua mutantshi mule, batu batangile anu panshi kumpala kuabu bua kabadishindi to. Bobu badishinde, badi balandapuka, batungunuka ne kunyema. Kabatu bimanyina nangananga pa tshidi tshibashindishe to, kadi mpa mushonyi wa ndekelu ne difutu didibu batekemene. Mu luetu lubilu palu, tudi mua kudishinda misangu ne misangu, mmumue ne: tuenza bilema mu diakula ne mu bitudi tuenza. Anyi banyemi netu badi mua kutuenzela bilema bidi mua kutunyingalaja. Katubimonyi bu bualu buenyi to. Tuetu bonso tudi bapange bupuangane, ne tudi tunyemena bonso mu njila mubumbakane umue umue udi ufikisha ku muoyo. Nunku nekuikale misangu ituikala tukumakanangana ne tupeta ‘bilumbu’ ne bana betu. (Kolos. 3:13) Kadi pamutu pa tuetu kushala bimanyine pa tshidi tshitushindishe, mbimpe tuimanyine pa difutu ditudi tuipatshila ne tutungunuke ne lubilu. Tuetu bashale bakuatshilangane tshiji anyi balaminangane munda, tulekela kuenzela Yehowa mudimu, katuakusambuka mushonyi wa ndekelu ne kupeta difutu to. Bualu bukuabu, tudi mua kulua tshilenduishi kudi bakuabu badi baditatshisha bua kunyemena mu njila mubumbakane udi ufikisha ku muoyo. w20.04 26 §1; 28 §8, 9

Muprofete Danyele udi umvuija dilondangana dia mbulamatadi ya bantu idi ne buenzeji kudi bantu ba Nzambi. Mmileja kudi bitupa bishilashilangane bia lupingu lunene lua tshiamu. Mbulamatadi wa ndekelu mu mbulamatadi ayi ke makasa a lupingu adi menza ne tshiamu tshifiike tshisambakaja ne diima. Makasa au adi aleja Bukokeshi bua bukole bua buloba bujima bua Grande-Bretagne ne États-Unis. Mêyi a buprofete aa adi aleja ne: bukokeshi ebu ke buikala bukokesha pabutula Bukalenge bua Nzambi makalenge onso a bantu. Mupostolo Yone mmuvuije pende dilondangana dia makokeshi a bukole a buloba bujima adi makokeshe bantu ba Nzambi. Yone udi ufuanyikija mbulamatadi eyi ne nyama wa luonji wa mitu muanda mutekete. Mutu wa muanda mutekete wa nyama au udi uleja Bukokeshi bua bukole bua buloba bujima bua Grande-Bretagne ne États-Unis. Bualu ebu budi ne mushinga bualu ki mbaleje ne: nyama au udi wenda wasa mitu mikuabu to. Mutu wa muanda mutekete wa nyama au ke wikala ukokesha padi Yezu ulua ne biluilu biende bia mu diulu bua kuwubutula wowu ne bitupa bikuabu bia nyama au.​—Buak. 13:1, 2; 17:13, 14. w20.05 14 §11, 12

Mêyi mapepele aa adi atuvuluija bulelela bua nshindamenu ebu: Nzambi udi Mpokolo wa muoyo udi kabidi Mpokolo wa dinanga. Yehowa mmutunange be! Dinanga diende didi dienza bua tudiumvue mu bukubi ne tuikale ne disanka, katuyi tukengela tshintu. Bua bena Kristo, kunanga bakuabu ki mbualu budi muntu wenza padiye musue to, mmukenji. (Mat. 22:37-40) Patudi tufika ku dimanya Yehowa bimpe, bidi mua kulua bipepele bua kutumikila mukenji wa kumpala eu. Bidi nanku bualu Yehowa mmupuangane; utu utuelela meji ne utuenzela malu mimpe. Kadi bidi mua kutukolela bua kutumikila mukenji muibidi. Bua tshinyi? Bualu bena Kristo netu (badi pabu munkatshi mua bakuetu anyi binetu batudi nabu ku tshibelu) mbapange bupuangane. Imue misangu badi mua kutuamba anyi kutuenzela malu mabi. Yehowa uvua mumanye ne: bivua ne bua kutukolela bua kutumikila mukenji au; ke bualu kayi uvua musake bamue bafundi ba Bible ku bukole bua nyuma wende bua kufundamu kabidi mibelu misunguluke idi ituleja bua tshinyi tudi ne bua kunangangana ne mushindu utudi mua kunangangana. Mupostolo Yone ngumue wa ku bafundi abu.​—1 Yone 3:11, 12. w21.01 8 §1, 2

Nansha tuetu batuadije kuenzela Yehowa mudimu matuku adi panshi aa anyi kukadi bidimu bia bungi, mbimpe yonso wa kutudi adiebeje ne: ‘Patu Satana ukeba kumvuija ne mioyo ibidi, ntu mmukandamena anyi?’ Tshilejilu, pautu umona tshindidimbi ku TV anyi ku Enternete tshidi tshifuane kujulangana majinga mabi, utu wenza tshinyi? Bidi mua kuikala bipepele bua wewe kudiambila ne: tshindidimbi atshi anyi filme au ki ngua malu a bantu butaka menemene to. Kadi kenaku mua kuikala mushindu udi Satana ujinga kupandulula nawu muoyo webe anyi? Tshindidimbi atshi tshidi mua kuikala anu bu si udi muntu upanda nende dibaya. Muntu utu wanji ubanga kubueja mênu a si mu dibaya. Pashishe, padi si wenda ubuela mu dibaya bikole menemene, dibaya didi dipandika. Bindidimbi bidi bifuane kujulangana majinga mabi kabienaku mua kuikala bu mênu a si adi enda abuela au anyi? Tshidi mua kubanga bu kantu kakese ne tshimueneka bu tshidi katshiyi ne bualu bubi tshidi mua kufikisha muntu lukasa ku dienza mpekatu idi mua kumuvuija ne mioyo ibidi ne kumunyangila muoyo mutoke. Nunku kuitabi bua tshintu tshibi tshibuele mu muoyo webe to! Shala anu ne muoyo umue bua kutshina dîna dia Yehowa! w20.06 11-12 §14, 15

Bidi bikengela tuikale tuambuluisha bantu badi balekele bisangilu ne buambi bikole. Anu bu muana mujimine wa mu tshilejilu tshia Yezu, badi mua kuikala ne malu adi abasamisha mutu. (Luka 15:17-24) Pamuapa badi mua kuikala batekete mu nyuma bua malu adibu batuilangana nawu mu bulongolodi bua Satana. Bidi bikengela tubambuluishe bua bakoleshe kabidi ditabuja diabu kudi Yehowa. Mu tshilejilu tshia mukoko mujimine, Yezu wakaleja ne: mulami wa mikoko udi uteka mukoko pa makaya, upingana nawu mu tshisumbu tshia mikoko. Mulami wa mikoko au ukavua mupitshishe dîba dia bungi, wenda ubanda upueka bua kukeba mukoko au. Kadi udi umona ne: bidi bikengela bua kuwambula bua kupingana nawu bualu kawena ne bukole bua kudiendela to. (Luka 15:4, 5) Bidi mua kutulomba dîba ne makanda bua kuambuluisha bantu bakadi balekele bisangilu ne buambi bua batantamene malu adi abatekesha. Kadi ku diambuluisha dia nyuma wa Yehowa, Dîyi diende, ne mikanda yetu, tudi mua kubambuluisha bua bapetulule makanda a mu nyuma. Nunku bobu bakulombe bua kulongesha muntu wa nunku Bible, sanka ne diakalenga adi. w20.06 28 §14, 15

Yonso wa kutudi udi ne bua kunanga muinende, bualu dinanga ke tshimanyinu tshia bena Kristo balelela. Kadi bidi bikengela tuikale kabidi ne “dimanya dijalame ne dijingulula dionso dia malu.” (Filip. 1:9) Tshianana, badi mua kutukupakaja eku ne eku “kudi lupepele luonso lua dilongesha ku dishimakajangana dia bantu,” nansha kabidi kudi batontolodi. (Ef. 4:14) Pavua bayidi ba bungi ba mu bidimu lukama bia kumpala balekele dilonda Yezu, mupostolo Petelo wakamba muvuaye mutuishibue ne: Yezu uvua ne “mêyi a muoyo wa tshiendelele.” (Yone 6:67, 68) Nansha muvua Petelo tshikondo atshi kayi mujingulule malu onso avua atangila mêyi au, wakashala ne lulamatu bualu uvua mujingulule bulelela buvua butangila Kristo. Wewe pebe udi mua kukolesha dituishibua diebe dia malu adi Bible ulongesha. Wewe muenze nanku, ditabuja diebe nedishale dikole pakukuata diteta, ne newambuluishe bakuabu bua kukolesha diabu ditabuja.​—2 Yone 1, 2. w20.07 8 §2; 13 §18

Bua kuambuluisha bena Kristo netu bua kushalabu mu bulelela, tudi ne bua kubaleja luse. (1 Yone 3:10, 11, 16, 17) Ki mbimpe tunangangane anu padi malu enda bimpe to, kadi tunangangane kabidi dîba didiku ntatu. Tshilejilu, udiku mumanye muntu udi mufuishe udi dijinga ne busambi anyi dijinga ne diambuluisha mu mishindu kampanda anyi? Peshi udiku mumvue ne: bena kuitabuja nebe badi bakenga bua bikumina bidi bienzeke ne bikengela kuibaka kabidi Nzubu yabu ya Bukalenge anyi yabu idibu basombele anyi? Katuena tuleja mutudi banange bana betu ne tubumvuila luse bikole anu ku bitudi tuamba to, kadi tudi tuleja nanku nangananga ku bitudi tuenza. Patudi tunangangana, tudi tuidikija Tatu wetu wa dinanga udi mu diulu. (1 Yone 4:7, 8) Mushindu munene utudi tuleja mutudi banangangane nkufuilangana luse. Tshilejilu, muntu udi mua kutunyingalaja kadi ulua kutulomba luse. Bua kuleja mutudi bamunange, tudi tumufuila luse ne tupua bualu abu muoyo.​—Kolos. 3:13. w20.07 24 §14, 15

Muntu yonso neikale ne wende mulongeshi bifuanangane ne mutudi tulombola malonga a Bible lelu anyi? Nebababanye mu bisumbu bua babalongeshe mua kulongeshabu pabu bantu baluabu kubisha panyima pabu anyi? Katuena bamanye to. Kadi tshitudi bamanye ntshia ne: ku ndekelu kua Bukokeshi bua Kristo bua bidimu tshinunu, “buloba nebuwule tente bushuwa ne dimanya dia Yehowa.” (Yesh. 11:9) Bidimu tshinunu nebikale biuwule ne malu a kuenza kadi mikale asankisha! Mu Bukokeshi bua Yezu bua bidimu tshinunu, bana bonso ba Yehowa ba pa buloba nebikale ne bua kutungunuka ne kushintuluka bua kumusankisha. Nunku bonso buabu nebikale baditeka pa muaba wa bakuabu ne muoyo mujima pikalabu bambuluisha babishibua bua kuluangana ne meji a kuenza mpekatu ne kutumikila mikenji ya Yehowa. (1 Pet. 3:8) Kakuyi mpata, bonso babishibua nebamone mudi bantu ba Yehowa ne budipuekeshi ne nebakokibue kudibu. Bantu ba Yehowa aba nebikale pabu ‘badienzeja bua lupandu luabu.’​—Filip. 2:12. w20.08 16 §6, 7

Tuetu batumikile mubelu wa mupostolo Paulo ne bakonkonone bienzedi bietu, tudi mua kubanga kumona ne: tudi ne bipedi ne mamanya bidi bakuabu kabayi nabi to. Tshilejilu, mukulu udi mua kuikala kayi ne tshipedi tshia kulongesha padiye wenza miyuki ku tshiakuidi; kadi udi mua kuikala mupiluke mu divuija bantu bayidi. Anyi udi mua kuikala kayi mumanye kulongolola malu ende bimpe bu bakulu bakuabu, kadi udi mua kuikala mumanyike bikole bua mudiye mulami wa dinanga ne bana betu batu basue kuya kudiye bua kumulomba mibelu ya mu Bible. Peshi udi mua kuikala ne lumu luimpe lua mudiye muakididi wa benyi. (Eb. 13:2, 16) Patudi tumona bimpe ne: tudi ne bietu bipedi ne etu mamanya, netuikale ne disanka bua malu atudi mua kuenza mu tshisumbu; ne katuakutamba kualakana bana betu badi ne bipedi bitudi katuyi nabi to. Nansha tuetu ne muaba kayi mu tshisumbu mbimpe tuetu bonso tuikale ne dijinga dia kulengeja mudimu wetu, kuvudija ne dimanya ditudi nadi. w20.08 24 §16-18

Bavua benze muyuki kampanda udi kawuyi kupua muoyo uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Musumba munene wa bantu.” Muanetu Rutherford ke uvua muenze muyuki au mu mpungilu uvua muenzeke mu Washington, mu États-Unis mu 1935. Mu muyuki au, Muanetu Rutherford uvua muleje bantu bavua ne bua kuikala bena mu “musumba munene” badibu bakuile mu Buakabuluibua 7:9. Tshikondo atshi Balongi ba Bible bavua bela meji ne: musumba munene wa bantu eu uvua wenza tshisumbu tshibidi tshia bantu baya mu diulu badi bobu ne lulamatu lukese. Muanetu Rutherford wakumvuija ne Mifundu ne: ki mbasungule bena mu musumba munene bua kuya mu diulu nansha, kadi bobu badi mikoko mikuabu ya Kristo yapanduka ku “dikenga dinene” bua kusomba pa buloba apa bua kashidi. (Buak. 7:14) Yezu wakalaya ne: “Ndi ne mikoko mikuabu idi kayiyi ya mu tshikumbi etshi; yoyi payi ndi ne bua kulua nayi munda, neyumvue dîyi dianyi, neyilue tshisumbu tshimue ne mulami umue.” (Yone 10:16) Bantu badi bu mikoko aba mBantemu ba Yehowa ba lulamatu badi ne ditekemena dia kusomba kashidi mu Mparadizu pa buloba.​—Mat. 25:31-33, 46. w21.01 14 §1, 2

Bituikale basue kunanukila mu mudimu wetu wa diyisha ne kuwujikija, mbimpe tudienzeje petu bua kuenza malu adi akengedibua nansha biobi bikole. (Mat. 28:19, 20) Kutufumina tutu basue kuenza malu mapepele. Kadi imue misangu malu atu ne mushinga wa bungi kaatu mapepele to. Nanku bidi bikengela tuikale ne didikanda. Ke bualu kayi bidi bikengela batuambuluishe tulonga mua kuenza malu adi amueneka matukolele. Yehowa utu utupesha diambuluisha adi ku butuangaji bua nyuma wende muimpe. (Gal. 5:22, 23) Mupostolo Paulo uvua udienzeja bua kuenza tshivua tshikengedibua nansha pavuabi bikole. Kadi wakamba ne: uvua ne bua “kukuma” mubidi wende bua kuenza tshivua tshimpe. (1 Kol. 9:25-27) Wakalomba bakuabu bua benze pabu nanku ne bua kuenza malu onso “bimpe ne mu bulongame.” (1 Kol. 14:40) Bidi bikengela tudienzeje bua kutungunuka ne kuenza malu etu a ntendelelu; mu malu au mudi diyisha ne dilongesha bantu lumu luimpe pa tshibidilu.​—Bien. 2:46. w20.09 6-7 §15-17

Lelu tudi mua kuyisha mu matunga a bungi kabayi batutatshisha to. Udi mu ditunga mudibu batupeshe budikadidi bua kutendelela anyi? Biobi nanku, diebeja ne: ‘Ntshinyi tshindi ngenza ne budikadidi ebu?’ Mu matuku a ku nshikidilu a kuenza malu ne lukasa aa, bantu ba Yehowa mbaditue mu mudimu mutambe bunene wa diyisha ne dilongesha wa katshia ne katshia! Badi ne mpunga ya bungi ya kuyisha. Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua kubabidila tshikondo tshia ditalala? (2 Tim. 4:2) Kuenaku mua kukonkonona nsombelu webe bua ne: kuoku mushindu wewe anyi muena mu dîku dienu avudije mudimu wa buambi, peshi angate nansha bumpanda-njila anyi? Etshi ki ntshikondo tshia kukeba bua kuikala ne tente mu nzubu tente pambelu to, bualu bintu ebi kabiakupanduka netu ku dikenga dinene to. (Nsu. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Yone 2:15-17) Bamanyishi ba bungi mbalonge miakulu mikuabu bua kumona mua kuyisha bantu ne kubalongesha. Bulongolodi bua Nzambi budi bubatua nyama ku mikolo mu dipatula mikanda ya malu a mu Bible mu miakulu mipite pa 1 000! w20.09 16 §9-11

Musalayi muimpe utu ne lulamatu. Udi mua kuluangana bikole bua kusungila muntu udiye munange anyi tshintu tshidiye wangata ne mushinga. Paulo wakakankamija Timote bua adienzeje bua kulamata Nzambi. (1 Tim. 4:7) Tuetu banange Nzambi ne bamulamate bikole, netupete kabidi dijinga dia bungi dia kukuata bulelela bikole. (1 Tim. 4:8-10; 6:6) Musalayi muimpe udi kabidi ne bua kudienzeja bikole bua ikale mudiakaje bua mvita. Timote wakashala mukole mu nyuma bualu uvua ulonda mibelu ya Paulo ya kunyema majinga mabi, kuipatshila ngikadilu ya muntu udi utshina Nzambi, ne kuikala kusomba ne bena Kristo nende. (2 Tim. 2:22) Bivua bimulomba bua adienzeje bua kuenza nanku. Bidi bikengela tuikale tudienzeja bua kutshimuna mvita itudi tuluangana bua kunyema majinga mabi. (Lomo 7:21-25) Bualu bukuabu, tuetu tudienzeja bua kuenza tshidi tshimpe netutungunuke ne kuvula bumuntu bua kale ne kuvuala bupiabupia. (Ef. 4:22, 24) Patudi tufuma ku mudimu dilolo batshioke, bidi mua kutulomba bua tuye mu bisangilu tuenda tudikoka.​—Eb. 10:24, 25. w20.09 28 §9-11

Patudi tuenda tuambuluisha mulongi bua afike ku didilambula ne ku dibatijibua, bidi bikengela tuikale ne lutulu. Kadi tshikondo kampanda nebikengele bua tujingulule ni udi ne dijinga dia kuenzela Yehowa Nzambi mudimu. Kudiku bimanyinu bidi bikuleja ne: mulongi au udi uditatshisha bua kutumikila mêyi a Yezu anyi? Peshi mmusue anu kulonga malu kampanda a mu Bible adi amusankisha anyi? Ikala ne tshibidilu tshia kukonkonona luendu lua mulongi webe. Tshilejilu, utu wakula bua Yehowa anyi? Utu usambila anyi? (Mis. 116:1, 2) Utu musue kubala Bible anyi? (Mis. 119:97) Utu ubuela mu bisangilu pa tshibidilu anyi? (Mis. 22:22) Ukadi mushintulule nsombelu wende anyi? Ukadi mubange kuambila bena mu dîku diende anyi diabu ne balunda bende bidiye ulonga anyi? (Mis. 9:1) Tshidi ne mushinga menemene ntshia ne: Yeye muine mmusue kulua Ntemu wa Yehowa anyi? (Mis. 40:8) Mulongi yeye kayi ne luendu luimpe nansha mu bumue bua ku malu atudi batele aa, teta bua kumanya tshidi tshimupangisha ne pashishe uyukile nende bualu abu ne dîyi dimpe tshibi kuyi udia tshibanga to. w20.10 18 §14, 15

Yehowa Tatuende wa Yezu wa mu diulu utu wangata anu mapangadika mimpe, ne baledi ba Yezu ba pa buloba bavua bangata pabu mapangadika mimpe. Kadi pavua Yezu wenda ukola, uvua pende ne bua kudiangatshila mapangadika. (Gal. 6:5) Uvua pende ne budikadidi bua kudisunguila malu anu mutudi petu nabu emu. Uvua mua kuikala musungule bua kuanji kukeba anu disanka diende kumpala. Kakenza nanku to, wakasungula bua kulama malanda mimpe ne Yehowa. Pakamanya Yezu mudimu uvuaye nawu mu malu adi Yehowa mulongolole, wakawitaba. (Yone 6:38) Uvua mumanye ne: bavua ne bua kumukina kudi bantu ba bungi, ne bualu abu buvua ne bua kuikala bumutonde bikole. Nansha nanku, wakadisuika bua kukokela Yehowa. Pakabatijibuaye mu 29, tshipatshila tshiende tshinene tshivua tshia kuenza disua dia Yehowa. (Eb. 10:5-7) Nansha pakavuaye ukuula muoyo pa mutshi wa makenga, kakateketa bua kuenza disua dia Tatuende to.​—Yone 19:30. w20.10 29 §12; 30 §15

Udiku mumanye bana betu badi mu tshisumbu tshienu badi basama, bafuishe, anyi bikale ne ntatu mikuabu anyi? Tuetu bamanye muntu udi dijinga ne diambuluisha, mbimpe tulombe Yehowa atuambuluishe bua tumuambile anyi tumuenzele bualu kampanda bua buimpe budi buleja mutudi bamunange. Pamuapa, mêyi etu au ne bienzedi bietu abi ke dikankamija dine didi bana betu bakeba. (1 Pet. 4:10) Tudi bamanye ne: tudi mua kukolesha muoyo bualu Yehowa udi netu. Udi utuambuluisha ku butuangaji bua Yezu ne banjelu. Kabidi, biobi bipetangana ne tshidiye mulongolole, udi mua kutuambuluisha ku butuangaji bua bantu badi ne bukokeshi. Anu mukadi kabidi ba bungi ba kutudi badimuene, Yehowa utu wenza mudimu ne nyuma wende bua kujula batendeledi bende dijinga dia kuambuluisha bena Kristo nabu. Ke bualu kayi, anu bu mupostolo Paulo, tudi tuamba petu ne dituishibua dionso ne: “Yehowa mmuambuluishi wanyi; tshiakutshina to. Ntshinyi tshidi muntu mua kungenzela?”​—Eb. 13:6. w20.11 17 §19, 20

Bapostolo bavua ne bijadiki bivua bibaleja ne: Yehowa uvua nabu. Uvua mubapeshe bukole bua kuenza bishima. (Bien. 5:12-16; 6:8) Lelu Yehowa katu utupesha bukole bua kuenza bishima to. Nansha nanku, Yehowa udi utujadikila mu Dîyi diende ne: padibu batukengesha bua bualu bua buakane, udi utuanyisha, ne nyuma wende udi netu. (1 Pet. 3:14; 4:14) Ke bualu kayi pamutu pa tuetu kushala tusamisha mutu bua tshitudi mua kuenza dîba dituikala kumpala kua buluishi bukole, bidi bikengela tukebe tshitudi mua kuenza mpindieu bua kukolesha dituishibua dietu dia ne: Yehowa neatuambuluishe ne neatupandishe. Tudi ne bua kueyemena mulayi wa Yezu wa ne: “Nennupeshe mêyi ne meji ikala baluishi benu bonso pamue kabayi mua kutua tshiadi anyi kuela mpata.” Yezu mmujadikile bayidi bende ne: “Nenulame mioyo yenu bua dinanukila dienu.” (Luka 21:12-19) Ikala muvuluke ne: Yehowa utu ulama bumuntu buonso bua mutendeledi wende yonso udi ufua ne lulamatu, ubulama mu meji ende. Bu mudiye mumumanye bimpe, udi ulua kumubisha ku lufu. w21.01 4 §12

Mupostolo Paulo kavua muntu wa kumpala uvua muakule bua dibishibua dia bantu ku lufu to, Yobo pende uvua muakule bua bualu buadi. Uvua mushindike ne: Nzambi uvua ne bua kumuvuluka bua kumupeshilula muoyo. (Yobo 14:7-10, 12-15) “Dibishibua dia bafue” didi munkatshi mua malu adi enza “tshishimikidi,” anyi “malongesha a ntuadijilu” adi bena Kristo bitabuja. (Eb. 6:1, 2) Malu adi Paulo muambe bua dibishibua adi mu Kolinto wa kumpala nshapita wa 15. Malu avuaye mufunde au avua ne bua kuikala makoleshe bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala. Adi mua kutukolesha petu ne kutuambuluisha bua tulamate bikole ku ditekemena dia dibishibua dia bantu ku lufu ditudi mua kuikala bindile kukadi bidimu bia bungi. Dibishibua dia Yezu ku lufu ke bualu bunene budi butufikisha ku ditekemena ne: balela betu nebabishibue ku lufu. Dibishibua diende adi divua mu malu avua enza “lumu luimpe” luvua Paulo wambila bena Kolinto. (1 Kol. 15:1, 2) Uvua ubambila ne: muena Kristo yeye kayi witabuja dibishibua edi, ditabuja diende kadiena ne mushinga to.​—1 Kol. 15:17. w20.12 2 §2-4

Ntshinyi tshivua tshiambuluishe mupostolo Petelo bua kukankamana? Uvua mumanye ne: Yezu ukavua musambile bua ditabuja diende kaditeketshi. Yehowa wakandamuna disambila divua Yezu muenze ne muoyo mujima adi. Pashishe, Yezu wakamuenekela Petelo pa nkayende, pamuapa bua kumukolesha ku muoyo. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kol. 15:5) Bapostolo bamane kuloba butuku bujima kabayi bakuate tshintu, Yezu wakabamuenekela. Musangu au, Yezu wakapesha Petelo mpunga wa kujadikaye kabidi muvuaye mumunange. Yezu uvua mufuile muena diende au luse, kumupeshaye mudimu mukuabu kabidi. (Yone 21:15-17) Mushindu uvua Yezu muenzele Petelo malu udi uleja mutu Yezu ufuilangana luse bikole, anu bu Tatuende. Ke bualu kayi patudi tuenza bilema, katuena ne bua kuela meji ne: Yehowa kakutufuila luse to. Tuikale bamanye ne: Satana mmusue bua tuikale tuela meji nanku. Kadi tudi ne bua kuela meji bimpe menemene bua mudi Yehowa mutunange ne mumanye ne: tudi mua kuenza bilema ne musue kutubuikidila. Tudi petu ne bua kumuidikija padi bakuabu batuenzela malu adi atunyingalaja.​—Mis. 103:13, 14. w20.12 20-21 §17-19

Bilejilu bia bantu bavua bapangile mua kushala talala ne kueyemena Yehowa bidi mua kutulongesha malu a bungi. Kulonga bilejilu bibi ebi nekutuambuluishe bua katuenji bilema bia buena bivuabu benze abi to. Tshilejilu, patshivua Asa udiilaku bukalenge mu Yuda, uvua unyemena kudi Yehowa pavua ntatu imukuata. Kadi pashishe wakapangila bua kunyemena kudiye bua amuambuluishe, ujinga yeye kuteka diende dimanya. (2 Kul. 16:1-3, 12) Bivua ne bua kuikala bianji kumueneka bu ne: tshivua Asa muenze tshia kulomba bena Sulia bua bamuambuluishe bua kuluisha Isalele atshi ke tshivua tshikengela kuenza. Kadi biakenda bimpe anu bua matuku makese. Yehowa wakamuambila mukana mua muprofete kampanda ne: “Bu muuvua mueyemene mukalenge wa Sulia kuyi mueyemene Yehowa Nzambi webe, tshiluilu tshia mukalenge wa Sulia ntshipanduke mu tshianza tshiebe.” (2 Kul. 16:7) Tudi ne bua kuikala badimuke bua katudieyemenyi bua kuenza malu bilondeshile dietu dimanya, tubenga kulomba Yehowa bua atuludike ne Dîyi diende. Nansha biobi bikengela kuangata dipangadika kampanda lukasa lukasa, tudi ne bua kushala talala anyi ne lutulu ne kueyemena Yehowa, ne yeye neatuambuluishe bua kuangata dipangadika dimpe. w21.01 6 §13-15

Patudi tuakula apa, bamue bantu ba Yehowa badi bakenga ne nzala bua ntatu ya malu a mpetu anyi bua ndululu ne mvita bidi bitua bipela miaba idibu basombele. Mbele bakuabu mu maloko bua ditabuja diabu. Kadi bantu bikala mu musumba munene badi ne disanka dia kumanya ne: papandukabu ku kabutu ka ndongoluelu mubi wa malu eu, nebikale ne biakudia bia ku mubidi ne bia mu nyuma bungi tshianana. Pabutuka ndongoluelu mubi wa Satana eu, Yehowa neenze bua musumba munene wa bantu ukubibue ku “luya lukole” lua tshiji tshiende tshiapumuinaye bisamba. Pajika dikenga dinene, Yezu nealombole bantu bapanduka pa buloba ku “mâyi a muoyo wa [tshiendelele].” (Buak. 7:17) Anji elabi meji: bantu ba mu musumba munene badi ne ditekemena dia pa buadi. Mu bantu bungi kabuyi kubala bakadi basombe pa buloba apa, bobu kabakulabula lufu pamuapa to! (Yone 11:26) Mikoko mikuabu idi ne ditekemena dilenga dia dikema didi dibasaka bua kuleja Yehowa ne Yezu dianyisha! w21.01 16-17 §11, 12

Butuku bua muladilu wa lufu lua Yezu, Yezu uvua wela meji a ntatu ivua bayidi bende mua kupetangana nayi. Bu muvuaye munange balunda bende, wakalomba Tatuende bua ‘abalame bua bualu bua mubi.’ (Yone 17:14, 15) Yezu uvua mumanye ne: pavuaye upingana mu diulu, Satana uvua ne bua kushala uluisha muntu yonso uvua musue kuenzela Yehowa mudimu. Bua bualu ebu, bantu ba Yehowa bavua dijinga ne bukubi. Lelu eu tudi dijinga ne bukubi bua Yehowa lelu kupita muvuabi kumpala. Bakadi bipate Satana mu diulu, “muikale ne tshiji tshikole.” (Buak. 12:12) Mmufikishe bamue bantu badi batukengesha ku diela meji ne: badi benzela “Nzambi mudimu wa tshijila.” (Yone 16:2) Badi kabayi bitabuja Nzambi bobu batu batukengesha bualu tudi bashilangane nabu ku malu atudi tuenza. Nansha bobu batukengesha bua bualu kayi, tuetu katuena ne buôwa to. Bua tshinyi? Diandamuna didi mu mvese wa lelu. w21.03 26 §1, 3

Bualu buonso butu Yehowa wenza utu ubuenza bua dinanga. Utu utabalela majinga etu ne dinanga dionso. Dinanga diakamusaka bua kufila tshia kutupikula natshi. Yezu pende mmutunange bikole, mufike too ne ku ditufuila. (Yone 3:16; 15:13) Kakuena tshintu tshidi mua kupangisha Yehowa ne Yezu bua kunanga bantu badi babalamate to. (Yone 13:1; Lomo 8:35) Mu mushindu wa muomumue, bualu buonso budi mfumu wa dîku wenza udi ne bua kubuenza bua dinanga. Bua tshinyi kuenza nanku kudi ne mushinga? Mupostolo Yone udi wandamuna wamba ne: “Muntu udi kayi munange muanabu udiye mumone [anyi bena mu dîku diende], kena mua kunanga Nzambi udiye kayi mumone” to. (1 Yone 4:11, 20) Mulume udi munange bena mu dîku diende ne musue kuidikija Yehowa ne Yezu neakumbaje majinga a bena mu dîku diende a mu nyuma ne a ku mubidi, ne neabenzele malu adi abaleja ne: udi ubatabalela. (1 Tim. 5:8) Nealongeshe bana bende ne neabapingaje mu njila. Neatungunuke kabidi ne kulonga mua kuangata mapangadika adi atumbisha Yehowa ne ambuluisha bena mu dîku diende. w21.02 5 §12, 13

Tatu wetu wa dinanga udi mu diulu mmumanye mudi malu akadi matuenzekele ne ngelelu mubi wa meji bienze bua tuikale tudimona mu mushindu mubi. Kadi utu kabidi umona ngikadilu mimpe idi mu muoyo wetu itudi tuetu katuyi mua kuikala tumona to. (1 Yone 3:19, 20) Muntu udi uluangana bua kulekela tshilele kampanda tshibi tshikadi tshiele miji munda muende udi mua kukuluka kabidi mu tshilele atshi ne kubanga kuteketa mu maboko. Mu kuamba kuimpe, ki mbibi bua kudipisha patudi benze mpekatu to. (2 Kol. 7:10) Kadi katuena ne bua kunekesha tubanga kudipisha tuamba ne: ‘Meme ngashadi anu muenji wa mpekatu. Yehowa kakumfuila luse to,’ tòo. Ngelelu wa meji wa mushindu eu ki mmushindamene pa bulelela to, ne udi mua kutufikisha ku dilekela kuenzela Yehowa mudimu. Kadi mbimpe tusambile Yehowa ne tumulombe luse bua ‘tululamije [nende] malu.’ (Yesh. 1:18) Yeye mukumone muudi unyingalala ne muoyo mujima, neakufuile luse. Bualu bukuabu, ndaku kudi bakulu. Nebakuambuluishe ne lutulu luonso bua upetuluke makanda a mu nyuma.​—Yak. 5:14, 15. w20.12 23 §5, 6

Yezu uvua wangata bantu bakaji ne mushinga ne ubanemeka. Kavua ulonda bilele bia Bafalese to. Bobu bavua bapepeja bantu bakaji ne kabavua nansha mua kuakula nabu pa bantu to; kabavua mua kuyukila nabu malu a mu Mifundu nansha kakese. Kadi Yezu yeye kavua uyukila malu male a mu nyuma anu ne bantu balume nkayabu to, uvua uayukila kabidi ne bantu bakaji. (Luka 10:38, 39, 42) Uvua kabidi uya ne bantu bakaji mu mudimu wa kuyisha. (Luka 8:1-3) Yezu wakabapesha kabidi diakalenga dia kumanyisha bapostolo ne: bakavua bamubishe ku lufu. (Yone 20:16-18) Mupostolo Paulo wakavuluija Timote bua kuikalaye unemeka bantu bakaji. Paulo uvua uvua mumanye ne: mamuende wa Timote ne kakuende ke bavua balongeshe Timote “mifundu ya tshijila.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Lomo, wakela bana babu ba bakaji muoyo muntu ne muntu mu dîna diende. Uvua umona mudimu uvuabu benza ne uvua kabidi ubela tuasakidila bua mudimu wabu au.​—Lomo 16:1-4, 6, 12; Filip. 4:3. w21.02 15 §5, 6