TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w98 1/8 dib. 3-4
  • Kakuena mushindu wa kuepuka kansungasunga anyi?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Kakuena mushindu wa kuepuka kansungasunga anyi?
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Tshikisu tshilela kudi kansungasunga
  • Kansungasunga ntshilumbu anyi?
  • Buakane nebuikalaku pa buloba dimue dituku anyi?
    Biena-bualu bikuabu
  • Udi mua kutantamena kansungasunga
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2007
  • Mandamuna a nkonko ya malu a mu Bible
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2014
  • Mua kupita ne malu mabi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2024
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
w98 1/8 dib. 3-4

Kakuena mushindu wa kuepuka kansungasunga anyi?

“Nansha mudiku malu onso aa, ntshidi ngitaba ne: bantu badi bushuwa ne muoyo muimpe munda muabu. Tshiena mua kuashila ditekemena dianyi pa nshindamenu wa dikondakana, makenga ne lufu.”​—Anne Frank.

KATUPA kîpi kumpala kua kufuaye, Anne Frank, nsongakaji muena Yuda wa bidimu 15, wakafunda mêyi aa a bukole mu kayé kende ka dilamina malu manene. Munkatshi mua bidimu bipite pa bibidi, bavua basokoke dîku diende mu nzubu kampanda mu tshimenga tshia Amsterdam. Matekemena ende a bulongolodi bulenga avua majimine pavua mutentekedi kansanga mumanyishe bena Nazi muaba uvua dîku diende. Tshidimu tshiakalonda, mu 1945, Anne wakafua disama dia tshiambu mu kamponya ka disubishilangana ka mu Bergen-Belsen. Bena Yuda bakuabu miliyo isambombo bakafua lufu lua muomumue.

Ngenzelu mubiamubi wa Hitler bua kushipa tshisamba tshijima udi mua kuikala tshilejilu tshitambe bubi tshia kansungasunga ka makoba mu siekele wetu eu, kadi kudi bilejilu bikuabu bia bungi. Mu 1994 bakashipa ba-Tutsi mu Rwanda bapite pa tshia bibidi tshia muliyo mujima, anu bualu bavua bena tshisa “tshikuabu.” Ne munkatshi mua mvita ya kumpala ya buloba bujima, bena Arménie batue ku muliyo mujima bakafua mu dikezula dia bisa.

Tshikisu tshilela kudi kansungasunga

Dibutulangana dia bisa kadiena anu mushindu umuepele wa kansungasunga nansha. Kansungasunga mu nsombelu kadi kabueja bantu batue ku tshia bitanu tshia bukua-bantu mu bupele budi buenda buvula. Bitambe bubi, kasumbu kampanda ka manême a bantu (Anti-Slavery International) kadi katshinka ne: bantu bapite pa 200 000 000 badi ku bupika. Kudi mua kuikala bapika bavule pa buloba lelu’eu kupita mu tshikondo kayi tshikuabu tshia mu miyuki ya bantu. Kabena mua kuikala babasumbishe kudi bantu mu bisalu, kadi nsombelu yabu ya midimu itu pa tshibidilu mibi kupita ya bapika bavule ba mu bikondo bia kale.

Kansungasunga ku tubadi kadi kanyenga bantu miliyo mivule manême abu a nshindamenu. Mu luapolo luabu lua mu 1996, Amnesty International, bulongolodi bua manême a bantu budi buamba ne: “Pabuipi ne dituku dionso badi benza malu a tshikisu adi atangila manême a bantu muaba kampanda pa buloba. Badi batamba kutata mbapele ne bakengi, nangananga bakaji, bana, bakulakaje ne bena tshimuangi.” Luapolo elu luakaleja ne: “Mu amue matunga, bibambalu bia mbulamatadi bidi anu bu bibumbuke, kabiyi bishiya bukokeshi nansha bumue buanyisha mu mikenji bua kukuba bantu batekete ku [tshinyangu tshia] badi ne bukole.”

Mu 1996, mu matunga mapite pa lukama bavua bakuate bantu makumi a binunu ne babakengeshe. Ne mu bidimu biashadi ebi, bantu nkama ya binunu mbajimine, bimueneka ne: mbaye nabu ku bukole kudi basalayi anyi kudi bisumbu bia bena tshinyangu. Badi bamba mudi bavule ba kudibu bafue.

Bushuwa, mvita mmibi mu mushindu kauyi buepuki, kadi idi yenda inyanguka bikole. Mvita ya matuku aa idi ilumbila bantu bakena basalayi, pamue ne bakaji ne bana. Ne ebi kabiena anu bua diela bombe mu bimenga kakuyi disunguluja. Pa tshibidilu dikuata bakaji ne bansongakaji ku bukole bua masandi ditu umue wa ku ngenzelu ya basalayi, ne bisumbu bivule bia bantomboji bitu bikuata bana ku bukole biya kubalongesha bua kuikala bashipianganyi. Mu difila diumvuija pa malu aa, Matunga Masanga adi amanyisha “Bipeta bia mvita pa bana” amba ne: “Bantu bapite bungi pa buloba badi benda bashala munda mutupu mu malu a nsombelu wa tshitembu.”

Kakuena mpata bua se: dishala munda mutupu edi mu malu a nsombelu ndifikishe ku bulongolodi bûle tente ne kansungasunga​—nansha kuoku ka makoba, ka mu nsombelu wa bantu, ku tubadi anyi mu malu a basalayi. Bushuwa, bualu ebu ki mbuenyi to. Kukadi bidimu bipite pa 2 500, muprofete kampanda muena Ebelu wakadila ne: “Mikenji mmifue, buakane kabutshienaku kabidi. Eyowa, muntu mubi ukadi upisha muakane ku tshilumbu; buakane mbujimine.” (Habakuka 1:4, Mukanda wa Mvidi Mukulu) Nansha mudi kansungasunga kikale anu katangalake, siekele wa 20 udi ne bua kuikala kumpala kua mulongo mu miyuki ya bantu bua kansungasunga.

Kansungasunga ntshilumbu anyi?

Ntshilumbu paudi wewe muine ukenga bu tshipeta tshia kansungasunga. Ntshilumbu bualu kadi kanyenga bantu ba bungi bunême buabu bua kufika ku disanka. Ne kudi kabidi tshilumbu bualu kansungasunga katu misangu mivule kajudija mvita idi yelesha mashi panshi, itu ilua kushiya ndimi yaku miteme.

Mu mishindu yonso ditalala ne disanka mbisuikila ku buakane, kadi kansungasunga kadi kajimija ditekemena ne kajimija mmuenenu muimpe. Anu bu muakasokolola Anne Frank ne kanyinganyinga konso, bantu kabena mua kuashila ditekemena diabu pa nshindamenu wa dikondakana, makenga ne lufu. Anu bu yeye, tuetu bonso tudi tujinga tshintu kampanda tshilenga.

Dijinga edi ndifikishe bantu ba muoyo muimpe ku dikeba bua kupesha nsangilu wa bantu ndambu wa buakane. Bua kufikilaku, Dimanyisha dia Buloba Bujima dia Manême a Bantu, dianyisha mu 1948 kudi Tshisangilu Tshinene tshia Matunga Masanga, didi diamba ne: “Bantu bonso mbaledibue ne budikadidi ne badi bangatshibua ne mushinga ne manême mushindu wa muomumue. Mbabapeshe lungenyi ne kuondo ka muoyo ne badi ne bua kuenzelangana malu ne mmuenenu wa buena-muntu.”

Bushuwa aa mmêyi malenga, kadi bukua-bantu butshidi kule ne dikumbaja dia tshipatshila atshi tshianyisha bikole​—nsangilu muakane mudi muntu yonso muikale ne manême a muomumue ne mudi muntu yonso wangata muinende bu muanabu. Dikumbaja dia tshipatshila etshi, anu bu mudi mêyi a ntuadijilu a Dimanyisha dia O.N.U. aleja, nediambuluishe bu “tshishimikidi tshia budikadidi, buakane ne ditalala pa buloba.”

Kansungasunga nkajame bikole mu malu a bantu mu mushindu wa se: kabena mua kukajikija kashidi anyi? Peshi nebaseku tshishimikidi tshikole tshia budikadidi, buakane ne tshia ditalala? Bikalabi nanku, nnganyi udi mua kutshijadika ne kushindika bua se: bantu bonso nebapeteleku masanka?

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 3]

UPI/​Corbis-Bettmann

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu