Dituku didi dikuatshisha buôwa dia Yehowa dikadi pabuipi
“Mukanda wa tshivulukidi wakatuadija kufundibua kumpala kuende bua aba badi batshina Yehowa ne bua aba badi bela meji ku dîna diende.”—MALAKI 3:16, NW.
1, 2. Nku dituku didi dikuatshisha buôwa kayi diakadianjila Malaki kudimuija?
NDITUKU kayipu didi dikuatshisha buôwa! Pakavua butuku pa kutshia mu dia 6 Tshimungu 1945, tshimenga tshinene tshiakuupuka mu mupodi wa dîsu. Bantu bu 80 000 bakafua! Makumi a binunu bakatapika mputa ya lufu! Kapia kakalakuka! Bombe wa nikleere ke wakakebesha kabutu aka kanenanenayi. Mmunyi muvua nsombelu wa Bantemu ba Yehowa munkatshi mua kabutu aku? Kuvu’anu Ntemu umue mu Hiroshima—mukangila bua muoyo wende mutoke wa buena-nkristo mu bimana bia dikubibua bia buloko. Buloko buakuupuka ne kulua bibùndù, kadi muanetu wa balume kavua mutapike nansha. Anu bu muakambaye ne: bombe atomike buakantayikila bua kumpatula mu buloko—pamu’apa ke bualu bumuepele buimpe buakenza bombe abu.
2 Ditayika dia bombe abu divua dikuatshisha buôwa buvule, kadi kadiena ne mukitshi pa kudifuanyikija ne “dituku dinene ne didi dikuatshisha buôwa dia Yehowa” didi kumpala eku. (Malaki 4:5) Eyowa, matuku avua makuatshishe buôwa avuaku kale, kadi dituku edi dia Yehowa nedipite wonso.—Mâko 13:19.
3. Nditapulukangana didi dikoka ntema kayi didi pankatshi pa “bantu buonso” ne dîku dia Nowa diakafikisha too ne ku Mvula wa Kabutu?
3 Mu matuku a Nowa, “bantu bonso bakanyanguka mu bienzedi biabo bia ha buloba,” ne Nzambi wakamba ne: “Buloba budi bûle tente ne [tshikisu, NW] bualu buabo; mona, nembajimishe ne buloba hamue.” (Genese 6:12, 13) Anu mudibi bifunda mu Matayo 24:39, Yezu wakamba ne: bantu “kabakamanya bualu tô ne hakalua nvula ya bungi kubabutula.” Kadi muena lulamatu Nowa, “muambi wa [buakane, NW],” wakapanduka ku Mvula wa Kabutu awu, pamue ne dîku diende dia batshinyi ba Nzambi.—2 Petelo 2:5.
4. Ndidimuija kayi dia tshilejilu didi difumina ku kabutu ka Sodome ne Gomore?
4 “Nenku kabidi,” ke mudi Yuda 7 (NW) ulonda: “Sodome ne Gomore ne misoko ya pabuipi, kunyima kua . . . kunekesha dienda masandi ne dipatshila malu a mubidi akena mu diumvuangana ne mikenji ya ku tshifukilu, mmitekibue kumpala kuetu bu tshilejilu pa kupeta dinyoka dia kapia ka kashidi.” Bantu aba bapetudi ba Nzambi bakabutuka bua nsombelu wabo mubole ne wa muendi. Bena mu bulongolodi ebu badi meji abu wonso matuma anu ku bitupa bia lulelu badimuijibue! Kadi, mona se: Lote mutshinyi wa Nzambi ne bana bende ba bakaji bakapandishibua dîba diakenzeka tshipupu atshi, anu muapandishibua batendeledi ba Yehowa munkatshi mua dikenga dinene dikadi pabuipi.—2 Petelo 2:6-9.
5. Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku malumbuluisha akenzeka pa Yeruzaleme?
5 Pashishe tuangate bilejilu bidimuiji biakafidibua pakatumika Yehowa ne biluilu biena mupawu bua kubutula Yeruzaleme, tshimenga tshia butumbi tshivua tshikale tshikondo kampanda “disanka bua buloba bujima.” (Musambu wa 48:2, NW) Mianda eyi ya njiwu yakenzeka, diambedi mu 607 K.B.B. ne tshiakabidi mu 70 B.B., bualu tshisamba tshia Nzambi tshisungula tshiakalekela ntendelelu mulelela. Diakalenga, basadidi ba Yehowa balondi ba mikenji bakapanduka. Tshipupu tshia mu 70 B.B. (tshilejibue kuinshi eku) ntshifunkunyibue bu “dikenga divua kadiyi dianji kuenzeka katshia ku ntuadijilu wa bifukibua biakafuka Nzambi too ne ku tshikondo atshi.” Diakumbusha bua kashidi ndongoluelu wa malu wa bena Yuda batontolodi, ne bushuwa, bilondeshile muanda awu, “kadiakuenzeka tshiakabidi to.” (Mâko 13:19, NW) Kadi dikumbajibua dia dilumbuluisha edi dia Nzambi divu’anu mundidimbi wa “dikenga dinene” didi mpindieu diamba kudikuma pa ndongoluelu wa bulongolodi ebu bua malu bujima.—Buakabuluibua 7:14.
6. Bua tshinyi Yehowa wakalekelela bipupu?
6 Bua tshinyi Nzambi nealekelele bipupu bikuate buôwa ne dijimina dia mioyo mivulavulayi nunku? Pa bidi bitangila Nowa, Sodome ne Gomore ne Yeruzaleme, Yehowa wakakumbaja dilumbuluisha diende pa bantu bakanyanga njila yabo pa buloba, bakanyanga dibulunge-buloba dilenga edi ne dinyanguka diena-dîna dia muaba udi mutunyungulula ne dia bibidilu bilenga, ne bakatontolola anyi bakalekela ntendelelu mulelela. Lelu’eu, tudi ku mibangubangu ya dikumbajibua dia dilumbuluisha dialua kutuadija pa buloba bujima.—2 Tesalonike 1:6-9.
“Mu matuku a ku nshikidilu”
7. (a) Malumbuluisha a Nzambi a kale avua milayi ya tshinyi? (b) Nditekemena kayi dia mpatshi didi kumpala eku?
7 Tubutu atu tua mu bikondo bia kale tuvua mulayi wa dikenga dinene didi dikuatshisha buôwa didi dileja mu 2 Petelo 3:3-13 (NW). Mupostolo udi wamba ne: “Diambedi nudi bamanye muanda eu ne: mu matuku a ku nshikidilu, baseki nebapatuke ne tuseku tuabo bilondeshile nkuka yabo.” Pashishe ushindamena pa matuku a Nowa, Petelo udi ufunda ne: “Bulongolodi bua tshikondo atshi buakabutuka pakinyibuabo mu mâyi. Kadi ku dîyi dia muomumue, diulu ne buloba bidiku mpindieu mbikungija bua kapia ne mbilama bua dituku dia dilumbuluisha ne dia kabutu ka bantu bapetudi ba Nzambi.” Kunyima kua dikenga adi ditambe makuabo wonso, bukokeshi bua Bukalenge bua Masiya buindila katshia ku kale nebulue—“diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia . . , ne buakane nebuikalemu.” Nditekemena kayipu dia disanka!
8. Mmunyi mudi mianda ya mu bulongolodi ebu mitangile ku nkomenu?
8 Mu siekele wetu eu wa 20, mianda idi yenzeka pa buloba mmitangile ku nkomenu wayi. Nansha muvua kabutu ka Hiroshima kakayi dituku dia dikontolola dia Yehowa, kadi mua kuikala pamu’apa mu “mianda mikuate buôwa” ivua Yezu mulaye bua tshikondo tshia ku nshikidilu. (Luka 21:11) Kabutu aka kakajula njiwu ya bintu bia nikleere itshidi milembeleja pa bukua-bantu bu ditutu dia mvula mukole. Nenku, tudi tubala mu tshikandakanda tshia The New York Times tshia mu dia 29 Kasuabanga 1993 ne: “Bingoma bidi mua kuikala bikulukulu, kadi bintu bia nikleere mbiakaja lelu’eu bua kutumika nabi.” Eku mu tshikondo tshietu etshi, mvita pankatshi pa matunga, bisa ne biota idi itungunuka ne kunowa bipeta bikuate buôwa. Mu mvita ya kale, basalayi ke bavua batamba kujiwuka. Kadi lelu’eu, bantu 80 pa lukama batu bajiwuka mu mvita ng’aba bakena basalayi, kusakidila ne miliyo mivule ya bantu badi banyema matunga abo bu bena tshimuangi.
9. Mmunyi mudi bamfumu ba bitendelelu bashemeja malanda ne bulongolodi ebu?
9 Misangu mivule, bamfumu ba bitendelelu batu ne batshidi’anu “bashemeja bulunda ne bulongolodi ebu” pa kudina ne kasuki mu mvita ne ndululu mieleshi ya mashi panshi. (Yakobo 4:4, NW) Bamue mbumvuangane ne bangenda-mushinga banene bena lukuka benji ba bingoma bivulavulayi ne mbabanjije ndongoluelu minene ya bungenda bua bintu bia lulengu. Tshilejilu, mu dimanyisha dishipibua dia munene kampanda wa bena Amerike wa ku Sud mupiluke mu mianda idi itangila bintu bia lulengu, tshikandakanda tshia The New York Times tshiakamba ne: “Bua kusokoka bungenda buende bua bintu bia lulengu ku diambuluisha dia bukenji bua kuenda mushinga muanyisha kudi mikenji ne kumanyibua bu mukûdi, uvua ne tudiomba tuende nkayende ne bavua misangu mivule bamutuala kudi badiambike ba bena Ekleziya Katolike wa bena Roma.” Tshikandakanda tshia The Wall Street Journal tshiakamba ne: kusakidila ku dibutula mioyo ya bantu miliyo mivule mbalue banu ba diamba, dishipibua dia bantu binunu bivule didi pa makaya a mukalenge eu mupiluke mu malu a bintu bia lulengu. Tshikandakanda tshia The Times tshia ku Londres tshidi tshiamba ne: “Bashipianganyi batu pa tshibidilu bafuta mfranga bua Misa ya pa buayi bua kuela tuasakidila . . . eku misa ya dijikibua dia mushipibue bayenzela muaba mukuabo.” Mbubi kayipu!
10. Mmunyi mutudi ne bua kuangata dibipa dia nsombelu ya mu bulongolodi ebu?
10 Nnganyi udi mumanye bualabale bua tshinyangu tshitshidi bantu benzeja kudi ba-demon bakebesha pa buloba ebu? Anu bu mudi 1 Yone 5:19 (NW) wamba, “bulongolodi ebu buonso budi ku bukokeshi bua muena bubi,” Satana Diabolo. Lelu’eu, bidi “diakabi kudi buloba ne mbuu, bualu Diabolo wapueki kunudi muikale ne tshiji tshikole, bu mudiye mumanye ne: udi ne tshikondo tshîpi.” (Buakabuluibua 12:12, NW) Kadi, diakalenga bualu Lomo 10:13 (NW) udi utujadikila se: “yonso wabila dîna dia Yehowa neapandishibue.”
Dilumbuluisha dia kudi Nzambi diasemenyi pabuipi
11. Nnsombelu kayi ivua mu Izalele idi mulayi wa Malaki utela?
11 Bua malu a bukua-bantu akadi pa kulua, mulayi wa Malaki udi utokesha tshikadi pa kuenzeka. Malaki uvua wa ndekelu mu mulongo wa baprofete bena Ebelu ba kale. Izalele wakamona kabutu ka Yeruzaleme mu 607 K.B.B. Kadi bidimu 70 kunyima, Yehowa wakaleja luse ne bulenga-bunangi pa kupingajilula tshisamba atshi mu ditunga diatshi. Kadi munkatshi mua bidimu lukama, Izalele wakaditua tshiakabidi mu butontolodi ne mu bubi. Tshisamba katshiakanemeka dîna dia Yehowa, pa kupepeja mikenji yende miakane, ne kunyanga ntempelo wende pa kutuala milambu ya nyama mifofo, milema ne ya masama. Bavua kabidi babenga bakaji ba mu bunsonga buabo bua kumonabu mua kusela bakaji benyi.—Malaki 1:6-8; 2:13-16.
12, 13. (a) Ndikezula kayi divua dikengedibua bua kasumbu ka bashadile bakuidi? (b) Mmunyi mudi musumba munene pawo ubabidila dikezudibua?
12 Mudimu wa dikezula uvua ukengedibua. Mbakule bualu buawo mu Malaki 3:1-4 (Mukanda wa Mvidi Mukulu). Anu bu Izalele wa kale, Bantemu ba Yehowa ba lelu’eu bavua bakengela kukezudibua, nenku mudimu wa dikezula muleja kudi Malaki udi mua kubakumbanyina. Pakavua mvita ya kumpala ya buloba bujima iya ku ndekelu wayi, bamue ba ku Balongi ba Bible, bakamanyika pashishe bu Bantemu, kabakalama ndubidila mu mianda yonso ya bulongolodi ebu to. Mu 1918, Yehowa wakatuma “mutuadi wa mukenji wa tshiovo” Wende, Kristo Yezu, mu ntempelo Wende wa mu nyuma bua kukezula kasumbu kakese ka bamutendeledi Bende ku matoba a mu bulongolodi ebu. Mu tshiprofete, Yehowa wakebeja ne: “Watua nkanana dituku diafikaye nganyi? Wimana kulu pafikaye nganyi? Neikale bu kapia ka mu ditanda, bu nsabanga wa kusukula nende bilamba. Neasombe panshi bu mudi nsenda ne musukudi wa bilamba basomba. Neakezule bana ba Levi, abalengeje bu mpawungi ne tshiamu tshitoke. Bobo pabo nebalambule [Yehowa, NW] milambo biakane.” Bu tshisamba tshikezula, ke tshiakenzabo menemene!
13 Kasumbu aka ka bakuidi nkenz’anu ne bantu 144 000. (Buakabuluibua 7:4-8; 14:1, 3) Tuambe tshinyi bua bakuabo bena nkristo badi badilambula lelu’eu? Bungi buabo budi buenda buvula ne miliyo mivule, bantu aba badi benza “musumba munene” udi pawo ne bua kukezudibua ku njila ya mu bulongolodi ebu, bua ‘kusukula nkanzu yabo ne kuyitokesha mu mashi a Muan’a Mukoko.’ (Buakabuluibua 7:9, 14, NW) Nenku, ku dienza midimu ya ditabuja mu mulambu wa tshia-bupikudi wa Muan’a Mukoko, Kristo Yezu, mbakumbane mua kulama mmuenekelu mukezuke kumpala kua Yehowa. Mbabalaye lupandu mu dikenga dinene adi dijima, dituku didi dikuatshisha buôwa dia Yehowa.—Sefanya 2:2, 3.
14. Mmêyi kayi adi tshisamba tshia Nzambi ne bua kuteleja lelu’eu bua kutungunuka ne kudima bu-muntu bupiabupia?
14 Pamue ne bashadile bena mu buakuidi, musumba munene eu udi ne bua kuteleja mêyi a Nzambi aa: “Nensemene ha buihi n’enu bua kulumbulula bilumbu bienu; nengikale mumonyi udi utuisha batempeshi ba mbuku ne bena masandi lubilu, bantu badi baditshiha ne mitshihu ya mashimi, badi bakengesha muena mudimu hadibo bamufuta difutu diandi ne mukashi wa mu lufuila ne muan’a nshiya, bantu badi bakengesha muntu wa tshisamba tshia bende ne badi kabayi bantshina mene . . . Bua meme Yehowa tshitu ngakudimuka.” (Malaki 3:5, 6) Tòo, mêyi-makulu a Yehowa kaatu ashintuluka, nenku mu ditshina Yehowa, tshisamba tshiende lelu’eu tshidi ne bua kuepuka ditendelela mpingu dia mishindu yonso ne kuikala bena bulelela ne bululame, ne kuleja kalolo eku benda badima bu-muntu bua bena nkristo.—Kolosai 3:9-14.
15. (a) Ndibikila kayi dia luse didi Yehowa mualabaje? (b) Mmunyi mutudi mua kuepuka “kuiba” Yehowa?
15 Yehowa udi walabaja dibikila diende kudi muntu kayi yonso udi muele nyima ku njila yende miakane, pa kuamba ne: “Pinganayi kundi ne nempingane kunudi.” Bantu aba biebejabu ne: “Netupingane munyi?” udi wandamuna ne: “Nudi nungiiba.” Ne mu diandamuna ku lukonko elu ludi lulonda: “Mmunyi mutudi bakuibe?” Yehowa udi wandamuna ne: badi bamuiba pa kupangila kumutuadila biabu bintu bitambe bulenga bu milambo bua mudimu wa ntempelo wende. (Malaki 3:7, 8, NW) Bu mutudi balue bena tshisamba tshia Yehowa, bushuwa, tudi ne bua kufila makanda etu wonso, makokeshi etu, ne bintu bietu bia ku mubidi bua mudimu wa Yehowa. Nenku, pamutu pa kuiba Nzambi, tudi ‘tutungunuka ne kukeba diambedi bukalenge ne buakane buende.’—Matayi 6:33, NW.
16. Ndikankamija kayi ditudi tusangana mu Malaki 3:10-12?
16 Difutu dinene didiku bua buonso badi balekela kudisadila, kubenga njila ya bintu bia ku mubidi bia mu bulongolodi ebu, anu bu muakaleja Malaki 3:10-12 (NW) ne: “‘Bu nuenu mua kusua, nuntete mu muanda eu,’ ke mudi Yehowa wa biluilu wamba, ‘[bua kumona] né tshiakununzuluila biibi bia muulu ne kunuitshikijila dibenesha pa mitu yenu too ne pikala dikengela dia bintu kaditshiyiku kabidi.’” Kudi buonso badi ne dianyisha, Yehowa mmulaye bubanji ne dibodiama dia bintu bia mu nyuma. Udi usakidila ne: “Bisamba bionso nebiambe ne: nudi ba diakalenga, bualu nuenu nenulue buloba bua disanka.” Ebi ki mbijadikibua bilelela munkatshi mua miliyo ne miliyo ya bena tshisamba tshia Nzambi bena dianyisha pa buloba bujima lelu’eu anyi?
Balami ba muoyo mutoke mu mukanda wa muoyo
17-19. (a) Mmunyi mudi ndululu mu Rwanda mikale ne buenzeji pa bana betu muaba eu? (b) Ndishindika kayi diakasaka bena lulamatu aba bua kutungunuka?
17 Pa muanda eu, tudi mua kuakula bua muoyo mutoke wa bana betu ba balume ne ba bakaji bena Rwanda. Batu pa tshibidilu batuala mapa makane a mu nyuma ku nzubu wa ntendelelu wa Yehowa. Tshilejilu, mu wabo Mpuilu wa Distrike “Dilongesha dia Nzambi” wakenzeka mu Tshisua-munene 1993, bamanyishi babo ba Bukalenge 2 080 bakanowa bungi busanga bua babuedi 4 075. Bantemu bapiabapia 230 bakatambushibua, ne ba kudibo pabuipi ne 150 bakabuela mu mudimu wa bumpanda-njila buambuluishi ngondo wakalonda.
18 Pakatuadija dikinangana munkatshi mua bisa mu Tshisanga 1994, Bantemu bapite pa 180, kusangisha kabidi ne mutangidi wa tshimenga tshia Kigali, tshimamuende wa bukalenge tshia ditunga, ne dîku diende dijima, bakashipibua. Ku bakudimunyi ba mikanda basambombo ku filiale wa Société Watch Tower mu Kigali, banayi ba kudibo ba-Hutu ne babidi ba-Tutsi, bakatungunuka ne kuenza mudimu munkatshi mua mbingu mivule muinshi mua dibafunyina dikole, too ne pavua ba-Tutsi ne bua kunyema, ne kushipibuabo ku bariyere. Ndekelu wa bionso, bashadile banayi bakambula bishadile bia ku ordinatere yabo, ne kunyemena ku Goma, mu Zaïre, kuakatungunukabo ne lulamatu luonso ne kukudimuna Tshibumba tshia Nsentedi mu muakulu wa Kinyarwanda.—Yeshaya 54:17.
19 Bantemu aba bena tshimuangi, mu nsombelu eyi mikole, bavua pa tshibidilu balomba biakudia bia mu nyuma kumpala kua bia ku mubidi. Ku didipua muoyo, bana betu ba mu matunga mavule bavua babatumine bintu. Ku dîyi dia mukana ne ku bulongame buabo mu nsombelu mukole, bena tshimuangi aba mbafile bumanyishi bua mpatshi. Bushuwa, mbatungunuke ne kutuala biabo bitambe buimpe ku ntendelelu wa Yehowa. Mbaleje ditabuja anu bu didi Paulo muleje mu Lomo 14:8 (NW): “Bituashala ne muoyo, tudi ne muoyo bua Yehowa, ne bituafua, tudi tufua bua Yehowa. Nenku bituikala ne muoyo ne bituafua, tudi ba Yehowa.”
20, 21. (a) Mmêna a banganyi adi kaayi mafundibue mu mukanda wa Yehowa wa tshivulukidi? (b) Mmêna a banganyi adi asanganyibua mu mukanda eu, ne mbua tshinyi?
20 Yehowa udi uvuluka buonso badi bamusadila ne muoyo mutoke. Mulayi wa Malaki udi utungunuka ne: “Mu tshikondo atshi, aba badi batshina Yehowa bakakuishangana umue ne mukuabo, muntu yonso ne muinende, ne Yehowa uvua uteya ntema ne uteleja. Ne mukanda wa tshivulukidi wakatuadija kufundibua kumpala kuende bua aba badi batshina Yehowa ne bua aba badi bela meji ku dîna diende.”—Malaki 3:16, NW.
21 Mmushindu kayipu udibi bia mushinga mukole lelu’eu bua se: tudi tuleja ditshina Nzambi pa kunemeka dîna dia Yehowa! Pa kuenza nunku, katuakupeta dilumbuluisha dia kabutu, bu muikalabi bua aba badi batua ne dieyemena dionso ndongoluelu wa malu eu nyama ku mikolo. Buakabuluibua 17:8 (NW) udi utuambila ne: “Mêna abu kaavua mafunda mu muvungu wa muoyo.” Mu mushindu wa meji, dîna dia mushinga mukole kupita didi difundibue mu muvungu wa muoyo wa Yehowa ng’edi dia Mfumu Munene mutuadi wa muoyo, Muana wa Nzambi muine, Yezu Kristo. Matayi 12:21 (NW) udi wamba ne: “Bushuwa, bisamba nebitekemene mu dîna diende.” Mulambo wa Yezu wa tshia-bupikudi udi ujadika muoyo wa kashidi kudi buonso badi benza midimu ya ditabuja. Mmuabi kayipu awu bua kuikala ne mêna etu pa nkayetu masakidila ku dia Yezu mu muvungu awu!
22. Ndishilangana kayi diamueneka patoke pakumbaja Yehowa dilumbuluisha diende?
22 Mmunyi muikala basadidi ba Nzambi mu dilumbuluisha adi? Yehowa udi wandamuna mu Malaki 3:17, 18 (NW) ne: “Nembaleje luse, anu mutu muntu uleja luse kudi muanende wa balume udi umusadila. Ne bushuwa, nenumone tshiakabidi dishilangana pankatshi pa muakane ne mubi, pankatshi pa eu udi usadila Nzambi ne eu udi kayi mumusadile.” Ditapulula nedimueneke patoke kudi buonso: bantu babi, babulujibua bua kabutu ka kashidi, ne bantu bakane, banyishibua bua muoyo wa kashidi muaba wikala ku bukokeshi bua Bukalenge. (Matayo 25:31-46) Nenku, musumba munene wa bantu bafuanangane ne mikoko neupanduke ku dituku dinene ne didi dikuatshisha buôwa dia Yehowa.
Udi muvuluke anyi
◻ Mmalumbuluisha kayi akakumbaja Yehowa mu bikondo bia Bible?
◻ Mmunyi mudi nsombelu idiku lelu’eu mifuanangane ne ya kale?
◻ Ndikezula kayi diakenzeka mu dikumbana dia mulayi wa Malaki?
◻ Mmêna a banganyi adi mafunda mu mukanda wa Nzambi wa tshivulukidi?