Ditshimuna dia ntendelelu mulelela dikadi pabuipi
‘Yehowa neikale mukalenge wa buloba bujima.’—ZEKÂYA 14:9.
1. Mmalu kayi akamonabu kudi bena nkristo bela manyi mu mvita ya kumpala ya buloba bujima, ne mmunyi muvuabi bidianjila kumanyisha?
MUNKATSHI mua mvita ya kumpala ya buloba bujima, bena nkristo bela manyi bakakama ntatu mivule ne diedibua mu buloko ku bianza bia matunga avua aluangana mvita. Milambu yabu ya disamuna kudi Yehowa yakakandikibua ne dîsu dikole, ne bakapona mu nsombelu kampanda wa bupika bua mu nyuma. Bionso ebi bivua bidianjila kumanyisha mu Zekâya 14:2, udi umvuija dibundibua dia Yeruzaleme kudi bukua-matunga. Tshimenga tshia mu mulayi eu tshidi ‘Yeruzaleme wa mu diulu,’ Bukalenge bua Nzambi bua mu diulu ne muaba ùdì “nkuasa wa bumfumu wa Nzambi ne wa Muan’a mukoko.” (Ebelu 12:22, 28; 13:14; Buakabuluibua 22:3, NW) Bela manyi ba Nzambi pa buloba bavua baleji-mpala ba tshimenga atshi. Bena lulamatu munkatshi muabu bakapanduka ku dibundibua adi, pa kubenga kupuekesha maboko bua kumbushibua ‘mu tshimenga.’a
2, 3. (a) Mmunyi mudi ntendelelu wa Yehowa mutshimune kubangila mu 1919? (b) Kubangila mu 1935, mmalu kayi adi menzeke?
2 Mu 1919 bela manyi ba lulamatu bakapikudibua ku nsombelu wabu wa bupika, ne bakababidila diakamue lupolo lua tshikondo tshia ditalala tshiakalonda kunyima kua mvita. Bu bamuena-mpala ba Yeruzaleme wa mu diulu, bakupukila muabi munene wa kumanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi ne kuambuluisha mu disangisha dia bantu bena mu 144 000 ba ndekelu. (Matayo 24:14; 2 Kolinto 5:20) Mu 1931 bakangata dîna dishindamene pa Mifundu dia Bantemu ba Yehowa.—Yeshaya 43:10, 12.
3 Kutuadija ku tshikondo atshi, Bantemu bela manyi ba Nzambi ki mbapingane tshianyima nansha kakese. Nansha Hitler ne bulongolodi buende bua malu a tshididi ne mvita bua Nazi kakakumbana mua kubapuwija. Nansha muvuaku dikengeshibua pa buloba bujima, mudimu wabu wakakuama mamuma pa buloba bujima. Nangananga kumbukila mu tshidimu tshia 1935, mbalue kudisangisha kudibu kudi “musumba munene” wa bukua-matunga, uvua mudianjila kumanyisha mu mukanda wa Buakabuluibua. Buobu pabu mbena nkristo badilambule, batambuishibue ne “mbasukule mizabi yabu ne bayitokeshe mu mashi a Muan’a mukoko,” Yezu Kristo. (Buakabuluibua 7:9, 14, NW) Kadi, kabena bela manyi, bàdì ne ditekemena dia muoyo wa mu diulu. Ditekemena diabu ndia kupiana tshivua Adama ne Eva bajimije, mbuena kuamba ne: muoyo mupuangane wa muntu pa buloba bua Mparadizu. (Musambu wa 37:29; Matayo 25:34) Lelu’eu, musumba munene mmuenza ne bantu bapite pa miliyo itanu. Ntendelelu mulelela wa Yehowa udi wenda utshimuna, kadi ditshimuna diende dia ndekelu ditshidi kumpala.
Benyi mu ntempelo wa mu nyuma wa Nzambi
4, 5. (a) Nkuepi kudi musumba munene utendelela Yehowa? (b) Mmuabi kayi udibu nawu, ne bidi mu dikumbana dia mulayi kayi?
4 Anu bu muakadianjilabu kumanyisha, bena mu musumba munene “badi batendelela [Nzambi] munya ne butuku mu ntempelo wende.” (Note kuinshi kua Buakabuluibua 7:15, NW) Bu mudibu kabayi bena Izalele wa mu nyuma, anyi bakuidi ba muine emu, mbimueneke se: Yone wakabamona bimane mu ntempelo mu lubanza lua pambelu lua Bampangano. (1 Petelo 2:5) Mmunyipu mudi ntempelo wa mu nyuma wa Yehowa mulue wa butumbi, mbanza yende miuujibue ne musumba eu mualabale udi, pamue ne bashadile ba Izalele wa mu nyuma, wenda umusamuna!
5 Bena mu musumba munene kabena basadila Nzambi mu nsombelu muleja mu tshimfuanyi kudi lubanza lua munda lua bakuidi. Kabena babadibua bakane ne kipatshila ka kuikala bana ba Nzambi basungula, ba mu nyuma. (Lomo 8:1, 15) Kadi, pa kuenza midimu ya ditabuja mu tshia-bupikudi tshia Yezu, badi babadibua bakezuke ku mêsu kua Yehowa. Badi babadibua bakane ne kipatshila ka kulua balunda bende. (Fuanyikija ne Yakobo 2:21, 23.) Buobu pabu mbapeshibue muabi wa kufila milambu mianyishibue pa tshilambuilu tshia mu nyuma tshia Nzambi. Nunku, pa bidi bitangila musumba eu mualabale, mulayi wa mu Yeshaya 56:6, 7 udi wenda ukumbajibua mu mushindu wa dikema: ‘Bantu ba bende . . . badi balamata kudi Yehowa bua kumukuatshila mudimu, bua kunanga dîna dia Yehowa, . . . nendue ne bantu aba ku mukuna wanyi wa tshijila, nembavudijile disanka mu nzubu wanyi wa [disambila, NW]. Milambu yabu ya kuosha ne milambu yabu ya biakudia neyitabujibue pa tshilambuilu tshianyi. Bualu bua nebabikile nzubu wanyi ne: Nzubu wa [disambila, NW] bua bantu bonso.’
6. (a) Mmilambu ya mushindu kayi idi benyi aba bafila? (b) Ntshinyi tshidi dilongo dia mâyi mu lubanza lua bakuidi dibavuluija?
6 Imue ya ku milambu idi benyi aba bafila idi “mamuma a mishiku [bu mudi milambu ya ntete milongolola bimpe] idi yenza dimanyisha dia patoke bua dîna [dia Nzambi]” ne “kuenza bimpe ne kuabanyangana bintu ne bakuabu.” (Ebelu 13:15, 16, NW) Dilongo dinene dia mâyi avua bakuidi batumika nawu bua kuowa didi kabidi tshivuluiji tshia mushinga mukole bua benyi aba. Badi pabu ne bua kudikezula mu nyuma ne mu nsombelu wa tshitembu bu mudi Dîyi dia Nzambi dienda ditamba kutokeshibua ku kakese ku kakese kudibu.
Munsantu ne bintu bivuamu
7. (a) Mmushindu kayi udi musumba munene umona muabi wa buakuidi bunsantu? (b) Mmuabi kayi wa pa mutu udi bamue benyi bapete?
7 Munsantu ne bintu bivuamu bidiku ne diumvuija kampanda bua musumba munene eu wa benyi anyi? Eyo, kabakuikala nansha kakese mu nsombelu muleja mu tshimfuanyi kudi Munsantu. Kabena baledibua tshiakabidi bu bana ba Nzambi ba mu nyuma ne buena-muabu bua mu diulu. Ebi bidi bibavuija bena lubabu anyi? Tòo. Bishilangane, badi basanka bua muabi wabu wa ditua bashadile ba ku bantu 144 000 nyama ku mikolo, ne badi baleja dianyisha diondoke bua dilongolola dia Nzambi dia kusungula bana aba ba mu nyuma, aba bakuata mudimu pamue ne Kristo bua kufikisha bukua-bantu ku bupuangane. Kabidi, musumba munene wa benyi badi bangata ne mushinga bulenga bunene bukena bubakanyine bua Nzambi, ebu bua dibapetesha ditekemena dia pa buloba dia muoyo wa kashidi mu Mparadizu. Bamue ba ku benyi aba, amu bu ba-Netinime ba ku kale, mbapeshibue muabi wa butangidi pa kuambuluisha buakuidi bunsantu.b (Yeshaya 61:5) Munkatshi muabu buobu aba Yezu udi uteka bamue bu ‘bakokeshi pa buloba buonso.’—Musambu wa 45:16.
8, 9. Ndibenesha kayi didi musumba munene upetela ku dikonkonona dia bintu bivua bisanganyibua mu Munsantu?
8 Nansha muikalabu kabayi mua kubuela nansha kakese mu Munsantu mudianjila kuleja mu tshimfuanyi, bena mu musumba munene wa benyi badi bapeta malongesha a mushinga ku bintu bidi bisanganyibuamu. Anu bu muvua tshitekedi tshia miendu tshikengela diuujibua misangu yonso ne manyi, bia muomumue benyi aba badi bakengela spiritu munsantu bua kubambuluisha bua kujingulula malelela matungunuke adi afumina mu Dîyi dia Nzambi, masambuluja ku butuangaji bua “mupika wa lulamatu ne wa budimu.” (Matayo 24:45-47, NW) Pashishe, spiritu wa Nzambi udi ubambuluisha bua kuandamuna ku dibikila edi: “Spiritu ne mukaji musela [bashadile bela manyi] mbatungunuke ne kuamba ne: ‘Vuaku!’ Ne muntu yonso udi umvua ambe ne: ‘Vuaku!’ Ne muntu yonso udi ne nyota alue; muntu yonso udi musue angate mâyi a muoyo kaayi kusumba.” (Buakabuluibua 22:17, NW) Nunku, tshitekedi tshia miendu tshidi tshivuluiji kudi musumba munene tshia bujitu buabu bua kukenka bu bena nkristo ne bua kuepuka tshintu kayi tshionso mu ngikadilu, mu lungenyi, mu mêyi, anyi mu bienzedi tshidi mua kunyingalaja spiritu munsantu wa Nzambi.—Efeso 4:30.
9 Mesa a mampa a mulambu adi avuluija musumba munene se: bua kushala ne makanda mu nyuma, badi ne bua kudidiisha pa tshibidilu ne biakudia bia mu nyuma biangata mu Bible ne mu mikanda ya “mupika wa lulamatu ne wa budimu.” (Matayo 4:4) Tshilambuilu tshia musenga wa kamonya tshidi tshibavuluija mushinga wa dienza masambila ne muoyo mujima kudi Yehowa bua abambuluishe bua bamone mua kulama muoyo mutoke wabu. (Luka 21:36) Masambila abu adi ne bua kukonga mêyi adi afuma mu mutshima a disamuna nawu ne a diela nawu tuasakidila. (Musambu wa 106:1) Tshilambuilu tshia musenga wa kamonya tshidi kabidi tshibavuluija dikengedibua dia kusamuna Nzambi mu mishindu mikuabu, bu mudi ku diambuluisha dia dimba diabu dia misambu ya Bukalenge ne mutshima mujima mu bisangilu biabu bia bena nkristo ne ku didilongolola bimpe diabu bua kuenza “dimanyisha [didi dipatula bipeta] dia patoke . . . bua kupeta lupandu.”—Lomo 10:10, NW.
Ditshimuna dijima dia ntendelelu mulelela
10. (a) Nditekemena kayi dinene ditudi mua kuindila dikumbana diadi kumpala eku? (b) Mbualu kayi budi ne bua kuenzeka diambedi?
10 Lelu’eu “bantu ba bungi” ba mu matunga onso badi benda bakukila ku nzubu wa ntendelelu wa Yehowa. (Yeshaya 2:2, 3) Ushindika bualu ebu, Buakabuluibua 15:4 (NW) udi wamba ne: “Nnganyi wabenga kukutshina bushuwa, Yehowa, ne wapanga kutumbisha dîna diebe, bualu, wewe nkayebe udi mulamatshi ku mikenji? Bualu, matunga onso nealue ne neatendelele kumpala kuebe, bualu mapangadika ebe makane akamueneshibua patoke.” Zekâya nshapita wa 14 udi umvuija tshidi tshilonda. Mu matuku makese atshilualua, ngikadilu mubi wa bantu bavule pa buloba neatue ku nkomenu wende bu mudibu benda badisangisha bua musangu wa ndekelu bua kuluisha Yeruzaleme—baleji-mpala pa buloba ba Yeruzaleme wa mu diulu. Dîba adi Yehowa neenze bualu. Bu Nzambi Muluanganyi wa mvita, ‘nealopoke, nealuangane ne ba mu bisamba abi’ badi bakimina kuenza dibunda edi.—Zekâya 14:2, 3.
11, 12. (a) Mmunyi muandamuna Yehowa ku dibunda dia diatshimue ditshidi dilua pa batendeledi bende mu ntempelo wende? (b) Ntshinyi tshikala tshipeta tshia mvita ya Nzambi?
11 ‘Edi ndikenga dialua Yehowa kukengesha nadi bantu bonso bakaluangana ne bena mu Yeruzaleme: minyinyi ya pambidi pabu neyibole patshidibu biimane ne makasa abu, mêsu abu neabole mu bipokopoko biabu, ndimi yabu neyibole mukana muabu. Mu dituku adi bualu bukole bufume kudi Yehowa nebuikale munkatshi muabu; nebakuatakane bianza, mukuabu neakuate tshianza tshia munga bua kumuluisha.’—Zekâya 14:12, 13.
12 Nansha bikala tshipupu etshi tshiena-dîna anyi tshia mu tshimfuanyi, netumone tshienzeka. Kadi, tshintu tshimue ntshilelela. Pikala baluishi ba Nzambi benda badikunguija bua kubundabu diatshimue basadidi ba Yehowa, nebiimanyikibue kudi maleja makuate buôwa a ngulu ya bukole-buonso bua Nzambi. Mukana muabu nemukangibue. Nebikale amu bu se: ndimi yabu ya mifunu mmibole mukana. Tshipatshila tshiabu tshimue netshilue lubungibungi ku mêsu kuabu, bienza amu bu se: mêsu abu mmabole. Makanda abu a mubidi, avua abapetesha dikima bua kubundangana, neajimine. Mu dilubakana, nebakudimukilangane umue ne mukuabu ne dishipangana dinene. Ke mushindu wakupudibua baluishi bonso ba pa buloba ba ntendelelu wa Nzambi. Ndekelu wa bionso, matunga onso neenzejibue bua kuanyisha bumfumu butambe bunene bua Yehowa ku mutu kua bifukibua bionso. Mulayi udi ulonda eu neukumbajibue: ‘Yehowa neikale mukalenge wa buloba bujima.’ (Zekâya 14:9) Pashishe, Satana ne ba-demon bende nebasuikibue padi Bukokeshi bua Bidimu Tshinunu bua Kristo butuadija ne mabenesha manene malamina bukua-bantu.—Buakabuluibua 20:1, 2; 21:3, 4.
Dibiishibua dia pa buloba
13. Bantu “badi bashale munkatshi mua bisamba abi bionso” mbanganyi?
13 Mulayi wa Zekâya udi utungunuka mu nshapita wa 14, mvese wa 16 ne: ‘Mu tshikondo atshi kabidi bantu bonso badi bashale munkatshi mua bisamba abi bionso biakaluisha bena Yeruzaleme nebabandeku ku tshidimu ku tshidimu bua kutendelelabu Mukalenge Yehowa wa misumba, ne bua kujidila bidia bia disanka dia mitàndà.’ Bilondeshile Bible, bantu bonso bàdì ne muoyo lelu’eu badi batungunuka ne kuikalaku ku ndekelu wa ndongoluelu eu mubi ne badi anu bashala baluishi ba ntendelelu mulelela nebapie “tshibawu tshia dilumbuluishibua tshia dibutudibua dia kashidi.” (2 Tesalonike 1:7-9, NW; tangila kabidi Matayo 25:31-33, 46.) Kabakubiishibua tshiakabidi. Pashishe, mbimueneke se: “bantu bonso badi bashale” badi bakonga bantu ba bisamba bia bende bavua bafue kumpala kua mvita ya ndekelu ya Nzambi ne badi ne ditekemena dia dibiishibua dishindamene pa Bible. “Dîba nedilue,” ke muakalaya Yezu, “diumvua bonso badi mu nkita ya tshivulukilu dîyi diende ne nebapatukemu, aba bakenza malu mimpe bua dibiishibua dia muoyo, aba bakenza malu mabi bua dibiishibua dia dilumbuluisha.”—Yone 5:28, 29, NW.
14. (a) Ntshinyi tshidi babiishibue ne bua kuenza bua kupeta muoyo wa kashidi? (b) Ntshinyi tshienzekela bantu bonso babenga bua kudilambula kudi Yehowa ne kukumbaja ntendelelu mulelela?
14 Babiishibue bonso aba badi ne bua kuenza bualu kampanda bua dibiishibua diabu kuluadi dia muoyo ne kadiyi dia dilumbuluisha dibi. Badi ne bua kulua mu mbanza ya pa buloba ya ntempelo wa Yehowa ne kuinama pa kudilambula kudi Nzambi ku butuangaji bua Yezu Kristo. Babiishibue kayi bonso babenga bua kuenza nunku nebapete dikenga dia muomumue ne edi didi divuila matunga a mu matuku etu aa. (Zekâya 14:18) Nnganyi udiku mumanye bungi bua babiishibue balua kudisangisha ne disanka ku musumba munene bua kusekelela Difesto dia Mitàndà didianjila kuleja mu tshimfuanyi? Kakuyi mpata, nebikale bantu bavule, ne ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa nealue ne butumbi butambe bunene menemene bu tshipeta!
Difesto dia Mitàndà didianjila kumanyisha
15. (a) Ng’imue ngikadilu kayi ya pa buayi ivua nayi Difesto dia Mitàndà dia Izalele wa kale? (b) Bua tshinyi bavua bafila ngombe milume 70 mu lupolo lua difesto edi?
15 Tshidimu tshionso, Izalele wa kale uvua mulombibue bua kusekelela Difesto dia Mitàndà. Divua dinenga lumingu lumue ne divua dienjibua ku nkomenu wa disangisha dia bia kunowa biabu. Divua tshikondo tshia disanka tshia kuela tuasakidila. Mu kupita kua lumingu, bavua ne bua kusombela mu mitàndà mienza bua matuku makese mibuikila mabeji a mitshi, nangananga malala. Difesto edi divua divuluija bena Izalele mushindu uvua Nzambi mupandishe bankambua babu mu Ejipitu ne muvuaye mubatabalele pavuabu basomba mu mitàndà mu luendu luabu lua bidimu 40 mu tshipela too ne pakafikabu mu Buloba Bulaya. (Lewitiki 23:39-43) Mu lupolo lua difesto edi, ngombe milume 70 ivua ilambudibua pa tshilambuilu tshia mu ntempelo. Mbimueneke se: ngikadilu eu wa difesto uvua mulayi udi utangila mudimu mupuangane ne mujima wa dipandisha mioyo mukumbaja kudi Yezu Kristo. Masanka adi afuma ku mulambu wende wa tshia-bupikudi neapongolodibue ndekelu wa bionso pa bavule—bumue miliyare mivule—ba ku ndelanganyi ya mêku 70 a bukua-bantu bàdì ndelu ya Nowa.—Genese 10:1-29; Nomba 29:12-34; Matayo 20:28.
16, 17. (a) Ntshikondo kayi tshiakatuadija Difesto dia Mitàndà didianjila kuleja mu tshimfuanyi, ne mmunyi muakatungunukadi? (b) Mmunyi mudi musumba munene mudifile mu disekelela edi?
16 Nunku Difesto dia Mitàndà dia kale divua difunkuna disangishibua dia disanka dia bena mpekatu bapikudibue mu ntempelo munene wa mu nyuma wa Yehowa. Dikumbana dia difesto edi diakatuadija dia Pentekoste mu 33 B.B. ne ntuadijilu wa disangishibua dia disanka dia bena Izalele ba mu nyuma mu tshisumbu tshia bena nkristo. (Bienzedi 2:41, 46, 47) Bela manyi aba bakanyisha muvuabu “benyi ba tshitupa tshîpi” mu bulongolodi ebu bua Satana bualu ‘buena-muabu bulelela budi mu muulu.’ (1 Petelo 2:11; Filipoi 3:20, NW) Difesto edi dia disanka diakabuitshidijibua bua mutantshi muîpi kudi butontolodi buakafikisha ku dienjibua dia Bukua-buena-nkristo. (2 Tesalonike 2:1-3) Kadi, difesto edi diakatuadijilula mu 1919 ne disangishibua dia disanka dia bashadile ba ku bena Izalele wa mu nyuma 144 000, ditua mu nyima kudi edi dia musumba munene wa bukua-matunga wa mu Buakabuluibua 7:9.
17 Bena mu musumba munene mbalejibue bu bàdì ne malala mu bianza biabu, ebi bidi bileja ne: buobu pabu mbasekeledi bena disanka ba Difesto dia Mitàndà didianjila kuleja mu tshimfuanyi. Bu mudibu bena nkristo badilambule, badi badifila ne disanka dionso mu mudimu wa disangisha batendeledi bavule mu ntempelo wa Yehowa. Kusakidila apu, bu mudibu bena mpekatu, badi banyisha ne: kabena ne bukenji bua kusomba tshiendelele pa buloba. Pamue ne bantu babiishibua mu matuku atshilualua, badi ne bua kutungunuka ne kuenza midimu ya ditabuja mu mulambu wa tshia-bupikudi wa Kristo too ne padibu bafika ku bumuntu bupuangane ku ndekelu wa Bukokeshi bua Bidimu Tshinunu bua Kristo.—Buakabuluibua 20:5.
18. (a) Ntshinyi tshialua kuenzeka ku ndekelu wa Bukokeshi bua Bidimu Tshinunu bua Yezu Kristo? (b) Ndekelu wa bionso, mmunyi mualua ntendelelu mulelela wa Yehowa kutshimuna?
18 Tshikondo atshi, batendeledi ba Nzambi pa buloba nebiimane kumpala kuende bikale bantu bapuangane kabayi bakengela buakuidi bua mu diulu. Tshikondo tshia Yezu Kristo ‘kufila bukalenge kudi Nzambi, Tatu wende’ netshikale tshimane kukumbana. (1 Kolinto 15:24) Satana neasuludibue “bua tshikondo tshîpi” bua kuteta bantu bapuangane. Bantu bonso bakena lulamatu nebabutudibue bua kashidi, pamue ne Satana ne ba-demon bende. Aba badi bashala ne lulamatu nebapete muoyo wa kashidi. Nebalue basombi ba kashidi ba mu Mparadizu wa pa buloba. Nunku Difesto dia Mitàndà didianjila kuleja mu tshimfuanyi nedikale dimane kufika ku nkomenu wa butumbi, muimpe. Ntendelelu mulelela neikale mumane kutshimuna bua butumbi bua kashidi bua Yehowa ne bua diakalengele dia kashidi dia bukua-bantu.—Buakabuluibua 20:3, 7-10, 14, 15, NW.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua diumvuija dia mvese ku mvese pa Zekâya nshapita wa 14, tangila mukanda wa Le Paradis rétabli parmi les hommes—grâce à la Théocratie!, nshapita wa 21 ne wa 22, mupatula mu 1977 kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Bua mamanyisha a pa mutu pa bidi bitangila ba-Netinime bena lelu, tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu Tshisanga 1992, dibeji dia 16.
Nkonko ya diambulula
◻ Mmunyi muvua “Yeruzaleme” mubundibue mu mvita ya kumpala ya buloba bujima?—Zekâya 14:2.
◻ Ntshinyi tshidi tshienzekele tshisamba tshia Nzambi kubangila mu 1919?
◻ Mbanganyi lelu’eu badi badifile mu disekelela Difesto dia Mitàndà didianjila kuleja mu tshimfuanyi?
◻ Mmunyi mualua ntendelelu mulelela kutshimuna bua kashidi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Bavua batumika ne malala mu disekelela dia Difesto dia Mitàndà