TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w95 15/7 dib. 15-20
  • Bakaji bena nkristo mbakanyine lumu ne kanemu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bakaji bena nkristo mbakanyine lumu ne kanemu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Bivua Yezu muenzele bakaji
  • Malongesha a Yezu pa bakaji
  • “Pa kubambika lumu”
  • Mudimu muimpe wa mulume ne mukaji
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2007
  • Muaba wa bunême wa bakaji munkatshi mua basadidi ba Nzambi ba kumpala
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Mibelu mimpe bua badi mu dibaka
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2005
  • Mudimu wa bantu bakaji mu malu adi Yehowa mulongolole
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2014
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
w95 15/7 dib. 15-20

Bakaji bena nkristo mbakanyine lumu ne kanemu

“Nuenu balume, nutungunuke ne kusomba . . . nabu bilondeshile dimanya, pa kubambika lumu bu luesu lua butekete, luesu lua buntu-bukaji.”​—1 PETELO 3:7, NW.

1, 2. (a) Diyukidilangana dia Yezu ne mukaji muena Samariya pabuipi ne tshina diakajula dikatshila kayi, ne mbua tshinyi? (Tangila kabidi note kuinshi kua dibeji.) (b) Pa kufila bumanyishi kudi mukaji muena Samariya, ntshinyi tshiakaleja Yezu?

KU TSHINA tshia kale pabuipi ne tshimenga tshia Syshare mu midi pabuipi ne ku ndekelu wa tshidimu tshia 30 B.B., Yezu wakasokolola muvuaye musue bua bakaji bangatshibue. Wakapitshisha dinda mu dienza luendu pa kukosoluela mu ditunga dia mikuna dia Samariya ne kufika ku tshina mupungile, ne nzala, ne nyota. Pavuaye musombe ku luseke lua tshina, mukaji kampanda muena Samariya wakasemena bua kusuna mâyi. “Mpeshaku mayi a kunua,” ke muakamuambila Yezu. Mukaji eu uvua ne bua kuikala mumutangile talalaa ukatshila. Wakebeja ne: “Wewe udi muena Yuda, mmunyi muudi undomba mayi, meme muikale muena Samariya?” Kunyima, pakapingana balongi bende ku disumba biakudia, bakakatshila, badiebeja bua tshinyi Yezu uvua “wakula ne mukaji.”​—Yowanese 4:4-9, 27, MMM.

2 Ntshinyi tshiakajudija lukonko lua mukaji eu ne dikatshila dia balongi? Uvua muena Samariya, ne bena Yuda kabavua bashemesha malanda ne bena Samariya. (Yone 8:48) Kadi, kakuyi mpata kuvua kabidi kabingila kakuabu bua dikatshila. Tshikondo atshi, bilele bia Barabi bivua bikandika balume bua kuakula ne bakaji patoke.a Kadi, Yezu wakafila patoke bumanyishi kudi mukaji muena muoyo muimpe eu, kufikaye too ne ku dimusokoluela se: uvua Masiya. (Yone 4:25, 26) Nunku Yezu wakaleja ne: kavua mua kukandibua kudi bilele bikena mu diumvuangana ne Mifundu, pa kusangisha ne ebi bivua bipuekesha bakaji milongo. (Mâko 7:9-13) Bishilangane, ku tshiakenzaye ne ku tshiakalongeshaye, Yezu wakaleja ne: bakaji badi ne bua kuangatshibua ne lumu ne kanemu.

Bivua Yezu muenzele bakaji

3, 4. (a) Mmunyi muakandamuna Yezu kudi mukaji wakalenga tshilamba tshiende? (b) Mmunyi muakafila Yezu tshilejilu bua balume bena nkristo, nangananga batangidi?

3 Luse luengeleki lua Yezu bua bantu luvua lumueneka ku mushindu uvuaye upita ne bakaji. Tshikondo kampanda mukaji kansanga uvua muikale usama dipatuka dia mashi munkatshi mua bidimu 12 wakakeba Yezu mu musumba wa bantu. Bilondeshile bilele nsombelu wende uvua umuvuija mukoya, nunku kavua ne bua kuikala muaba awu to. (Lewitiki 15:25-27) Kadi uvua mutekeshibue bikole mu maboko e kumufikishabi ku dilonda Yezu munyima lukasa ne budimu. Pakalengaye tshilamba tshiende, diakamue wakuondapibua! Nansha muvuaye mu njila wende wa diya ku nzubu wa Jairus, muena muana wa bakaji uvua usama bikole, Yezu wakimana. Bu muakumvuaye bukole bumupatuka, wakakeba pabuipi nende muntu uvua mumulenge. Ndekelu wa bionso, mukaji eu wakalua ne kukuluka panshi kumpala kuende muikale uzakala. Yezu wakamutandisha bu muakaluaye mu musumba wa bantu anyi bu muakalengaye tshilamba tshiende kakuyi dianyisha diende anyi? Bishilangane, [mukaji] wakamona ne: uvua muena dinanga ne bulenga bivule. “Muan’anyi” ke muakambaye, “kuitabu[j]a kuebe kuakukusungila.” Eu ke musangu umuepele wakabikila Yezu mukaji kampanda bu “muan’anyi.” Mmushindu kayipu uvua mbikidilu awu mumukankamije!​—Matayo 9:18-22; Mâko 5:21-34.

4 Yezu kakalonda Mikenji dileta ku dileta nansha. Wakashindamena pa ngumvuilu wayi mulelela ne pa dikengedibua dia luse ne buntu buimpe. (Fuanyikija ne Matayo 23:23.) Yezu wakasunguluja nsombelu mipange ditekemena ya mukaji eu mubedi ne kumufuilaye luse bualu uvua musakibue kudi ditabuja. Nunku wakafila tshilejilu tshimpe bua balume bena nkristo, nangananga batangidi. Bikala muanetu kampanda wa bakaji muena nkristo wakama ntatu anyi bualu kansanga budi mu mushindu wa pa buawu bukole anyi bua mateta, bakulu badi ne bua kuteta bua kubenga kulonda mêyi peshi bienzedi bia mpindieu ne kuvuluka nsombelu ne kenzela. Busunguluji bua mushindu’eu budi mua kuleja se: lutulu, diumvuilangana, ne luse bidi bikengedibua pamutu pa mubelu ne dinyoka.​—Nsumuinu 10:19; 16:23; 19:11.

5. (a) Mmu mushindu kayi muvua bakaji bafundila mikalu kudi bilele bia Barabi? (Tangila note kuinshi kua dibeji.) (b) Mbanganyi bavua ba kumpala bua kumona ne kujadika bualu bua Yezu mubiishibue ku lufu?

5 Bafundila mikalu kudi bilele bia Barabi, bakaji bavua ne muoyo pavua Yezu pa buloba bavua bakandikibue bua kuikala bajadiki ba bumonyi ku tubadib. Tangila tshiakenzeka katupa kîpi kunyima kua dibiishibua ku lufu dia Yezu mu dinda dia 16 Nizan 33 B.B. Mbanganyi bavua ba kumpala bua kumona Yezu mubiisha ku lufu ne kujadikila balongi bakuabu se: Mukalenge wabu uvua mujudibue? Bivua bakaji bakashala batangila pa bule ku muaba wa dimukudika too ne pakakulaye muoyo.​—Matayo 27:55, 56, 61.

6, 7. (a) Ntshinyi tshiakambila Yezu bakaji bakalua ku lukita? (b) Mmunyi muakandamuna diambedi balongi ba Yezu ba balume ku bujadiki bua bakaji, ne ntshinyi tshitudi mua kulongela ku muand’eu?

6 Patshiatshia mu dinda mu dituku dia kumpala dia lumingu, Mariya Magdala ne bakaji bakuabu bakaya ku nkita ne manananshi bua kulaba mubidi wa Yezu. Pakasanganaye lukita lutupu, Mariya wakasa lubilu bua kumanyisha Petelo ne Yone. Bakaji bakuabu bakashala. Katupa kîpi kunyima, muanjelu kampanda wakabamuenekela ne kubambila ne: Yezu uvua mujudibue. “Yai bienu lubilu, nuambile bayidi b[ende],” ke muakatuma muanjelu dîyi. Pavua bakaji aba base lubilu bua kumanyisha lumu elu, Yezu yeye nkayende wakabamuenekela. “Yai bienu, nuambile bana betu,” ke muakabambilaye. (Matayo 28:1-10; Mâko 16:1, 2; Yone 20:1, 2) Kayi mumanye bualu bua dikumbula dia muanjelu ne mukuatshike ne tshinyongopelu tshikole, Mariya Magdala wakalukila ku lukita lutupu. Yezu wakamumuenekela muaba awu, ne ndekelu wa bionso pakamujingululaye, wakamba ne: “Ya kudi bana betu, ubambile ne, Ndi nya kudi Tatu wanyi ne Tatu wenu, kudi Nzambi wanyi ne Nzambi wenu.”​—Yone 20:11-18; fuanyikija ne Matayo 28:9, 10.

7 Yezu uvua mua kuikala diambedi mumuenekele Petelo, Yone, anyi umue wa ku balongi bende ba balume. Bishilangane, wakasungula bua kupetesha bakaji aba disanka dia mudimu pa kubavuija bamonyi ba nzanzanza ba dibiishibua diende ku lufu ne pa kubuomekela bujitu bua kujadikila balongi bende ba balume bualu ebu. Mmunyi muakandamuna balume bua musangu wa kumpala? Dilonda didi diamba ne: ‘Kadi mêyi aa avua bu biakulakula ku matshi abu, kabakitabuja muakambabu.’ (Luka 24:11) Bidi mua kuikala se: bakamona bujadiki bu bukole bua kuitaba bualu buvua bufumina kudi bakaji anyi? Bu biobi nanku, bakapeta kunyima bijadiki bivule bia se: Yezu uvua mubiishibue ku lufu. (Luka 24:13-46; 1 Kolinto 15:3-8) Lelu’eu, balume bena nkristo badi benza malu ne meji padibu bangata ne mushinga ngenyi ya bana babu ba mu nyuma ba bakaji.​—Fuanyikija ne Genese 21:12.

8. Ku mushindu wakapitaye ne bakaji, ntshinyi tshiakasokolola Yezu?

8 Bidi bulelela bilenga mutshima pa kumona mushindu uvua Yezu upita ne bakaji. Pa tshibidilu uvua ne luse ne mmuenenu mutshintshikila mu malanda ne bakaji, nansha musangu umue kakababandisha anyi kubapuekesha milongo. (Yone 2:3-5) Wakimansha bilele bia Barabi bivua bibumbusha bunême buabu ne bivua bishipa Dîyi dia Nzambi. (Fuanyikija ne Matayo 15:3-9.) Pa kuangata bakaji ne lumu ne kanemu, Yezu wakasokolola buludiludi mudi Yehowa Nzambi usua bua bangatshibue. (Yone 5:19) Yezu wakafila kabidi tshilejilu tshia mpatshi tshidi balume bena nkristo ne bua kuidikija.​—1 Petelo 2:21.

Malongesha a Yezu pa bakaji

9, 10. Mmunyi muakimansha Yezu bilele bia Barabi pa bakaji, ne ntshinyi tshiakambaye kunyima kua Bafarizeyi bamane kujula lukonko pa dishipa dibaka?

9 Yezu wakimansha bilele bia Barabi ne kuambika bakaji bunême ki ng’anu ku bienzedi biende kadi ne ku malongesha kabidi. Angata bu tshilejilu, tshiakalongeshaye pa dishipa dibaka ne dienda masandi.

10 Pa bidi bitangila dishipa dibaka, bakebeja Yezu lukonko elu: “Mikenji yetu idi yanyisha bua muntu kubengeye mukajiende bua bualu buonso, anyi?” Bilondeshile dilonda dia Mâko, Yezu wakamba ne: “Bikala mulume ubenga mukajiende [pa kumbusha bua dienda masandi] ne ubaka mukuabo, udi wenda masandi, wenzela wa kumpala bibi; muomumue kabidi, bikala mukaji ubenga bayende ne ubakibua kudi mulume mukuabo, udi wenda masandi.” (Mâko 10:10-12, Muanda Mulenga lelu; Matayo 19:3, 9) Mêyi aa mamba mu ngakuilu mupepele akaleja kanemu bua bunême bua bakaji. Mmishindu kayi ayi?

11. Mêyi a Yezu “pa kumbusha bua dienda masandi” adi aleja tshinyi pa bidi bitangila tshisuikidi tshia dibaka?

11 Wa kumpala, ku mêyi aa “pa kumbusha bua dienda masandi” (adi asanganyibua mu muyuki wa Evanjeliyo wa Matayo), Yezu wakaleja ne: tshisuikidi tshia dibaka katshiena ne bua kuangatshibua tshianana anyi kukoshibua tshikosakosa. Dilongesha dia Barabi divua ditampakane divua difila dianyisha bua dishipa dibaka bua tubingila tua tshianana tshilejilu padi mukaji unyanga dilongo dia biakudia anyi uyukidilangana ne mulume ukena mumanyike. Ee, dishipa dibaka divua nansha dianyishibua bikala mulume kampanda mupete mukaji uvua mutambe kulengelela mêsu ende! Mushikuluji kampanda wa Bible udi wamba ne: “Pavua Yezu muakule bu muakakulaye uvua . . . utua bakaji nyama ku mikolo pa kukeba bua kupingajilula dibaka pa muaba uvuadi ne bua kuikala nawu.” Eyowa, dibaka didi ne bua kuikala tshisuikidi tshia kashidi mudi mukaji mua kudiumvua mukubibue.​—Mâko 10:6-9.

12. Ku mêyi “udi wenda masandi, wenzela wa kumpala bibi,” mmuenenu kayi uvua Yezu ubueja?

12 Muibidi, ku tshiambilu “udi wenda masandi, wenzela wa kumpala bibi,” Yezu wakabueja mmuenenu uvua kayi muanyisha mu tubadi tua Barabi​—bualu bua mulume udi wenzela mukajende bibi, pa kuenda masandi. Mukanda wa The Expositor’s Bible Commentary udi umvuija ne: “Mu Buena-Yuda bua Barabi mukaji ku dipanga bulamate udi mua kuenzela bayende bibi pa kuenda masandi; ne mulume, pa kusangila ne mukaji wa muntu mukuabu, uvua wenzela muntu awu bibi, pa kuenda masandi [ne mukajende]. Kadi mulume nansha bia munyi kavua wenzela mukajende bibi pa kuenda masandi, nansha yeye muenze tshinyi. Yezu, pa kuteka mulume muinshi mua bujitu bumue bua malu a tshitembu bu mukaji, wakabandisha muaba ne bunême bia bakaji.”

13. Pa bidi bitangila dishipa dibaka, mmunyi muakaleja Yezu se: mu ndongoluelu wa Buena-nkristo, kudi dîyi-dikulu dimuepele bua balume ne bakaji?

13 Muisatu, ku tshiambilu “ubenga bayende,” Yezu wakanyisha bukenji bua mukaji bua kubenga mulume udi mupange bulamate​—tshienzedi tshidi patoke tshimueneka se: tshivua tshimanyike kadi tshivua katshiyi tshienjibua pa tshibidilu muinshi mua Mikenji ya bena Yuda mu matuku awu.c Bavua bamba ne: “badi mua kubenga mukaji ku disua anyi kabiyi ku disua diende, kadi mulume udi mua kubengibua anu ku disua diende.” Kadi, bilondeshile Yezu, muinshi mua ndongoluelu wa Buena-nkristo, dîyi-dikulu dimue dimue edi divua ditangila balume ne bakaji.

14. Ku malongesha ende, ntshinyi tshiakaleja Yezu?

14 Malongesha a Yezu adi asokolola patoke diditatshisha diondoke bua diakalenga dia bakaji. Nunku, kabiena bikole bua kumvua bua tshinyi bakaji bavua ne dinanga dikole bua Yezu diakabafikisha ku ditabalela majinga ende ne bintu biabu nkayabu. (Luka 8:1-3) “Dilongesha dindi ndongesha kendianyi to,” ke muakamba Yezu, “kadi ndifume kudi [eu] udi muntume.” (Yone 7:6, Muanda Mulenga Lelu) Ku tshiakalongeshaye, Yezu wakaleja kanemu kengeleki ka Yehowa bua bakaji.

“Pa kubambika lumu”

15. Ntshinyi tshiakafunda mupostolo Petelo pa mushindu udi balume ne bua kuenzela bakaji babu malu?

15 Mupostolo Petelo wakadimuenena buludiludi mushindu uvua Yezu upita ne bakaji. Bidimu bitue ku 30 kunyima, Petelo wakafila kudi bakaji mubelu wa dinanga ne pashishe kufunda ne: “Nuenu balume, nutungunuke ne kusomba ne bakaji benu bilondeshile dimanya, pa kubambika lumu bu luesu lua butekete, luesu lua buntu-bukaji, bualu nuenu penu nudi bena bumpianyi nabu pamue ba bulenga bukena butuakanyine bua muoyo, bua masambila enu kaapumbishibu.” (1 Petelo 3:7, NW) Ntshinyi tshivua Petelo usua kuamba ku mêyi “pa kubambika lumu”?

16. (a) Ndiumvuija kayi didi nadi dîna dia tshiena-Greke dikudimuna “lumu?” (b) Mmunyi muvua Yehowa muambike Yezu lumu dîba dia dikudimuka mpala, ne ntshinyi tshitudi tulongela ku muand’eu?

16 Bilondeshile mushikuluji kampanda wa miaku, dîna dia tshiena-Greke dikudimuna “lumu” (ti·meʹ) didi diumvuija “mushinga, bunême, lumu, kanemu.” Mishindu ya muaku wa tshiena-Greke eu mmikudimuna “mapa” ne “a mushinga mukole.” (Bienzedi 28:10; 1 Petelo 2:7) Tudi tupeta bujinguludi pa tshidi kuambika muntu lumu kumvuija bituakonkonona ditumika dia Petelo ne mushindu kampanda wa muaku umue umue eu mu 2 Petelo 1:17. Muaba awu wakakula bua didikudimuna dia Yezu ne: “[Wakapeta lumu, NW] ne butumbi kudi Nzambi Tatu [p]akalua dî dia nunku kudiye munkatshi mua Butumbi bua Buneme ne, Eu udi Muana wanyi munanga, disanka dianyi dionso didi kudiye.” Ku dikudimuka mpala dia Yezu, Yehowa wakambika Muanende lumu pa kuleja se: uvua muanyishe Yezu, ne Nzambi wakenza nunku mu matshi a bakuabu bakamumvua. (Matayo 17:1-5) Nunku, mulume udi wambika mukajende lumu, kêna umupuekesha anyi umupepeja nansha. Bishilangane, udi uleja ku mêyi ende ne bienzedi biende​—pa nkayende ne patoke—​se: udi umuangata ne mushinga.​—Nsumuinu 31:28-30.

17. (a) Bua tshinyi mukaji muena nkristo mmuakanyine kupeshibua lumu? (b) Bua tshinyi mulume kêna ne bua kudiumvua ne: udi ne mushinga mupite wa mukaji ku mêsu kua Nzambi?

17 Lumu elu, ke mudi Petelo wamba, balume bena nkristo badi ne bua ‘kuluambika’ bakaji babu. Ludi ne bua kuambikibua, ki mbu dileja buimpe budibu kabayi bakanyine, kadi bu dibanza kudi bakaji babu. Bua tshinyi bakaji mbambikibue lumu lua mushindu’eu? Bualu “nuenu penu nudi bena bumpianyi nabu pamue ba bulenga bukena butuakanyine bua muoyo,” ke mudi Petelo umvuija. Mu siekele wa kumpala B.B., balume ne bakaji bakapeta mikanda ya Petelo bavua buonso babikidibue bua kuikala bena bumpianyi pamue ne Kristo. (Lomo 8:16, 17; Galatia 3:28) Kabavua ne majitu a muomumue mu tshisumbu, kadi bavua ndekelu wa bionso ne bua kuditua mu dikokesha pamue ne Kristo mu diulu. (Buakabuluibua 20:6) Kabidi, lelu’eu, bualu bena tshisamba tshia Nzambi bavule badi ne ditekemena dia pa buloba, bidi mua kuikala ditupakana dinene bua muena nkristo kayi yonso mulume kudiumvua ne: bua masanka a mudimu adiye pamu’apa nawu mu tshisumbu, udi ne mushinga mupite wa bakaji ku mêsu a Nzambi. (Fuanyikija ne Luka 17:10.) Mu malu a mu nyuma, balume ne bakaji badi pa muaba wa muomumue kumpala kua Nzambi, bualu lufu lua mulambu lua Yezu luakunzuluila balume ne bakaji njila ku muabi wa muomumue​—wa kuikala bapikudibue ku mpekatu ne lufu bibafundila, ne kutekemena muoyo wa kashidi.​—Lomo 6:23.

18. Nkabingila kayi ka kutabalela kadi Petelo ufila bua mulume kuambika mukajende lumu?

18 Petelo udi ufila kabingila kakuabu ka kutabalela bua tshinyi mulume udi ne bua kuambika mukajende lumu, “bua masambila [ende] kaapumbishibu.” Muaku ‘kupumbishibua’ udi ufumina ku muaku wa pa muanda wa tshiena-Greke (en·koʹpto) udi ku dîna umvuija “kukondakaja.” Bilondeshile nkonga-miaku wa Expository Dictionary of New Testament Words wa Vine, “bavua batumika nawu bua bantu bavua batatshishangana pa kunyanga njila, anyi pa kuteka mu tshimpalantanta tshipumbishi mu luponda.” Nunku, mulume udi upanga kuambika mukajende lumu udi mua kusangana se: kudi tshijikilu pankatshi pa masambila ende ne matshi a Nzambi. Mulume udi mua kudiumvua kayi muakanyine bua kusemena pabuipi ne Nzambi, anyi Yehowa udi mua kuikala kayi mudiakaje bua kuteleja. Eyowa, Yehowa utu uditatshisha bikole pa mushindu udi balume bangata bakaji.​—Fuanyikija ne Muadi 3:44.

19. Mmunyi mudi balume ne bakaji mu tshisumbu mua kusadila pamue mu dinemekangana?

19 Bujitu bua kuambika lumu kabuena anu pa makaya a balume nkayabu nansha. Mulume udi ne bua kuambika mukajende lumu pa kumuenzela malu ne dinanga ne bunême, mukaji udi ne bua kuambika bayende lumu pa kuikala ukokela ne uleja kanemu kuondoke. (1 Petelo 3:1-6) Kabidi, Paulo wakabela bena nkristo bua “kuambikangana lumu.” (Lomo 12:10, NW) Edi ndilomba bua balume ne bakaji mu tshisumbu bua kusadila pamue pa kunemekangana. Padiku ngenzelu wa malu wa mushindu’eu, bakaji bena nkristo kabakuakula mu mushindu udi upepeja bumfumu bua aba badi balombola. Bishilangane, nebatue bakulu nyama ku mikolo ne nebeleshangane nabu diboko. (1 Kolinto 14:34, 35; Ebelu 13:17) Ku luabu luseke, batangidi bena nkristo nebangate “bakaji banunu bu ba-mamu, bansongakaji bu bana betu ba bakaji, mu budipope buonso.” (1 Timote 5:1, 2, NW) Ne meji wonso, bakulu nebaleje kanemu ne bulenga ku mmuenenu wa bana babu ba bakaji bena nkristo. Nunku, padi muanetu kampanda wa bakaji utu uleja bumfumu bua teokrasi kanemu wela ne kanemu kuonso lukonko anyi uleja bualu kansanga budi bukengela kutabalela, ne disanka dionso bakulu badi ne bua kuangata ne mushinga lukonko luende anyi tshilumbu.

20. Bilondeshile bidi bifunda mu Mifundu, mmunyi mudi bakaji ne bua kuangatshibua?

20 Katshia ku dibuejibua dia mpekatu mu Edene, bakaji mu nshidimukilu mivule mbatekibue pa muaba wa dipanga kupeshibua lumu. Kadi katshia ku ntuadijilu, Yehowa kavua usua bua kuangatshibuabu mushindu awu. Mmuenenu ya nshidimukilu idiku nansha yoyo mikale ya mushindu kayi kudi bakaji, bidi bifunda mu Mifundu ya tshiena-Greke ne tshiena-Ebelu bidi bileja patoke ne: bakaji bena dinemekela Nzambi badi ne bua kuangatshibua ne lumu ne kanemu. Mmuabi mubapa kudi Nzambi.

[Mêyi adi kuinshi]

a Tshibungu tshia The International Standard Bible Encyclopedia tshidi tshiumvuija ne: “Bakaji kabavua badia ne benyi balume, ne bavua bakandika balume bua kuakula ne bakaji. . . . Diyukidilangana ne mukaji kampanda muaba wa patoke divua mu mushindu wa pa buawu muanda wa kafuafuayi.” Mishnah wa bena Yuda, disangisha dia malongesha a Barabi, uvua ubela ne: “Kuakudi bia bungi ne bukua-bakaji. . . . Eu udi wakula bia bungi ne bukua-bakaji udi udikebela bubi ne udi ulengulula dilonga dia Mikenji ne ndekelu wa bionso neapiane Ngehena.”​—Aboth 1:5.

b Mukanda wa Palestine in the Time of Christ udi wamba ne: “Mu imue mianda, mukaji uvua wamba kutekibua mu mulongo umue ne mupika. Tshilejilu, kavua mua kujadika bumonyi ku kabadi ka dikosa nsambu, pa kumbusha kujadika lufu lua bayende.” Pa kushindamena pa Lewitiki 5:1, mukanda wa The Mishnah udi umvuija ne: “[Mukenji pa] ‘mutshipu wa bumonyi’ udi utangila balume kadi ki mbakaji to.”​—Shebuoth 4:I.

c Mushikuluji wa malu a kale wa mu siekele wa kumpala muena Yuda Josèphe udi ulonda ne: Salome muanabu wa bakaji ne Mukalenge Herode wakatumina bayende “mukanda wa dishipa nawu dibaka diabu, uvua kawuyi mu diumvuangana ne Mikenji ya bena Yuda. Bualu (anu) mulume ke utudi bapeshe bukenji bua kuenza bualu ebu.”​—Mukanda wa Jewish Antiquities, XV, 259 [vii, 10].

Diandamuna diebe didi tshinyi?

◻ Mbilejilu kayi bidi bileja ne: Yezu wakangata bakaji ne lumu ne kanemu?

◻ Mmunyi muvua malongesha a Yezu aleja kanemu bua bunême bua bakaji?

◻ Bua tshinyi mulume udi ne bua kuambika mukajende muena nkristo lumu?

◻ Mbujitu kayi bua kulejangana lumu budi nabo bena nkristo buonso?

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Ne disanka divule, bakaji bena dinemekela Nzambi bavua ba kumpala bua kumona Yezu mubiishibue, wakatumika nabu bua kujadika bumonyi kudi bana babu

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu