Ndisamuna anyi ndilabidila?
MUNTU kampanda udi ukuambila ne: “Udi muenze nsuki yebe bimpe be!” Ndisamuna anyi ndilabidila? “Kazaku aka nkakuakanyine bushuwa menemene!” Ndisamuna anyi ndilabidila? “Ebi mbiakudia bitambe kushema bintu tshiyi muanji kulabula!” Ndisamuna anyi ndilabidila? Padibu batuela ka-lumbandi bu nunku, tudi mua kudiebeja bikalaku bushuwa kela ne muoyo umue ne kalelela anyi bikalaku kela anu bua kutusankisha eku udi ukela kayi nanganangana ukangata bu kalelela.
Mmunyi mutudi mua kujingulula bikala tshidi muntu utuambila tshikale disamuna anyi dilabidila? Bidi ne bualu anyi? Katuenaku mua kuitaba diumvuija dia pa mutu pa mutu dia mêyi mamba ne kupeta disanka didiwu atupesha anyi? Netuambe tshinyi patudi tusamuna bakuabu? Tutuku bakonkonone ngenyi yetu anyi? Kuelangana meji pa nkonko eyi kudi mua kutuambuluisha bua kuikala bena busunguluji ne bua kutumika ne ludimi luetu mu mushindu udi usamuna Yehowa Nzambi.
Diumvuija dia disamuna ne dilabidila
Nkonga-miaku kampanda (Webster’s Dictionary) udi umvuija disamuna bu dileja dianyisha anyi diela ka-lumbandi, ne muaku eu udi kabidi mua kumvuija ntendelelu peshi difila dia butumbi. Kakuyi mpata mumvuija abidi a ndekelu aa adi atangila anu disamuna didi ditangija kudi Yehowa Nzambi. Didi tshitupa menemene tshia ntendelelu mulelela, anu bu mudi mufundi wa misambu muenzeja ku spiritu ubela ne: “Bualu bidi bimpe . . . , bidi bia disanka—disamuna ndiakane.” “Tshintu tshionso tshidi tshieyela—tshisamune Yah.”—Musambu 147:1; 150:6, NW.
Kadi, ebi kabiena biumvuija ne: katuena mua kusamuna bantu. Tudi mua kuenza nanku, mu ngumvuilu wa kuela ka-lumbandi, kuleja dianyisha, anyi kuleja lungenyi lulenga. Mu mufuanu kampanda mufila kudi Yezu, mfumu kansanga udi wambila musadidi wende ne: “Mbimpe, muena mudimu wanyi muakane ne wa bulamate!”—Matewuse 25:21, MMM.
Ku lukuabu luseke, dilabidila ndiumvuija bu disamuna dia dishima, kadiyi dia muoyo umue anyi dinekesha, mu nsombelu au mulabididi utu pa tshibidilu ne ngenyi ya budinangi. Batu bela ka-lumbandi anyi balabidila ne mêyi mabi bua kupeta dianyisha anyi bintu bia ku mubidi kudi mukuabu peshi bua kujula nyanji ya dikala ne dibanza kudi mulabididi. Nenku balabididi mbasaka kudi budisui. Bilondeshile Yuda 16 (MMM), batu “balabidila bantu bua kupeta bintu.”
Mmuenenu wa Mifundu
Ntshinyi tshidi mmuenenu wa Mifundu bua disamuna bantu netu? Yehowa udi utupesha tshilejilu tshia kulonda mu muanda eu. Mbatuambile mu Bible ne: nebatusamune bituenza disua dia Yehowa. Mupostolo Paulo udi wamba ne: “muntu yonso neapete disamuna diende difuma kudi Nzambi.” Petelo udi utuambila ne: ngikadilu muteta wa ditabuja dietu “udi mua kuikala bu kabingila ka disamuna.” Nunku muanda wa se: Yehowa neasamune bantu udi utuleja ne: disamuna dia bushuwa ntshienzedi tshilenga, tshia dinanga, ne tshidi tshikuatshisha, tshidi muntu kayi ne bua kulengulula.—1 Kolinto 4:5; 1 Petelo 1:7, NW.
Bilondeshile Bible, mpokolo mukuabu utudi mua kupetela disamuna mbakokeshi ba mbulamatadi badi bamona ngikadilu wetu muimpe ne batuela ka-lumbandi ne muoyo mujima. Badi batuambila ne: “Utungunuke ne kuenza bimpe, ne neupeteleku disamuna.” (Lomo 13:3, NW) Tudi kabidi mua kupeta disamuna kudi bantu badi bitaba ne muoyo umue bidibu bamba ne badi kabayi ne lungenyi lukuabu mu ditusamuna. Mifundu mienzeja ku spiritu idi yamba mu Nsumuinu 27:2 ne: “Munga muntu [“akusamune,” NW], kadi mukana muebe [“kamukusamunyi,” NW].” Ebi bidi bileja ne: kuitaba disamuna dia kudi bantu nkuakanyine.
Ebi kabiena bilelela bua patudi tulabidila bakuabu anyi padibu batulabidila. Bua tshinyi ngakuilu wa dilabidila udi utamba kubungamija Yehowa? Mbua bualu bumue, katu wa muoyo mululame, ne Yehowa udi ukina muoyo udi kauyi mululame. (Fuanyikija ne Nsumuinu 23:6, 7.) Kabidi, ngakuilu eu ki ng’wa bululame. Mu diumvuija bantu badi kabayi mua kupeta dianyisha dia Nzambi, mufundi wa misambu udi wamba ne: “Tshionso tshidibu benza nkushimangana, mishiku idi ilabidila, kuakula ne mitshima ibidi. Yahweh akoseku mushiku wonso udi ulabidilangana.”—Musambu 12:2, 3, The Jerusalem Bible.
Pa mutu pa bionso, dilabidila kadiena dileja dinanga. Didi disaka kudi budisui. Panyima pa mumane kuakula bua balabididi, Davidi, mufundi wa misambu udi utela mêyi abu ne: “Ludimi mbuetu bukole, mishiku nyetu, nnganyi watutumina diyi?” Yehowa udi umvuija bena budinangi ba nunku bu ‘bapaudi ba bakengi’ (NW). Mbatumike ne ndimi yabu idi ilabidila, ki mbua kuibaka bakuabu, kadi mbua kubapaula ne kubakengesha.—Misambo 12:5, 6, MMM.
Dilabidila—Mbuteyi
“Muntu udi ulabidila mukuende, udi uditeya buteyi ku makasa.” Ke mudi Solomo Mukalenge muena meji wamba, ne mbualu bulelela bushuwa! (Nsumuinu 29:5, MMM) Bafarizeyi bakateta bua kuela Yezu buteyi ne dilabidila. Bakamba ne: “Mulongeshi, tudi bamanye ne: wewe udi wamba bualu bulelela ne udi ulongesha bualu bulelela pa nsombelu udi [“Nzambi,” NW] ujinga; wewe kuena utshina bualu budi bantu bela meji, bualu bua kuena utangila muntu nansha yeye muikale ne buneme kayi.” Mêyi aa akumvuika atekesha bushuwa. Kadi Yezu kakakuatshika mu buteyi bua ngakuilu wabu mufinunuke. Uvua mumanye se: kabavua bitabe dilongesha diende dia bulelela kadi bavua bateta tshianana bua kumukuatshila ku ngakuilu wende pa tshilumbu tshia difuta bitadi kudi Kezare.—Matayo 22:15-22, MML.
Mukalenge Herode wa mu siekele wa kumpala uvua mushilangane bikole ne Yezu. Pakenzaye muyuki wa patoke mu tshimenga tshia Kaisalia, bantu bakandamuna ne: ‘Ndîyi dia nzambi, ki ndia muntu.’ Pamutu pa kukanyina bantu bua disamuna edi dia tshianana ne dia dishima, Herode wakitaba dimulabidila. Muanjelu wa Yehowa wakalua diakamue ne difutu e kutua Herode misanda yakamufikisha ku lufu.—Bienzedi 12:21-23.
Muena nkristo mupie neikale mudimuke bua kujingulula tshidi dilabidila. Bakulu ba tshisumbu badi ne bua kuikala nangananga ne budimu buvule padi muntu udi ne tshilumbu uleja dianyisha dinekesha, pamu’apa ufika too ne ku difuanyikija mukulu kampanda ne mukuabu ne wamba muvua mukulu au mutambe kuikala muena bulenga ne mumvuidianganyi kupita mukulu uvuabu bayukile nende.
Bible udi uleja patoke buteyi bukuabu budi dilabidila mua kuela padiye umvuija mudi nsongalume kampanda mulobesha mu tshiendenda kudi mukaji muena mêyi a ntekesha. (Nsumuinu 7:5, 21) Mubelu eu udi ne mushinga bua nsombelu udiku lelu. Munkatshi mua aba badi bipata mu tshisumbu tshia bena nkristo tshidimu tshionso, bavule mbumbusha bua ngikadilu wa tshiendenda. Dipona mu mpekatu munene wa nunku didi mua kuikala dituadije ne dilabidila anyi? Bu mudi bantu bajinga bikole bua kubela ka-lumbandi ne kubatua makumbu, ngakuilu mufinunuke udi upatuka ku mishiku idi ilabidila udi mua kukepesha bukole bua muena nkristo bua kukandamena ngikadilu udi kayi muakanyine. Padi muntu kayi udimukila malu aa, bidi mua kufikisha ku bipeta bibi menemene.
Bikubianganyi ku dilabidila
Dilabidila didi disankisha didinanga anyi diditambisha bua udibu balabidila. Didi disua kupesha muntu mmuenenu wa diditambisha bua mushinga wende, dimufikisha mu mushindu kampanda ku didiumvua mubandile mupite bakuabu. François de La Rochefoucauld, muena nkindi, wakafuanyikija dilabidila ne mfranga ya dishima, “idi yenda mu bantu anu bua budisui.” Nenku, mushindu wa kudikuba ng’wa kuteya ntema ku mubelu wa mupostolo Paulo udi ne dikuatshisha: “Ndi nnuambila bonso buenu ne: kanudiangatshi ne mushinga mupite unudi nawu, kadi nudiangate ne mushinga muakanangane ne ditaba didi [“Nzambi,” NW] mupeshe muntu yonso.”—Bena Roma 12:3, MMM.
Nansha mudi meji etu a ku tshilelelu mikale a kujinga kuteleja tshidi tshisankisha ku matshi etu, tshitudi bushuwa tutamba kukengela misangu mivule mmibelu ne dinyoka bishindamene pa Bible. (Nsumuinu 16:25) Mukalenge Ahaba uvua musue kumvua anu bualu buvua bumusankisha; basadidi bende bakalomba mene muprofete Mikaya bua dîyi diende ‘difuanangane ne mêyi abu [a baprofete balabididi ba Ahaba] bua kumuambila mêyi mimpe kabidi.’ (1 Bakelenge 22:13) Bu Ahaba muikale musue kuteleja mêyi malulame ne mushintulule njila yende ya buntomboji, uvua mua kuikala muepule Izalele ku ditshimunyibua mu mvita ne muepele lufu luende yeye muine. Bua diakalenga dietu dia mu nyuma, tudi ne bua kuikala ne mitalu mu ditumikila mibelu mifila ne dîsu dikole, kadi mikale ya dinanga, ya kudi bakulu bena nkristo batekibue, badi basue kutuambuluisha bua kushala mu njila mululame wa bulelela, pamutu pa kukeba bantu ba pambelu badi batungunuka ne kutuambila mutudi ba kuanyina, basankisha matshi etu ne ngakuilu wa dilabidila!—Fuanyikija ne 2 Timote 4:3.
Nansha bikale bua kabingila kayi, bena nkristo kabena ne bua kutumika ne dilabidila. Anu bu muena lulamatu Elihu, badi basambila ne dipangadika dionso ne: “Tshiakusunguluja muntu nansha umue, tshiakulabidila muntu, nansha yeye nganyi. Tshiena mumanye kulabidila muntu, bualu Udi mumfuke udi mua kunjimija diakamue.” Pashishe, anu bu Paulo, badi ne bua kuikala ne mushindu wa kuamba ne: “Musangu nansha umue katuena bakule mu lubombo, nansha balame lukuka.”—Yobe 32:21, 22, MMM; 1 Bena Tesalonyika 2:5, 6, Mukenji Mulenga.
Disamuna muaba udidi diakanyine
Lusumuinu lufundisha ku spiritu ludi luleja ne: disamuna didi mua kuikala bu dibue dia tshijadikilu, ludi luamba ne: “Badi bateta tshiamu tshitoke nansha tshia mpawungi mu kapia; [“disamuna nditeta dia ngikadilu,” The New English Bible].” (Nsumuinu 27:21, MMM) Eyowa, disamuna didi mua kukolesha nyanji ya didibandisha anyi diditambisha, difikisha ku dipona dia muntu. Ku lukuabu luseke, didi mua kusokolola budipope ne budipuekeshi buende bitabaye dibanza diende kudi Yehowa bua bualu buonso budiye muenze budi bumutuadile disamuna.
Disamuna dienza ne muoyo umue bua ngikadilu muimpe anyi bua malubuluka menza didi dikolesha udi usamuna ne udibu basamuna. Didi difikisha ku dianyishangana dilenga ne dia musangelu. Didi dikankamija didienzeja bua kuikala ne bipatshila bidi bikusamuna. Disamuna bansonga diakanyine didi mua kubasaka ku dienza mudimu mukole. Didi mua kuambuluisha bua kuakaja ngikadilu wabu padibu ne tshipatshila tshia kuikala ne nsombelu mumvuangane ne mêyi-makulu adibu ne bua kulonda.
Pa nanku, tuepukayi dilabidila—nansha bituikala tulabidila anyi batulabidila. Tuikalayi badipuekeshi patudi tuitaba disamuna. Ne tuikalayi bena kalolo mu disamuna Yehowa pa tshibidilu ne muoyo mujima mu ntendelelu wetu ne mu disamuna bakuabu ne muoyo umue pa kubela ka-lumbandi bimpe ne kuleja dianyisha, bavuluke ne: ‘dîyi diamba mu tshikondo tshiakane didi diakane!’—Nsumuinu 15:23.