Kusankisha Yehowa ke tshipatshila tshianyi tshia kumpala

BU MUDIBI BILONDA KUDI THÉODOROS NÉROS

Tshiibi tshia kazubu kanyi ka buloko tshiakunzuluka, ne munene wa basalayi kuelaye dîyi ne: “Néros nnganyi?” Pangakadileja, wakatuma dîyi ne: “Juka. Tudi tuya kukushipa.” Bualu abu buakenzeka mu kamponya ka basalayi mu tshimenga tshia Kolinto, ku Grèce, mu 1952. Bua tshinyi muoyo wanyi uvua usua kujimina ne lukasa nenku? Kumpala kua meme kumvuija bualu abu, lekelayi nnulondele kakese nsombelu wanyi.

PABUIPI ne tshidimu tshia 1925, tatu wakapetangana ne Balongi ba Bible (muvua Bantemu ba Yehowa bamanyike tshikondo atshi). Katupa kakese kuluaye Ntemu ne kumanyishaye mitabuja ende kudi bana babu muanda-mukulu, e kuitababu bonso bulelela bua mu Bible. Baledi bende bakitaba pabu. Pashishe wakasela, ne mvua muledibue mu 1929 mu tshimenga tshia Agrinio, ku Grèce.

Bivua bidimu bivua bikuatshisha buôwa bikole mu Grèce. Tshia kumpala kuvua bu-tshikokesha nkaya bua tshikisu bua Jenerale Metaxas. Pashishe mu 1939, Mvita Mibidi ya Buloba bujima yakabudika, ne katupa kîpi kunyima bena Nazi bakakuata ditunga. Masama ne nzala bivua bitangalake. Bavua bambuila bitalu bia bantu babole mu nkalu. Bubi buvua butangalake bikole, ne bivua bimueneke bikengela anu Bukalenge bua Nzambi.

Nsombelu wa mudimu wa lukunukunu

Mu dia 20 Tshimungu 1942, patuvua badisangishe bantu kasumbu bua kuenza tshisangilu pambelu pa tshimenga tshia Tesalonike, mutangidi-muludiki wetu wakafunkuna ndeke ya mvita ya bena Grande-Bretagne ivua yela bombe mu tshimenga ne kulejaye mutuvua bakubibue pa kutumikila mubelu udi wamba bua ‘kubenga kulekela disangila dietu pamue.’ (Ebelu 10:25, NW) Tshikondo atshi, tuvua badisangishile ku muelelu kua mâyi, ne mvua munkatshi mua bantu bakatambula. Patuakapatuka mu mâyi, tuakimana mu mulongo, ne bana betu bena nkristo bakimba musambu. Mu musambu eu bavua batuela ka-lumbandi bua dipangadika dituvua bangate. Divua dituku kadiyi kupua muoyo.

Katupa kakese pashishe, patuvua meme ne nsongalume mukuabu tukumbula bantu mu mudimu wetu wa ku nzubu ne ku nzubu, bampulushi bakatukuata ne kuyabu netu ku biro biabu. Bua kuleja ne: bavua batumona bu ba-Koministe ne se: bavua bakandike mudimu wetu wa buambi, bakatukuma ne kutuambila ne: “Yehowa udi mumue ne Staline, basenji nue!”

Tshikondo atshi mvita ya bena ditunga ivua mikuatakane mu Grèce, ne bantu ba bungi bavua babenga ba-Koministe. Dituku divua dilonda bakapita netu ku nzubu yetu batuele mavé ku bianza, bienze anu bu se: tuvua babundi ba bibawu. Kadi au ki mmateta onso amvua mupete to.

Mateta a ditabuja mu kalasa

Ku ntuadijilu wa 1944, ntshivua mulongi wa kalasa, ne bena Nazi batshivua batungunuke ne kukuata Tesalonike. Dimue edi mu kalasa, nsaserdose wa mu ekleziya wa Ortodokse wa bena Greke uvua mulongeshi wetu wa malu a Nzambi, wakangambila ne: uvua ne bua kungela diteta mu dilongesha dia dituku adi. Bana bakuabu bakamba ne: “Ki mmuena nkristo muena Ortodokse to.”

Mulongeshi kukonkaye ne: “Utu nganyi?”

Meme kuandamuna ne: “Ndi Ntemu wa Yehowa.”

Wakankuata ne kuntapa dipi ku mêsu wela dîyi ne: “Udi mubuabua munkatshi mua mikoko.”

Ngakadiebeja ne: ‘Mmunyi mudi mukoko mua kututa mubuabua?’

Panyima pa matuku makese, tuvua basombe ku mesa bantu batue ku 350 bua didia dia munda munya. Mutangidi kuambaye ne: “Néros neenze disambila.” Ngakambulula tshitubu babikila ne: disambila dia ‘Tatu wetu,’ divua Yezu mulongeshe balondi bende, anu bu mudidi difunda mu Matayo 6:9-13. Kabiakasankisha mutangidi eu to, nenku ne tshiji kungebejilaye pa muaba uvuaye musombele ku mesa ne: “Bua tshinyi udi muenze disambila mushindu’eu?”

Meme kuamba ne: “Bualu ndi Ntemu wa Yehowa.” Mu diamba nanku yeye pende kunkuata ne kungabishaye kapata ku ditama. Kushòò dine dituku adi, mulongeshi mukuabu wakambikila mu biro biende e kungambilaye ne: “Néros, mbimpe ulamate bikole ku tshiudi witabuja, ne kulekedi nansha.” Butuku abu, tatu wakankankamija ne mêyi a mupostolo Paulo a se: “Bonso badi basue kuikala ne nsombelu mulenga bualu bua Kristo nebabakengeshe.”​—2 Timoteyi 3:12, MMM.

Pangakajikija tulasa tubandile, mvua ne bua kusungula mudimu wa kuenza. Bua mvita ya bena Grèce, mvua kabidi ne bua kupeta tshilumbu tshia ndubidilu wa bena nkristo. (Yeshaya 2:4; Matayo 26:52) Ndekelu wa bionso, ku ntuadijilu kua 1952, bakankosela bidimu 20 bia buloko bua dibenga kuambula bingoma mu tshikondo atshi tshikole tshia mu miyuki ya kale ya ditunga dia Grèce.

Badi bateta ndubidilu wanyi wa bena nkristo

Pavuabu bandame mu kamponya ka basalayi ka mu tshimenga tshia Mesolóngion ne ka mu Kolinto, ngakumvuija banene ba basalayi ne: kuondo kanyi ka muoyo kalongesha kudi Bible kakavua mua kungitabila bua kulua musalayi ne kutua bipatshila bia malu a tshididi nyama ku mikolo nansha. Ngakumvuija pa kutela 2 Timote 2:3 ne: “Ndi mumane kuikala musalayi wa Yezu.” Pakangambilabu bua kutangila tshiakabidi bualu abu, ngakamba ne: tshivua muangate dipangadika adi lukasa lukasa to, kadi mvua mudiangate panyima pa dikonkonona dikole ne bualu bua ndi mudilambule kudi Nzambi bua kuenza disua diende.

Bu tshipeta, munkatshi mua matuku 20 bakangenzeja midimu mikole, mvua ndia anu panyima pa dituku dimue, ne mvua ndala mu sima wa kazubu ka buloko kavua kashadile ndambu ku bunene bua metre umue mu butshiame ne metre abidi mu bule. Ne tuvua basombe mu kazubu aku ne Bantemu bakuabu babidi! Ke tshikondo tshivuabu bampatule mu kazubu kanyi ka buloko bua kunshipa pamvua mu kamponya ka mu Kolinto.

Patuvua batangile ku muaba uvuabu ne bua kunshipela, munene wa basalayi wakangebeja ne: “Kuena ne bualu bua kuamba anyi?”

Meme kuandamuna ne: “Tòo.”

“Kuena ufundila dîku diebe anyi?”

Ngakandamuna kabidi ne: “Tòo. Mbamane kumanya ne: badi mua kunshipela munemu.”

Tuetu kufika mu lubanza, ne kungambilabu bua kuimana ku tshimanu. Pashishe, pamutu pa kutumina basalayi dîyi bua kungasa, Munene eu wakatuma dîyi ne: “Mubuejayi munda.” Tshionso atshi tshivua anu mayele menza bua kuteta dipangadika dianyi.

Kunyima, bakantuma mu tshidiila tshia Makrónisos, muvuabu bambengele bua kuikala ne mukanda kayi wonso pa kumbusha Bible. Bantemu dikumi ne basatu bavua balamina mu kazubu kakese batapulula ne bena buloko babundi ba bibawu batue ku 500. Kadi tuvua tupeta mikanda mu musokoko. Tshilejilu, dimue edi bakantumina dibuki dia loukoums (bonbon idi bantu ba bungi basue). Batangidi bavua ne dijinga dikole dia kulabula loukoums mu mushindu wa se: kabakatabalela tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshisokoka muinshi mua dibuki edi. Ntemu kampanda wakamba ne: “Basalayi bakadia loukoums, kadi tuetu ‘tuakadia’ Tshibumba tshia Nsentedi!”

Tuakapeta mukanda uvuabu bafuma ku dipatula wa La religion a-t-elle servi l’humanité? (Angl.), ne Ntemu mukuabu uvua mumanye Anglais wakaukudimuna. Tuvua kabidi tulonga pamue Tshibumba tshia Nsentedi, tuenza bisangilu bietu mu musokoko. Tuvua tumona buloko bu kalasa, bu mushindu wa kukolesha bumuntu buetu bua mu nyuma. Mu bionso abi, tuvua ne disanka bualu tuvua bamanye ne: nsombelu wetu wa muoyo-mutoke uvua usankisha Yehowa.

Buloko bua ndekelu muvuabu bangele buvua mu tshimenga tshia Týrintha ku Est kua Péloponnèse. Ngakamonamu mulami kampanda wa buloko uvua muntangile ne ntema pamvua ndombola dilonga dia Bible ne muena buloko nanyi. Mmunyipu muvuabi binkemeshe bua kumonangana ne mulami au wa buloko mu Tesalonike panyima pa bidimu bivule! Dîba adi ukavua Ntemu. Kunyima bakela umue wa ku bana bende mu buloko. Bavua bamuele mu buloko bua kabingila kamue nanyi.

Ngakabangulula mudimu pakandekelabu

Ngakenza anu bidimu bisatu mu bidimu 20 bia tshibawu tshivuabu bankosele ku ntuadijilu. Pakandekelabu ngakapangadija bua kusombela mu tshimenga tshia Atena. Kadi katupa kîpi disama dienze bu dia tshiadi diakankuata ne mvua muenzejibue bua kupingana ku Tesalonike. Ngakashala ngondo ibidi mu bulalu. Pashishe ngakapetangana ne nsongakaji mulenga dîna diende Koula, ne tuakaselangana mu Tshisua-munene 1959. Mu 1962 wakatuadija kusadila bu mpanda-njila, mudibu babikila bambi ba lumu luimpe ba ku dîba ne ku dîba ba Bantemu ba Yehowa. Kunyima kua bidimu bisatu ngakamutua mu nyima mu mudimu wa bumpanda-njila.

Mu Tshiongo 1965, bakatutuma mu mudimu wa tshijengu, tukumbula bisumbu bua kubikolesha mu nyuma. Ne mu tshine tshidimu atshi tuakapeta diakalenga dia kubuela bua musangu wa kumpala mu mpungilu wetu munene wa distrike, mu tshimenga tshia Vienne, ku Autriche. Uvua mushilangane ne ituvua tuenza mu Grèce pa kudisangisha mu musokoko munkatshi mua mitshi bualu bavua bakandike mudimu wetu. Pabuipi ne ku ndekelu kua 1965, bakatubikila bua kuenza mudimu ku biro bia filiale wa Bantemu ba Yehowa mu Atena. Kadi bua masama a bamue ba ku balela banyi, tuakapingana ku Tesalonike mu 1967.

Nansha mutuvua bambule majitu a dîku, tuakatungunuka ne kuenza mudimu wa bungi wa dimuangalaja evanjeliyo. Umue musangu, pamvua ngakula ne muanetu Kostas, ngakamumvuija bulenga bua bulongolodi bua Nzambi ne dinanga, buobumue ne ditumikila Nzambi bidimu. Wakamba ne: “Malu aa avua mua kuikala malenga menemene bu Nzambi muikaleku.” Wakitaba dimulomba dianyi bua kukonkonona bikala Nzambi kuoku anyi kayiku. Ngakamuleja ne: tuvua ne bua kubuela mu mpungilu wa bukua-matunga wa Bantemu ba Yehowa mu tshimenga tshia Nuremberg, ku Allemagne, mu Tshimungu 1969. Wakebeja bituikala tuvua mua kuya nende pamue, ne mulunda wende Alekos utuvua tulonga nende kabidi Bible, uvua musue pende bua kuya.

Mpungilu wa mu Nuremberg uvua muanda wa pa buawu! Uvua muenzela mu tshipalu tshinene muvua Hitler wenzela misekelelu ya mvita pavua basalayi bende batshimuna. Bungi bua bavua babuelamu buvua bupite pa bantu 150 000, ne spiritu wa Yehowa uvua mumueneke mu mianda yonso ivua yenzeka. Katupa kakese panyima Kostas ne Alekos bakatambula. Bubidi buabu badi mpindieu basadila bu bakulu bena nkristo, ne bena mêku abu badi kabidi Bantemu.

Ngakatuadija kulonga ne nsongakaji kampanda uvua ne dijinga dia kumanya bivule. Bayende wakamanyisha ne: uvua musue kukonkonona mitabuja etu, ne katupa kîpi pashishe wakangambila ne: uvua mubikile Muena-muabu kampanda Sakkos, muena teoloji wa mu ekleziya Ortodokse wa bena Greke bua tuetu kuyukila. Muntu eu uvua musue kutuela nende imue nkonko. Sakkos wakalua pamue ne nsaserdose mukuabu. Muntu utuvua bikale tukumbula wakatuadija wamba ne: “Tshia kumpala, ndi musue bua Sakkos andamune nkonko isatu.”

Mukuate nkudimuinu wa Bible utuvua tuenza nende mudimu mu mayuki etu, muntu eu wakamba ne: “Lukonko lua kumpala: Eu m’Bible wa bushuwa anyi m’Bible wa Bantemu?” Sakkos kuandamunaye ne: uvua nkudimuinu muanyishibue, ne wakumvuija kabidi Bantemu ba Yehowa bu “banangi ba Bible.”

Mu ditungunuka, muntu eu wakamba ne: “Lukonko luibidi: Bantemu ba Yehowa batu ne nsombelu muimpe anyi?” Bushuwa, uvua musue kumanya ngikadilu wa bantu bavua mukajende mutuadije kudisangisha nabu. Muena teoloji eu kuandamunaye ne: mu mishindu yonso batu ne nsombelu wa tshitembu.

Muntu eu wakatungunuka ne: “Lukonko luisatu: Batu bafuta Bantemu ba Yehowa anyi?” Muena teoloji wakandamuna ne: “Tòo.”

Muntu eu wakakoma ne: “Ngapetshi mandamuna ku nkonko yanyi, ne ngangatshi dipangadika.” Wakatungunuka ne dilonga diende dia Bible ne katupa kîpi wakatambula e kuluaye Ntemu wa Yehowa.

Nsombelu mulenga ne udi usankisha

Ngakatuadija kabidi kusadila bu mutangidi wa tshijengu mu Tshiongo 1976. Panyima pa bidimu bitue ku bisambombo, mvua ne diakalenga dia kuikala kumpala mu mushindu mupiamupia wa diyisha mu Grèce​—bumanyishi bua mu misesu. Pashishe mu Kasuamansense 1991, meme ne mukajanyi tuakatuadija kusadila bu bampanda-njila ba pa buabu. Panyima pa ngondo mikese, bakampanda ku muoyo, biakapita bimpe. Mpindieu ndi ne makanda a mubidi, ne ndi mubangulule mudimu wa buambi wa ku dîba ne ku dîba. Ndi kabidi nsadila bu mukulu mu tshisumbu kampanda tshia mu Tesalonike, ndi ngenza kabidi mudimu pamue ne Komite wa Diumvuangana ne Mpitadi bua kukuatshisha aba badi bakengela luondapu.

Pandi mvuluka nsombelu wanyi, ndi njingulula mudibi bilenga bua kuenza malu adi asankisha Tatu wetu wa mu diulu. Ndi ne disanka bua mumvua muitabe kuine kuonso aku dibikila diende didi dilenga ku muoyo edi: “Muan’anyi, wikale ne meji, usankishe mutshima wanyi, bua mmanye mua kuitaba kudi muntu udi umpenda.” (Nsumuinu 27:11) Bushuwa bidi bienza disanka bua kumona didiunda pa buloba bujima dia bungi bua bantu ba muoyo umue badi babuela mu bulongolodi bua Yehowa. Kuenza mudimu wa dipikula bantu ku diambuluisha dia bulelela bua mu Bible ne nenku kubunzuluila ditekemena dia muoyo wa kashidi mu bulongolodi bupiabupia ne buakane ndiakalenga dia bushuwa!​—Yone 8:32; 2 Petelo 3:13.

Misangu yonso tutu tukankamija basadidi ba Yehowa bansonga bua badifundile mudimu wa ku dîba ne ku dîba bu tshipatshila tshiabu, bua bamupeshe dîba diabu ne bukole buabu. Bulelela, kueyemena Yehowa ne kupeta disanka mu disankisha mutshima wende nnsombelu mutambe buimpe!​—Nsumuinu 3:5; Muambi 12:1.

[Bimfuanyi mu dibeji 21]

(Ku dia bakaji batangile ku dia balume)

Ndi ngenza mudimu mu tshikuku tshia Betele mu 1965

Ndi ngenza muyuki mu 1970 pavuabu bakandike mudimu wetu wa buambi

Ne mukajanyi mu 1959

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Ne mukajanyi Koula