Dilumbuluisha dikumbaja mu tshibanda tshia dipangadika
“Ba mu bisamba . . . balue mu tshibanda tshia Yehoshafata; bua mu muaba au nenshikame bua kulumbuluisha bisamba bionso.”—YOELE 3:12.
1. Bua tshinyi Yoele udi umona misumba misangile mu “tshibanda tshia dipangadika”?
“MISUMBA ne misumba ya bantu idi mu tshibanda tshia [“dipangadika,” NW]”! Tudi tubala mêyi au adi ajula mioyo kuulu mu Yoele 3:14. Bua tshinyi misumba eyi mmisangile? Yoele udi wandamuna ne: ‘Dituku dia Yehowa didi pabuipi.’ Ndituku dinene dia dibingishibua dia Yehowa—dituku dia dikumbaja dilumbuluisha pa bantu bavule badi babenge Bukalenge bujadika bua Nzambi bulombola kudi Kristo Yezu. Ndekelu wa bionso, “banjelu banayi” ba mu Buakabuluibua nshapita 7 badi ne bua kulekela dikuata diabu dia “mpepele inayi ya buloba,” bidi bifikisha ku “dikenga dinene ditu kadiyi dianji kuenzeka katshia ku ntuadijilu wa bulongolodi ebu too ne mpindieu, tòo, ne kadiakuenzeka kabidi.”—Buakabuluibua 7:1; Matayo 24:21, NW.
2. (a) Bua tshinyi mbiakanyine mudi muaba wa dikumbajila dilumbuluisha dia Yehowa mubikila ne: “tshibanda tshia Yehoshafata”? (b) Ntshinyi tshiakenza Yehoshafata mu mushindu muakanyine pavuabu bamubunde?
2 Mu Yoele 3:12, muaba wa dikumbajila dilumbuluisha edi mmubikila ne: “tshibanda tshia Yehoshafata.” Mu mushindu muakanyine, mu tshikondo tshia ndululu tshia mu miyuki ya Yuda, Yehowa wakakumbaja dilumbuluisha muaba au bua Mukalenge muimpe Yehoshafata, muena dîna didi diumvuija ne: “Yehowa udi Mulumbuluishi.” Dikonkonona dia malu akenzeka dîba adi nedituambuluishe bimpe menemene bua kujingulula malu akadi pa kuenzeka mu tshikondo tshietu etshi. Muyuki eu udi mu 2 Kulondolola nshapita 20. Mu mvese wa 1 wa nshapita au tudi tubala ne: “Bena Moaba ne bena Amona ne bena Meunima bakuabo bakalua kuluangana ne Yehoshafata.” Yehoshafata wakenza tshinyi? Wakenza tshitu basadidi ba lulamatu ba Yehowa benza misangu yonso itubu mu lutatu. Wakatangila kudi Yehowa bua kupeta buludiki, usambila ne disuminyina dionso ne: ‘Nzambi wetu, kuena ubalumbuluisha anyi? Bualu bua tuetu katuena ne bukole bua kuluangana ne tshisumbu etshi tshinene tshilualua kutuluisha; katuena bamanye mua kuenza; kadi mêsu etu adi kuudi.’—2 Kulondolola 20:12.
Yehowa udi wandamuna ku disambila
3. Mmêyi-maludiki kayi avua Yehowa mupeshe Yuda pavuabu bamuele mvita kudi bisamba biena mutumba?
3 Pavua ‘bena Yuda bonso bimane kumpala kua Yehowa ne bana babu bakese ne bakaji babu ne bana babu balume,’ Yehowa wakafila diandamuna diende. (2 Kulondolola 20:13) Anu bu mudiye utumika ne “mupika [wende] wa lulamatu ne wa budimu” lelu’eu, nenku Muteleji munene wa masambila wakapesha Yahaziele, muprofete muena Lewi, bukole bua kufilaye diandamuna diende kudi bantu bavua basangile. (Matayo 24:45, NW) Tudi tubala ne: ‘Yehowa udi wamba ne: Kanutshinyi, kanukemi bua tshisumbu etshi tshinene; bualu bua mvita eyi ki nyenu, nya Nzambi. Kanuena ne bua kuluangana mvita eyi; nudijadike, nuimane talalaa, numone lupandu lua Yehowa ludi nenu. Kanutshinyi, kanukemi; nuye kudibu patshiabu; bualu bua Yehowa udi nenu.’—2 Kulondolola 20:15-17.
4. Mmu mushindu kayi muvua Yehowa mulombe bua bantu bende kuikalabu bazanzamuke, kabayi bena lulèngù, pakabelabu mvita kudi bena lukuna?
4 Yehowa kakalomba Mukalenge Yehoshafata ne bantu bende anu bua kushala basombe patupu, bindile bupikudi bua mu tshishima. Bavua ne bua kuenza bualu kampanda bua kuakama baluishi. Mukalenge ne ‘bena Yuda bonso, ne bana babu bakese ne bakaji babu ne bana babu balume’ bakaleja ditabuja dikole pakajukabu ne butumike buonso patshiatshia mu dinda ne kupatukabu bua kusambakena ne bisumbu binene bia bedi ba mvita. Mu njila, mukalenge wakatungunuka ne kufila ngenyi-miludiki ya teokrasi ne dikankamija, ubabela ne: ‘[“Ikalayi ne ditabuja kudi,” NW] Yehowa Nzambi wenu, bua nuenu nujadikibue; nuitabuje baprofete bende, bua nuenu nuikale ne diakalengele.’ (2 Kulondolola 20:20) Ditabuja kudi Yehowa! Ditabuja kudi baprofete bende! Ke tshivua nsapi wa ditshimuna. Bia muomumue lelu’eu, bu mutudi tutungunuka ne kuikala bazanzamuke mu mudimu wa Yehowa, katuelakanyi nansha kakese bua se: neavuije ditabuja dietu ditshimunyi!
5. Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa bikale bazanzamuke padibu basamuna Yehowa?
5 Anu bu bantu ba mu Yuda ba mu matuku a Yehoshafata, tudi ne bua ‘kutumbisha Yehowa, bualu bua luse luende ludi lujalame tshiendelele.’ Mmunyi mutudi tumutumbisha? Ku diyisha dietu dia Bukalenge ne lukunukunu! Anu bu muvua bantu abu ba mu Yuda ‘babange kuimba misambu ne kutumbisha Nzambi,’ nenku tudi tusakidila midimu ku ditabuja dietu. (2 Kulondolola 20:21, 22) Eyowa, tulejayi patoke ditabuja dilelela dia muomumue bu mudi Yehowa udilongolola bua kuluisha bena lukuna bende! Nansha mudi njila mua kumueneka mule, tuikalayi bapangadije bua kutantamana, bazanzamuke mu ditabuja, anu bu mudi mene bantu bende batshimunyi benza mu bitupa bia buloba bidi ne bimvundu lelu’eu. Mu amue matunga matatshisha bikole kudi dikengeshibua, tshinyangu, nzala ne ntatu mikole ya malu a mfranga, basadidi ba lulamatu ba Nzambi badi benda bapatula bipeta bia dikema, anu bu mudi Annuaire des Témoins de Jéhovah 1998 uleja.
Yehowa udi upandisha bantu bende
6. Mmunyi mudi ditabuja dikole diambuluisha bua kutulama bena bulamatshi lelu’eu?
6 Bisamba bivua kabiyi bitshina Nzambi bivua binyunguluke Yuda biakakeba mua kubutula bantu ba Nzambi, kadi bikale ne ditabuja dia tshitembelu, basadidi ba Yehowa bakandamuna pa kuimba misambu ya dimusamuna nayi. Lelu’eu tudi mua kuleja ditabuja dia muomumue. Mu diuuja nsombelu wetu ne midimu ya disamuna nayi Yehowa, tudi tukolesha bia-mvita bietu bia mu nyuma, katuyi tushila ngenzelu ya budimu ya Satana muaba wa kubuelela. (Efeso 6:11) Ditabuja dikole nedijikile ditetshibua dia kubuela mu ditanaji dikebesha kudi dijikija lutetuku dibi, dinanga dinekesha dia bintu ne kalèngù, malu adi mikale tshimanyinu tshia bulongolodi ebu budi butunyunguluke ne budi bupunga ne lufu. Ditabuja edi kadiyi kutshimuna neditulame mu dienza mudimu ne bulamatshi pamue ne “mupika wa lulamatu ne wa budimu” bu mudiye utudisha misangu yonso ne biakudia bia mu nyuma bifila “mu tshikondo tshiakanyine.”—Matayo 24:45, NW.
7. Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa bandamune ku mayobo kabukabu adibu babele?
7 Ditabuja dietu diashila pa Bible neditukoleshe bua kutantamena tumpanye tua lukinu tusonsola kudi aba badi baleja lungenyi lua ‘mupika mubi’ wa mu Matayo 24:48-51. Bikale bakumbaja mulayi eu mu mushindu wa pa buawu, ne tshisumi tshionso batontolodi badi benda bakuna mashimi ne batuendeshila lumu lubi mu matunga mavule lelu’eu, batumika mene mu musokoko ne bamue bantu badi ne mianzu ya bumfumu munkatshi mua matunga. Muaba udibi biakanyine, Bantemu ba Yehowa mbandamune, anu mudibi biumvuija mu Filipoi 1:7 (NW), pa ‘kuakuila ne kulumbuluila lumu luimpe.’ Tshilejilu, mu dia 26 Kabitende 1996, mu tshilumbu kampanda tshia mu ditunga dia Grèce, banzuji tshitema ba Kabadi ka ku Mputu ka Manême a Bantu, mu tshimenga tshia Strasbourg, bakashindikulula ne dîyi dimue ne: “Bantemu ba Yehowa ‘ntshitendelelu tshimanyike,’” badi ne bukenji bua kuikala ne budikadidi bua lungenyi, bua kuondo ka muoyo, ne bua ditabuja, pamue ne bunême bua kumanyisha ditabuja diabu. Kadi bua batontolodi, dilumbuluisha dia Nzambi didi diamba ne: ‘Bualu buakalua kudibu bu mudi lusumuinu lulelela luamba ne: Mbua mmupingane ku bilushi biende kabidi, ne ngulube mumane kuowa wakapingana kudibonda mu bitapikidi.’—2 Petelo 2:22.
8. Mu matuku a Yehoshafata, mmunyi muakakumbaja Yehowa dilumbuluisha pa baluishi ba bantu Bende?
8 Kale mu matuku a Yehoshafata, Yehowa wakakumbaja dilumbuluisha pa aba bavua basue kuenzela bantu Bende bibi. Tudi tubala ne: “[“Yehowa kuteka balume balamine,” NW] bena Amone, bena Mowabe ne bena ku mukuna wa Seyire bavua baye kuluisha bena Yuda, kudimonabo babatshimune. Bena Amone ne bena Mowabe kuluisha bena ku mukuna wa Seyire, kubashipa, kubabutula. Kunyima kutuadijabo kushipangana bobo nkayabo.” (2 Kulondolola 20:22, 23, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Bena Yuda bakinyika muaba au ne: Tshibanda tshia Belaka, Belaka muikale umvuija “Dibenesha.” Mu bikondo bietu ebi kabidi, dikumbaja dia dilumbuluisha dia Yehowa pa bena lukuna bende nedifikishe ku mabenesha mavule bua bantu bende.
9, 10. Mbanganyi badi badileje bakanyine dilumbuluisha dia dipila dia kudi Yehowa?
9 Tudi mua kudikonka ne: Mu bikondo bietu ebi mbanganyi badi ne bua kupeta dilumbuluisha dia dipila dia kudi Yehowa? Bua kupeta diandamuna dia lukonko alu, tudi ne bua kupingana ku mulayi wa Yoele. Yoele 3:3 udi wakula bua bena lukuna ba bantu bende bavua ne ‘bua kupana muana wa balume ku mukaji wa masandi, kupana muana wa bakaji ku maluvu a mvinyo.’ Eyowa, badi bamona basadidi ba Nzambi bu badi bashadile bikole kudibu, bana babu balela kabena ne mushinga nansha mukese kupita difutu dia mukaji wa ndumba anyi mushinga wa nzaba wa mvinyo. Nebikale ne bua kuandamuna bua bualu abu.
10 Badi bakanyine bia muomumue dilumbuluisha ng’aba badi benda bundumba bua mu nyuma. (Buakabuluibua 17:3-6) Ne ba kutamba kupisha ng’aba badi basonsola makokeshi a tshididi bua kukengeshawu Bantemu ba Yehowa ne kupumbishisha mudimu wabu, anu bu mudi bamue bamfumu ba bitendelelu basonguedianganyi benze ku Mputu wa ku Est mu matuku mashale aa. Yehowa udi uleja dipangadika diende dia kuluisha bena mudimu aba ba bubi.—Yoele 3:4-8.
“Santuishayi mvita!”
11. Mmunyi mudi Yehowa utumina baluishi bende dîyi bua kuluangana mvita?
11 Pashishe, Yehowa udi ulomba bantu bende bua bamanyishe mvita munkatshi mua bisamba: ‘[“Santuishayi mvita!” NW] Bishayi bena bukitu. Bena mvita bonso basemene pabuipi, baye ku mvita.’ (Yoele 3:9) Edi ndimanyisha dia mvita ikena ya pa tshibidilu—mvita miakane. Bantemu ba Yehowa bena bulamatshi mbeyemene bia-mvita bia mu nyuma padibu bandamuna ku dibendeshila ngumu ya dishima, batumika ne bulelela bua kujikila mashimi. (2 Kolinto 10:4; Efeso 6:17) Mu katupa kîpi emu, Nzambi neasantuishe “mvita ya dituku dinene dia Nzambi Wa-Bukole-Buonso.” (Buakabuluibua 16:14) Neyumbushe baluishi bonso ba bumfumu bukulu bua Nzambi pa buloba. Bantu bende badi pa buloba kabakubuelamu ku mubidi. Mu ngumvuilu mulelela ne wa mu tshimfuanyi, ‘mbafule nkasu ya kudima nayi ku miele ya mvita.’ (Yeshaya 2:4) Ku lunga luseke, Yehowa udi ulomba bisamba biluishi bua bienze bualu bushilangane: ‘Tulayi miele ya mvita ku nkasu yenu, tulayi mafuma ku miele yenu.’ (Yoele 3:10) Udi ubambila bua kutumika ne bia-mvita biabu bia buena-lelu. Kadi kabena mua kukokesha, bualu mvita ne butshimunyi mbia Yehowa!
12, 13. (a) Nansha mudi Mvita ya Mufuitshifuitshi mijike, mmunyi mudi matunga mavule maleje ne: atshidi madiakaje bua mvita? (b) Nku tshinyi kudi matunga kaayi madilongolole?
12 Ku ntuadijilu kua bidimu bia 1990, matunga akamanyisha ne: Mvita ya mu Mufuitshifuitshi ivua mijike. Pa kutangila muanda au, tshipatshila tshia kumpala tshia Bulongolodi bua Matunga Masanga tshia ditalala ne bukubi ntshikumbane anyi? Nansha kakese! Ntshinyi tshidi malu a mu Burundi, Iraq, Libéria, République démocratique du Congo, Rwanda, Somalie ne a mu Yougoslavie wa kale atuambila? Mu mêyi a Yelemiya 6:14 (NW), Matunga adi amba ne: “‘Kudi ditalala! Kudi ditalala!’ pabi ditalala kadiyiku.”
13 Nansha mudi mvita minene mijike mu imue miaba, matunga adi menze O.N.U. atshidi atembangana mu dienza bia-mvita bia dikema. Amue adi atungunuka ne kulama mishiki ya bia-mvita bia nikleere. Makuabu adi enza bia-mvita bienza ne bintu bia mulùngu anyi bienza ne tuishi tua bakteri bidi mua kubutula bantu bavule. Padi matunga au asangila mu muaba wa mu tshimfuanyi mubikila ne: Armagedone, Nzambi udi ualomba ne: ‘Muntu mutekete ambe biende ne: Ndi muena bukitu. Ambulujayi ne luayi bienu, nuenu bisamba bionso bia bantu bidi bitunyunguluka, nudikunguije popamue.’ Pashishe Yoele udi welamu dilomba diende nkayende ne: “Yehowa, tuma bena bukitu bebe mu tshibanda.” (Disendamija miaku ndietu.)—Yoele 3:10, 11.
Yehowa udi ukuba bantu bende
14. Bena bukitu ba Yehowa mbanganyi?
14 Bena bukitu ba Yehowa mbanganyi? Misangu mitue ku 280 mu Bible, Nzambi mulelela mmubikila ne: “Yehowa wa biluilu.” (2 Bakelenge 3:14, NW) Biluilu ebi mbisumbu bia banjelu ba mu diulu badi bimane badiakaje bua kutumikila mêyi-matuma a Yehowa. Pakakeba bena Syrie bua kukuata Elisha, ndekelu wa bionso Yehowa wakatabeja mêsu a musadidi wa Elisha bua kufikaye ku dimona bua tshinyi kabavua mua kutshimuna: ‘Wakamona mikuna miûle tente ne tubalu ne makalu a kapia binyunguluka Elisha.’ (2 Bakelenge 6:17) Yezu wakamba ne: uvua mua kulomba Tatuende “banjelo bapite pa bisumbu dikumi ne bibidi.” (Matayo 26:53, Muanda Mulenga Lelu) Muikale umvuija dipatuka dia Yezu mubande pa kabalu bua kukumbaja dilumbuluisha ku Armagedone, Buakabuluibua udi wamba ne: “Biluilu bivua mu diulu bivua bimulonda mu nyima pa tubalu tutoke, bivua bivuale bilamba bia lin mufinuke mutoke ne mukezuke. Ne mukana muende mudi mupatuka muele wa nkanza mule musakisha bua kututa nawu matunga, ne neaalombole ne mukombo wa tshiamu. Udi udiatakaja kabidi tshikaminu tshia mvinyo wa tshiji tshikole tshia Nzambi Wa-Bukole-Buonso.” (Buakabuluibua 19:14, 15, NW) Tshikaminu etshi tshia mvinyo tshia mu tshimfuanyi ntshiumvuija mu miaku ya bukole bu “tshikaminu tshinene tshia mvinyo wa tshiji tshia Nzambi.”—Buakabuluibua 14:17-20, NW.
15. Mmunyi mudi Yoele umvuija mvita idi Yehowa wela bisamba?
15 Nenku, mmunyi mudi Yehowa wandamuna ku dilomba dia Yoele bua kutuma bena bukitu ba Nzambi mu tshibanda? Mmu mêyi aa a tshimfuanyi: ‘Ba mu bisamba bia bantu babike, balue mu tshibanda tshia Yehoshafata; bua mu muaba au nenshikame bua kulumbuluisha bisamba bionso bia bantu bidi bitshinyunguluka. Tualayi muele wa kunowa nawu, bua bintu bia kunowa biakuboba. Luayi, diatayi; bua tshikaminu tshidi tshiûle tente ne tumuma tua mvinyo. Milondo ya maluvu a mvinyo idi ipongoloka, bualu bua bubi buabu budi bunene. Misumba ne misumba ya bantu idi mu tshibanda tshia [“dipangadika,” NW]! Bualu bua dituku dia Yehowa didi pabuipi mu tshibanda tshia [“dipangadika,” NW]. Dîba ne ngondo nebiandamuke mîdima, mitoto kayakukenka. Yehowa udi wela dîyi diende dikole difume mu Siona, udi wela dîyi diende bu mukungulu wa mvula difume ku Yeruzaleme; diulu ne buloba nebikanke.’—Yoele 3:12-16.
16. Mbanganyi bikala munkatshi mua aba badi Yehowa ukumbajila dilumbuluisha?
16 Anu bu mudi dîna dia Yehoshafata diumvuija bushuwa ne: “Yehowa udi Mulumbuluishi,” ke muikala bushuwa Nzambi Yehowa mua kubingisha tshishiki bumfumu bukulu buende pakumbajaye dilumbuluisha. Mulayi udi umvuija aba badi bapeta dilumbuluisha dia dipila bu ‘misumba ne misumba ya bantu idi mu tshibanda tshia dipangadika.’ Babingishi bonso ba bitendelelu bia dishima badi bashale nebikale munkatshi mua misumba ayi. Nemuikale kabidi aba badibu bumvuije mu Musambu muibidi—bisamba bia bende, bantu ba bende, bakalenge ba pa buloba ne bakokeshi—badi banyishe ndongoluelu munyanguke wa mu bulongolodi ebu pamutu pa ‘kukuatshila Yehowa mudimu ne ditshina.’ Buobu aba badi babenga ‘kutua muana wende wa balume mishiku.’ (Musambu 2:1, 2, 11, 12) Kabena bitaba Yezu bu Mukalenge udi ukokesha pamue ne Yehowa. Kabidi, mu misumba mitua tshimanyinu bua kabutu nemuikale kabidi bantu bonso bikala Mukalenge au wa butumbi mua kuangata bu ‘mbuji.’ (Matayo 25:33, 41) Padi tshikondo tshia Yehowa tshikumbana bua kukunguila mu Yeruzaleme wa mu diulu, Mukalenge wa bakalenge udiye mujadika neapatuke lubilu bua kukumbaja dilumbuluisha adi. Diulu ne buloba nebikanke bushuwa! Nansha nanku, badi batujadikila ne: ‘Yehowa neikale tshinyemenu kudi bantu bende, bu musoko wa ngumbu kudi bena Izalele.’—Yoele 3:16.
17, 18. Mbanganyi badibu baleje bu bapanduki ba ku dikenga dinene, ne nebikale ne nsombelu kayi?
17 Buakabuluibua 7:9-17 (NW) udi uleja aba badi bapanduka ku dikenga dinene bu “musumba munene” muenza ne bantu badi baleja ditabuja mu bukole bupikudi bua mashi a Yezu. Bantu aba badi bapeta bukubi mu dituku dia Yehowa, padi eku misumba mivule ya mu mulayi wa Yoele ipeta dilumbuluisha dia dipila. Yoele udi wambila bapanduki ne: “Nenumanye ne, Meme, Yehowa Nzambi wenu, ndi mushikame mu Siona, mukuna wanyi wa tshijila,” tshisombelu tshia mu diulu tshia Yehowa.—Yoele 3:17a.
18 Pashishe mulayi eu udi utumanyisha ne: muaba wa Bukalenge bua Nzambi bua mu diulu udi ne bua kuikala ‘muaba wa tshijila, bantu ba bende kabakupitshilamu kabidi.’ (Yoele 3:17b) Mu muaba wa mu diulu ne wa pa buloba wa Bukalenge abu bua mu diulu kamuakuikala kabidi bantu ba ku ba bende, bualu bonso nebikale mu buobumue mu ntendelelu mupeluke.
19. Mmunyi mudi Yoele mumvuije disanka dia bantu ba Nzambi dia mu mparadizu?
19 Nansha lelu’eu, ditalala divule didi munkatshi mua bantu ba Yehowa pa buloba apa. Mu buobumue, badi bamanyisha malumbuluisha ende mu matunga mapite pa 230 ne mu miakulu mishilangane mipite pa 300. Dilubuluka diabu ndimanyisha bimpe mu mulayi kudi Yoele ne: ‘Pashishe, mu dituku adi mikuna minene neyimatshishe mvinyo idi ne kushemakana, mikuna mikese neyipatule mabele, ne tusulu tuonso tua mu Yuda netuule tente ne mâyi.’ (Yoele 3:18) Ee, Yehowa neatungunuke ne kulokeshila basamunyi bende badi pa buloba mabenesha mavule a disanka ne dilubuluka ne musulu munene wa bulelela bua mushinga mukole. Bumfumu bukulu bua Yehowa nebuikale bubingisha tshishiki mu tshibanda tshia dipangadika, ne disanka nedivule pasombaye kashidi munkatshi mua bantu bende bapikula.—Buakabuluibua 21:3, 4.
Udi muvuluke anyi?
◻ Mmunyi muvua Yehowa mupandishe bantu bende mu matuku a Yehoshafata?
◻ Mbanganyi badi Yehowa ubala bu bakanyine kabutu mu “tshibanda tshia dipangadika”?
◻ Bena bukitu ba Nzambi mbanganyi ne mmudimu kayi wikalabu nawu mu mvita ya ndekelu?
◻ Mmasanka kayi adi batendeledi bena lulamatu bapeta?
[Tshimfuanyi mu dibeji 21]
Bavua bambile Yuda ne: ‘Kanutshinyi, bualu bua mvita ki nyenu, nya Nzambi’
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Yehowa udi ulomba baluishi bende bua ‘batule miele ya mvita ku nkasu yabu’
[Tshimfuanyi mu dibeji 24]
Bible udi uleja musumba munene wa bapanduki ba ku dikenga dinene