Mêyi-maludiki peshi mmuenenu wa bakuabu—Ntshinyi tshidi tshilombola nsombelu webe?
PAVUAYE munkatshi mua dipetangana dia manaya kampanda, Norihito, mulongi wa mu kalasa kisambombo, uvua ne bua kuenza disungula kampanda. Balongi buonso bavua ne bua kuya ku difesto dia ditumbisha nadi ditunga. Uvua pende ne bua kulonda balunda bende ku difesto edi divua dimueneka bu divua kadiyi ne njiwu anyi?
Norihito wakalonga mu Bible ne: mbibi kutendelela nzambi mukuabu mushilangane ne Yehowa. (Ekesode 20:4, 5; Matayi 4:10) Uvua kabidi mumanye ne: bena nkristo kabena mua kudibueja mu malu a politike nansha. (Danyele 3:1-30; Yone 17:16) Pa nanku, wakabenga ne dikima apo ne kanemu, nansha muvua balunda bende bamba bambulula bua kuanyishaye. Bu biobi bikufikile wewe, uvua mua kuenza tshinyi?
Dijinga dia kuanyishibua
Mifundu idi ileja ne: Mutufuki wetu uvua musue bua bantu badie malanda makane ne bakuabu pashishe benze malu kaba kamue ne disanka. Dijinga dia kukeba balunda ne dia kuanyishibua, ne dia kudibueja mu tshisumbu tshia bantu mbia ku tshilelelu. Majinga a mushindu’eu adi akaja nsombelu, ne malanda etu ne bantu bakuabu adi alua a ditalala ne masheme.—Genese 2:18; Musambu wa 133:1; 1 Petelo 3:8.
Dijinga dia ku tshilelelu dia kudibueja munkatshi mua tshisumbu tshia bantu didi dimueneka patoke, kabidi matuku etu aa, mu bisamba bikuabu bidi bishindika mushinga wa dilondeshangana mu nyima. Tshilejilu, ku Japon, bana batekete badi balonga mua kumanya mikenji ya nsombelu wa bisumbu bia bantu ne kuyitumikila. Bilele biabu bidi bibalongesha ne: bangabanga mbimpe kudibueja ne kasuki mu tshisumbu tshia bantu. “Bena Japon batu bavule benza malu abu mu tshisumbu kupita bantu ba ku Mputu,” ke muakamba Edwin Reischauer, muena-mpala wa kale wa Etats-Unis ku Japon, wakenza makebulula muondoke a bilele bia bena Japon. Udi usakidila ne: “Padi bantu ba ku Mputu benza muntu ku muntu mudiye musue, kadi bena Japon bavule batu buobu balonda mikenji ya tshisumbu tshiabu pa bidi bitangila mvuadilu, ngenzelu wa malu, nsombelu ne ngelelu wa meji.” Ki ng’anu bena Japon nkayabu badi bangata dilama dia bilele biabu mushinga mukole to. Mbantu buonso.
Buenzeji bua bantu
Nansha mudibi bimpe kuenza muetu muonso bua kumvuangana ne bantu bakuabu, kadi misangu mikuabu njiwu idiku padi muntu ulonda bidi bisankisha ba bungi. Mbua tshinyi? Bualu bidi bisankisha bantu ba bungi bidi ku mpukapuka bilengelela Nzambi. Eyowa, Bible udi utuambila ne: “Bena mu bulongolodi ebu buonso badi ku bukokeshi bua mubi.” (1 Yone 5:19) Satana udi utumika ne budimu buonso ne biende bionsu bia mudimu bidiye nabi—dinanga dia biuma, buenzavi, kansungansunga ka makoba, bitabataba bia bitendelelu, lulamatu lunekesha ku matunga ne bikuabu—bua kusaka misumba ya bantu kule ne Nzambi. Kutumikila ngenyi eyi nkutombokela Yehowa Nzambi ne malongolola ende. Ke bua tshinyi Paulo udi ubela bena nkristo ne: “Kanulondi kabidi tshilejilu tshia bulongolodi ebu bua malu, kadi nuandamuke pa kupeta ngelelu mupiamupia wa meji bua numone mua kudijinguluila bidi Nzambi musue, bidi bimpe, bidi bimusankisha, ne bidiye musue tshishiki.”—Lomo 12:2.
Bu mudibu basombele mu bulongolodi ebu bua malu, bena nkristo mbasakibue misangu ne misangu ku dienza malu bu bantu buonso. Pabi, bansonga ke badi ne butekete bua pa buabu. Mbatetshibue bua kuvuala ne kuenza bu balunda babu. Bidi bibakengela dikima dia bungi bua kumvuija balunda babu bua tshinyi badi babenga kudifila mu malu makuabu. Kadi, padibu kabayi babingisha mmuenenu wabu, badi mua kubuela mu mîdima ya mu nyuma.—Nsumuinu 24:1, 19, 20.
Bantu bakulumpe batu pabu bapetangana ne buenzeji bua muomumue ku miaba yabu ya mudimu. Badi mua kubalomba bua kujikija lutetuku, mu dilolo anyi mu matuku a mafesto. Padibu babenga, badi babamba ne: mbena lutambishi ne badi ne diumvuangana dikese ne bakuabu, abi kabiena biakaja malanda munkatshi mua bena mudimu nabu to. Bamue bena nkristo batu bamona ne: badi ne bua kusakidila mêba makuabu kunyima kua mudimu, bualu mbimpe kuenza bu bantu buonso. Padibu badilekelela nenku, makanda a mu nyuma adi akepela, ne kabena bakumbaja kabidi midimu yabu mikuabu to.—1 Kolinto 15:33; 1 Timote 6:6-8.
Kusakibua ku dienza bu bakuabu kudi kabidi miaba yonso kulekela mu kalasa ne pa muaba wa mudimu. Mamu kampanda muena nkristo uvua wamba se: dituku kansanga, kakanyoka muanende bualu uvua utshina bivua ba-mamu bakuabu mua kuamba.—Nsumuinu 29:15, 17.
Musumba wa bantu udi mua kupiila
Bible udi ufila mibelu ya bungi ya buludiludi kudi aba badi mua kutetshibua bua kuidikija bidi bantu ba bungi benza. Tshilejilu, Yehowa wakambila bena Izalele ne: “Kulondi munyima mua musumba wa bantu ne bipatshila bibi; ne kuena ne bua kuikala mumanyi wa bualu mu tshilumbu kampanda bua kupambuka ne musumba wa bantu bua kukonyangaja mikenji.” (Ekesode 23:2; fuanyikija ne Lomo 6:16.) Mubelu eu kauvua ulondibua misangu yonso to. Musangu kampanda, kunyima kua dipatuka diabu mu Ejipitu, bamue bantu bakasaka Arona ne tshisamba bua kuenza kana ka ngombe ne kukatendelela mu “difesto dia Yehowa.” Bena Izalele bakadia ne bakanua, bakaja maja, bakimba misambu pavuabu bafila milambu kudi kana ka ngombe. Bapambuishanganyi batue ku 3 000 bakabutudibua bua ngenzelu eu wa masandi ne wa ditendelela mpingu. Bena Izalele bakuabu bakanyokibua kudi Yehowa bualu bakalonda ngenzelu wa masandi ne wa ditendelela mpingu kupanga kuela meji.—Ekesode 32:1-35.
Muanda uvua munzeke mu siekele wa kumpala, dia lufu lua Yezu Kristo, udi uleja bimpe ne: muntu udi mua kusakibua ku dienza malu mabi pa kulonda bantu mu nyima. Bu muvua bamfumu ba malu a Nzambi bena mutshiawudi babanyishishe, bena Izalele ba bungi bakalomba, buobu pabu, lufu lua Yezu. (Mako 15:11) Ku Pentekoste, pavua Petelo mubaleje tshilema tshiabu etshi tshinene, kunyima kua dibiishibua dia Yezu ne dibanda diende mu diulu, bavule “bakatapika ku mutshima” ne kumonabu tshiakenzabu pa kulonda musumba wa bantu.—Bienzedi 2:36, 37.
Mêyi-maludiki a mu Bible mmatambe buimpe
Bu mudi bilejilu bimana kutela bileja patoke, patudi tulonda bakuabu ne mêsu mabuikila, ngenzelu yetu idi mua kutufikisha ku bipeta bia njiwu. Mbitambe buimpe bua kulonda Bible ne kulekela mêyi-maludiki adimu bua kutulombolawu mu nsombelu wetu! Yehowa udi wamba ne: “Anu mudi mawulu matumbuke kupita buloba, ke mudi njila yanyi mitumbuke kupita njila yenu, ne ngenyi yanyi mmitumbuke kupita ngenyi yenu.” (Yeshayi 55:9) Pa bidi bitangila nsombelu muimpe ne diumvuangana pankatshi pa bantu—bushuwa, mu mapangadika wonso a mu nsombelu—biakamana kulejibua misangu ne misangu se: mbipite buimpe kulonda njila ya Yehowa pamutu pa kulonda ngenyi ya bantu ba mu tshikondo tshietu etshi. Etshi ke tshishimikidi tshia nsombelu wa disanka ne muakane kupita.
Tuangate tshilejilu tshia bualu buvua bumona kudi Kazuya. Nansha muvuaye mulonge Bible bua mutantshi muipi, wakatungunuka ne kuipatshila bintu bidi bantu buonso bakeba—uluangana bua kupeta bubanji ne kulubuluka. Madikolela ende bua kusankisha bamfumu bende ba mudimu ne bua bamunange kudi bena mudimu nende akamufikisha misangu mivule ku dipatuka butuku bua kuya mu miaba ya kunua mala too ne kunyima kua munda-nkulu. Wakalua muntu wa malu makole, kayi umvuila muntu ne muena tshiji. Nsombelu eu wa kupanga kua meji wakamufikisha ku ditutshibua ne wakasama tuneke tshitupa tshia mubidi. Pavuaye mulale mu bulalu bua lupitadi, uvua ne mushindu wa kuela meji pa biakalongaye mu Bible, ne pa nsombelu uvuaye nende. Wakangata dipangadika dia se: dîba dia kutumikila biakalongaye diakumbanyi. Wakalekela muanzu wa mfumu wa mudimu ne wakakeba balunda bapiabapia. Wakenza kabidi madikolela a bungi bua kuvuala bumuntu bua muena nkristo ne wakashintulula mmuenenu wende pa bidi bitangila biuma. Bu tshipeta, mmuenenu wende wa bintu bia mushinga wakashintuluka, ne wakadiumvua bimpe. Ndekelu wa bionso, wakalambula bumuntu buende kudi Yehowa ne wakatambushibua.
Bua kuikala ne nsombelu mushilangane ne ngenyi itudi tupeta kudi bantu, bidi bikengela kumanya mêyi-maludiki a mu Bible, ne kushindika mushinga wawu. Bidi bienzekele Masaru bidi bijadika bualu ebu. Pavuaye mu kalasa kisambombo, balunda bende bakasua se: ikale mfumu wa kalasa. Udi uvuluka ne bundu se: bu muvuaye kayi mumanye bimpe mêyi-maludiki a mu Bible avua mu tshialu, kavua ne mushindu wa kumvuija balongi nende bua tshinyi kavua mua kuanyisha mudimu’eu wa politike. Uvua utshina bua kubambila ne: uvua muena nkristo. Wakapuekesha mutu tshianana ne wakandamuna ne binsonji ku mêsu ne: “Tshiena mua kuwenza to.”
Bualu ebu bua dibungama buakamunyingalaja ne buakamukankamija bua kukeba mua kumanya bua tshinyi muena nkristo kêna mua kudibueja mu malu a politike. (Fuanyikija ne Yone 6:15.) Pashishe, mu kalasa kabandile, wakapetangana ne bualu bumue ebu. Kadi, musangu’eu, wakadilongolola kumpala bua kumvuija kakuyi ditshina kabingila ka dibenga diende kudi mulongeshi wende. Mulongeshi eu ne balongi bavule bakitaba mumvuija ende, ne bakuabu bakamuebeja pa bidi bitangila ditabuja diende diashila pa Bible.
Tshikondo tshienza buonso malu malulame
Mu bulongolodi bupiabupia butshilualua, bulombola kudi Yezu, bintu bienzabu kudi bantu buonso nebikale bintu bimpe. Too ne musangu awu, netuikale ne bua kutantamena matetshibua a kulonda mudi bantu buonso bamba. Tudi mua kupeta dikankamija ku mubelu eu wa Paulo: “Tuetu petu bu mutudi ne divuba bunene nenku dia bantemu badi batunyunguluke, tumushayi bujitu buonso ne mpekatu udi utupumbisha, ne tunyemayi ne dinanukila lubilu ludi lututekela kumpala.”—Ebelu 12:1.
Pawapeta ntatu ne bipumbishi, newenze tshinyi? Neutshine bantu pa kuenza mudibu basue anyi? Peshi neukonkonone dîyi dia Nzambi, Bible, bua kulonda mêyi-maludiki? Wewe mulonde njila eu, neupete bipeta biakane ne lukasa luonso; kabidi, newikale ne ditekemena dia kubadibua munkatshi mua “aba badi bapiana malaya ku ditabuja ne lutulu.”—Ebelu 6:12.