Bidimu bipite pa 50 bia ‘ditambakana’

ANU BU MUDIBI BILONDA KUDI EMMANUEL PATERAKIS

Kukadi siekele 19, mupostolo Paulo wakapeta dibikila dikena dia pa tshibidilu dia se: “Pitshila ku Makedonia ne ulue kutukuatshisha.” Paulo ne budisuile buonso wakitaba mpùngà eu mupiamupia bua ‘kumanyisha lumu luimpe.’ (Malu 16:9, 10, Muanda Mulenga Lelu) Nansha muvua dibikila dingakapeta kadiyi dia mu tshikondo atshi tshia kale, divua nanku kukadi bidimu bipite pa 50, pangakitaba bua ‘kupitshila’ mu teritware mipiamipia mu diumvuangana ne Yeshaya 6:8 (NW) se: “Ke meme eu! Untume.” Ngendu yanyi mivule yakampetesha dîna dia bilele dia Muena-Ngendu, kadi midimu yanyi kayivua kufuanyikija ne luendu lua patupu to. Misangu ya bungi, pamvua mfika ku muaba wanyi wa kulala, mvua ntua binu ne ngela Yehowa tuasakidila bua bukubi buende.

NDI muledibue mu dia 16 Tshiongo 1916, mu Hierápetra, mu Crète, mu dîku dia batendeledi ba menemene ba ekleziya wa Ortodokse. Kubangila ku tshikondo tshimvua muana, mamu uvua utuangata meme ne bana betu ba bakaji basatu bua kuya mu ekleziya mu Dia lumingu. Kadi bua tatu, uvua wanyisha kushala kumbelu ne kubala Bible. Mvua nganyisha tatuanyi​—muntu muena bululame, muena budipope, ne mufuidianganyi wa luse—​ne pamvua ne bidimu tshitema, lufu luende luakambungamija bikole.

Ndi mvuluka ne: pamvua ne bidimu bitanu, ngakabala miaku mu tshilongelu ivua yamba ne: “Tshintu tshionso tshidi tshitunyunguluke tshidi tshimanyisha dikalaku dia Nzambi.” Pangakakola, ngakatuishibua menemene pa bualu ebu. Nunku, pangakakumbaja bidimu 11, ngakasungula bua kufunda diteta pa kuangata Musambu wa 104:24 bu tshiena-bualu tshiadi: ‘Yehowa, mona mudi bungi bua mishindu ya midimu yebe! Wewe wakenza buonso buayi ne lungenyi luebe; buloba budi bûle tente ne bintu biwakafuka.’ Mvua mukemesha kudi malu a dikema a bufuki, too ne kudi tuntu tukese bu mudi ntete idi ne tu-masala tukese, mu mushindu wa se: idi mua kuambuibua kule kudi lupepele, luyumbusha ku mutshi wayi. Lumingu kunyima kua difila diteta dianyi, mulongeshi wakadibadila kalasa kajima, ne pashishe kudibadila tshilongelu tshijima. Tshikondo atshi, balongeshi bavua baluisha ngenyi ya ba-Communiste ne bavua ne disanka bua kuteleja dibingisha dianyi dia dikalaku dia Nzambi. Buanyi meme, mvua anu ne disanka bua kujukula ditabuja dianyi mu Mufuki.

Mandamuna ku nkonko yanyi

Dipetangana dianyi dia kumpala ne Bantemu ba Yehowa ku ntuadijilu wa bidimu bia 1930 ditshidi anu mu lungenyi luanyi. Emmanuel Lionoudakis uvua wenda uyisha mu bimenga bionso ne mu misoko ya mu Crète. Ngakitaba tukanda tukese tuvule tua kudiye, kadi aka kavua ne tshiena-bualu tshia Where Are the Dead? (Bafue badi penyi?) ke kakakoka bushuwa ntema yanyi. Mvua ne buôwa bua bafue bupite mu mushindu wa se: tshivua nansha mua kubuela mu nzubu muakafuila tatuanyi. Bu mungakabala kakanda aka misangu ne misangu ne kulonga tshidi Bible ulongesha pa ngikadilu wa bafue, ngakumvua buôwa buanyi bua bafue bujimina.

Musangu umue ku tshidimu, mu muvu wa été, Bantemu bakakumbula tshimenga tshietu ne bakantuadila mikanda mivule ya kubala. Ku kakese ku kakese, dijingulula dianyi dia Mifundu diakadiunda, kadi ngakatungunuka ne kubuela mu Ekleziya wa Ortodokse. Kadi, mukanda wa Deliverance (Dipikudibua) wakatuala dishintuluka dinene. Wakaleja patoke dishilangana dìdì pankatshi pa bulongolodi bua Yehowa ne ebu bua Satana. Kubangila anu pine apu, ngakatuadija kulonga Bible bipite pa tshibidilu ne mikanda kayi yonso ya Société Watch Tower imvua mua kutua bianza. Bu muvua Bantemu ba Yehowa bakandikibue mu Grèce, mvua ndonga mu musokoko butuku. Kadi, mvua ne musangelu bua bimvua ndonga mu mushindu wa se: tshivua mua kudikanda bua kubiambila banga bantu. Katupa kîpi kunyima bampulushi bakabanga kuntabalela, bankumbula pa tshibidilu pa mêba onso a mu munya ne a butuku bua kukeba mikanda.

Mu 1936, ngakabuela mu tshisangilu bua musangu wa kumpala, ku kilometre 120 ku Iráklion. Mvua ne disanka dipite bua kupetangana ne Bantemu. Bavule ba kudibu bavua bantu bapuekele, ba-bidime, kadi bakangambuluisha pa kuntuisha ne: ebu ke bulelela. Diakamue ngakenza diditshipa dianyi kudi Yehowa.

Batismo wanyi mmuanda undi tshiyi mua kupua muoyo nansha kakese. Butuku kampanda mu 1938, babidi ba ku balongi banyi ba Bible ne meme tuakangatshibua kudi muanetu Lionoudakis mu mîdima mikole batangile ku muelelu wa mâyi. Panyima pa dienza disambila, wakatuina mu mâyi.

Mukuatshibue

Musangu wa kumpala ungakaya mu buambi uvua mûle tente ne malu, bua kuamba kakuyi dinekesha. Ngakasambakena ne mulongi nanyi wa kale ukavua mulue nsaserdose, ne tuakayukila nende bimpe bitambe. Kadi ku ndekelu wakumvuija ne: mu diumvuangana ne dîyi-dituma dia muepiskopo, uvua ne bua kunkuata. Patuvua bindile mu biro bia mfumu wa musoko difika dia bampulushi bafumina ku musoko wa pabuipi apu, musumba wakadisangisha pambelu. Ke meme kuangata Dipungila Dipiadipia dia mu tshiena-Greke divua mu biro ne kutuadija kubenzela muyuki mushindamene pa Matayo nshapita wa 24. Ku ntuadijilu bantu kabavua basue kuteleja, kadi nsaserdose eu wakela dîyi. “Mulekelayi akule,” ke muakambaye. “M’Bible wetu.” Ngakakula munkatshi mua dîba dijima ne tshitupa. Nenku, dituku dianyi dia kumpala mu mudimu divua tshikondo tshia kuenza muyuki wanyi wa patoke wa kumpala. Bu muvua bampulushi kabayi banji kufika pangakajikija, mfumu wa musoko ne nsaserdose bakapangadija bua tshisumbu tshia bantu kumpatulatshi ku bukole pambelu pa tshimenga. Mu tshibenda tshia kumpala tshia njila, ngakatuadija kunyema bikole bua kuepela mabua avuabu bankupa.

Dituku diakalonda, bampulushi babidi ne muepiskopo, bakankuatshila ku mudimu. Ngakafila bumanyishi bua mu Bible ku biro bia bampulushi, kadi bu muvua mikanda yanyi miumvuiji ya Bible kayiyi ne tshitampi tshia muepiskopo tshivua tshilombibue kudi mikenji, bakamfunda bua dishintuluisha ditabuja dia bantu ne diabanya dia mikanda mikandikibue. Bakandekela mu dindila dilumbuluisha.

Dilumbuluisha dianyi diakenzeka ngondo umue pashishe. Mu dilumbulula dianyi, ngakaleja patoke se: tshimvua ngenza tshivua anu bua kutumikila dîyi-dituma dia Kristo dia kuyisha. (Matayo 28:19, 20) Nzuji wakandamuna ne dîyi dia nsenda ne: “Muananyi, Muntu wakatuma dîyi adi uvua mupopela pa nkuruse. Diakabi, tshiena ne bukokeshi bua kukufundila tshibawu tshia muomumue.” Kadi, nsonga mukuabu, mulumbuluidi umvua tshiyi mumanye wakakuata ku tshianyi, wamba se: ne Communisme ne divila dia dikalaku dia Nzambi bitangalake mushindu’eu, kabadi kavua ne bua kusanka bua muvuaku bansonga badilongolole bua kubingisha Dîyi dia Nzambi. Pashishe wakalua kundi ne kungela ka-lumbandi ne musangelu pa bidi bitangila didilumbuluila dianyi difunda dikavua mu dosié wanyi. Mukemesha kudi bunsonga buanyi, wakandaya bua kundumbuluila kakuyi difutu. Pamutu pa ngondo yonso isatu, bakamfundila buloko bua matuku anu dikumi ne tshibawu tshia drachme 300. Buluishi bu ebu buakakolesha dipangadika dianyi dia kusadila Yehowa ne kulumbuluila bulelela.

Musangu mukuabu pakankuatabu, nzuji wakabambisha mushindu mupepele umvua ntela Bible. Wakalomba muepiskopo bua kupatuka mu biro biende, wamba ne: “Wamanyi kuenza webe mudimu. Nentangile bualu buende.” Pashishe yeye kupatula Bible wende, ne tuetu kuakula pa Bukalenge bua Nzambi dilolo adi dijima. Malu bu aa akankankamija bua kutungunuka kakuyi ditangila ntatu.

Tshibawu tshia lufu

Mu 1940, ngakabikidibua bua mudimu wa busalayi ne meme kufunda mukanda bua kumvuija bua tshinyi tshivua mua kuanyisha bua kuikala mu mulongo au. Matuku abidi kunyima ngakakuatshibua ne kututshibua bikole kudi bampulushi. Pashishe ngakatumibua ku mikalu ku mvita mu Albanie, kuakandumbuluishabu ku kabadi ka basalayi bualu mvua mbenga bua kuluangana. Bamfumu ba basalayi bakangambila ne: kabavua ne dijinga dia kumanya né mvua ne kabingila anyi tshivua naku, kadi anu bua buenzeji buvua tshilejilu tshianyi mua kuikala nabu pa basalayi. Bakamfundila tshibawu tshia lufu, kadi anu bua tshilema kampanda mu dilumbuluisha, ngakapeta disulakana dinene, bualu tshibawu etshi tshiakakudimunyibua mu bidimu dikumi bia mudimu mukole. Ngakapitshisha ngondo mikese yakalonda mu buloko bua basalayi mu Grèce mu nsombelu mikole menemene, idi minshiye ne bisama bia ku mubidi too ne mpindieu.

Nansha nanku, buloko kabuakampangisha bua kuyisha. Nansha kakese! Bivua bipepele bua kutuadija miyuki, bu muvua ba bungi badiebeja bua tshinyi muena-muabu ùvua mu buloko bua basalayi. Dimue dia ku mayukidilangana aa ne nsongalume mukuabu muena muoyo muimpe diakafikisha ku dilonga dia Bible mu lubanza lua buloko. Bidimu 38 kunyima ngakapetangana kabidi ne muntu eu mu mpuilu kampanda. Ukavua muitabe bulelela ne uvua usadila bu mutangidi mu tshisumbu kampanda tshia mu tshidiila tshia Lefkás.

Pakabuela biluilu bia Hitler mu Yougoslavie mu 1941, bakatutuma kule ku Sud mu buloko bua mu Preveza. Munkatshi mua luendu, tshisumbu tshietu tshiakabundibua kudi bedi ba bombe bena Allemagne, ne tuetu bena buloko katuakapeshibua biakudia. Pakajika diampa dikese dimvua nadi, ngakasambila Nzambi ne: “Bikalabi disua diebe bua meme kufua bua nzala panyima pa wewe mumane kumpandisha ku tshibawu tshia lufu, nanku, bienzeke anu bu mudi disua diebe.”

Dituku diakalonda, mfumu mukuabu wa basalayi wakambikila ku luseke pavuabu babikila mêna a bantu, ne panyima pa mumane kumanya kumvua mufumine, baledi banyi, ne bua tshinyi mvua mu buloko, wakangambila bua kumulonda. Wakaya nanyi ku tshidiilu tshia banene ba basalayi bonso mu tshimenga, wakandeja ku mêsa kuvua mampa, fromaje, ne munyinyi wa mukoko muosha, ne wakangambila bua meme kudia. Kadi ngakamumvuija ne: bu muvua bakuabu bena buloko 60 kabayi ne tshintu, kuondo kanyi ka muoyo kakavua mua kuanyisha bua meme kudia. Mfumu wa basalayi eu wakandamuna ne: “Tshiena mua kudisha bantu bonso nansha! Tatuebe uvua muena kalolo wa dikema kudi dîku dianyi. Ndi ne dibanza kuudi wewe kadi ki nkudi bakuabu nansha.” “Padibi nanku ndi anu ngalukila,” ke mungakandamuna. Wakela meji mutantshi too ne pashishe kumpesha tshibuta tshinene bua kuelamu biakudia bungi bumvua mumone.

Mu dipingana ku buloko, meme kuteka tshibuta panshi ne kuamba ne: “Bakuetu, ebi mbienu nuenu.” Bienzeka bu mu mpukapuka, dilolo dishale, mvua mufundibue bu mukoleshishi wa lutatu lua bena buloko bakuabu, bualu tshivua ndisanga nabu mu masambila abu kudi Mariya Virgo. Kadi, muena Communisme kampanda wakangakuila. Mpindieu umona anu biakudia, e kuambila bakuabu ne: “‘Mariya Virgo’ wenu wêpi? Nuvua bambe ne: tuvua mua kufua bua bualu bua muntu eu, pabi, yeye ke udi ututuadila biakudia.” Pashishe wakantangila ne kuamba ne: “Emmanuel! Luaku wenze disambila.”

Panyima apu kakese, disemena dia biluilu bia bena Allemagne diakanyemesha balami ba buloko, kunzuluiladi bena buloko tshiibi. Meme kuya ku Patras bua kupeta Bantemu bakuabu kumpala kua kutungunuka mutangile ku Athènes ku ndekelu kua Lumungulu 1941. Kuine aku ngakapeta bilamba bikuabu ne bisabata ne kuowa mâyi bua musangu wa kumpala panyima pa tshidimu tshijima ne ngondo. Too ne ku ndekelu kua dibuela diabu, bena Allemagne bavua bangimanyika pa tshibidilu pamvua nyisha, kadi kabakankuata nansha kakese. Umue wabu wakamba ne: “Mu Allemagne tudi tuasa Bantemu ba Yehowa bingoma. Kadi kuneku tudi tujinga bua baluishi betu bonso bikale Bantemu!”

Midimu ya kunyima kua mvita

Bienza bu se: mvita miluangana kudi ditunga dia Grèce kayivua mikumbane, ditunga diakapanduluka kabidi bua mvita ya bena ditunga kubangila mu 1946 too ne mu 1949, pa kukebesha lufu lua binunu bia bantu. Bana betu bakakengela dikankamijibua dia bungi bua kushala bakole mu tshikondo atshi pavua dibuela mu bisangilu patupu difuanyike kufikisha ku dikuatshibua. Bakafundila bana betu bavule tshibawu tshia lufu bua ndubidilu wabu. Kadi nansha nanku, bantu ba bungi bavua bandamuna ku mukenji wa Bukalenge, ne ku lumingu luonso tuvua ne umue peshi babidi bàvuà batambuishibua. Kadi mu 1947, ngakatuadija kutumika ku biro bia Société mu Athènes mundamunya ne kukumbula bisumbu bu mutangidi muena ngendu butuku.

Mu 1948, mvua ne disanka dia kubikidibua bua kubuela mu Tshilongelu tshia Bible tshia Watchtower tshia Gilada, mu États-Unis. Kadi kuvua bualu bukuabu. Bua bibawu bianyi bia kale, tshivua ne mushindu wa kupeta mukanda wa njila. Kadi, umue wa ku balongi banyi ba Bible uvua mudie bulunda ne jenerale kampanda. Ku diambuluisha dia mulongi eu, mu mbingu mikese patupu, ngakapeta mukanda wanyi wa njila. Kadi ngakapampakana pangakakuatshibua bua diabanya dia Tshibumba tshia Nsentedi katupa kîpi patupu kumpala kua meme kumbuka. Mpulushi kampanda wakamfila kudi mfumu wa Bampulushi ba Bukubi bua Ditunga mu Athènes. Ne ngakakema bikole, bualu yeye eu uvua umue wa ku bena mutumba banyi! Mpulushi wakumvuija bua tshinyi mvua mukuatshibue ne wakamupesha dibuki dia bibejibeji. Muena mutumba nanyi wakapatula mushiki wa bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi mu tshibasa tshiende ne kungambila ne: “Tshiena ne nimero wa ndekelu to. Ndiku mua kuangata umue anyi?” Mmunyipu mumvua musulakane bua kumona tshianza tshia Yehowa mu malu aa!

Kalasa ka 16 ka Gilada, mu 1950, kavua muanda wa mushinga mukole. Ku ndekelu kuaku, bakantuma ku Chypre, ku muaba ungakajingulula diakamue ne: buluishi bua bamfumu ba bitendelelu buvua anu bukole bu mu Grèce. Tuvua pa tshibidilu ne bua kutuilangana mpala ne bisumbu bia banangi banekeshi ba ntendelelu basakibua kudi bansaserdose bena Ortodokse bua kuenza tshimvundu. Mu 1953 mukanda wanyi wa njila bua kuya mu Chypre kauvua muenzulula to, ne bakanshintulula bua kuya ku Istanbul, mu Turquie. Eku kabidi, matuku anyi avua makese. Bimvundu bia bena tshididi pankatshi pa Turquie ne Grèce biakenzeja se: nansha muvuaku bipeta bimpe mu mudimu wa buambi, mvua ne bua kumbuka bua kuya muaba mukuabu​—mu Ejipitu.

Pamvua mu buloko, Musambu wa 55:6, 7 uvua ulua mu lungenyi luanyi. Davidi wakumvuijamu dijinga dia kunyemena mu tshipèla. Tshivuaku muanji kuela meji ne: au uvua bushuwa muaba umvua ne bua kuikala dimue dituku. Mu 1954, panyima pa luendu lua dipungi lua matuku a bungi ku kawulu ne mu buâtu pa musulu wa Nil, ndekelu wa bionso ngakafika kumvuà nya​—ku Khartoum, mu Soudan. Tshimvua njinga bua kuenza tshivua anu kuowa mâyi ne kuya kulala. Kadi ngakapua muoyo ne: tuvua mundamunya. Mâyi, malamina mu ntanku pa musaka wa nzubu akangosha, biakamvuadija ku bukole tshifulu munkatshi mua ngondo ya bungi too ne pakûma mputa wa dikoba dia mutu.

Mvua ndiumvua misangu mivule muditole kuine aku, nkayanyi munkatshi mua Sahara, binunu bia kilometre kumbukila ku tshisumbu tshivua pabuipi menemene, kadi Yehowa wakankolesha ne kumpesha makanda bua kutungunuka. Dikankamijibua imue misangu divua difumina ku miaba kayiyi mitekemena. Dituku dikuabu meme kusambakena ne mulombodi wa Musée wa mu Khartoum. Uvua muntu wa lungenyi lunzuluke, ne tuakayukidilangana bimpe. Ùmanya ne: mvua muena Greke, wakankonka né mvua mua kumuambuluisha pa kuya ku Musée bua kukudimuna imue mifundu pa bintu biangula mu ekleziya kampanda wa mu siekele muisambombo. Panyima pa mêba atanu mu buina bua muinshi mua nzubu mukena kapepe, ngakasangana kàlòngò ka ditekela dikopo kikala ne dîna dia Yehowa, Tetagrame. Fuanyikijayipu disanka dianyi! Ku Mputu, kabiena mpukapuka bua kusangana dîna dia Nzambi mu ekleziya to, kadi mbua mu mpukapuka bikole munkatshi mua Sahara!

Panyima pa mpuilu wa bukua-matunga mu 1958, ngakatumibua bu mutangidi wa zone bua kukumbula bana betu mu matunga ne teritware 26 ya ku Moyen-Orient ne ku Proche-Orient, ne ya ku mpenga kua Méditerranée. Misangu ya bungi tshivua mumanye mushindu wa kupatuka mu nsombelu kampanda mukole, kadi Yehowa misangu yonso wakalongolola njila wa kupandukila.

Mvua misangu yonso mukemeshibue bua mushindu udi bulongolodi bua Yehowa buleja ditabalela kudi Bantemu bàdì mitantshi mile mu amue matunga. Musangu mukuabu, ngakapetangana ne muanetu muena Inde uvua wenza mudimu mu tshina tshia petrole. Mbimueneke se: uvua nkayende Ntemu mu ditunga adi. Mu kabadi kende uvua ne mikanda ya mu miakulu mishilangane 18, ivuaye upesha bena mudimu nende. Nansha kuine eku, muaba ùvuà bitendelelu bienyi bionso bikandikibue ne dîsu dikole, muanetu kakapua muoyo bujitu buende bua kuyisha lumu luimpe. Balunda bende bakakema pa kumona se: muleji-mpala wa tshitendelelu tshiende uvua mutumibue bua kumukumbula.

Mu tshidimu tshia 1959 ngakakumbula Espagne ne Portugal. Matunga onso abidi avua muinshi mua basalayi ba-tshikokesha nkaya mu tshikondo atshi, ne mudimu wa Bantemu ba Yehowa uvua mukandikibue bikole. Mu ngondo umue mvua ne mushindu wa kulombola bisangilu bipite pa lukama, nkankamija bana betu bua kabalekedi nansha muvuaku ntatu.

Tshivua kabidi nkayanyi

Munkatshi mua bidimu bipite pa 20, mvua nsadila Yehowa mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba bu mujike, kadi ngakumvua diakamue dipungi bua ngendu yanyi ya pa tshibidilu kakuyi nzubu mushindame. Bivua bu mu tshikondo atshi pangakapetangana ne Annie Bianucci, mpanda-njila wa pa buende mu ditunga dia Tunisie. Tuakaselangana mu 1963. Dinanga diende bua Yehowa ne bua bulelela, bulamate buende ku mudimu kusangisha ne dimanya-kulongesha diende, ne dimanya diende dia miakulu mivule bivua dibenesha dia bushuwa mu mudimu wetu wa ba-misionere ne wanyi wa mutangidi muena ngendu ku Nord ne ku Ouest wa Afrike ne mu Italie.

Mu Tshimungu 1965, mukajanyi ne meme tuakatumibua ku Dakar, mu Sénégal, muaba ungakapeta muabi wa kulongolola biro bia filiale bia ditunga edi. Sénégal uvua ditunga dimanyike bua dilekelela dia bitendelelu, kakuyi mpata bivua bua mfumu wadi, Léopold Senghor, umue wa ku balombodi bakese ba Mbulamatadi ya mu Afrike bua kufundila Banda, mfumu wa ku Malawi, bua kutua ku tshia Bantemu ba Yehowa mu tshikondo tshia dikengeshibua dikole divua mu Malawi mu bidimu bia 1970.

Dibenesha dinene dia Yehowa

Mu 1951, pangakumbuka ku Gilada bua kuya ku Chypre, ngakenza luendu ne bibuta muanda-mutekete. Mu diya ku Turquie, mvua anu ne bitanu. Kadi mu dienza ngendu ya bungi, ngakibidila ne bujitu butshintshikila bua kilo 20, buvua bukonga farde ya kulamina mabeji ne ka-mashinyi kanyi kakese ka mikanda. Dimue dituku ngakambila muanetu Knorr, uvua mulombodi wa Société Watch Tower mu tshikondo atshi ne: “Udi unkuba ku dinanga dinekesha dia bintu. Udi wenza bua ngikale ne kilo 20 ya bintu, ne ndi anu mpeta disankishibua.” Tshivua muanji kudiumvua mupangile tshintu bua dipanga kuikala ne bintu bia bungi.

Tshilumbu tshianyi tshinene mu ngendu tshivua dibuela ne dipatuka dia mu matunga. Dituku dikuabu, mu ditunga kampanda mùvuà mudimu mukandikibue, mfumu kansanga wa bampulushi mulambuishi wa bitadi wakatuadija kukalula mu farde yanyi. Ebi bivua njiwu kudi Bantemu mu ditunga, nenku ngakapatula mukanda mu jakete wanyi mutuma kudi mukajanyi ne kuambila mfumu eu wa bampulushi mulambuishi wa bitadi ne: “Ndi mumone se: udi musue kubala mikanda. Newanyishe kabidi bua kubala mukanda eu wa kudi mukajanyi, ùdì kauyi mu farde anyi?” Wakelakana, wakalomba luse ne kundekela meme kuya.

Kutuadija mu 1982 mukajanyi ne meme tudi basadile bu ba-misionere mu Nice, ku Sud kua France. Bua butekete bua mubidi, tshiena kabidi mua kuenza bivule bu mumvua ngenza. Kadi abi kabiena biumvuija ne: disanka dietu ndikepa nansha. Tudi bamone se: ‘mudimu wetu mukole kawena wa patupu.’ (1 Kolinto 15:58) Ndi ne disanka dia kumona bantu bavule bandi mupete diakalenga dia kulonga nabu Bible munkatshi mua bidimu bia bungi, pamue ne bantu bapite pa 40 bena dîku dianyi basadila Yehowa ne lulamatu luonso.

Tshiena nyingalala nansha kakese bua didipangisha amue masanka divua nsombelu wanyi wa ‘ditambakana’ munkebele. Pa kutangila, kakuena bimpe bitudi tuenza bitudi mua kufuanyikija ne bivua Yehowa ne Muanende, Kristo Yezu, batuenzele. Pandi ngela meji ku bidimu bishale bipite pa 60 pangakamanya bulelela, ndi mua kuamba ne: Yehowa mmumbeneshe bia bungi. Anu bu mudi Nsumuinu 10:22 (NW) wamba ne: “dibenesha dia kudi Yehowa​—ke ditu divuija muntu mubanji.”

Bushuwa, “bulenga-bunangi bua Yehowa mbuimpe kupita muoyo.” (Musambu wa 63:3, NW) Bu mudi butekete bua bukulakaje buenda anu buvula, mêyi a muimbi wa misambu muenzeja kudi spiritu atu pa tshibidilu mu masambila anyi: ‘Yehowa, ndi nyemena kuudi; kabamfuishi bundu ku mêsu tshiendelele! Bualu bua wewe, Mukalenge Yehowa, udi ditekemena dianyi; udi tshieyemenu tshianyi ku buana buanyi too ne katataka. Nzambi, wewe wakunyisha ku buana buanyi too ne mpindieu; too ne mpindieu ntshidi ngambila bantu bua bienzedi biebe bia kukema. Nzambi, kundekedi nansha, too ne ku bununu buanyi ne pangikala ne nvi.’​—Musambu wa 71:1, 5, 17, 18.

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Ne mukajanyi Annie lelu’eu