“Tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi”
“Bualu bua tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi, ne bualu buonso budi ne diba diabu muinshi mua diulu.”—MUAMBI 3:1.
1. Ndutatu kayi ludi nalu bantu bapange bupuangane, ne lutatu elu ndufikishe ku malu kayi mu imue nsombelu?
MISANGU MIVULE bantu batu bamba ne: “Mvua mua kuikala muenze bualu ebu kumpala kua dîba.” Anyi batu badijinga bamba ne: “Mvua nansha mua kuikala muindile.” Mêyi aa adi aleja lutatu ludi nalu bantu bapange bupuangane bua kujadika dîba anyi tshikondo tshijalame tshia kuenza amue malu. Dipanga kujadika dîba dijalame nenku ndifikishe malanda a bungi ku dinyanguka. Ndibungamije bantu bua dipangila kukumbaja malu avuabu balongolole. Ne bualu butambe bubi mbua se: nditekeshe ditabuja divua nadi bamue bantu kudi Yehowa ne bulongolodi buende.
2, 3. (a) Bua tshinyi kuitaba tshidi Yehowa utuleja bua bikondo bidiye mujadike ke njila wa meji? (b) Nnkatshinkatshi kayi utudi ne bua kuikala nende bua dikumbana dia milayi ya mu Bible?
2 Bu mudiye ne meji ne bujinguludi bidi bantu bapangile, Yehowa udi ne bukole bua kudianjila kumanya ndekelu wa bualu buonso padiye musue kumanya. Udi mua kumanya “nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu.” (Yeshaya 46:10) Pa nanku, udi mua kusungula tshikondo tshidi tshitambe kuakanyina bua kuenza bualu buonso budiye musue kayi utupakana nansha. Pamutu pa tuetu kueyemena dimanya kadiyi dijalame ditudi nadi pa bidi bitangila dîba, nebikale bia meji bua tuetu kuitaba tshidi Yehowa utuleja bua bikondo bidiye mujadike!
3 Tshilejilu, bena Kristo bapie mu nyuma batu bindile ne lulamatu tshikondo tshidi Yehowa mujadike bua kukumbaja imue milayi ya mu Bible. Badi batungunuka ne kudifila bikole mu mudimu wende, bavuluke bimpe dîyi didi mu Muadi 3:26: ‘Bidi bimpe bua muntu indile biende lupandu lua Yehowa talalaa.’ (Tangila Habakuka 3:16.) Kabidi, mbatuishibue ne: kabutu kadi Yehowa mumanyishe, nansha ‘biajangulukaku, nekamueneke bulelela, kakena kapanga kulua.’—Habakuka 2:3.
4. Mmunyi mudi Amosa 3:7 ne Matayo 24:45 ne bua kutuambuluisha bua kuindila Yehowa ne lutulu?
4 Ku lukuabu luseke, tudiku ne bua kulubakana patudi katuyi bumvue bimpe imue mvese ya mu Bible peshi mumvuija mafila mu mikanda ya Société Watch Tower anyi? Kuindila tshikondo tshidi Yehowa mulongolole bua kutokesha malu au ke njila wa meji. ‘Yehowa Nzambi kêna wenza bualu, bikalaye kayi muanji kubusokoluela bantu bende baprofete diambedi.’ (Amosa 3:7) Eu mmulayi mulenga. Kadi tudi ne bua kuvuluka ne: Yehowa udi usokolola malu masokoka ende dîba didiye umona diakanyine. Bua tshipatshila atshi ke budi Nzambi mupeshile “mupika wa lulamatu ne wa budimu” bukenji bua kupesha bantu bende “biakudia biabu [bia mu nyuma] mu tshikondo tshiakanyine.” (Matayo 24:45, NW) Ke bua tshinyi katuena ne bua kutamba kusumpakana anyi kulubakana bua mudi amue malu kaayi mumvuija bimpe. Kadi tudi mua kuikala bashindike ne: tuetu bindile Yehowa ne lutulu, neatupeshe tshitudi natshi dijinga “mu tshikondo tshiakanyine” ku butuangaji bua mupika wa lulamatu.
5. Dikonkonona Muambi 3:1-8 nedituambuluishe ku tshinyi?
5 Mukalenge wa meji Solomo wakatela bintu 28, tshintu tshionso tshikale ne “tshikondo tshiatshi.” (Muambi 3:1-8) Kujingulula mumvuija a malu akamba Solomo nekutuambuluishe bua kujadika tshikondo tshiakanyine ne tshidi katshiyi tshiakanyine bua kuenza amue malu, bilondeshile mmuenenu wa Nzambi. (Ebelu 5:14) Nanku nebituambuluishe bua kuakajangana nsombelu wetu.
“Tshikondo tshia kudila ne tshikondo tshia kuseka”
6, 7. (a) Mmalu kayi adi afikisha bantu badi ne kanyinganyinga ku ‘didila’? (b) Mmunyi mudi bena panu bakeba bua kutekesha nsombelu mukole udibu nende?
6 Nansha mudiku “tshikondo tshia kudila ne tshikondo tshia kuseka,” nnganyi utu kayi musue tshikondo tshia kuseka kupita tshia kudila? (Muambi 3:4) Bia dibungama, tudi mu bukua-panu mudi malu adi atusaka nangananga bua kudila. Tudiomba ne bikandakanda bidi bifila ngumu idi ibungamija. Buôwa butu butukuata patudi tumvua bua bana balongi badi basa balongi nabu masashi mu kalasa, bua baledi badi benda masandi ku bukole ne bana babu balela, bua benzedianganyi ba bibi badi bashipa anyi bakosa bitupa bia mubidi bia bantu badi kabayi bualu, ne bua bidibu babikila ne: bipupu bia ku bintu bifuka bidi bishipa bantu ne bibanyangila bintu. Televizion itu ituleja bana bondoke muisu ne nzala ne bena tshimuangi banyema ku mabu. Miaku ivua kayiyi mimanyike kumpala bu mudi dishipa bena tshisa tshikuabu, SIDA, diluangana ne bia-lufu biela tuîshi tua bakteri ne muenji wa mâyi a luya wa El Niño, idi mpindieu ipampakaja ngenyi ne mitshima yetu—muaku wonso mu wawu mushindu.
7 Kakuena mpata bua se: lelu buloba mbûle tente ne makenga ne tunyinganyinga. Kadi, benze bu badi bakeba bua kutekesha nsombelu eu, pa tshibidilu benji ba bintu bia dijikija nabi lutetuku batu bapatula bintu bidi kabiyi bia nsongo, misangu mivule bikale bileja malu a buendenda ne a tshinyangu, bilongolola bua kutufikisha ku dilengulula makenga a bakuabu. Kadi katuena mua kufuanyikija disanka dia bushuwa ne mmuenenu wa dibenga kuditatshisha bua bakuabu wa kuamba malu a bupâle ne kuseka tuseku tua tshianana udi bantu bapeta padibu bajikija lutetuku ne bintu bia mushindu’eu nansha. Disanka didi dikale dimuma dia spiritu wa Nzambi ntshintu tshidi bukua-panu bua Satana kabuyi mua kutupesha.—Galatia 5:22, 23; Efeso 5:3, 4.
8. Ntshinyi tshidi bena Kristo ne bua kutuma kumpala lelu, kudila anyi kuseka? Umvuija.
8 Bu mutudi bamanye nsombelu wa dibungama udi pa buloba lelu, tudi tumvua ne: lelu ki ntshikondo tshia kupesha tuseku muaba wa kumpala to. Ki ntshikondo tshia kusombela anu dijikija lutetuku anyi tshia kulekela ‘diela bilele’ dilua kumpala kua malu a mu nyuma. (Tangila Muambi 7:2-4.) Mupostolo Paulo wakamba ne: “Badi benza mudimu ne bia panu bikale bu badi kabayi benza nabio mudimu.” Bua tshinyi? Bualu “tshimuenekelu tshia bukua-panu tshidi tshienda tshishintuluka.” (NW) (1 Kolinto 7:31, MMM) Dituku dionso bena Kristo balelela badi bavuluka ne: tudi mu bikondo bikole.—Filipoi 4:8.
Nansha mudibu badila, badi ne disanka dia bushuwa!
9. Nnsombelu kayi wa dibungama uvuaku mu matuku a kumpala kua Mvula wa kabutu, ne bidi ne diumvuija kayi buetu tuetu lelu’eu?
9 Bantu ba mu tshikondo tshia Mvula wa kabutu wa buloba bujima kabavua bangata muoyo ne mushinga to. Bakatungunuka ne kuenza malu abu a ku dituku ne ku dituku ne kabakadila bua ‘mibi ya bantu ivua idiundadiunda munkatshi mua ba pa buloba,’ ne kabavua bamona bu bualu pavua ‘buloba bûle tente ne malu mabi.’ (Genese 6:5, 11) Yezu wakakula bua nsombelu au mubi, ne wakamanyisha ne: mmuenenu wa muomumue uvua ne bua kuikalaku mu tshikondo tshietu etshi. Wakadimuija ne: “Matuku akadi kumpala kua tshipupu tshinene tshia mvula, bantu bakadi badia ne bakadi banua, bakadi babaka anyi babakisha bana babo ba bakaji, too ne ku dituku diakabuela Noa mu buatu; kabakadi bajingulule bualu too ne pakalua tshipupu tshinene tshia mvula kubabutula buonso buabo. Nanku ke muikalabi [bua dikalaku dia, NW] Muana wa muntu.”—Matayo 24:38, 39, MML.
10. Mmunyi muvua bena Isalele ba mu tshikondo tshia Hagai baleje ne: kabavua bajingulule tshikondo tshivua Yehowa mujadike?
10 Bidimu bu 1 850 kunyima kua Mvula munene eu, mu matuku a Hagai, bena Isalele bavule bakaleja muvuabu kabayi bangata malu a mu nyuma ne mushinga. Bu muvuabu badifile mu dikeba masanka abu nkayabu, bakapangila bua kujingulula ne: tshikondo tshiabu atshi tshivua tshia kuteka malu a Yehowa pa muaba wa kumpala. Tudi tubala ne: ‘Bantu aba badi bamba ne: Tshikondo ki ntshianji kulua bua kuibaka nzubu wa Yehowa kabidi. Mu dîba adi dîyi dia Yehowa diakalua mukana mua muprofete Hagai ne: Etshi ntshikondo tshia nuenu bine kushikama mu nzubu yenu idi ne mabaya malamika munda muayi, patshidi nzubu eu ushala munyanguke anyi? Kadi mpindieu Yehowa wa misumba udi wamba ne: Elanganayi meji a bienzedi bienu.’—Hagai 1:1-5.
11. Nnkonko kayi idi miakanyine bua tuetu kudiela?
11 Bu mutudi Bantemu ba Yehowa, bikale ne midimu ne majitu a dikumbaja kumpala kua Yehowa anu bu muvua nawu bena Isalele abu ba mu tshikondo tshia Hagai, tuetu petu lelu tudi ne bua kuelangana meji a bienzedi bietu, tudi ne bua kuenza nanku ne muoyo mujima. Tudiku ‘tudila’ bua nsombelu idi pa buloba ne bua mudiyi ipendesha dîna dia Nzambi anyi? Bidiku bitusama ku muoyo padi bantu bamba mudi Nzambi kayiku peshi padibu bashipa patoke mêyi ende makane anyi? Tudiku tumvua bu muakumvua bantu batua tshimanyinu bavua Yehezekele mumone mu tshikena-kumona kukadi bidimu 2 500 anyi? Tudi tubala bua bantu abu ne: ‘Yehowa mene wakambila [muntu uvua ne kalondo ka mâyi a mukanda ka mufundi] ne: Pitshila mu musoko, munkatshi mua misesu ya Yelushalema mene, funda tshimanyinu pa mpala pa bantu badi bapumuna muoyo ne badi badila bualu bua malu a bundu adi bakuabu benza munkatshi muawu.’—Yehezekele 9:4.
12. Yehezekele 9:5, 6 udi umvuija tshinyi bua bantu badiku lelu’eu?
12 Tudi tujingulula tshidi muyuki eu umvuija buetu tuetu lelu patudi tubala mêyi akambilabu bantu balume basambombo bavua ne bia-mvita bua kushipa bantu: ‘Yayi, nupitshile mu musoko kunyima kuende, nutape bantu. Mêsu enu kaabatangidi ne dinanga, kanubafuidi luse; shipayi bantu bakulumpe, bansongalume ne mishikankunde, bana batekete ne bakaji; kadi kanuyi pabuipi ne muntu [nansha] umue udi ne tshimanyinu atshi. Bangilayi ku nzubu wanyi wa tshijila.’ (Yehezekele 9:5, 6) Bua tuetu kupanduka ku dikenga adi dinene didi dilua lubilu, tudi ne bua kuitaba ne: lelu tudi nangananga mu tshikondo tshia kudila.
13, 14. (a) Mbantu ba mushindu kayi bakamba Yezu ne: badi ne disanka? (b) Umvuija bua tshinyi udi wela meji ne: malu aa mmakumbanyine bimpe Bantemu ba Yehowa.
13 Bushuwa, nansha mudi basadidi ba Yehowa ‘badila’ bua nsombelu wa dibungama udi pa buloba, bualu ebu kabuena bubapangisha bua kuikala ne disanka to. Buobu ke bantu badi ne disanka dia bungi pa buloba! Yezu wakafila tshidi mua kuleja disanka pakambaye ne: “Ba disanka mbadi bamanye majinga abu a mu nyuma, . . . badi badila, . . . bapole-malu, . . . badi ne nzala ne nyota ya buakane, . . . bena luse, . . . badi ne mutshima mutoke, . . . bakebi ba ditalala, . . . badibu bakengeshe bua buakane.” (Matayo 5:3-10, NW) Kudi bijadiki bivule bidi bileja ne: malu aa mmakumbanyine Bantemu ba Yehowa mu tshibungi kupita bitendelelu bikuabu bionso.
14 Nangananga katshia bapingajilula ntendelelu mulelela pa muaba wende mu 1919, bantu ba Yehowa bena disanka badi ne kabingila ka ‘kuseka.’ Mu ngumvuilu wa mu nyuma, bakumvua disanka dia muomumue ne dia bantu bakafuma mu Babulona mu siekele muisambombo K.B.B. Bible udi wamba ne: ‘Pakakudimuna Yehowa bupika bua Siona bua kupingajamu bantu bende, tuakadi bu badi balota tshilota. Mu dîba adi mukana muetu muakadi mûle tente ne tuseku, ludimi luetu luakûla tente ne mbila ya disanka. Yehowa wakatuenzela malu manene; tudi ne disanka.’ (Musambu 126:1-3) Kadi nansha mudibu baseka tuseku tua mu nyuma, Bantemu ba Yehowa mbavuluke bimpe ne: bikondo bitudi ebi mbikole. Pajadikabu bukua-panu bupiabupia ne pikala bantu ba pa buloba ‘balamate muoyo udi muoyo wa bushuwa,’ nanku dîba adi nedikale tshikondo tshiapingana tuseku pa muaba wa muadi bua kashidi.—1 Timote 6:19; Buakabuluibua 21:3, 4.
“Tshikondo tshia kupukilangana ne tshikondo tshia kubenga kupukilangana”
15. Bua tshinyi bena Kristo batu basungula balunda babu ne meji?
15 Bena Kristo batu basungula badibu bupukila bu balunda ne meji. Badi bavuluka didimuija dia Paulo dia se: “Kanudingibu, malunda mabi adi anyanga malu makane a bantu.” (1 Kolinto 15:33) Ne Mukalenge wa meji Solomo wakamba ne: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’—Nsumuinu 13:20.
16, 17. Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa bamona bulunda, dibangilangana ne dibaka, ne bua tshinyi?
16 Basadidi ba Yehowa badi badia bulunda ne bantu badi banange Yehowa ne buakane buende bu buobu. Nansha mudibu banyisha ne basanka bua kusomba ne balunda babu, badi bepuka ne meji mmuenenu udi mutangalake mu amue matunga lelu wa kuenza tshionso tshidi muoyo musue ne wa budikadidi bupitepite pa bidi bitangila dibangilangana. Pamutu pa kuangata dibangilangana bu tshilele tshidi katshiyi mua kuenzela muntu bibi, badi badiangata bu tshidia tshinene tshidi tshifikisha ku dibaka, tshidi muntu ne bua kuela anu padiye mudilongolole ku mubidi, mu lungenyi ne mu nyuma—ne padi Mifundu mikale imuanyishila—bua kubuela mu malanda a kashidi a dibaka.—1 Kolinto 7:36.
17 Bamue badi mua kuela meji ne: kuangata dibangilangana ne dibaka mushindu’au mmianda ya kale. Kadi Bantemu ba Yehowa kabena balekela binabu babasunguila balunda peshi babangatshila mapangadika mu malu a dibangilangana ne dibaka nansha. Mbamanye ne: ‘meji adi adileja malelela ku bienzedi biawu.’ (Matayo 11:19, MMM) Bu mutu Yehowa mumanye misangu yonso tshidi tshitambe buimpe, ke bua tshinyi Bantemu badi bateleja mubelu wende wa kusela ‘anu mu Mukalenge.’ (1 Kolinto 7:39; 2 Kolinto 6:14) Badi bepuka dibuela mu dibaka bia tshiputuku, kabayi ne lungenyi lubi lua se: bu nsombelu mua kunyanguka, mbianyishibue bua kushipa dibaka anyi kuabulukangana. Badi bakeba ne lutulu muntu mukumbane udibu mua kuselangana nende, bavuluke ne: buobu bamane kuenza mutshipu wa dibaka, badi ne bua kutumikila mukenji wa Yehowa wa se: ‘Kabena bantu babidi kabidi, badi mubidi umue. Bua bualu ebu muntu kapanduludi tshiakubumbakajabu kudi Nzambi.’—Matayo 19:6; Mâko 10:9.
18. Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha bu ntuadijilu wa dibaka dia disanka?
18 Dibaka ntshipungidi tshidi tshishala matuku onso a muoyo tshidi tshikengela kudianjila kutshilongolola bimpe. Mbia meji bua muntu mulume kudiebeja ne: ‘Nsongakaji eu ke udi mungakanyine anyi?’ Kadi bidi kabidi ne mushinga bua adiebeje ne: ‘Meme ke udi mumuakanyine anyi? Ndi muena Kristo mupie mu nyuma udi mua kukumbaja majinga ende a mu nyuma anyi?’ Babangilangana bonso babidi badi ne bujitu ku mêsu kua Yehowa bua kuikala bakole mu nyuma, bakumbane bua kuenza dibaka dishindame didi Nzambi mua kuanyisha. Bena Kristo binunu bivule bakadi mu dibaka badi mua kujadika bualu ebu, mudimu wa ku dîba ne ku dîba mmushindu mulenga wa kutuadija dibaka dia disanka, bualu udi utamba kushindamena pa difila kupita diangata.
19. Bua tshinyi bamue bena Kristo batu bashale bajike?
19 Bamue bena Kristo ‘badi babenga bua kupukilangana’ pa kuitaba bua kushala bajike bua lumu luimpe. (Muambi 3:5, MMM) Bakuabu batu batuma dibaka kule too ne pikalabu mua kupeta ngikadilu ya mu nyuma idi mua kukoka muntu udi mukumbane bua kuselanganabu nende. Kadi tuvuluke kabidi bena Kristo bajike badi bakeba kulabula masanka a mu dibaka kadi kabayi bapeta wa kuselangana nende. Tudi mua kuikala bashindike ne: Yehowa udi usanka bua mudibu babenga bua kusambuka mêyi ende padibu bakeba kubuela mu dibaka. Tuetu petu tudi ne bua kuanyisha lulamatu luabu ne kubakankamija ne mêyi adibu bakanyine.
20. Bua tshinyi nansha bantu badi baselangane batu imue misangu ‘babenga kupukilangana’?
20 Bantu bakadi baselangane badiku imue misangu mua ‘kubenga kupukilangana’ anyi? Bidi bimueneka nanku mu amue malu, bualu Paulo wakamba ne: “Bana betu, ndi nnuambila ne: diba didi [dishale ndikese, NW]. Mpindiewu, badi ne mukaji bikale bu kabayi nende.” (1 Kolinto 7:29, MMM) Mbiumvuike ne: imue misangu masanka ne mabenesha a mu dibaka adi ne bua kulua panyima pa majitu a teokrasi. Kuikala ne nkatshinkatshi mu muanda eu kakuena kutekesha dibaka to, kadi kudi kudikolesha bualu kudi kuambuluisha bua kuvuluija bena dibaka ne: misangu yonso Yehowa udi ne bua kuikala muntu udi uvuija dibaka diabu dishindame.—Muambi 4:12.
21. Bua tshinyi katuena ne bua kulumbuluisha bena dibaka pa tshilumbu tshia lulelu?
21 Kabidi, bamue bantu badi baselangane mbadikande bua kulela bua kumona mua kuikala ne budikadidi bua bungi bua kudifila bikole mu mudimu udibu benzela Nzambi. Bualu ebu mbubalombe madikolela, ne Yehowa neabafute. Kadi nansha mudi Bible ukankamija bua kuikala bajike bua lumu luimpe, kêna wamba bualu nansha bumue bua dibenga kulela bua kabingila ka muomumue to. (Matayo 19:10-12; 1 Kolinto 7:38; fuanyikija Matayo 24:19 ne Luka 23:28-30.) Nenku mulume ne mukajende badi ne bua kudiangatshila dipangadika diabu dishindamene pa nsombelu ne mmuenenu yabu. Nansha buobu bangate dipangadika kayi, katuena ne bua kubajana to.
22. Mbualu kayi bua mushinga butudi ne bua kujadika?
22 Bushuwa, “tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi, ne bualu buonso budi ne diba diabu muinshi mua diulu.” Kudi mene ‘tshikondo tshia kuluangana mvita ne tshikondo tshia kushikama talalaa.’ (Muambi 3:1, 8) Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiumvuije bua tshinyi bidi ne mushinga bua tuetu kujadika tshikondo tshitudi mpindieu ku bikondo bibidi ebi.
Udi mua kumvuija anyi?
◻ Bua tshinyi mbia mushinga bua tuetu kumanya ne: “tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi”?
◻ Bua tshinyi matuku etu aa adi nangananga “tshikondo tshia kudila”?
◻ Bua tshinyi bena Kristo badi ne disanka dilelela nansha mudibu ‘badila’?
◻ Mmunyi mudi bamue bena Kristo baleja ne: badi bangata matuku etu bu “tshikondo tshia kubenga kupukilangana”?
[Bimfuanyi mu mabeji 6, 7]
Nansha mudi bena Kristo ‘badila’ bua nsombelu idi pa buloba . . .
. . . buobu ke bantu badi ne disanka dia bungi pa buloba
[Tshimfuanyi mu dibeji 8]
Mudimu wa ku dîba ne ku dîba ke tshishimikidi tshilenga bua dibaka dia disanka