Kakuena ditalala bua batuadi ba mukenji ba dishima!
‘Benji ba malu mabi nebabutudibue . . . Kadi badi ne mitshima mipuekele nebapiane buloba, mioyo yabu neyisanke mu ditalala dikumbane.’—MUSAMBU 37:9, 11.
1. Bua tshinyi tudi ne bua kutekemena se: netupete batuadi ba mukenji balelela ne ba dishima mu ‘tshikondo tshia ku nshikidilu’?
BATUADI ba mukenji—ba dishima anyi balelela? Mishindu eyi yonso ibidi ya batuadi ba mukenji ivuaku mu tshikondo tshifundilebu Bible. Kadi mmunyi bua matuku etu aa? Mu Danyele 12:9, 10, tudi tubala ne: mutuadi wa mukenji mufumine mu diulu wakambila muprofete wa Nzambi ne: ‘Mêyi aa adi masokoka ne adi mateka tshimanyishilu too ne palua tshikondo tshia ku nshikidilu. Ba bungi nebadilengeje, nebaditokeshe; nebavuijibue balengele; kadi bantu babi nebananukile kuenza malu mabi; kakuena umue wa mu bantu babi wajingulula malu, kadi bantu badi ne meji nebaajingulule.’ Tudi mpindieu mu ‘tshikondo [atshi] tshia ku nshikidilu.’ Tudiku tumona dishilangana dia patoke pankatshi pa “bantu babi” ne “bantu badi ne meji” anyi? Bidi nanku menemene!
2. Mmunyi mudi Yeshaya 57:20, 21 wenda ukumbana lelu’eu?
2 Mu nshapita wa 57, mvese wa 20 ne wa 21, tudi tubala mêyi a Yeshaya, mutuadi wa mukenji wa Nzambi ne: ‘Bantu babi badi bu mâyi manene adi asampuka, bualu bua kaena mua kubatama, ne mâyi au adi asampula bitotshi ne bivuanduvuandu. Nzambi wanyi udi wamba ne: Kakuena ditalala kudi bantu babi.’ Mmunyipu mudi mêyi aa mu mushindu muakanyine umvuija bulongolodi ebu budi buenda busemena pabuipi ne siekele wa 21! Bamue badi mene bakonka ne: ‘Tuadiakufikila mu siekele au anyi?’ Ntshinyi tshidi batuadi ba mukenji badi ne meji ne bua kutuambila?
3. (a) Ndishilangana kayi didi dilejibue mu 1 Yone 5:19? (b) Mmunyi mudi Buakabuluibua nshapita wa 7 umvuija “bantu badi ne meji”?
3 Mupostolo Yone uvua ne bujinguludi buenzeja ku spiritu wa Nzambi. Mu 1 Yone 5:19 (NW), badi bamba ne: “Tudi bamanye ne: tudi tufuma kudi Nzambi, kadi buloba bujima budi bulala mu bukokeshi bua mubi.” Bena Izalele wa mu nyuma 144 000, bashadile bakadi bakulakaje batshidi netu, mbashilangane ne bulongolodi ebu. Badi babatua mu nyima lelu kudi “musumba munene . . . wa mu matunga onso ne bisa bionso ne bisamba bionso ne miakulu yonso,” udi mpindieu ne bantu bapite pa miliyo itanu, badi pabu ne bujinguludi. “Ng’aba badi bafumina mu dikenga dinene.” Ne bua tshinyi mbafutshibue? Bualu buobu pabu “mbasukule mizabi yabu ne mbayitokeshe mu mashi a Muan’a mukoko” mu dileja ditabuja mu tshia-bupikudi tshia Yezu. Bu batuadi ba mukenji wa butoke, buobu pabu “badi bamuenzela [Nzambi] mudimu wa tshijila munya ne butuku.”—Buakabuluibua 7:4, 9, 14, 15, NW.
Batuadi ba mukenji wa ditalala ba ku dîna
4. (a) Bua tshinyi batuadi ba mukenji wa ditalala ba ku dîna ba mu bulongolodi bua Satana mbafundila dipangila? (b) Mmunyi mudi Efeso 4:18, 19 ukumbana lelu’eu?
4 Kadi, mmunyi bua batuadi ba mukenji wa ditalala ba ku dîna ba mu ndongoluelu wa bulongolodi ebu bua Satana? Mu Yeshaya nshapita wa 33, mvese wa 7, tudi tubala ne: ‘Monayi, bena bukitu babu badi badila pa bule; [“batuadi ba mukenji,” NW] babu ba ditalala badi badila bikole.’ Mmunyipu mudi ebi bilelela bua aba badi banyemakana kakuyi ditua nyima panshi bumbuka mu tshimamuende wa bukalenge tshia ditunga batangile mu tshikuabu, bakeba mua kutuala ditalala! Mmunyipu mudibi tshianana! Bua tshinyi nenku? Bualu badi baluangana mua kupita ne bimanyinu bia masama a bulongolodi ebu pamutu pa kuluisha bikebeshi bilelela bia masama. Tshia kumpala, mbafofo pa bidi bitangila dikalaku dia Satana, udi mupostolo Paulo umvuija bu “nzambi wa ndongoluelu eu wa malu.” (2 Kolinto 4:4, NW) Satana mmumiamine mamiinu a bubi mu bukua-bantu, bipeta bidi ne: tshi-bungi tshia bantu, pamue ne bamfumu bavule, badi mpindieu bakumbanyina diumvuija dia mu Bena Efeze 4:18, 19 (MMM) dia se: “Lungenyi luabo ndubuitshidile anu mu midima; bakadi bu benyi mu muoyo wa [Nzambi] anu bua dipanga didibo nadio, difuma ku muoyo wabo mupape. Bu mudi lungenyi luabo lumane kufua, ke padibo baditue mu buendenda, benza amu malu mabi a mishindu yonso kabayi balekela.”
5. (a) Bua tshinyi malongolodi a bantu adi apangila bua kuikala bu matuadi a ditalala? (b) Mmukenji mukankamiji kayi udi Musambu 37 umanyisha?
5 Bulongolodi nansha bumue bua bantu bakena bapuangane lelu’eu kabuena mua kumbusha mu mitshima ya bantu lukuka, buiminyi, ne lukuna bidi bitangalake. Anu Mufuki wetu, Mfumu Mukulu Yehowa ke udi mua kuenza nanku! Kabidi, anu bena bupuekele, bashadile ku bungi munkatshi mua bukua-bantu, ke badi badiakaje bua kukokela ku bulombodi buende. Bipeta bia buobu aba ne bia bantu babi ba mu bulongolodi ebu mbitapuluja mu Musambu 37:9-11 ne: ‘Benji ba malu mabi nebabutudibue; kadi badi bindila Yehowa nebapiane buloba. Tshitupa tshîpi katshiyi tshianji kulepa, muntu mubi kena wikalaku kabidi . . . Kadi badi ne mitshima mipuekele nebapiane buloba, mioyo yabu neyisanke mu ditalala dikumbane.’
6, 7. Nduapolo kayi lua bitendelelu bia mu bulongolodi ebu ludi luleja ne: mbipangile bua kusadila bu batuadi ba mukenji wa ditalala?
6 Nanku, tudi mua kupeta batuadi ba mukenji wa ditalala mu bitendelelu bia bulongolodi ebu budi busama anyi? Ee, ntshinyi tshidi luapolo lua bitendelelu luleja too ne mpindieu? Malu a kale adi aleja ne: bitendelelu mbidibueje, eyo, bidi bikale mene tshisonsodi tshia diela mashi panshi dipite bunene munkatshi mua siekele mivule. Tshilejilu, tshikandakanda tshia Christian Century tshia mu lumingu lua mu dia 30 Tshimungu 1995, tshifila mamanyisha pa ndululu mu Yougoslavie wa kale, tshiakamba ne: “Mu Bosnie mukontolola kudi bena Serbie, bansaserdose mbasombe mu mulongo wa kumpala wa ba-tshipuita-munua-mfuaka ba ku dîna, ne badi kabidi mu milongo ya kumpala ya bena mvita, kudi bisumbu bia masalayi peshi bingoma bibeneshibua kumpala kua mvita kutuadijayi.”
7 Siekele wa mudimu wa bu-misionere wa Bukua-buena-nkristo mu Afrike ki mmufile tshipeta tshimpe nansha tshimue, anu muvuabi bilejibue bimpe mu Rwanda, ditunga dimanyike ne: ditu ne bena Katolike 80 pa bantu lukama badimu. Tshikandakanda kampanda (The New York Times) tshia mu dia 7 Kashipu 1995, tshiakamba ne: “Golias, tshibejibeji tshia bena Katolike katshiyi mikalu ne tshikena tshia malu a ekleziya, tshipatuila mu tshimenga tshia Lyons [France], ntshilongolole bua kutandula bansaserdose bakuabu 27 ba mu Rwanda ne ba-mansere banayi badi tshibejibeji etshi tshiamba ne: mbashipe peshi mbakankamije dishipangana mu Rwanda tshidimu tshishale.” Manême a Afrike, bulongolodi bua manême a bantu budi mu Londres, buakafila diumvuija edi: “Mene kusakidila pa mutu pa dipuwa diayi, ekleziya idi ne tshia kuandamuna bua didibueja ne tshisumi mu dishipangana dia bisa kudi bamue ba ku bansaserdose bayi, ba-mpasata ne ba-mansere.” Ebi mbifuanangane ne nsombelu uvua mu Izalele pavua Yelemiya, mutuadi mulelela wa mukenji wa Yehowa, mumvuije “bundu” bua Izalele, pamue ne bamfumu bende, bansaserdose bende, ne baprofete bende, pa kusakidila ne: ‘Badi basangana mashi a mioyo ya bapele badi kabayi ne bilumbu mu bivualu biebe.’—Yelemiya 2:26, 34.
8. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Yelemiya uvua mutuadi wa mukenji wa ditalala?
8 Yelemiya mmubikidibue misangu ya bungi ne: muprofete wa dilumbuluisha, kadi udi kabidi mua kubikidibua ne: mutuadi wa mukenji wa ditalala wa Nzambi. Wakatela ditalala misangu mivule bu muakenza Yeshaya kumpala. Yehowa wakatumika ne Yelemiya bua kumanyisha dilumbuluisha pa Yeruzaleme, pa kuamba ne: ‘Musoko eu, ku dituku diakawasabu too ne lelu eu, bakankuatshisha tshiji ne tshifik’a munda, bua meme kuumusha ku mesu kuanyi, bua malu mabi onso adi bena Izalele ne bena Yuda benze bua kunkuatshishabu tshiji, ne buobu bine ne bakalenge babu ne baminyampala babu, bakuidi babu ne baprofete babu, bantu ba mu Yuda ne bantu badi bashikame mu Yeruzaleme.’ (Yelemiya 32:31, 32) Bualu ebu buvua mundidimbi wa dilumbuluisha dia Yehowa pa bakokeshi ne bamfumu ba mu Bukua-buena-nkristo lelu’eu. Bua ditalala dilelela kuikaladi miaba yonso, basonsodi aba ba bubi ne tshinyangu badi ne bua kumbushibua! Bushuwa ki mbatuadi ba mukenji wa ditalala nansha.
O.N.U. mmutuadi wa ditalala anyi?
9. Mmunyi muvua O.N.U. mudiambe mudiye mutuadi wa mukenji wa ditalala?
9 Bulongolodi bua Matunga Masanga budiku mua kulua mutuadi mulelela wa mukenji wa ditalala anyi? Bua kuamba bulelela, miaku ya mbangilu ya mukanda wa O.N.U. wa mêyi a nshindamenu, mukonkonona mu Kabalashipu 1945, anu matuku 41 kumpala kua bombe bua nikleere kubutulabu Hiroshima, yakaleja tshipatshila tshia Bulongolodi ebu: “tshia kusungila bipungu bitshilualua ku tshipupu tshia mvita.” Matunga 50 avua mindile bua kulua mena mu Bulongolodi bua Matunga Masanga avua “ne bua kusangisha bukole [buawu] bua kulama ditalala ne bukubi bia buloba bujima.” Lelu’eu O.N.U. mmuenza kudi matunga 185, mbimueneke ne: onso mmaditshipe bua tshipatshila tshimuetshimue etshi.
10, 11. (a) Mmunyi mudi bamfumu ba bitendelelu bajikule patoke ditua diabu dia O.N.U. nyama ku mikolo? (b) Mmu mushindu kayi mudi ba-pape bumvuije bibi “lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi”?
10 Munkatshi mua bidimu bivule, O.N.U. mmututshila bikashi bikole, nangananga kudi bamfumu ba bitendelelu. Mu dia 11 Tshisanga 1963, Pape Jean XXIII wakatua tshiala pa mukanda wende mutumina bepiskopo uvua ne tshiena-bualu tshia “Pacem in Terris” (Ditalala pa buloba), wakambamu ne: “Dijinga dietu dia muoyo umue ndia se: Bulongolodi bua Matunga Masanga—mu ndongoluelu wabu ne mu mpetu yabu—butambe kupeta mushindu wa kulongolola bunene ne ngikadilu wa mushinga wa midimu yabu.” Pashishe mu Kabalashipu 1965, bamfumu ba bitendelelu, bavuabu bamba ne: badi baleji-mpala ba tshiabibidi tshia bantu bonso badi pa buloba, bakasekelela mu tshimenga tshia San Franciso mufikilu wa bidimu 20 bia O.N.U. Kabidi mu 1965, Pape Paul VI mu dikumbula O.N.U., wakakula bua bulongolodi ebu bu “ditekemena dia ndekelu bua diumvuangana ne ditalala.” Mu 1986, Pape Jean Paul II wakasanga madikolela ende pamue ne a bakuabu mu dilubuluja Tshidimu tshia O.N.U. bua Ditalala dia Buloba bujima.
11 Kabidi mu dikumbula diende mu Kasuamansense 1995, pape wakamba ne: “Lelu tudi tusekelela Lumu Luimpe lua Bukalenge bua Nzambi.” Kadi yeye udi bushuwa mutuadi wa mukenji wa Nzambi wa lumu luimpe lua Bukalenge anyi? Mu diakula bua ntatu ya pa buloba, wakatungunuka ne kuamba ne: “Bu mutudi tuakama ntatu eyi minene, mmunyi mutudi mua kupanga kujingulula mudimu wa Bulongolodi bua Matunga Masanga?” Pape mmusungule O.N.U. pamutu pa Bukalenge bua Nzambi.
Tubingila tua ‘muadi mukole’
12, 13. (a) Mmunyi mudi O.N.U. muenze malu mu mushindu mumvuija mu Yelemiya 6:14? (b) Bua tshinyi diumvuija didi mu Yeshaya 33:7 didi dikonga ne bulombodi bua O.N.U.?
12 Disekelela dia mufikilu wa tshidimu tshia 50 tshia O.N.U. diakapanga kuleja ditekemena dilelela nansha dikese dia “ditalala pa buloba.” Kabingila kamue kavua kalejibue kudi mufundi kampanda mu tshikandakanda (The Toronto Star) tshia mu Canada, wakafunda ne: “O.N.U. nntambue ukena mênu, udi ukungula padiye utuilangana ne tshikisu tshia bantu, kadi udi ne bua kuindila bua bena diende kumuasabu mênu kumpala kua kumonaye mua kusuma.” Misangu mivule kusuma kuende kutu kutambe butekete ne kua ku shòò. Batuadi ba mukenji wa ditalala mu ndongoluelu wa bulongolodi bua lelu, ne nangananga aba badi mu Bukua-buena-nkristo, badi bikale bakumbanyina mêyi a mu Yelemiya 6:14: ‘[“Bakondapa dipona,” NW] dia bantu banyi anu kakese, bamba ne: Ditalala, ditalala; ne ditalala kadiyiku.’
13 Ba-sekretere jenerale ba O.N.U. balondangane kakuyi mpata mbenze mudimu mukole ne muoyo umue, bua kulubuluja O.N.U. Kadi dikokangana dia munanunanu pankatshi pa benamu 185 badi ne bipatshila bishilangane pa mushindu wa kuimanyika mvita, kulongolola tshididi, ne ditumika ne mpetu, ndipangishe matekemena a dilubuluka. Mu luapolo luende lua ku tshidimu bua 1995, eu uvua sekretere jenerale wakafunda bua kukepesha “dipampakana bua tshipupu tshia nikleere tshia buloba bujima” bu diunzulula njila bua “matunga kuenzawu mudimu pamue matangile ku dilubuluka dia malu a mpetu ne a nsombelu wa bukua-bantu buonso.” Kadi wakasakidila ne: “Diakabi, luapolo lua malu a pa buloba mu bidimu bikese bishale ebi nduleje mu bualabale mafi a matekemena aa mindila ne mmuenenu muimpe.” Bushuwa, badiambi mudibu batuadi ba mukenji wa ditalala badi ‘badila bikole.’
14. (a) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: O.N.U. mmutshiomesha mu malu a mpetu ne a nsombelu wa tshitembu? (b) Mmunyi mudi Yelemiya 8:15 wenda ukumbana?
14 Mutu wa bualu mu tshikandakanda kampanda (The Orange County Register) tshia mu tshimenga tshia Californie udi se: “O.N.U. mmutshiomesha mu malu a mpetu ne a nsombelu wa tshitembu.” Tshiena-bualu atshi tshiakamba ne: pankatshi pa 1945 ne 1990, kuvua mvita mipite pa 80, yakashipa mioyo ya bantu mipite pa miliyo 30. Tshiakatela mu nimero wa Kasuamansense 1995 mufundi kampanda wa Reader’s Digest udi “umvuija ngenzelu ya masalayi a O.N.U. bu mimanyike bua ‘bamfumu bawu bakena bakumbane, basalayi bapange malu, bipungidi ne bedianganyi ba mvita, dipanga mua kukandika tshikisu ne imue misangu dikankamija mene malu a buôwa.’ Kabidi, ‘bualabale bua dinyanga dia bintu, dibila, ne ditumika bibi ne bintu mbunene menemene.’” Mu katupa kavua ne tshiena-bualu tshia “O.N.U mu 50,” tshikandakanda kampanda (The New York Times) tshivua ne mutu wa bualu wa “Ndombuelu mubi ne dinyanga dia bintu bidi bikepesha majinga matambe buimpe a O.N.U.” Tshikandakanda (The Times) tshia mu Londres, ku Angleterre, tshivua ne tshiena-bualu tshivua ne mêyi a se: “Mutekete mu 50—O.N.U. udi ukengela programe mukumbane bua kupingana mu ngikadilu wa diambedi.” Pa kutangila malu aa onso, bidi anu bu mutudi tubala mu Yelemiya nshapita wa 8 mvese wa 15 ne: ‘Tuakatekemena ditalala, kadi diakalengele kadiakalua kutudi; tuakatekemena tshikondo tshia kusangala, kadi monayi, kabutu kadiku!’ Ne mukanu wa kabutu ka nikleere mmuteke bukua-bantu mu njiwu. Mu butoke buonso, O.N.U. ki mmutuadi wa mukenji wa ditalala didi bukua-bantu bukengela nansha.
15. Mmunyi mudi Babilone wa kale ne ndelanganyi yende ya bitendelelu badileje bikale babutudi ne baladishanganyi?
15 Ntshinyi tshikala tshipeta tshia bionso abi? Dîyi dia tshiprofete dia Yehowa kadiena dishiya bualu ne mpata. Tshia kumpala, ntshinyi tshidi tshindile bitendelelu bia dishima bia mu bulongolodi ebu bidi misangu mivule bidia bulunda bunekesha ne O.N.U.? Bidi ndelanganyi ya mpokolo munene wa ditendelela dia mpingu, Babilone wa kale. Mu mushindu muakanyine, bitendelelu ebi mbilejibue mu Buakabuluibua 17:5 (NW) bu “Babilone Munene, mamuende wa bandumba ne wa bintu bia bukoya bia pa buloba.” Yelemiya wakumvuija dilumbuluisha dia nsangilu eu wa bena lubombo. Bifuanangane ne ndumba, mbipambuishe bena tshididi ba pa buloba, pa kulabidila pambidi pa O.N.U. ne pa kudia malanda mabipe ne mamfumu a tshididi a benamu. Mbibuelakanyi binene bia mu mvita ya mu miyuki ya bantu. Muedi wa nseka kampanda wakamba pa kutela mvita ya bitendelelu mu Inde ne: “Karl Marx wakakula bua tshitendelelu bu diamba dia bisumbu bia bantu. Kadi tshiambilu etshi katshiena mua kuikala tshijalame menemene bualu diamba ntshiladishi tshia tulu tua mu lungenyi, tshidi tshiladisha bantu mu ndengama. Bishilangane, bitendelelu bidi menemene bu musenga wa kokayine. Bidi bibundula tshinyangu tshia dikema ne mbukole bubutudi menemene.” Mufundi au kêna pende mubinge menemene nansha. Bitendelelu bia dishima mbiladishanganyi bia tulu ne mbibutudi.
16. Bua tshinyi bantu bena muoyo mululame badi ne bua kunyema mpindieu mu Babilone Munene? (Tangila kabidi Buakabuluibua 18:4, 5.)
16 Nunku, ntshinyi tshidi bantu bena muoyo mululame ne bua kuenza? Yelemiya, mutuadi wa mukenji wa Nzambi udi utupesha diandamuna: ‘Numuke mu Babilone, nunyeme, muntu yonso asungile muoyo wende . . . bualu bua etshi ntshikondo tshia disombuela dia Yehowa.’ Tudi ne disanka bu mudi miliyo ya bantu minyeme mu nkanu ya Babilone Munene, nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia buloba bujima. Udi pebe umue wa mu bantu aba anyi? Nenku udi mua kujingulula bimpe mudi Babilone Munene muenzeje matunga a pa buloba: ‘Ba mu bisamba bia bantu bakanua mvinyo yende, nunku ba mu bisamba ebi bakapala.’—Yelemiya 51:6, 7.
17. Ndilumbuluisha kayi didi pabuipi ne kuenzekela Babilone Munene, ne ntshinyi tshidi tshilonda tshienzedi atshi?
17 Mu katupa kîpi emu, bena mu O.N.U. ‘bapale’ nebenzejibue kudi Yehowa bua kukudimukila bitendelelu bia dishima, bu mudibi biumvuija mu Buakabuluibua 17:16 (NW) ne: “Mine eyi neyikine ndumba ne neyimubutule ne kumushiya butaka, ne neyidie mubidi wende ne neyimuoshe butubutu mu kapia.” Muanda eu newikale ntuadijilu wa dikenga dinene dileja mu Matayo 24:21 ne neditue ku nkomenu ne Armagedone, mvita ya dituku dinene dia Nzambi Wa-Bukole-Buonso. Anu bu Babilone wa kale, Babilone Munene neapete dilumbuluisha diakula mu Yelemiya 51:13, 25: ‘Wewe udi mushikame pepi ne misulu ya mâyi ya bungi, udi ne lupetu lua bungi, nshikidilu webe wakumana kufika, lupetu luwakuangata ku buibi ludi luamba kujimina. Yehowa udi wamba ne: Mona, ndi nebe tshilumbu, wewe mukuna munene udi ubutula mikuabu, udi ubutula buloba buonso. Nengolole tshianza tshianyi bua kukukengesha, nenkûmushe munkatshi mua mabue a muulu bua kukubunguluisha panshi, nenkuvuije bu mukuna wakadi mupia kapia kau kajima.’ Matunga manyanguke, majudi a mvita nealonde bitendelelu bia dishima mu kabutu pabiluila pabi dituku dia disombuela dia Yehowa.
18. Ntshikondo kayi ne mmunyi mutshidi Yeshaya 48:22 ne bua kukumbana?
18 Mu 1 Tesalonike 5:3, badi bamba bua bantu babi ne: ‘Patshidibu bamba ne: Tudi ne ditalala, katuyi ne bualu; apu dibutuka dia tshintuluntulu dilualua kudibu, bu mudi kanyinganyinga kalua kudi mukaji udi ne difu; ne buobu kabena bapanduka nansha kakese.’ Yeshaya wakamba bua bualu buabu ne: ‘Monayi . . . [“Batuadi ba mukenji,” NW] wa ditalala nebadile bikole.’ (Yeshaya 33:7) Bushuwa, anu bu mutudi tubala mu Yeshaya 48:22: ‘Yehowa udi wamba ne: Kakuena ditalala bua bantu babi.’ Kadi mmatuku atshilualua kayi adi mindile batuadi balelela ba mukenji wa ditalala dia Nzambi? Tshiena-bualu tshietu tshidi tshilonda netshituambile bualu ebu.
Nkonko bua diambulula
◻ Baprofete ba Nzambi bakatandula batuadi ba mukenji ba dishima ne mêyi a mushindu kayi?
◻ Bua tshinyi malongolodi a bantu adi apangila mu diteta bua kujadika ditalala didi dinenga?
◻ Mmunyi mudi batuadi balelela ba mukenji wa ditalala bashilangana ne bakuatshishi ba O.N.U.?
◻ Ntshinyi tshidi bena bupuekele ne bua kuenza bua kusankila mu ditalala dilaya kudi Yehowa?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Yeshaya, Yelemiya, ne Danyele bonso bakadianjila kumanyisha bua dipangila dia madikolela a patupu a bantu bua kufila ditalala
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
“Buloba bujima budi bulala mu bukokeshi bua mubi.”—Mupostolo Yone
[Tshimfuanyi mu dibeji 17]
“Lungenyi luabo ndubuitshidile.”—Mupostolo Paulo