Mmunyi mutudi mua kusakidila buimpe ku ditabuja dietu?
“Nusakidile ku ditabuja dienu buimpe.”—2 PETELO 1:5.
1, 2. Bua tshinyi tudi mua kutekemena bua basadidi ba Yehowa kuenzabo bidi bimpe?
YEHOWA utu misangu yonso wenza malu ne buimpe. Udi wenza bidi biakane ne bimpe. Nenku, mupostolo Petelo uvua mua kuamba bua Nzambi bu eu wakabikila bena nkristo bela manyi ‘mu butumbi buende ne buimpe buende.’ Dimanya dijalame dia Tatu wabo wa buimpe wa mu diulu diakabaleja tshivua tshikengedibua bua kutungunuka ne nsombelu wa batshinyi balelela ba Nzambi.—2 Petelo 1:2, 3.
2 Mupostolo Paulo udi ulomba bena nkristo ne lukasa luonso bua se: “vuayi bidikiji ba Nzambi, bu bana bananga.” (Efeso 5:1) Anu bu Tatuabo wa mu diulu, batendeledi ba Yehowa badi ne bua kuenza bidi bimpe mu nsombelu kayi yonso. Kadi, buimpe ntshinyi?
Buimpe ntshinyi?
3. Mmunyi mudibo bumvuije “buimpe”?
3 Nkonga-miaku ya mu tshikondo tshietu etshi idi yumvuija “buimpe” bu “nsombelu mulenga.” Budi “bienzedi biakane ne ngelelu wa meji muakane; buimpe bua ngikadilu.” Muntu muena buimpe mmuakane. Buimpe budi kabidi ne diumvuija dia “kulonda mukenji wa ngikadilu wa bululame.” Bua bena nkristo, kabiyi mpata, “mukenji wa ngikadilu wa bululame” ng’eu udi Nzambi mujadike ne mumvuije mu Dîyi diende dinsantu, Bible.
4. Mbikadilu kayi bidibo bumvuije mu 2 Petelo 1:5-7 bidi bena nkristo ne bua kuditatshisha bikole bua kukolesha?
4 Bena nkristo balelela badi balonda mikenji miakane ya Yehowa, ne badi bandamuna ku malaya ende a mushinga mukole pa kuenza midimu ya ditabuja. Badi kabidi batumikila mubelu wa Petelo wa ne: “Mu kuandamuna kuenu ne madikolela wonso, nusakidile ku ditabuja dienu buimpe, ku buimpe buenu dimanya, ku dimanya dienu didikanda, ku didikanda dienu dinanukila, ku dinanukila dienu ditshina dia Nzambi, ku ditshina dienu dia Nzambi disuangana dia buena muntu, ku disuangana dienu dia buena muntu dinanga.” (2 Petelo 1:5-7) Muena nkristo udi ne bua kuenza mudimu mukole bua kukolesha bikadilu ebi. Ebi kabiena bienzeka mu matuku makese peshi bidimu bikese kadi bidi bilomba madikolela a bidimu bionso bia muoyo wa muntu. Bushuwa, kusakidila buimpe ku ditabuja dietu ki mbualu bupepele to!
5. Buimpe budi ne diumvuija kayi bilondeshile Mifundu?
5 M. R. Vincent, mufundi wa nkonga-miaku ne mushikuluji wa miaku, udi wamba ne: diumvuija dia ntuadijilu dia muaku wa tshiena-Greke udibo bakudimune ne “buimpe” didi dileja “buimpe butambe bua mushindu kayi wonso.” Petelo wakasakidila muaku eu ku bungi pakambaye ne: bena nkristo bavua ne bua kumanyisha mu matunga menyi “buimpe bua mishindu yonso” bua Nzambi. (1 Petelo 2:9) Bilondeshile Mifundu, buimpe kabuena bulejibue bu tshintu tshidi tshiteketangane apo bu “bukole bua nsombelu muimpe, makanda a kuikala ne nsombelu muimpe, bukole bua anyima.” Pa kutela buimpe, Petelo uvua wela meji ku buimpe butambe bua nsombelu budi basadidi ba Nzambi ne bua kuleja ne kulama. Kadi, bu mutudi bapange bupuangane, tudi mua kuenza bushuwa bidi bimpe ku mêsu kua Nzambi anyi?
Bapange bupuangane, kadi bena buimpe
6. Nansha mutudi katuyi bapuangane, bua tshinyi tudi mua kuamba ne: kudi mushindu wa kuenza bidi bimpe ku mêsu kua Nzambi?
6 Tudi bapiane kupanga bupuangane ne mpekatu, nenku, tudi mua kudiebeja né tudi bushuwa mua kuikala bantu bimpe ku mêsu kua Nzambi. (Lomo 5:12) Kabiyi mpata, tudi tukengela diambuluisha dia kudi Yehowa bua tuetu kuikala ne mitshima mikezuke, mudi ngenyi, mêyi, ne bienzedi bimpe mua kupatukila. (Fuanyikija ne Luka 6:45.) Kunyima kua yeye mumane kuenza mpekatu ne Bath-sheba, mufundi wa misambu munyingaladi Davidi wakalomba ne: “Ufuke munda muanyi mutshima mukezuke, Ô Nzambi, ne uteke munda muanyi tshieledi tshia lungenyi tshipiatshipia, tshishindame.” (Musambu wa 51:10) Davidi wakapeta dilekelela dia Nzambi ne diambuluisha divua dikengedibua bua kuipatshilaye buimpe. Nenku, bituikala benze mpekatu kadi banyingalale ne banyishe diambuluisha dia Nzambi ne dia bakulu ba mu tshisumbu tudi mua kupingana mu njila wa buimpe ne kushalamu.—Musambu wa 103:1-3, 10-14; Yakobo 5:13-15.
7, 8. (a) Bua tuetu kushala bena buimpe, ntshinyi tshidi tshikengedibua? (b) Ndiambuluisha kayi didi bena nkristo nadi bua kuikala ne buimpe?
7 Bu mutudi bena mpekatu, tudi ne bua kutungunuka ne kuluangana mvita ya munda munda bua kulonda njila udi buimpe butulomba. Bua tuetu kushala bantu bimpe, musangu nansha umue, katuena ne bua kudivuija bapika ba mpekatu. Pamutu pa nanku, tudi ne bua kuikala “bapika ba buakane,” misangu yonso, tuela meji, tuakula, ne tuenza malu mu mushindu muimpe. (Lomo 6:16-23) Kabiyi mpata, majinga etu a mubidi ne a mpekatu mmakole, ne tudi ne mvita ya kuluangana pankatshi pawo ne bintu bimpe bidi Nzambi utulomba. Nenku, tshia kuenza ntshinyi?
8 Tshia kumpala, tudi tukengela kulonda bulombodi bua spiritu wa Yehowa, peshi bukole buenzeji. Nenku, tudi ne bua kulonda mubelu eu wa Paulo: “Tungunukayi ne kuenda ku spiritu ne kanuakukumbaja dijinga dia mubidi nansha dimue. Bualu mubidi kawena mu diumvuangana ne spiritu mu dijinga diawu nansha, ne spiritu kêna mu diumvuangana ne mubidi; bualu ebi kabiena biumvuangana to, nenku bintu mene biudi musue kuenza kuena ubienza.” (Galatia 5:16, 17) Eyowa, tudi ne bukole budi mua kutusala ku buakane, ke spiritu wa Nzambi, ne tudi ne mulombodi bua ngikadilu muakane, ke Dîyi diende. Tudi kabidi ne diambuluisha dia dinanga dia bulongolodi bua Yehowa ne mibelu ya “mupika wa lulamatu ne wa budimu.” (Matayi 24:45-47) Nenku, tudi mua kutshimuna mvita itudi tuluangana ne majinga etu a mpekatu. (Lomo 7:15-25) Bushuwa, pikala tshintu tshibi tshituvuila mu tshieledi tshia lungenyi, tudi ne bua kutshiumusha ne lukasa luonso ne kusambila Nzambi bua kumulomba diambuluisha bua kutshimuna ditetshibua dionso dia kuenza mu mushindu kayi wonso bualu bupange buimpe.—Matayi 6:13.
Buimpe ne ngenyi yetu
9. Tshikadilu tshia buimpe tshidi tshikengela ngelelu kayi wa lungenyi?
9 Buimpe budi butuadija mu mushindu udi muntu wela lungenyi. Bua kupeta dianyishibua kudi Nzambi, tudi ne bua kuela lungenyi pa bintu biakane ne bimpe. Paulo wakamba ne: “Bana betu, malu wonso adi a bushuwa, adi makumbanyine kutabalela, adi makane, a bupeluke, a kunanga, a lumu luakane, a buimpe ne a kutemba ku bantu, ikale malu anudi nutungunuka ne kueleelapu meji.” (Filipoi 4:8) Tudi tukengela bua kujadika bieledi bietu bia lungenyi pa bintu biakane, bia bupeluke, ne tshintu kayi tshionso tshidi tshipange buimpe katshiena ne bua kutusankisha to. Paulo uvua mua kuamba ne: “Malu anuakalonga ne anuakanyisha ne anuakumvua ne anuakamona kundi, nuénze.” Amu bu Paulo, bituikala bimpe mu lungenyi, mu ngakuilu ne mu bienzedi, netuikale balunda bimpe ne bilejilu bilenga mu nsombelu wa buena nkristo, ne ‘Nzambi wa ditalala neikale netu.’—Filipoi 4:9.
10. Mmunyi mudi bualu bufunda mu 1 Kolinto 14:20 mua kutuambuluisha bua kushala bena buimpe?
10 Bituikala ne dijinga dia kushala bantu bimpe mu lungenyi ne kumona mua kusankisha Tatu wetu wa mu diulu, bidi bikengela bua tuetu kulonda mubelu eu wa Paulo: “Bana betu, kanuvu bana bakese pa bidi bitangila makole a ngumvuilu, kadi nuikale bana bakese pa bidi bitangila malu mabi; eku nulua bantu bakole mu ngumvuilu wenu.” (1 Kolinto 14:20) Ebi bidi biumvuija ne: bu mutudi bena nkristo katuena tukeba mua kumanya peshi mua kuenza malu mabi. Pamutu pa kulekelela bieledi bietu bia lungenyi binyanguka mushindu’eu, tudi ne bua kusungula ne meji bua kushala bapangi ne katuyi bamanye bualu amu bu bana ba tutoto mu muanda eu. Kabidi, tudi tujingulula bimpe bitambe bua se: tshiendenda ne bienzedi bibi bidi mpekatu ku mêsu kua Yehowa. Dijinga dikole dia kumusankisha pa kuikala ne buimpe neditupeteshe diakalenga, bualu neditusake ku diepuka mishindu mibi ya dijikija lutetuku ne bikuabo bintu bidi binyanga lungenyi bia mu bulongolodi ebu budi ku bukokeshi bua Satana.—1 Yone 5:19.
Buimpe ne ngakuilu wetu
11. Kuikala bena buimpe kudi kukengela ngakuilu wa mushindu kayi, ne pa bualu ebu, mbilejilu kayi bitudi nabi bifila kudi Yehowa Nzambi ne Yezu Kristo?
11 Pikala ngenyi yetu mimpe, ebi bidi ne bua kuikala ne tshipeta tshiondoke pa bitudi tuakula. Kuikala bantu bimpe kudi kukengela ngakuilu mukezuke, muimpe, wa bulelela, wa dikolesha bakuabo mu nyuma. (2 Kolinto 6:3, 4, 7) Yehowa udi “Nzambi wa bulelela.” (Musambu wa 31:5) Udi muena lulamatu mu bienzedi biende bionso, ne malaya ende mmalelela bualu kêna mua kushima. (Nomba 23:19; 1 Samuele 15:29; Tito 1:2) Muana wa Nzambi, Yezu Kristo, udi “muwule tente ne bulenga budi kabuyi butuakanyine ne bulelela.” Patshivuaye pa buloba, wakamba bulelela misangu yonso bu muvuaye mubupete kudi Tatuende. (Yone 1:14; 8:40) Kabidi, Yezu “kakenza mpekatu, ne dishima kadiakasanganyibua mukana muende.” (1 Petelo 2:22) Bituikala bushuwa basadidi ba Nzambi ne Kristo, netuikale ne bulelela mu ngakuilu ne balulame mu bikadilu, kuenza bu “baluate bulelela mu tshimono.”—Efeso 5:9; 6:14.
12. Bua tuetu kuikala bena buimpe, nngakuilu ya mushindu kayi itudi ne bua kuepuka?
12 Bituikala bantu bimpe, kudi mishindu ya ngakuilu itudi ne bua kuepuka. Netulombodibue ku mubelu wa Paulo wa ne: “Bululu buonso bubi ne tshiji ne luonji ne diyoyo ne tshipendu tshionso biumushibue kunudi ne bubi buonso.” “Masandi ne dipanga bukezuke mu mishindu yadi yonso ne lukuka kabitedibu nansha kutedibua munkatshi muenu, anu bu mudibi biakanyine tshisamba tshinsantu; nansha ngikadilu wa bundu nansha ngakuilu wa bupote nansha bilele bia bundu, bintu bidi kabiyi biakanyine, kadi, pamutu pa nanku, kuela tuasakidila.” (Efeso 4:31; 5:3, 4) Bakuabo nebapete disankishibua mu disomba netu pamue bualu mitshima yetu miakane idi itusaka bua kuepuka ngakuilu udi kayi wa buena-nkristo.
13. Bua tshinyi bena nkristo badi ne bua kukanda ludimi luabo?
13 Dijinga dia kusankisha Nzambi ne kuamba malu mimpe nebituambuluishe bua kukanda ludimi luetu. Bua majinga a mpekatu, buonso buetu tudi tulenduka mu mêyi imue misangu. Kadi, mulongi Yakobo udi wamba ne: “patudi tubueja nkanu mukana mua tubalu,” tùdi tùya ne butumike ku muaba utudi tutulombola. Nenku, tudi ne bua kuenza madikolela mavule bua kukanda ludimi luetu ne kukeba mua kusadila nalu anu mu mishindu mimpe. Ludimi ludi kaluyi lukanda “ludi bulongolodi bujima bua dipanga buakane.” (Yakobo 3:1-7) Bikadilu bionso bibi bia mu bulongolodi ebu bua babengi ba Nzambi bidi bifumina ku ludimi ludi kaluyi ne didikanda. Ludi lupatula bintu bibi bu mudi buntemu bua dishima, dipendangana, ne didingilangana malu. (Yeshayi 5:20; Matayi 15:18-20) Ne padi ludimi ludi kaluyi ne didikanda lupatula miaku ya bipendu, idi itapa bakuabo, peshi ya didingilangana malu, ludi luwule ne lúléngú lua lufu.—Musambu wa 140:3; Lomo 3:13; Yakobo 3:8.
14. Nngikadilu kayi wa kubidi mu ngakuilu udi bena nkristo ne bua kuepuka?
14 Anu mudi Yakobo ubileja, kabiena biakane bua “kubenesha Yehowa” pa kuamba malu mimpe adi atangila Nzambi ne pashishe kutumika bibi ne ludimi luetu bua “kuela bantu mulawu” pa kubajingila diakabi. Bidi mpekatu pa kuimba misambu ya kutumbisha nayi Nzambi mu bisangilu pashishe kupatuka bua kuakula bintu bibi bua bena kuitabuja netu! Mâyi masheme ne a bululu kaena mua kupatukila mu mushimi umue. Bituikala tusadila Yehowa, bakuabo badi ne bukenji bua kutekemena kutudi miaku ya buimpe pamutu pa mêyi mabi. Nenku, tuepukayi ngakuilu mubi ne tukebe mua kuamba bintu biambuluisha balunda betu ne kubibaka mu nyuma.—Yakobo 3:9-12.
Buimpe ne bienzedi bietu
15. Bua tshinyi bidi bia mushinga bua kuepuka kupinganyina njila mikonyangale?
15 Bu mudi ngenyi ne ngakuilu ya muena nkristo ne bua kuikala mimpe, netuambe tshinyi bua bienzedi bietu? Kuikala ne buimpe mu bikadilu ke mushindu anu umuepele wa kupeta dianyishibua dia Nzambi. Musadidi wa Yehowa kêna mua kulekela buimpe, kupinganyina ngenyi mikonyangale ne ya dishimangana, ne pashishe kuela meji se: bintu bia mushindu’eu bidi mua kusankisha Nzambi. Nsumuinu 3:32 udi wamba ne: “Muntu mukonyangale udi tshintu tshia kukina kudi Yehowa, kadi bulunda Buende budi kudi bantu balulame.” Bituikala banange malanda etu masheme ne Yehowa Nzambi, miaku eyi idi yelesha meji idi ne bua kutuepula ku diangata mapangadika a kuenzelangana bibi mu musokoko peshi bua kuenza bualu bukonyangale. Eyowa, munkatshi mua bintu muanda-mutekete bidi anyima wa Yehowa ukina mudi “mutshima udi upangadija malu mabi”! (Nsumuinu 6:16-19) Nenku, tuepukayi bienzedi bia mushindu’eu ne tuenze bidi bimpe, bua diakalenga dia bantu netu ne bua butumbi bua Tatu wetu wa mu diulu.
16. Bua tshinyi bena nkristo kabena babuela mu bienzedi bia budingidiji?
16 Kuleja buimpe kudi kutulomba bua kuikala bena bululame. (Ebelu 13:18) Mudingidiji peshi muena mpala ibidi, muena bienzedi bidi kabiyi mu diumvuangana ne miaku yende, kêna muena buimpe to. Muaku wa tshiena-Greke udibo bakudimune ne: “wa budingidiji” (hy·po·kri·tesʹ) udi ne diumvuija dia “eu udi wandamuna,” udi kabidi ne diumvuija dia munayi wa mu tshialu. Bu muvua banayi ba bena Greke ne ba bena Roma ne tshibidilu tshia kuvuala tshifuebe anyi buadi, muaku eu wakangatshibua mu tshimfuanyikiji bua kufunkuna eu udi udingidija bualu kampanda. Badingidiji badi “bapangi ba lulamatu.” (Fuanyikija Luka 12:46 ne Matayi 24:50, 51.) Budingidiji (hy·poʹkri·sis) budi kabidi mua kumvuija malu mabi ne meji mabi. (Matayi 22:18; Mako 12:15; Luka 20:23) Ndiakabi kayipu padi muntu wa kueyemenyibua udingibua ku mimuemue, lubombo ne bienzedi bidi anu bidingidiji! Kadi, ku lukuabo luseke, bidi bikolesha ku muoyo patudi bamanye se: tudi ne malanda masheme ne bena nkristo ba kueyemenyibua. Ne Nzambi udi utubenesha bua mutudi bena buimpe ne katuyi badingidiji. Dianyisha diende nedikale kudi aba badi baleja “disuangana dia buena muntu didi kadiyi dia budingidiji” ne kudi aba badi ne “ditabuja didi kadiyi dia budingidiji.”—1 Petelo 1:22; 1 Timote 1:5.
Buimpe budi ne midimu
17, 18. Patudi tuleja dimuma dia spiritu dia buimpe, mmunyi mutuenzele bakuabo malu?
17 Bituasakidila buimpe ku ditabuja dietu, netuditatshishe bua kuepuka ngenyi, miaku, ne bienzedi bidi kabiyi mua kuanyishibua kudi Nzambi. Kadi, buimpe bua buena nkristo, tudi ne bua kubulejila kabidi mu bienzedi. Bushuwa, bunonoke bavua babumvuija mushindu wa muomumue ne buimpe. Ne buimpe budi dimuma dia spiritu munsantu wa Yehowa, ne kabuena tshipeta tshia madikolela a muntu to. (Galatia 5:22, 23) Dimuma dia spiritu dia buimpe neditusake bua kuikala ne mmuenenu muimpe pa bidi bitangila bakuabo, nansha mudibu bapange pabo bupuangane, ne bua kubela ka-lumbandi bua bikadilu biabo bimpe. Mbatuadije kusadila Yehowa ne lulamatu kukadi bidimu bivule anyi? Nenku, tudi ne bua kubaleja kanemu ne kuamba malu mimpe adi abatangila buobo ne mudimu wabo muenzela Nzambi. Tatu wetu wa mu diulu udi umona dinanga didibo baleja bua dîna diende ne midimu yabo mimpe ne ya ditabuja, nenku, ke mutudi petu ne bua kuenza.—Nehemiya 13:31b; Ebelu 6:10.
18 Buimpe budi butuvuija bena lutulu, bena lumvu ne baditeki ba pa muaba wa bakuabo. Pikala musadidi netu wa Yehowa mu tunyinganyinga anyi usama mu lungenyi, netuakule nende mêyi a kumusamba nawo ne netukebe mua kumukolesha ku muoyo amu bu mudi Tatu wetu wa mu diulu utukolesha ku muoyo. (2 Kolinto 1:3, 4; 1 Tesalonike 5:14) Tudi tubungama bua aba badi mu dibungama, pamu’apa bua dijimina dia mulela wabo munangibue. Bituikala mua kuenza bualu kampanda bua kutalaja dikenga diabo, netubuenze, bualu ngikadilu wa buimpe udi usaka diakamue ku dinanga, ne bienzedi bidi kabiyi bua tshiakasombela.
19. Bakuabo badi mua kuikala ne ngikadilu kayi kutudi bituikala ne buimpe mu ngenyi, mu mêyi, ne mu bienzedi?
19 Anu mutudi tubenesha Yehowa pa kuakula bimpe pa bidi bimutangila, bakuabo badi mua kuakula bimpe bua bualu buetu patuikala ne buimpe mu ngenyi, mu miaku ne mu bienzedi. (Musambu wa 145:10) Lusumuinu lua meji ludi luamba ne: “Mabenesha adi bua mutu wa muakane, kadi bua mukana mua babi, mudi mubuikila tshikisu.” (Nsumuinu 10:6) Muntu mubi ne wa tshikisu kêna ne buimpe budi mua kumunangisha kudi bakuabo. Udi upòòla bidiye ukuna, bualu bantu kabena mua kumubenesha pa kuamba bimpe bidi bimutangila. (Galatia 6:7) Bua basadidi ba Yehowa bidi bimpe bitambe bua kuela meji, kuakula, kuenza malu mu mishindu ya buimpe! Badi bapeta dinanga, dieyemenyibua, ne kanemu ka bakuabo, badi basakibua bua kubabenesha ne kuamba bimpe bidi bibatangila. Kabidi, buimpe buabu bua ditshina dia Nzambi budi bupetesha mabenesha a mushinga mukole a kudi Yehowa.—Nsumuinu 10:22.
20. Ngenyi ya buimpe, ya ngakuilu, ne ya bienzedi bidi mua kuikala ne tshipeta kayi mu tshisumbu tshia bena tshisamba tshia Yehowa?
20 Ngenyi, ngakuilu, ne bienzedi bia buimpe bidi ne bua kuenzela tshisumbu tshia bena tshisamba tshia Yehowa bimpe. Padi bena kuitabuja netu ne disuangana, ne ngenyi ya kanemu umue kudi mukuabo, disuangana dia buena muntu didi disampila munkatshi muabo. (Yone 13:34, 35) Mu ngakuilu wa buimpe mudi kabidi diela bakuabo ka-lumbandi kalelela ne dikankamija, udi upatula dijinga dia kuenzejangana mudimu pamue ne buobumue. (Musambu wa 133:1-3) Kabidi, bienzedi bidi bisanguluja mutshima, bia buimpe bidi bisaka bakuabo bua kuandamuna mu mushindu wa muomumue. Kupita bionso, kuikala ne bienzedi bia buimpe bia buena nkristo kudi kutupetesha dianyishibua ne dibenesha bia Tatu wetu wa mu diulu, Yehowa. Nenku, tudifundilayi tshipatshila tshia kuandamuna ku malaya a mushinga mukole a Nzambi pa kuenza midimu ya ditabuja. Ne mu mishindu yonso, tuenzayi madikolela ne muoyo mujima bua kusakidila buimpe ku ditabuja dietu.
Mandamuna ebe adi munyi?
◻ Mmunyi mûdi mua kumvuija muaku “buimpe,” ne bua tshinyi bantu bapange bupuangane badi mua kuikala ne buimpe?
◻ Buimpe budi bukengela ngenyi ya mushindu kayi?
◻ Mmunyi mudi buimpe mua kushintulula ngakuilu wetu?
◻ Buimpe budi ne bua kuikala ne buenzeji kayi pa bienzedi bietu?
◻ Bimue bipeta bia buimpe mbipeta kayi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 21]
Bu mudi mâyi masheme ne a bululu kaayi mua kupatukila mu mushimi umue, bakuabo mbatekemene bua basadidi ba Yehowa kuambabo anu malu adi mimpe