Ba disanka mbadi babala Buakabuluibua

‘Muntu udi ubala, ne badi bumvua mêyi a buambi ebu, ne badi balama malu adi mafundamu, badi ne disanka; bua tshikondo tshidi pabuipi.’​—BUAKABULUIBUA 1:3.

1. Mupostolo Yone uvua mu nsombelu kayi pakafundaye Buakabuluibua, ne bua tshinyi wakafunda bikena-kumona ebi?

‘MEME Yone ngakadi mu tshisanga tshidibu babikila ne: Patemo, bualu bua dîyi dia Nzambi ne bua dimanyisha dia Yezu.’ (Buakabuluibua 1:9) Mupostolo Yone uvua mu nsombelu eyi pakafundaye mukanda wa Buakabuluibua anyi Apokalipse. Badi bamba ne: bakamutuma ku bukole mu tshisanga tshia Patemo mu tshikondo tshia Domitien Mukokeshi wa bena Lomo (81-96 B.B.), wakenza bua bantu kuikalabu bamutendelela, ne wakabanga kukengesha bena Kristo. Pavuaye mu Patemo, Yone wakafunda mulongolongo wa bikena-kumona biakapetaye. Wakalonda mushindu uvuabi, kabiyi bua kutshingisha bena Kristo ba kumpala, kadi bua kubakolesha, kubasamba ne kubakankamija bua mateta avua mabakuate ne bua avua ne bua kulua.​—Bienzedi 28:22; Buakabuluibua 1:4; 2:3, 9, 10, 13.

2. Bua tshinyi nsombelu uvua nende Yone ne bena Kristo nende udi ne bua kukoka ntema ya bena Kristo badiku lelu’eu?

² Nsombelu uvuaku pakafundabu mukanda eu wa mu Bible udi ne diumvuija dinene bua bena Kristo badiku lelu’eu. Bavua bakengesha Yone bualu uvua ntemu wa Yehowa ne wa Kristo Yezu, Muana wa Nzambi. Yeye ne bena Kristo nende bavua mu buluishi, bualu, nansha muvuabu badienzeja bua kuikala ba-muena-muabu ba tshitembu, kabavua batendelela mukalenge uvuaku dîba adi nansha. (Luka 4:8) Lelu bena Kristo balelela badi badimona mu nsombelu wa muomumue mu amue matunga mudi Mbulamatadi wamba mudiye ne bukenji bua kujadikila bantu tshidi “tshiakane mu malu a ntendelelu.” Nenku, mêyi adi ku ntuadijilu kua mukanda wa Buakabuluibua adi atukolesha ku muoyo: ‘Muntu udi ubala, ne badi bumvua mêyi a buambi ebu, ne badi balama malu adi mafundamu, badi ne disanka; bua tshikondo tshidi pabuipi.’ (Buakabuluibua 1:3) Bushuwa, babadi ba ntema badi batumikila malu adi mu Buakabuluibua badi mua kupeta disanka dia bushuwa ne mabenesha a bungi.

3. Malu akafunda Yone mu mukanda wa Buakabuluibua avua mafumine kudi nganyi?

³ Malu adibu bafunde mu mukanda wa Buakabuluibua mmafumine kudi nganyi, ne bakaafila ku butuangaji bua nganyi? Mvese wa mbangilu udi utuambila ne: “Buakabuluibua bua Yezu Kristo, budi Nzambi mumupeshe bua kuleja bapika bende malu adi ne bua kufika mu tshitupa tshîpi. Ne wakatuma muanjelu wende ne ku butuangaji buende wakabuleja mu bimanyinu kudi mupika wende Yone.” (Buakabuluibua 1:1, NW) Mu mêyi mapepele tudi mua kuamba ne: Buakabuluibua mbufumine kudi Yehowa Nzambi, wakabupesha Yezu, ne ku diambuluisha dia muanjelu, Yezu kubumanyishaye Yone. Patudi tukonkonona bimpe-bimpe tudi tumona se: Yezu pende wakenza mudimu ne spiritu munsantu bua kufila mikenji kudi bisumbu ne kuleja Yone bikena-kumona.​—Buakabuluibua 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22; 4:2; 17:3; 21:10; tangila Bienzedi 2:33.

4. Mmishindu kayi itshidi Yehowa wenza nayi mudimu lelu bua kulombola bantu bende pa buloba?

⁴ Yehowa utshidi ukuata mudimu ne Muanende, “mfumu wa ekeleziya,” bua kulongesha basadidi bende badi pa buloba. (Efeso 5:23, MML; Yeshaya 54:13; Yone 6:45) Yehowa udi kabidi ulongesha bantu bende ku diambuluisha dia nyuma wende. (Yone 15:26; 1 Kolinto 2:10) Ne anu muvua Yezu muenze mudimu ne “mupika wende Yone” bua kukolesha bisumbu bivuaku mu lukama lua kumpala lua bidimu ne biakudia bia mu nyuma, lelu kabidi udi ukuata mudimu ne “mupika wa lulamatu ne wa budimu” muenza ne “bana babu” bela manyi badi pa buloba, bua kupesha bena mudimu bende ne balunda babu “biakudia [bia mu nyuma] mu tshikondo tshiakanyine.” (Matayo 24:45-47; 25:40, NW) Ba disanka ng’aba badi bajingulula Mpokolo wa ‘mapa mimpe’ atudi tupeta adi mikale biakudia bia mu nyuma, ne njila udiye uafidila.​—Yakobo 1:17.

Kristo udi ulombola bisumbu

5. (a) Mbinganyi bidibu bafuanyikije nabi bisumbu bia bena Kristo ne bavua babitangila? (b) Nansha mutudi bapange bupuangane, ntshinyi tshiatuambuluisha bua kupeta disanka?

⁵ Mu nshapita ya ntuadijilu ya Buakabuluibua, badi bafuanyikija bisumbu bia bena Kristo ne bitekelu bia miendu. Batangidi babi badi babafuanyikija ne banjelu (bamanyishi ba mikenji) ne mitoto. (Buakabuluibua 1:20)a Pavuaye wakula buende yeye muine, Kristo wakambila Yone bua kufunda ne: “Aa ke malu adiye wamba, yeye udi mukuate mitoto muanda-mutekete mu tshianza tshiende tshia balume, yeye udi wenda munkatshi mua bitekelu bia miendu muanda-mutekete bienza ne ngolo.” (Buakabuluibua 2:1, NW) Mikenji muanda-mutekete mitumina bisumbu muanda-mutekete bia ku Asia idi ileja ne: mu lukama lua kumpala lua bidimu B.B., bisumbu ne bakulu bavuamu bivua bikole mu amue malu ne bitekete mu manga. Ke mudibi kabidi lelu’eu. Nenku netuikale ne disanka dia bungi bituabenga kupua muoyo ne: Kristo Mfumuetu udi munkatshi mua bisumbu. Mmumanye bimpe menemene malu adi enzekamu. Mu tshimfuanyi, batangidi badi “mu tshianza tshiende tshia balume,” mmumue ne: udi ubatangila ne ubalombola, ne badi ne tshilumbu kumpala kuende bua mushindu udibu balama bisumbu.​—Bienzedi 20:28; Ebelu 13:17.

6. Ntshinyi tshidi tshileja ne: ki ng’anu batangidi nkayabu badi ne tshilumbu kumpala kua Kristo?

⁶ Kadi netudidinge bituela meji ne: anu batangidi nkayabu ke badi ne tshilumbu kumpala kua Kristo bua bienzedi biabu. Mu umue wa ku mikenji yende, Kristo wakamba ne: “Bisumbu bionso nebimanye ne: ndi eu udi ukonkonona tuonyi ne mitshima, ne nennupeshe muntu ne muntu bilondeshile bienzedi bienu.” (Buakabuluibua 2:23, NW) Nanku bualu ebu ndidimuija ne dikankamija​—ndidimuija dia se: Kristo mmumanye meji adi munda muetu, ne ndikankamija bualu budi butujadikila ne: Kristo mmumanye madikolela atudi tuenza ne neatubeneshe bituenza muetu muonso mutudi mua kuenza.​—Mâko 14:6-9; Luka 21:3, 4.

7. Mmunyi muvua bena Kristo ba mu Filadelefia ‘balame dîyi pa bidi bitangila [ditantamana] dia Yezu’?

⁷ Mu mukenji uvuaye mutumine tshisumbu tshia mu Filadelefia (mu Ludia), Kristo kakatshiamba bualu bubi to, kadi mukenji eu udi ne mulayi utudi ne bua kuangata ne mushinga wa bungi. “Bualu udi mulame dîyi pa bidi bitangila ditantamana dianyi, nenkulame pebe ku dîba dia diteta, didi ne bua kulua pa buloba buonso buasa, bua kuteta badi basombe pa buloba.” (Buakabuluibua 3:10, NW) Tshiambilu tshia mu tshiena-Greke tshidibu bakudimune ne: “mulame dîyi pa bidi bitangila ditantamana dianyi” tshidi mua kumvuija kabidi ne: “mulame tshingakamba pa bidi bitangila ditantamana.” Mvese wa 8 udi uleja ne: bena Kristo ba mu Filadelefia kabavua anu batumikile patupu mêyi a Kristo, kadi bavua balonde mubelu wende uvua ubalomba bua kutantamana ne lulamatu.​—Matayo 10:22; Luka 21:19.

8. (a) Ntshinyi tshivua Yezu mulaye bena Kristo ba mu Filadelefia? (b) “Dîba dia diteta” didi dikuata banganyi lelu’eu?

⁸ Yezu wakasakidila ne: uvua ne bua kubalama ku “dîba dia diteta.” Katuena bamanye tshivuabi biumvuija bua bena Kristo abu ba kale to. Nansha muakanji dikengesha bena Kristo kuimana kakese kunyima kua lufu lua Domitien mu 96 B.B., bakatuadija kubakengesha kabidi mu bukokeshi bua Trajan (98-117 B.B.), kakuyi mpata, dibakengesha edi diakalua ne mateta makuabu a bungi. Kadi “dîba dia diteta” dinene didi mu ‘dituku dia Mukalenge’ mu ‘tshikondo tshia ku nshikidilu’ tshitudi etshi. (Buakabuluibua 1:10; Danyele 12:4) Bena Kristo bela manyi a nyuma bakapitshila mu tshikondo tshia pa buatshi tshia mateta munkatshi ne kunyima kua Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima. Nenku “dîba dia diteta” ditshidi ditungunuka. Diteta edi didi dikuata “buloba bonso,” ne bantu miliyo ya bungi badi benza musumba munene, badi batekemene bua kupanduka ku dikenga dinene. (Buakabuluibua 3:10; 7:9, 14) Netuikale ne disanka ‘bitualama tshiakamba Yezu pa bidi bitangila ditantamana,’ mbuena kuamba ne: “Eu watantamana too ne ku ndekelu ke wapanda.”​—Matayo 24:13, NW.

Tukokelayi bumfumu bua Yehowa ne disanka

9, 10. (a) Tshikena-kumona tshidi tshiakula bua nkuasa wa bumfumu wa Yehowa tshidi ne bua kutusaka ku dienza malu kayi? (b) Mmunyi mutudi mua kupeta disanka mu dibala Buakabuluibua?

⁹ Tshikena-kumona tshia nkuasa wa bumfumu wa Yehowa ne lubanza luende lua mu diulu bidi mu nshapita 4 ne 5 ya Buakabuluibua tshidi ne bua kutukemesha bikole. Mudi mêyi adi ne bua kutukemesha a disamuna nawu Nzambi ne muoyo mujima akamba bifukibua bia bukole bia mu diulu mu dikokela ne disanka bumfumu buakane bua Yehowa. (Buakabuluibua 4:8-11) Mêyi etu adi pawu ne bua kumvuika munkatshi mua adi amba ne: ‘Disanka ne bunême ne butumbi ne bukokeshi bikale kudi udi ushikama pa nkuasa wa butumbi, ne kudi Muana wa mukoko, too ne tshiendelele.’​—Buakabuluibua 5:13.

¹⁰ Bidi biumvuija ne: tudi ne bua kuenza disua dia Yehowa ne kumutumikila mu malu onso ne disanka. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Malu onso anudi nuenza, ne mu mêyi ne mu bienzedi, enzayi onso mu dîna dia Mukalenge Yezu; nusakidile Nzambi Tatu [ku butuangaji, NW] buende.’ (Kolosai 3:17) Dibala Buakabuluibua neditupeshe disanka dia bushuwa bituikala, mu kandondo ka meji ne mutshima wetu, tuanyisha bukokeshi bua Yehowa ne tuangata disua diende ne mushinga mu bualu buonso bua mu nsombelu wetu.

11, 12. (a) Mmunyi muazakejabu ne muabutulabu ndongoluelu wa Satana pa buloba? (b) Bilondeshile Buakabuluibua nshapita wa 7, nnganyi ‘wimana kuulu’ dîba adi?

¹¹ Kukokela ne disanka bumfumu bua Yehowa ke nshindamenu wa diakalenga dia muntu pa nkayende ne dia bantu bonso mu tshibungi. Mu katupa kîpi emu tshikumina tshia mu tshimfuanyi netshizakeje bukua-panu bua Satana too ne ku bishimikidi biabu ne netshibubutule. Kakuakuikala muaba wa kunyemena bua bantu badi babenga kukokela Bukalenge bua Kristo bua mu diulu, budi buleja mpala wa bukokeshi buakane bua Nzambi. Mulayi udi wamba ne: “Ne bakalenge ba pa buloba ne banene, ne bamfumu ba basalayi, ne babanji, ne bena bukole, ne mupika yonso, ne muntu yonso mudikadile bakasokoma mu mbuebue ne mu mabue manene a mikuna. Ne badi benda bambila mikuna ne mabue manene ne: ‘Nutukulukile ne nutusokoke ku mpala wa Eu udi musombe pa nkuasa wa bumfumu, ne ku tshiji tshia Muan’a mukoko, bualu dituku dinene dia tshiji tshiabu diafiki, ne nnganyi udi mua kuimana kuulu?’”​—Buakabuluibua 6:12, 15-17, NW.

¹² Bua lukonko elu, mu nshapita wa 7, mupostolo Yone udi wakula bua bantu badi benza musumba munene, badi bafumina mu dikenga dinene wamba mudibu “bimane kumpala kua nkuasa wa bumfumu ne kumpala kua Muan’a mukoko.” (Buakabuluibua 7:9, 14, 15, NW) Dimana diabu kumpala kua nkuasa wa bumfumu wa Nzambi didi dileja ne: badi banyisha nkuasa wa bumfumu ne badi bakokela tshishiki bumfumu bua Yehowa. Nanku yeye pende udi ubanyisha.

13. (a) Ntshinyi tshidi bantu ba bungi ba pa buloba batendelela, ne tshimanyinu tshia pa mpala anyi pa tshianza tshiabu tshidi tshileja tshinyi? (b) Kadi bua tshinyi ditantamana nedikale ne mushinga wa bungi?

¹³ Kabidi, nshapita wa 13 udi uleja mudi bantu bonso bakuabu ba pa buloba batendelela ndongoluelu wa malu a tshididi wa Satana, muleja mu tshimfuanyi kudi nyama kampanda wa luonji. Badi babatua tshimanyinu pa “mpala” ne pa “tshianza” tshiabu, tshidi tshileja mudibu bakuatshisha ndongoluelu au mu lungenyi luabu ne ku mubidi. (Buakabuluibua 13:1-8, 16, 17) Pashishe, nshapita wa 14 udi usakidila ne: “Biatendelela muntu nyama wa luonji ne tshimfuanyi tshiende, ne biapetaye tshimanyinu pa mpala wende anyi pa tshianza tshiende, neanue pende mvinyo wa tshiji tshia Nzambi mupongolola mu lupanza lua tshiji tshiende tshikole kayi musambakaja ku tshintu . . . Eu ke muaba udi ulomba ditantamana bua bansantu, badi batumikila mêyi a Nzambi ne ditabuja dia Yezu.” (Buakabuluibua 14:9, 10, 12, NW) Bu mudi matuku enda aya anu kumpala, nebatambe kuikala batuela lukonko elu: Nnganyi uudi utua nyama ku mikolo? N’Yehowa ne bumfumu buende, anyi ndongoluelu munyanguke wa malu a tshididi muleja mu tshimfuanyi kudi nyama wa luonji? Ba disanka nebikale aba badi bepuka tshimanyinu tshia nyama wa luonji ne badi batantamana bua kukokela bumfumu bua Yehowa ne lulamatu.

14, 15. Mmukenji kayi udi wanji kuimanyika diumvuija didi Buakabuluibua bufila pa bidi bitangila Armagedone, udi uleja tshinyi buetu tuetu?

¹⁴ Bakokeshi ba ‘pa buloba buonso’ mbatangile ku diluangana mvita ne Yehowa bua tshilumbu tshia bukokeshi. Armagedone, ‘mvita ya dituku dinene dia Nzambi Wa-Bukole-Buonso’ ke yakosa tshilumbu etshi bua kashidi. (Buakabuluibua 16:14, 16) Kudi bualu bukuabu budi busankisha mu malu adibu bumvuija bua dikunguija dia bakokeshi ba pa buloba bua kuluangana mvita ne Yehowa. Yezu nkayende udi wanji ukosesha tshikena-kumona etshi ne mêyi aa: ‘Tangila, ndi ndua bu muibi, disanka didi kudi udi mutabale ne udi ulama bivualu biende, bua yeye kendakanyi butaka ne bua kabatangidi bundu buende.’ (Buakabuluibua 16:15) Bualu ebu budi butuvuluija balami ba ntempelo bena Lewi bavuabu bavula bilamba ne babafuisha bundu patoke pavuabu babasangana balale dîba dia mudimu wabu wa bunsentedi.

¹⁵ Mukenji udibu batuambila muaba eu mmutoke: Bituasua kupanduka ku Armagedone, tudi ne bua kushala batabale mu nyuma ne kulama bilamba bia mu tshimfuanyi bidi bileja mutudi Bantemu ba Yehowa Nzambi ba lulamatu. Netuikale ba disanka bituepuka dibungila mu nyuma ne bituatungunuka katuyi tupungila mu ditangalaja ne lukunukunu “lumu luimpe lua kashidi” lua Bukalenge budi Nzambi mujadike.​—Buakabuluibua 14:6, NW.

‘Muntu udi ulama mêyi aa udi ne disanka’

16. Bua tshinyi nshapita ya ndekelu ya Buakabuluibua idi itamba kutupesha disanka?

¹⁶ Babadi ba disanka ba mukanda wa Buakabuluibua badi ne bua kutshionkomoka padibu babala nshapita ya ndekelu idi yakula bua ditekemena dilenga ditudi nadi, dia diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia, mmumue ne: Bukalenge buakane buakokesha bantu mu nsombelu mipiamipia, bumbusha bubi buonso, bionso ebi bua butumbi bua ‘Mukalenge Nzambi Wa-Bukole-Buonso.’ (Buakabuluibua 21:22) Pakafika mulongolongo wa bikena-kumona ebi bia dikema ku ndekelu, muanjelu uvua mulue ne mikenji wakambila Yone ne: ‘Mêyi aa adi a kueyemena ne malelela; Mukalenge Nzambi wa nyuma ya baprofete, wakatuma muanjelu wende bua kulejaye bapika bende malu adi ne bua kulua tshitupa tshîpi. Tangila, ndi ndua lubilu. Muntu udi ulama mêyi a buambi bua mu mukanda eu udi ne disanka.’​—Buakabuluibua 22:6, 7.

17. (a) Ndishindika kayi didibu batupesha mu Buakabuluibua 22:6? (b) Tudi ne bua kuikala batabale bua kuepuka tshinyi?

¹⁷ Babadi ba disanka ba Buakabuluibua nebavuluke ne: mêyi a buena aa adi ku ntuadijilu kua “muvungu” eu. (Buakabuluibua 1:1, 3) Mêyi aa adi atujadikila ne: “malu” onso adibu bambe mu mukanda eu wa ndekelu wa Bible ‘adi ne bua kulua mu tshitupa tshîpi’ emu. Tukadi basemene bikole ku tshikondo tshia nshikidilu, ne malu a mushinga adibu bamanyishe mu Buakabuluibua adi ne bua kulondangana ne lubilu mu katupa kîpi emu. Nenku dilengela dionso dia nsombelu didi mua kumueneka mu ndongoluelu eu wa Satana kaditufikishi ku dibungila mu nyuma to. Mubadi mutabale neavuluke madimuija adi mu mikenji ivuabu batumine bisumbu muanda-mutekete bia mu Asia bua kubenga kutamba kunanga bintu bia ku mubidi, kuepuka ditendelela mpingu, tshiendenda, dikala tshiuyuya ne dibuela mu bisumbu bia batontolodi.

18, 19. (a) Bua tshinyi Yezu udi ne bua kulua, ne nditekemena kayi diakaleja Yone ditudi petu nadi? (b) Bua tshinyi Yehowa udi ‘ulua’?

¹⁸ Mu mukanda wa Buakabuluibua, Yezu udi umanyisha misangu ne misangu ne: ‘Ndi ndua lubilu.’ (Buakabuluibua 2:16; 3:11; 22:7, 20a) Udi ne bua kulua bua kubutula Babulona Munene, ndongoluelu wa malu a tshididi wa Satana ne bantu bonso badi babenga bua kukokela bumfumu bua Yehowa, budiye ulejila mpindieu ku Bukalenge bua Masiya. Tudi tupunguluja mêyi pamue ne mupostolo Yone, wakela dîyi ne: ‘Amen! lua, Mukalenge Yezu.’​—Buakabuluibua 22:20b.

¹⁹ Yehowa nkayende udi wamba ne: ‘Tangila, ndi ndua lubilu; ne difutu dianyi didi nanyi, dia kupingajila kudi muntu ne muntu, bu mudi mudimu wende.’ (Buakabuluibua 22:12) Mu dindila difutu dilenga dia muoyo kauyi ndekelu mu ‘diulu dipiadipia’ anyi ‘buloba bupiabupia’ bidiye mulaye, tudifilayi ne lukunukunu mu diela bantu bonso badi ne mitshima milulame lubila elu: ‘Lua. Ne udi ne nyota, alue biende; udi musue, angate mâyi a muoyo tshianana.’ (Buakabuluibua 22:17) Tudi basue bua buobu pabu bapete disanka mu dibala mukanda eu wa Buakabuluibua mufundisha ku nyuma wa Nzambi ne udi umanyisha malu a bungi!

[Mêyi adi kuinshi]

Malu a kuambulula

◻ Nnjila kayi uvua Yehowa muenze nende mudimu bua kufila Buakabuluibua, ne ntshinyi tshitudi mua kulongela ku bualu ebu?

◻ Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne disanka dia kubala mikenji ivuabu batumine bisumbu muanda-mutekete bia mu Asia?

◻ Mmunyi mudibu mua kutukuba “dîba dia diteta”?

◻ Ndisanka kayi dituapeta bitualama mêyi a mu muvungu udi ne mukanda wa Buakabuluibua?

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Ba disanka ng’aba badi banyisha Mufidi wa mikenji ya disanka

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Muntu udi mushale mutabale udi ne disanka