Mbuivi menemene anyi?
ABIODUN uvua kapita ka maboyi mu hotel munene ku ditunga dia Nigeria. Dilolo kampanda pavuaye ukanga biibi bia tshidiilu, wakasangana kabuta kikale ne dolare ya bena Amerike 1 827. Kayi mua kujingakana, diakamue wakayipesha mfumuende wa mudimu, ne pashishe mukaji muenayi wakalua kuyikeba, eu uvua mulue kudia mu nzubu eu. Bamfumu ba mudimu bakafuta Abiodun, kumubandisha muanzu (pa kumuteka muludiki tshindondi) ne kumuasabu lusala bu “muena mudimu wa tshitembu bua tshidimu atshi.” Mukaji muena mfranga wakamufuta pende.
Quality, tshibejibeji tshia mapiamapia tshia mu tshimenga, e kupatula muyuki eu, pa kubikila Abiodun ne “Muena Samariya wa luse.” Pakamukonka kamona-kamba mufundi wa Quality bua kumanya neuvue umvua dijinga dia kulama mfranga eyi buende yeye, Abiodun wakandamuna ne: ‘Ndi umue wa ku Bantemu ba Yehowa. Nunku, bingapeta tshintu tshidi katshiyi tshianyi, ndi ntshipingajila muenatshi.’
Bavule mu tshimenga bakakemeshibua bua ngenzelu wa bululame wa Abiodun. Bena kuitabuja nende Bantemu bakasanka bikole bua muanda eu, kadi kabavua bakemeshibue to. Pa buloba bujima, Bantemu ba Yehowa mbamanyike bua mêyi-maludiki abo mazangame. Munkatshi muabo, bululame ki ntshikadilu tshia mu mpukapuka; ndîyi ditumina buonso, bumue bua ku malu manene a buena nkristo bulelela.
Kadi, pamu’apa mu imue nsombelu bitu bikole bua kusunguluja ngenzelu mululame ne udi kayi mululame. Tuangate tshilejilu kampanda. Festus, uvua mulami wa tshibutshilu tshia mfranga ya mapa mu tshisumbu kampanda tshia Bantemu ba Yehowa mu Afrike wa kudi dîba dibuelela, uvua ukengela mfranga pa lukasa.a Mukajende uvua ne bua kupandibua disama dikole divua, bilondeshile ba-minganga, kadiyi dianyisha njingakanyi nansha kakese. Bena lupitadi bavua bamulomba se: anji kubafuta tshitupa tshia mfranga ya dipanda.
Festus uvua mushikile bushuwa. Muntu yonso uvuaye usómbá mfranga uvu’anu umupala. Ke kutumaye lungenyi ku mfranga ivuabo bamupeshe bulami ne kudiela nkonko ne: ‘Bushuwa mbimpe kulekela mukajanyi mu njiwu ya lufu pandi mua kumuepula anyi? Bua tshinyi tshiena mua “kúsómbá” mfranga mu tshibutshilu tshia tshisumbu? Nempingaje pikala bamue bena mabanza banyi mua kumfuta.’
Festus wakatumika ne mfranga eyi ivua kayiyi yende. Ngelelu wende wa lungenyi uvua mujalame anyi? Lutatu elu luvuaye ne bua kujikija pa lukasa luvua lubingisha ngenzelu wende anyi?
Mfranga nya nnganyi?
Pa kukeba mua kuandamuna nkonko eyi, tuanji kuvuluka mu tshikoso amue mamanyisha adi atangila mpokolo ne tshipatshila tshifundila mfranga miangata kudi Festus. Lupetu elu ludi lufuma ku mapa a budisuile a bena mu tshisumbu badi basue kulubuluja ntendelelu mukezuke wa Yehowa. (2 Kolinto 9:7) Kabena batumika nayi bua kufutangana, bualu kakuena udi ufutshibua bua malu adiye wenzela tshisumbu. Bishilangane, mfranga mifila idi yambuluisha nangananga bua kusumba ne kuakaja muaba wa bisangilu, pa tshibidilu Nzubu wa Bukalenge. Mmuaba mukumbanyine ne wa mankenda udi bantu—bana ne bakole, babanji ne bapele—mua kusangila bua kulongeshibua Bible.
Mfranga eyi nya nnganyi? Nya tshisumbu tshionso tshisanga. Muena mu tshisumbu nansha umue kêna udiangatshila dipangadika pa mushindu wa kuyituula. Bu mudi kasumbu ka bakulu ke kadi ne bukenji bua kutuula mfranga eyi bilondeshile bidi tshisumbu tshikengela ku musangu ne ku musangu, padibi bikengela kuyituula bua muanda wa pa buawu, badi bawumanyisha tshisumbu tshijima bua kulomba dianyisha diatshi.
Nkúsómbá peshi mbuivi?
Bu muvuaye upangadija bua kupingaja mfranga diakamue pavuaye ne bua kuyipeta, Festus wakangata ngenzelu wende bu kúsómbá. Kadi, nkonga-miaku wa Webster’s New Dictionary of Synonyms udi utumika ne mikuabu miaku bua kufunkuna ngenzelu wa “kuangata anyi kumusha pa muaba watshi tshintu tshia bende ne kutumika natshi muenatshi kayi mumanye ne misangu mivule kayi mufile dianyisha diende.” Mine miaku eyi ke “buivi bua mu miidima” ne “buivi bua ku tshikandi.” Kabayi bamupeshe dianyisha peshi bukenji, Festus wakangata mfranga ivua ya tshisumbu. Nunku, uvua muena tshibawu tshia buivi. Uvua muibi.
Pa tshibidilu, tubingila tutu tusaka ku diiba katutu tubi mushindu wa muomumue nansha. Ke tshitudi mua kujingulula ku tshilejilu tshia Yudase Iskariyote, uvuabo bapeshe bulami bua mfranga ya Yezu ne ya bapostolo ba lulamatu. Bible udi wamba ne: “[Yudase] wakadi muibi; bualu bua yeye wakadi ne tshibutshilu, wakadi udiangatshila biakadi bitekamu.” (Yone 12:6, Mukanda wa Nzambi) Musaka kudi mutshima mubi ne lukuka lukole, Yudase wakanyanga bikadilu biende bilenga, kudiina mu bubi. Ndekelu wa bionso, wakafika ku difila Muana wa Nzambi mu bianza bia bena lukuna—bua ntalenta 30.—Matayi 26:14-16.
Kadi, Festus uvua musakibue kudi diditatshisha bua mukajende. Ebi bidi biumvuija se: kavua ne bua kupeshibua tshilema anyi? Nansha kakese. Tuanji kukonkonona tshidi Bible wamba pa bidi bitangila buivi mu muanda munene udi umueneka ukengela mitalu: “Kabatu bapetula muibi bualu udi wiba bua kuwuja anyima wende padiye ne nzala. Kadi, biamujikilabo, neapingaje bintu kuvudija misangu muanda-mutekete, neafile bintu bionso bia mushinga bia mu nzubu muende.” (Nsumuinu 6:30, 31) Mu mêyi makuabu, biamukuatabo, muibi udi ne bua kupeta dinyoka dijima difunda mu mikenji. Bilondeshile Mikenji ya Mozese, muibi uvua ne bua kufuta tshibawu bua tshilema tshiende. Nunku, pamutu pa kukankamija peshi kubuikila mêsu pa buibi, Bible udi utudimuija se: nansha mu nsombelu mikole idi ikengela mitalu, kuiba kudi mua kupatula bipeta bibi bu mudi kujimija bubanji, kufuishibua bundu, ne kupita apu, kujimija dianyishibua kudi Nzambi.
Bu mutudi Bantemu ba Yehowa, bena nkristo balelela buonso, nangananga aba badi bimikila majitu mu tshisumbu, badi ne bua kufila tshilejilu, “kuikala kabayi pa kubandibua.” (1 Timote 3:10) Festus kakapeta mfranga ivuaye mutekemene, nunku kavua ne mushindu wa kupingaja eyi ivuaye muangate to. Ngenzelu wende wakamanyika pashishe. Ntshinyi tshiakamuenzekela? Bu yeye muibi uvua ubenga kunyingalala, uvua mua kuipatshibua mu tshisumbu tshikezuke tshia bena nkristo. (1 Petelo 4:15) Kadi, wakabungama bikole ne kunyingalala. Nanku, wakashala mu tshisumbu; tshidibi, wakajimija masanka ende a mudimu.
Dieyemena Nzambi
Mupostolo Paulo wakadimuija ne: kuiba kua eu udi udiamba mudiye usadila Yehowa kudi mua kupendeshisha dîna dia Nzambi ne tshisamba Tshiende. Paulo wakafunda ne: “Wewe . . . udi ulongesha mukuebe, kuena udilongesha wewe muine anyi? Wewe, mulongeshi wa ne: ‘Kuibi nansha,’ udi wiba anyi? Bualu ‘dîna dia Nzambi didi dipendibua bua bualu buenu.’”—Lomo 2:21, 24.
Agur, mulume wa meji wa ku kale, wakaleja mmunenu wa muomumue. Mu disambila diende wakalomba bua “kaponyi mu bupele ne . . . kavu kuiba ne kusendekija dîna dia Nzambi wende.” (Nsumuinu 30:9) Utabalele bua se: muena meji eu uvua witaba mudi bupele mua kulombola ku nsombelu idi nansha muntu muakane mua kutetshibua bua kuiba. Kabidi, ntatu mikole idi mua kubueja ditabuja dia muena nkristo mu diteta pa bidi bitangila dieyemena bukokeshi bua Yehowa bua dipetesha tshisamba tshiende biditshi tshikengela.
Pabi, Bantemu ba Yehowa balamatshi ba mikenji, pamue ne aba badi bapele, badi bitabuja se: Nzambi “utu udienza mufutshi wa aba badi bamukeba menemene.” (Ebelu 11:6) Mbamanye se: Yehowa utu ufuta bena lulamatu bende pa kubambuluisha bua kupeta bidibo bakengela. Yezu wakumvuija lungenyi elu mu Muyuki wende wa pa mukuna, pa kuamba ne: “Kanutatshishi lungenyi ne kanuambi ne: ‘Netudie tshinyi?’ peshi ne: ‘Netunue tshinyi?’ anyi ne: ‘Netuvuale tshinyi?’ . . . Bualu Tatuenu wa mu diulu mmumanye ne: nudi nukengela bintu ebi bionso. Nunku, tungunukayi ne kukeba diambedi bukalenge ne buakane buende, ne bintu bikuabu ebi bionso nabanusakidilebi.”—Matayi 6:31-33.
Mmunyi mudi Nzambi upetesha bena mu tshisumbu badi bashikile bintu bidibo bakengela? Mu mishindu mivule. Umue wa kudiyi nku butuangaji bua bena kuitabuja nabu. Basadidi ba Nzambi batu balejangana dinanga dia bushuwa. Badi bangata ne mushinga dîyi-dituma edi dia mu Bible: “Eu yonso udi ne bintu bia mu bulongolodi ebu bua kudiambuluisha nabi ne umona muanabo ubikengela, kadi umukangila tshiibi tshia luse luende, mmunyi mudi dinanga dia Nzambi dikale munda muende? Bana batekete, tunangayi, ki ng’anu ne miaku peshi ne ludimi, apo mu bienzedi ne mu bulelela.”—1 Yone 3:17, 18.
Pa buloba bujima, bisumbu bipite pa 73 000 bidi bisangisha Bantemu ba Yehowa bapite pa miliyo inayi ne tshitupa badi benza madikolela ne mitalu bua kusadila Nzambi pa kutumikila mêyi-maludiki ende makane. Mbamanye ne: Nzambi katu ulekela nansha kakese basadidi bende balamatshi ba mikenji. Aba badi basadila Yehowa kukadi bidimu bivule badi babandisha mêyi a dianyisha pamue ne mukalenge Davidi, wakafunda ne: “Mvua nsongalume, mpindieu ngakulakaji, kadi tshiena muanji kumona muakane mulekelela menemene, peshi yende ndelanganyi ikeba diampa.”—Musambu wa 37:25.
Mmushindu kayipu udibi bilenga bua kuteka ditabuja kudi Nzambi wakafundisha mêyi aa ku spiritu wende, pamutu pa kutetshibua bua kuiba ne kudibueja mu njiwu ya kujimija kashidi dianyishibua kudi Nzambi!—1 Kolinto 6:9, 10.
[Mêyi adi kuinshi]
a Dîna ndishintulula.